________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
અનુપમ વીતરાગ સુખ
जं च कामसुइ लोए जं च दिव्वं महापुर वीरागसुहस्सेesi भाग पिणग्घर ॥
જિનચ દ્રિયા ‘સંગ્રહણી' ગાથા ૧૬૯ જગતમાં જે કામસુખ છે અને સ્વનું જે મહાન સુખ છે તે વીતરાગ સુખના અનંતમા ભાગની તેલે પણ ન આવે.
વીતરાગત્વ, રાગદ્વેષ અને આશાતૃષ્ણા રહિત જીવન સિદ્ધ થયે જે અનુપમ સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે, તેની તુલનામાં દુન્યવી સુખે તે આવી શકે જ નહિ, પરન્તુ દિવ્ય મનાતાં સ્વનાં મુલ્પના કલ્પી શકે તેટલાં મનારમ સુખા પણ કંઇ લેખામાં નથી. આ સિદ્ધાંત ભારતીય આ ધર્માં જૈન, બૌદ્ધ અને વૈશ્વિકાએ
એકસરખી નિષ્ઠાથી સ્વીકારેલા છે.
ભારતીય આર્ય સંસ્કૃતિના આકરગ્રંથ મહાભારતમાં આ સિદ્ધાંતને વિશદપણે સમજાવતી કેટલીક અત્યન્ત સુંદર કથાએ સંગ્રહાયેલી છે.
લેખકઃ ડા ઉપેન્દ્રરાય જ. સાધુસા कामसुख के यच्च दिव्यं महत्सुखम् | तृष्णाक्षयसुखस्यैते नाइतः षोडशी कलाम् ॥ ૧૨-૧૬૮-૩૬,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
‘જગતમાં જે કામસુખ છે અને સ્વર્ગનું જે મહાન સુખ છે, તે તૃષ્ણાક્ષયથી (વીતરાગત્વથી) મળતા સુખની સેાળમી કળાને પણ ચેાગ્ય નથી.' વળી તૃષ્ણા ત્યજવાના અનુરોધ કરતાં પગલા વેશ્યાનું દૃષ્ટાંત ટાંકી કહ્યું, જે ક્રુતિવાળા પુરુષા વડે દૃસ્ત્યજ છે, જે મનુષ્ય જીર્ણ થાય તો પણ જણ થતી નથી, જે પ્રાણાન્તિક રાગ જેવી છે, તે તૃષ્ણાને ત્યજવાથી સુખ થાય છે.’
વળી ‘કગીતા’ નામનું એક આખ્યાન છે. એ આપ્યાન શ્રમણ અનુગમાના તત્ત્વજ્ઞાનને અનુસરીને, જીવનનાં ચેાસ પાસાંઓનું ઊંડું અવગાહન કરીને દુઃખના નિરાકરણની ઘણી રીતેા પૈકીની એક આ વીતરાગત્વ વિશે પ્રભાવશાળી વિશિષ્ટ રીતે કહે છે.
પ્રશ્ન છે ‘મનુષ્ય શુ' કરીને સુખી થવુ ?” ઉત્તરમાં કવિશ્રેષ્ઠ, વેદવ્યાસ કહે છે, સત્ર સમતા, અનાયાસ, વિશ્રામ, સાચું ખેલવુ, વૈરાગ્ય અને અવિવિત્સા એટલે કે વધુ પડતા
જાણવાની અને તેથી તેના ચક્કરમાં ફસાઈ પડવાની અનિચ્છા, એ જેનામાં હાય છે તે સુખી થાય છે. આ પાંચે ગુણ મેાક્ષ મેળવવાનાં પગથિયાં છે, આ પાંચે ગુણા સ્વ, ધમ અને અત્યુત્તમ સુખ આપનારા છે. આ વિષયમાં મ`કિએ ગાયેલા ઇતિહાસનુ ઉદાહરણ અપાય છે. ધન મેળવવાની લાલસાવાળા મકિએ અનેક જાતના પ્રયત્ન કરી જોયા, પણ બધામાં નિષ્ફળ ગયા. છેવટે બાકી રહેલા ધનમાંથી એણે એ જુવાન વાછરડા
૧
પ્રિય પુત્રનુ મૃત્યુ થવાથી શાકથી દુઃખાત રાજા સેનજિતને એક બ્રાહ્મણે સાત્ત્વન આપતાં પ્રથમ તે! મમતા માત્રને ત્યાગ કરવાનું સમ-શાસ્ત્ર! જાવી, ‘માણસ જે કામનાએને ત્યજી દેછે, તે તે તેના સુખમાં અભિવૃદ્ધિ કરે છે, પણ કામનાઓની પાછળ ફરનારા માણસ તે તેની પાછળ રખડીને નાશ પામે છે,' એમ કહી કામનાએની પૂંઠે પૂંઠે ફરવાથી નહિ પણ તે સ્વામી બનવાથી સુખ મળે છે, એ વિશદ કર્યું. ખરાખર ઉપર આપેલી ‘સંગ્રહણી'ની ગાથ! જેવી જ ગાથા સ`ભળવી.
મહાવીર જયંતિ અ’ક
For Private And Personal Use Only
