________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
પરમાત્માનું અધિરાજ્ય
[ ૩૯ ]
છે. ઈચ્છાના પરિત્યાગથી આત્માનું સાહજિક પણ એકાગ્ર વૃત્તિથી જ થઈ શકે છે. એકાગ્રતા સત્ય સુખ ઝળકી રહે છે. ભગવાન મહાવીર વિના કેઈ મહાકાર્ય થઈ શકતું નથી. એકાસુદ્ધાં જૈનોને સર્વ તીર્થકરે, પ્રભુ ઈસુ, પય- ગ્રતા વિના બધું સાવ નિરર્થક નીવડે છે. ગમ્બર મુસા આદિ જગતના મહાપુરુષોએ એકાગ્રતા વિના કાર્યસિદ્ધિ માટે ગમે ઈચ્છાઓ અને લાલસાઓના પરિત્યાગને જ તેટલા પ્રયત્ન પ્રાયઃ નકામા જાય છે. એકામહત્ત્વ આપ્યું છે. આધુનિક વિજ્ઞાન અનેક ગ્રતા યુક્ત કાર્યનું પરિણામ એકાગ્રતા વિના અન્વેષણોથી ઈરછાના પરિત્યાગનાં મહત્વને કરેલ કાર્ય કરતાં અનેકગણું ફલદાયી થાય જ સત્વર આવિષ્કાર કરશે એવાં સ્પષ્ટ ચિહનો છે. એકાગ્રતા યુક્ત બોધથી જીવનમાં અનેરું લાગે છે. ઈચ્છાના પરિત્યાગનું મહત્ત્વ જનતા પરિવર્તન થાય છે. દા. ત. પાપના નિષેધ ને બરોબર રીતે સમજાતાં, દુનિયામાંથી યુક્ત પરમ બોધના વિચારોથી, મનુષ્યને પાપ બહુ ઓછું થશે, જગત સ્વર્ગમય બનશે, પાપનાં શક્ય દુષ્પરિણામને અવધ થાય જગતમાં પ્રભુતાનાં પુણ્ય પગલાં મંડાશે, છે અને એ રીતે એનું જ્ઞાન ખૂબ વધી જાય વિશ્વમાં પરમાત્માનું અધિરાજ્ય થશે. છે. આપ્તપુરુષે અને સામાન્ય મનુષ્યોમાં
આત્માનાં સચ્ચિદાનંદ સ્વરૂપના આવિ- એકાગ્રતાની દષ્ટિએ મહાન ભેદ રહેલા છે. કારમાં ચિત્તની ચંચલતા એક મહાન વિષ્ણ- આખું યેગશાસ્ત્ર એકાગ્રતાનાં મહત્ત્વ ઉપર રૂપ થઈ પડે છે. આથી ચિત્તની ચંચલતાનું રચાયેલું છે. સાંસારિક કાર્યોમાં ઈષ્ટ પરિણામની નિવારણ થાય તે માટે મહાપુરુષોએ કેટલાએક સિદ્ધિ અર્થે, એકાગ્રતાની જરૂર હોય તે ઉપર્યુક્ત નિયમો યોજ્યા છે. ચિત્તની ચંચ- આત્માનાં સૂમ બળોને યથાયોગ્ય રીતે લતા દૂર કરવા માટે અને ચિત્તની શક્તિની પ્રવર્તામાન કરવાને એકાગ્રતાની આવશ્યકતા પ્રાપ્તિ અર્થે ચિત્તની કઈ વિશિષ્ટ વિષય સવિશેષ હોય એ સ્પષ્ટ છે. ઉપર એકાગ્રતા કરવી જોઈએ એ મહાપુરુ- મહાપુરુષોએ આત્માની ઉન્નતિ અર્થે ને પરમ બધ છે.
એકાગ્રતાની મુક્ત કંઠે પ્રશંસા કરી છે. સૂર્યને કિરણ છિન્નભિન્ન હોય ત્યાંસુધી સર્વત્ર એકાગ્રતાનાં જ ગુણગાન ગવાયાં છે. તેમાંથી યથેષ્ટ ઉષ્ણતા પ્રાપ્ત થઈ શકતી નથી. ભગવદ્ ગીતામાં એકાગ્રવૃત્તિનું બહુ જ સુંદર એ કિરણે અમુક સ્થાન ઉપર સંયુક્ત થતાં નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે. એકાગ્રતાનું તેમાંથી યથેષ્ટ ઉષ્ણતાની પ્રાપ્તિ થાય છે. ચિત્ત- મહત્વ સમજાવતાં ગીતામાં કહ્યું છે કે – શક્તિનું પણ તેમજ સમજવું. ચિત્તશક્તિ “નિશ્ચયયુક્ત બુદ્ધિ જ એકાગ્ર રહે છે. અનેક રીતે છિન્નભિન્ન થઈ હોય ત્યાંસુધી તે અનિશ્ચયી મનુષ્યના વિચાર ભિન્ન ભિન્ન હોય કઈ રીતે ભાગ્યેજ પરિણામકારી નીવડે છે. છે.” ૨-૪. એ જ ચિત્તશકિત એક જ વસ્તુ ઉપર કેન્દ્રિત “અચલ ચિત્તથી ધ્યાનમાં મગ્ન થતાં કરતાં તે અપૂર્વ શક્તિશાળી અને ફલદાયી તેને યોગની પ્રાપ્તિ થશે.” ૨-૫૩. જરૂર નીવડે છે. દુનિયામાં સર્વ પ્રકારનું જ્ઞાન “સમભાવી મનુષ્ય આ લેકમાં પણ એકાગ્રતાથી જ પ્રાપ્ત થાય છે. દરેક સુકાર્યો સર્વ વસ્તુ ઉપર વિજય મેળવે છે.” ૫-૧૯.
For Private And Personal Use Only
