________________
બીજું મૂળ સૂત્ર શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર મોક્ષમાર્ગનો નિર્દેશ કરતી ભગવાન મહાવીરની અંતિમ વાણી
ભગવાન મહાવીરે પોતાની મોક્ષયાત્રા જ્યારે શરૂ કરી તેના ૪૮ કલાક પહેલાં જગતજીવો માટે અત્યંત હિતકારક ઉપદેશ આપીને, જેમ એક પિતા અંતિમ શૈય્યા પર સૂતા સૂતા પોતાના પુત્રોને અંતિમ શિખામણ આપે, તેમ ભગવાન મહાવીરે મોક્ષમાં જતાં જતાં ૩૬ અધ્યયન રૂપી અંતિમ શિખામણના શબ્દો, ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રરૂપે વ્યક્ત કર્યા હતા.
જીવનના ઉત્તર ભાગમાં એટલે અંતભાગમાં જે પ્રગટ થયા તેથી ઉત્તરાધ્યયન કહેવાયા. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં સાધકદશાની ઉત્કૃષ્ટતા કેવી રીતે પ્રગટ કરવી, કેવી રીતે પોતાનું આત્મબળ પ્રગટ કરવું, નબળા મનની વ્યક્તિ પણ કેવી રીતે સબળ બની શકે તેનું વિશેષ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં અનેક પ્રકારની કથા સાહિત્યનું વર્ણન છે. ગેરસમજથી કોઈ સાધકો જ્યારે જૈન ધર્મથી દૂર થાય છે, ત્યારે ભગવાનના સાધકોનું આચરણ જ તેની ગેરસમજ દૂર કરી તેને જૈન ધર્મમાં સ્થિર કરે છે. તેનું વિશેષ વર્ણન પણ આ આગમમા આવે છે.
ઉત્કૃષ્ઠ કક્ષાના ઘર્મની પ્રાપ્તિ પછી પણ જો, તે સાધક સંસારી વ્યક્તિના આકર્ષણમાં આવીને જરા પણ મોહમાં ફસાય છે, તો તેનું અધઃપતન કેવી રીતે થાય છે તેનું વર્ણન આવે છે. જ્યાં એક છે ત્યાં શાંતિ છે અને જ્યાં અનેક છે ત્યાં અશાંતિ છે તેવો બોધ પ્રાપ્ત કરતા નમિ રાજર્ષિ, પાંચસો રાણીઓને છોડીને સંયમ માર્ગ પર આવે છે ત્યારે, તે સંયમ માર્ગમાં આવવા યોગ્ય છે કે અયોગ્ય તેની પરીક્ષા ઈન્દ્ર દ્વારા લેવામાં આવે છે. કોઈ પણ દીક્ષાર્થીની યોગ્યતાને ચકાસવા માટેનું વર્ણન આ ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં કરેલ છે.
સાધક દશામાં ઉત્કૃષ્ઠ જ્ઞાનદશા કઈ રીતે પ્રગટ કરવી તેનું સુંદર નિરૂપણ છે. અલગ અલગ વિવિધ ૭૩ પ્રકારની સાધનાથી મોક્ષમાર્ગમાં કઈ રીતે આગળ વધવું તેની સમજણ આપેલ છે. સાથે સાથે સંપૂર્ણ મોક્ષમોર્ગના વહેવાર અને નિશ્ચયના બિંદુ પણ આ જ આગમમાં બતાવાયા છે.
વહેલામાં વહેલું મોક્ષમાર્ગ પ્રતિ પ્રયાણ કરવું હોય તેવી જિજ્ઞાસા જાગી હોય તેવા સાધકો માટે આ આગમ અત્યંત ઉપકારક છે.
*
*
*
આગમ =
૧૧)
