Atmanand Prakash Pustak 037 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 3

લે॰ આચાર્ય શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી મહારાજ
વિલાસ અને વિલાસી વિકાસના બાધક છે
જેમ હીરા ઉપર ચાંટેલા કરો સાફ્ કરવાથી તેનું તેજ પ્રકાશે છે તેમ આત્મા ઉપર ચાંટેલા કના કચરા દૂર કરવાથી આત્માના જ્ઞાનસ્વરૂપના વિકાસ થાય છે.
આત્મા ઉપરથી ક્રમના કચરા કાઢનાર વિકાસી પુરુષા કચરા કાઢવાને જેટલા સાવધાન રહે છે તેના કરતાં આત્મા ઉપર નવા કચરા ન ચડવા દેવાને વધારે સાવધાન રહે છે. નવા કચરા ઉત્પન્ન કરનાર વિલાસ તથા વિલાસી કચરા ઉત્પન્ન કરે છે એટલુ જ નહિં પણ કચરા કાઢતાં આડાં આવી વિો ઉપસ્થિત કરે છે.
પાંચ ઇન્દ્રિયાના અનુકૂળ વિષયાને ભાગવીને મનમાં આનદ માનવા તે વિલાસ છે. જો કે વિષયામાં અનુકૂળતા કે પ્રતિકૂળતા હાતી નથી, પરંતુ આત્મા અનાદિ કાળથી પુદ્ગલાન’દીપણાનાં સસ્કારાને લઈને તથા રાગ-દ્વેષની પરિણતીને લઇને આંખથી વધુ, કાનથી શબ્દ, નાથી ગંધ, જીભથી રસ અને શરીરથી સ્પર્શને ગ્રહણ કરીને મધ્યસ્થ ભાવ, હ` અને શાક એમ ત્રણ અવસ્થાઓ અનુભવે છે.
આત્માને ઉદાસીનતા તથા શાકના અનુ
ભવ કરવા છતાં પણ મનમાં આનંદ ઉત્પન્ન થવાથી વિલાસ કહેવાતા નથી, કારણ કે ઇન્દ્રિ ચાને ન ગમે તેવા વિષાના સંસગ થવાથી અધિષ્ઠાતા આત્મા તેવા વિષયાને પ્રતિકૂળ માને છે અને તેથી કરીને શેકગ્રસ્ત થાય છે અને પ્રતિકૂળ સ’ચેાગની નિર'તરની ચિંતાથી દુઃખી રહે છે; માટે જ પ્રતિકૂળ વિષચાના
ઉપલેાગ એ વિલાસ નથી.
જે વિષયાના સ'સગ થવાથી રાગ-દ્વેષની પરિણતી થતી નથી, અને જેને લઇને અનુકૂળતા તથા પ્રતિકૂળતાને અવકાશ ન મળવાથી તુષ, શેાક પણ ઉત્પન્ન થતા નથી તે મધ્યસ્થભાવ કહેવાય છે. આ ભાવમાં પણ આનંદ, હ, ખુશીને સ્થાન મળતુ નથી; માટે મધ્યસ્થભાવની વૃત્તિએ પણ વિલાસ કહેવાય નહિ',
સ'સારની કેટલીક પૌદ્ગલિક વસ્તુઓમાં પણ જીવાને સમભાવ રહે છે. બધી વસ્તુમાં વિષમભાવ રહેતા નથી. જે વસ્તુએ બીનઉપચાગી તથા લાભ કે હાનિ કરવાવાળી હૈ।તી નથી તેવી વસ્તુઓમાં રાગ-દ્વેષ કરવાના પ્રસગ એછા અને છે.
ધાર્મિક વાચનથી કે ધાર્મિક ઉપદેશ શ્રવણ કરવાથી તેમજ સ્પશ ધવડે વસ્તુ