Atmanand Prakash Pustak 024 Ank 02

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

વિશ્વરચના પ્રબંધ.
સુંદર છું, રૂપાળી છું, ઉંચા જ્ઞાનવાળી છું, યૌવનવતી સ્ત્રી છું, માતા છું, આવા આવા ભાવો થતા હોય તે આ લોકમાં સ્ત્રી કહેવાય છે; પરંતુ મને તેવા ભાવે થતા નથી તેથી લોકિક દષ્ટિએ પણ હું સ્ત્રી નથી. જેને આનંદરૂપ આત્માનું સંપૂર્ણ જ્ઞાન થયું હોય તેને શ્રુતિમાં પુરૂષ કહ્યો છે. પછી તે પુરૂષ હોય કે સ્ત્રી હોય કે નપુંસક હોય ગમે તે હોય; જ્ઞાનની મહત્તાનેજ શાસ્ત્રમાં પુરૂષત્વ તરીકે વર્ણવેલ છે. નાટકમાં વેશ ભજવનાર પુરૂષ જેમ ઘડીકમાં સ્ત્રી, ઘડીકમાં પુરૂષ, ઘડીકમાં નપુંસક, ઘડીકમાં રાજ અને ઘડીકમાં ગરીબ બને છે, પરંતુ ખરી રીતે તે તે જેવો હોય છે તેવોને તેજ રહે છે, તેમજ આ ક્ષણભંગુર દેહ રૂપી વેશ ભજવવા માટે ગમે તે
સ્વરૂપને ધારણ કરવામાં આવે; પરંતુ અખંડ અનિત્ય આત્મા તે એને એજ રહે છે. તેને સ્ત્રી નપુંસક વિગેરે પ્રાકૃત ધર્મો બાધ કરતા નથી. હું પણ બધા નાશવંત ભાવોથી રહિત છું તેથી સ્ત્રી નથી પણ શ્રુતિમાં કહેલા પુરૂષ જેવી છું અને વાણું રૂપી ધનુષમાં બે પ્રશ્ન રૂપી તીવ્ર તીર ચઢાવીને વિવાદમાં તમારે પરાજય કરવાને આવી છું. માટે તમે સાવધાન થઈને વાયુદ્ધ કરવાને તૈયાર થઈ જાઓ.
યાજ્ઞવલયે ગાગના તરફ મુખ કરીને કહ્યું –ભગવતિ ગાગી ! તમે ઈરછામાં આવે તે પ્રશ્નો ખુશીથી કરે. હું તેના ઉત્તર આપીશ. એટલે ગાગીએ પ્રશ્ન ર્યો. હે યાજ્ઞવલ્કય ! શાસ્ત્રવેત્તા પુરૂષો જેને બ્રહ્માંડના કપાલની ઉપરના ભાગમાં છેક નીચેના કપાલમાં અને તેના સંધિ ભાગમાં જેનું વર્ણન કરે છે તથા જે ભૂત ભવિષ્ય અને વર્તમાન રૂપ સર્વ પ્રપંચથી જેને ભિન્ન વર્ણવે એ સૂત્રાત્મા કયા કારણમાં ઓતપ્રોત છે? યાજ્ઞવલ્કયે ઉત્તર આપે કે હે ગાગી ! તમે જેને સૂત્રામારૂપ કાર્ય કહે છે તે આવરણ વિશેષ શકિતવાળા અવ્યાકૃતરૂપ આકાશમાં ઓતપ્રેત થઈને રહેલો છે. જેમ મેઘ કેવળ આકાશનો આશ્રય કરીને રહે છે તેમજ સૂત્રાત્મા પણ કેવળ અવ્યાકૃત આકાશને આશ્રય કરીને રહેલ છે. તે પછી ગાગીએ પ્રશ્ન કર્યો કે અવ્યાકૃત આકાશ કોનામાં ઓતપ્રોત થઈને રહેલું છે? ગાગીનો આ પ્રશ્ન યાજ્ઞવલ્કયને નિગ્રહ સ્થાનમાં લાવવા માટે હતે; પરંતુ યાજ્ઞવલ્કયે તર્ક શાસ્ત્રમાં કુશળ હતા તેમણે ઉત્તર આ સર્વ વિશ્વના બુદ્ધિ આદિના સાક્ષી નિત્ય અપક્ષ એવા આત્મારૂપ અક્ષર બ્રહ્મામાં અવ્યાકૃત આકાશ ઓતપ્રોત થઈને રહેલું છે.
ગુરુ પં. ૧૯૭૮ (ચાલુ.)