Atmanand Prakash Pustak 086 Ank 09 10

Author(s): Kantilal J Doshi, Prafulla R Vora
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

નિઃશલ્યો પ્રતી
જૈન દર્શનમાં વ્રતીના એ વિભાગ દર્શાવ્યા છે. (૧) અગારી (૨) અનગાર, અગાર અર્થાત્ ઘરએટલે કે જેના ઘર સાથે સંબધ હોય તે અગારી અગારી એટલે ગૃહસ્થ, અનગાર અર્થાત્ જેના ઘર સાથે સ'બ'ધ ન હોય તે-એટલે કે ત્યાગી-મુનિ. જેનામાં વિષય તૃષ્ણા છે તે અગારી, અને જે વિષય તૃષ્ણાથી મુક્ત થયા હોય તે અનગા એટલે તીના આ બે ભેદેોમાં જે સાધક વિષય તૃષ્ણાથી મુક્ત થયા હેાય તે અનગાર, અનેજે વિષયતૃષ્ણાથી મુક્ત ન થયેા હાય અગારી અગારી–અનગારીપણાની સાચી કસોટી મૂડેલા મસ્તક કે વેષના આધારે નથી. પણ વિષયતૃષ્ણાના આધારે છે.
܀܀܀܀܀܀܀܀
તત્ત્વાર્થ સૂત્રમાં શ્રી ઉમાસ્વાતિ મહારાજે સાચા અર્થાંમાં વ્રતી બનવાની ભૂમિકા સમજાવતાં કહ્યું છે કે નિ:રાજ્યે પ્રતી અર્થાત્ જે શલ્ય વિનાને હાય તે વ્રતી સંભવે. અહિં`સા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચય અને અપરિગ્રહના ત્રતા લેવા માત્રથી વ્રતી બની શકાતુ નથી, પણ આવા વ્રતાની સાથેા સાથ શલ્યાના પણ ત્યાગ થવા જોઈએ. શલ્યના મુખ્ય ત્રણ પ્રકારો છે: (૧) ૪રંભ, ઢાળ કે ઠગવાની વૃત્તિ (૨) ભાગાની લાલસા (૩) સત્ય ઉપર શ્રદ્ધા ન ચાટવી અથવા અસત્યના આગ્રહ.
શલ્યવાળું। આત્મા કોઈ કારણસર વ્રત લે તા પણ તેનામાં શલ્ય બેઠેલુ' હાવાથી વ્રતપાલનમાં તે એકાગ્ર બની શકતા નથી. પગમાં કાંટા વાગ્યા હાય ત્યારે આપણુ મન જેમ કાંટામાં પાવાયેલુ રહે છે, તે તેમ શલ્યયુકત વ્રતધારીનું મન પણ અને અસ્વસ્થ રહે છે.
લે. : સ્વ, મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા
તેને વિરાગી કહેવામાં આવે છે. આવા માણસ વ્રતી બનવાની લાયકાત ધરાવે છે, કારણ કે તેને જૂની ગતિ, જુના સંસ્કાર પ્રત્યે અણગમે –અભાવ ઉત્પન્ન થાય છે. જુની રીતરસમા અને વૈભવ વિલાસના સાધનામાંથી તેના રસ ઉડી જાય છે. પરન્તુ આવે। વિરાગી પણ જો શલ્ય રહીત ન થયા હોય તે! પ્રાચીન સ‘સ્કારો અને જુનાં સ્મરણા વખતોવખત તેની પર પ્રબળપણે હુમલા કરે છે. અને ઉર્ધ્વગામી જીવન માર્ગમાં કટકનુ કાઈ કરે છે. આ સંબંધમાં લક્મણી સાધ્વીજીની કથા જાણીતી છે. આવા પ્રત્યાધાતા અને સંઘર્ષો જીવનમાં દરેક સાધકે અનુભવવા પડે છે, અને ધર્મશાસ્ત્રામાં તેને ઉપસમાં તરીકે ઓળખાવ્યા છે. ઉપસર્ગાથી ભય પામવાનું કઈ કારણ નથી, કારણ કે આત્માની ઉર્ધ્વગતિમાં ઉપસર્ગો પણ રસાયણનુ કામ કરે છે. પરન્તુ આવા ઉપસર્ગો શા માટે થાય છે. અને ઉપસંગેî આત્માને ઉર્ધ્વગતિમાં લઇ જવાને બદલે અધોગતિમાં કઇ રીતે ઘસડી જાય છે તેનું રહસ્ય સમજી લેવુ' જોઇએ. આ રહસ્ય સમજવામાં આવે તા જ ઉપસગૅના વિવેકપૂર્વક કરી શકાય સામને કરી શકાય છે. આ સંબંધમાં ભગવાન મહાવીરના સાળમાં ભવની વાત બહુ સમજવા જેવી છે.
܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀܀
મિરચીના ભવ પછીના કેટલાક ભવા પછી સાળમાં ભવે મિરચીના જીવે રાજગૃહે નગરમાં ધારિણીને પેટે પુત્ર તરીકે જન્મ લીધો, અને ત્યાં વિશ્વનઢી રાજાના ભાઈ વિશાખાભૂતિની પત્ની તેનુ નામ વિશ્વભૂતિ પાડવામાં આવ્યું. યુવાન
અવસ્થા પ્રાપ્ત થતાં બત્રીસ રાજકન્યાઓ સાથે તેના લગ્ન કરવામાં આવ્યા. અને તે વૈભવ-વિલાસ
પ્રકૃતિની કોઈપણ ગતિમાં જેને મેહ થતા નથી પૂર્વક રહેવા લાગ્યા.
ઓગષ્ટ-૮૯ ]
[૧૩૫