________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લાવવાનું કારણ બન્યું, તેને જ લીધે યુરેપના દેશ હતા કેમકે હિન્દુ હોવા છતાં પણ તેણે ઈસ્લામ પરસ્પર વધુ દૂર જતા રહ્યા. અહિંસાપ્રિયતાને અને ઈસાઈતની સાધના કરી હતી અને ગાંધીજીનું લીધે જે તત્ત્વ ભારતમાં અમૃત વરસાવી રહ્યું છે, આખું જીવન જ અનેકાંતવાદનું પ્રતીક હતું. હિંસપ્રિયતાને લીધે યુરોપમાં તેજ ઝેર બની ગયું છે. ભારતમાં અહિંસાના સૌથી મોટા પ્રચારક
વર્તમાન વિશ્વની મુશ્કેલી એ નથી કે તેના જેન મુનિઓ હતા કે જેમણે મનુષ્યને માત્ર વાણ અનેક દેશોએ અણુબ બનાવ્યા છે, પરંતુ એ અને કાર્યથી જ નહીં પરંતુ વિચારોથી પણ દેશે જ્યારે વિચાર વિનિમય કરવા બેસે છે ત્યારે અહિંસક બનાવવા પ્રયત્ન કર્યો છે. કેઈ પણ તેની વાણીમાં તર્ક હોય કે ન હોય પરંતુ તેની વાત પર એમ સ્પષ્ટપણે માની લેવું કે આ જ આંખમાં ગુસ્સાની રેખા અવશ્ય હોય છે. સંસાર સત્ય છે અને બાકી જે કંઈપણ કહે તે બધું જૂઠ પિતાના બળતા દેહને દૂધથી શીતળ કરવા માટે અને નિરાધાર છે-એ વિચારની સૌથી ભયાનક અધીર છે પરંતુ શરીરને શીતળ કર્યા પહેલાં હિંસા છે. મનુષ્યને આ હિંસાના પાપથી બચાવવાને મનને શીતળ કરવું જોઈએ અને મનની શીતળતાનો માટે જ જૈન મુનિઓએ અનેકાંતવાદને સિદ્ધાંત માર્ગ દુરાગ્રહનો ત્યાગ કરવામાં છે, બીજાને કાઢ. જે મુજબ પ્રત્યેક સત્યનાં અનેક પાસાં બાળવા માટેની કતાથી બચવામાં છે. સત્યને માનવામાં આવ્યાં છે, તેમજ એ બરાબર પણ છે કે માગે આવ્યા વિના આ શીતળતા મળી શકે નહીં. જ્યારે આપણે જે પક્ષને જોઈએ ત્યારે આપણને અને સત્યના માર્ગ પર રહેલા મનુષ્યની સૌથી તે જ એક પક્ષ સત્ય માલુમ પડે. અનેકાંતવાદી પહેલી ઓળખાણ એ છે કે તે કોઈપણ સ્થિતિમાં દર્શનની ઉપાદેયતા તે છે કે તે મનુષ્યને દુરાગ્રહી દુરાગ્રહ કે હુંઠ ન કરે.
થત બચાવે છે તેને તે શીખવે છે કે માત્ર તમે જ સહિષ્ણુતા, ઉદારતા, સામાજિક સંસ્કૃતિ, જે કહો તે સત્ય છે એમ નહીં કદાચ તેઓ અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વાદ, અહિંસા એ બધા એક જ એટલે કે તમારા વિરોધીઓ પણ સત્ય જ કહી સત્યનાં અલગ-અલગ નામ છે. વાસ્તવમાં આ રહ્યા હોય. ભાષાની દૃષ્ટિએ અનેકાંતવાદી મનુષ્ય ભારતવર્ષની સૌથી શ્રેષ્ઠ વિલક્ષણતાનું જ નામ છે સ્ત્રાવાદી છે કારણ કે તે એમ નથી કહેતે કે તેના આધારે જ આ દેશ એક થયો છે અને તેને “આ જ સત્ય છે” સંવ એમજ કહે કે કદાચ તે અપનાવીને આખી દુનિયા એક થઈ શકે. અનેકાંત સત્ય હોય. ભારતીય સાધકોની અહિંસા ભાવના વાદ તે છે કે જે દુરાગ્રહ નથી કરતે, અનેકાંતવાદ આાવાદમાં પોતાનાં ચરમ ઉત્કર્ષ પર પહોંચી તે છે કે જે બીજાના મતોને પણ આદરથી જુએ, કારણ કે આ દર્શન મનુષ્યમાં બૌદ્ધિક અહિંસાને સમજે, ચાહે. અનેકાંતવાદ તે છે કે જે સમજૂતિને પ્રતિષ્ઠિત કરે છે. સંસારમાં જે અનેક મતવાદ અપમાનની વસ્તુ ન માને. અશોક અને હર્ષવર્ધન ફેલાયેલા છે તેમાં સામંજસ્યની સ્થાપના કરે છે અનેકાંતવાદી હતા જેમણે એકજ ધર્મની દીક્ષા તથા વૈચારિક ભૂમિપર જે કોલાહલ અને કટતા અંગીકાર કર્યા છતાં પણ બધા ધર્મોની સેવા કરી. ઉત્પન્ન થાય છે તેનાથી વિચારકોના મસ્તિકને અકબર અનેકાંતવાદી હતા, કેમકે સત્યનાં બધા મુક્ત રાખે છે. સ્વરૂપે તેને કઈ એક ધર્મમાં ન દેખાયા તેથી અનેકાંતવાદ જૈન દર્શનમાં સુષુપ્ત અવસ્થામાં સંપણ સત્યની શોધમાં તે જીવનભર બધા ધર્મને હતા. ભારતવાસી જેમ પોતાનાં દર્શનની અન્ય શોધતા રહ્યા. પરમહંસ રામકૃષ્ણ અનેકાંતવાદી વાતે ભૂલી ગયા હતા તેવી જ રીતે અનેકાંતવાદનો
આત્માદ પ્રકાશ
૧૦૮
For Private And Personal Use Only
