________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આનું કારણ બાળક તરફ સૌને અમુક પ્રકારની બધાં જુદાં જુદાં પણ એક પ્રકારે એ અહિંસાના વત્સલતા હોય છે. આ વાત્સલ્ય–બાળક તરફનું સ્વરૂપ છે, પિતે જેને પૂજ્ય માને એની તરફ આ સહજ વાત્સલ્ય એ અહિંસાનું સ્વરૂપ છે અતિ આદર હોવો યે ભક્તિ હોવી એ પણ હિંસાનું નહિ. આ વાત્સલ્ય પ્રત્યેક પ્રાણીમાં અમુક અહિંસાનું જ સ્વરૂપ છે. વળી હિંસ સાહજિક રૂપે પડ્યું જ હોય છે. આમ વાત્સલ્યરૂપી અહિં. ગણાતી હોય તે પણ વ્યવહારમાં જે શાંતિ સાના રૂપની પ્રતિષ્ઠા શરૂઆતથી તે આજદિન અને સમજાવટથી કામ પતતું હોય તે કોઈપણ સુધી એવીને એવી કાયમ છે. યુદ્ધમાં પણ વ્યક્તિ નકામે ઝઘડે કરવા તૈયાર નથી. બળ યા નિર્દોષ બાળકની કતલ કરનારની નિંદાજ હિંસાને પ્રયોગ કેઈપણ પ્રાણી યા વ્યક્તિ થાય છે. આમ વ્યાવહારિક જગતમાં પણ અમુક અમુક પરિસ્થિતિમાં જ કરે છે. બાકી પ્રત્યેકને પરિસ્થિતિમાં હિંસા સર્વત્ર નિદ્ય મનાઈ છે. શાંતિ પ્રિય છે.
આજ રીતે સ્ત્રી પુરુષના વાસનાજન્ય પ્રેમમાં સિંહ જેવા હિંસક પ્રાણીઓ પણ પિતાની પણ કહેવાતે પ્રેમ એ મહત્ત્વનો ભાગ ભજવે ભૂખ સંતોષવા હિંસાને આશ્રય લે છે. પરંતુ છે. શારીરિક શક્તિમાં અથવા તે ભૌતિકબળની એ ભૂખ સંતોષાયા બાદ સામાન્ય સંજોગોમાં દષ્ટિએ સ્ત્રી બળવાન હોતી નથી. આમ છતાં એ કોઈ પ્રાણીની હિંસા કરતો નથી સિવાય કે પ્રેમી હંમેશા એ ભૌતિક બળમાં નિર્બળ એને ઈ છેડવામાં આવે. પ્રાણીઓની હિંસક ગણાતી સ્ત્રીને વશ થઈને ચાલે છે. એ કઈપણ વૃત્તિનો જે આપણે વિચાર કરીએ તો જણાશે રીતે અપ્રસન્ન થાય એમ ઈચ્છતું નથી. અધમમાં કે પ્રાણીઓ સામાન્યપણે બે ઉદ્દેશથી હિંસા અધમ ગણાતે પુરુષ પણ જે સ્ત્રી સાથે એને કરતા હોય છે. હિંસક પ્રાણીઓ પિતાનાથી પ્રેમ હોય કિવા જેની પ્રત્યે એને સ્નેહ હોય નિર્બળ પ્રાણીની હિંસા એનું ભક્ષ્ય હોય ત્યારે એની સાથે હંમેશા સમજાવટથી અને પ્રેમથી કરતા હોય છે. સિંહ, વાઘ, વરૂ વગેરે હિંસક કામ લેવાને સતત પ્રયત્ન કરતો હોય છે. પ્રાણીઓ પોતાની ભૂખ સંતોષવા ઈતર બળવાન પુરુષ પણ એની પ્રત્યે પ્રેમ રાખનાર પ્રાણીઓની હિંસા જ કરતા હોય છે. કારણ કે અને પ્રેમથી એની આજ્ઞાનું પાલન કરનાર એમનો ખોરાક એ પ્રકાર છે. મનુષ્યમાં પણ માટે પોતાના પ્રાણ પણ ન્યોછાવર કરવા માંસાહારી મનુષ્ય ઈતર નાનાં પ્રાણીઓની તયાર થાય છે. ભલભલા બળવાન લૂંટારાઓ કે હિંસા પોતાનું ભક્ષ્ય મેળવવા કરતા હોય છે. સેનાપતિઓ પણ પોતાની પ્રેમિકા આગળ સદા જેઓ માંસાહારી નથી તેઓ પણ વનસ્પતિમાં નમ્રતાથી વર્તે છે. અલબત્ત આ નમ્રતા એમની જીવ છે એમ જાણવા છતાં ખેરાક મેળવવા કામવાસનાને લીધે છે પરંતુ એમાં પણ બળાત્કાર વનસ્પતિની હિંસા કરતા જ હોય છે. અન્ન જેવી હિંસા કરવાને બદલે પ્રેમભરી સમજાવટ મેળવવા અન્ન ઉત્પન્ન કરી સજીવ વનસ્પતિજન્ય એ જ મુખ્ય ચાલક બળ હોય છે. આ પ્રેમભરી અન્ન તથા ફળ વગેરે નિરામિષ આહાર હોઈએ સમજાવટ એ હિંસાનું નહિ પણ અહિંસાનું પ્રકારની હિંસા બધા મનુષ્યો કરતા જ હોય છે. સ્વરૂપ છે.
આમ પોતાને ખેરક પ્રાપ્ત કરે એ હિંસાને આપણે જરા ગંભીરપણે ઊંડાણથી વિચારી- પરમ ઉદ્દેશ હોય છે. વીવો વરઘ = ૧.૫ એ તે વાત્સલ્ય, સ્નેહ, પ્રેમ તથા કરૂણા આ એ વિધાન આ રીતે સાચું છે. આમ હિંસાને
७८
આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
