________________
પાંચમું ઉપાંગ શ્રી જંબુદ્વીપ પ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર ભૂગોળ, ખગોળ અને ઇતિહાસના જ્ઞાનનું સંયોજના
ભગવાન મહાવીરે જગતજીવોની રસ અને ઋચિને ધ્યાનમાં રાખીને જેઓને ભૂગોળ અને ખગોળમાં રસ છે તેવા સાધકો માટે પૃથ્વી અને પૃથ્વીમાં રહેલા અલગ અલગ દેશ, તેની ભૌગોલિક રચના વગેરેનું વર્ણન જંબુદ્વીપ પન્નતિમાં બતાવેલ છે. આપણે જે ક્ષેત્રમાં રહીએ છીએ, જે દેશમાં એરિયામાં રહીએ છીએ તેને જંબુદ્વીપ કહેવાય છે. આ જંબુદ્વીપ કેટલો લાંબો, પહોળો છે, આ જંબુદ્વીપમાં શું શું દેખાય છે? આ જંબુદ્વીપમાં મધ્યમાં મેપર્વત છે. તે મેરુપર્વત કેટલો વિશાળ છે, શેનો બનેલો તેનું વર્ણન છે. આ આગમમાં છે. દરિયામાં ઉછળતાં મોજાઓ અને આ મોજાઓથી આપણી પૃથ્વીનું રક્ષણ કેવી રીતે થાય છે, સુનામી કઈ રીતે આવે છે ને સુનામી આવે ત્યારે શું થઈ શકે તેનું વર્ણન આ આગમમાં છે. આ આગમમાં પૃથ્વીની રચનાને લગતાં રહસ્યો પ્રગટ કરેલાં છે. ભગવાન મહાવીરે આ આગમમાં જંબુદ્વીપમાં થયેલા અનેક મહાપુરુષોનું વર્ણન કરેલ છે. ઋષભદેવના જન્મ સમયે રાખડી બાંધવા આવેલ ૫૬ દિશાકુમારીનું વર્ણન પણ જંબુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્રમાં આવે છે.
ભગવાન ઋષભદેવના વખતની લાખો વર્ષ પૂર્વે ભારતમાં કેવા પ્રકારની જીવનશેલી હતી તેનું વર્ણન મળે છે.
જંબુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર ભૂગોળ, ખગોળ અને ઈતિહાસનું સંયોજન છે. આ સૂત્રમાં આપણી પૃથ્વી કેવા પ્રકારની છે, તેની સાથે સાથે આત્માથી પરમાત્મા સુધીની યાત્રા કેવી હોવી જોઈએ અને તે જંબુદ્વીપના કયા ક્ષેત્રથી યાત્રા શરૂ થઈ શકે છે તેનું વર્ણન પણ ભગવાને આ આગમમાં બતાવ્યું છે. આમ જેમને ભૂગોળ, ખગોળ, ઈતિહાસમાં રસ છે તેવા સાધકો માટે જંબુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિ નામનું આગમ ખૂબ જ ઉપકારક સાબિત થયું છે.
* * *
*
ETILTul
(૫૨
આગમ =
