Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
అంఅంఅంఅంఅంఅంఅం అంత
Reg. No. B. 431
බෙංගාංගංගිං ගංබෙංබෙංබෙබෙ
श्रीमद्विजयानन्दसूरि सद्गुरुभ्यो नमः
www.kobatirth.org
...
आत्मानन्द प्रकाश
|| સુપરવ્રુત્તમ્ ॥
जेना रक्षन्तु धर्म विमलमतियुतास्त्यक्तरागादिदोषा जैनान् धर्मश्च पातु प्रशिथिलप्रबलकोधशत्रूनुदारान् । जैनैरुत्साहशीलैः प्रिय निनविषयैरस्तु भद्रं स्वभूमेर् 'आत्मानन्द' प्रकाशो वितरतु च सुखं भी जिनाज्ञापरेभ्यः ॥ १ ॥
पु० २४ मुं
છીર સં. ૨૦૦૨. માકન આરમ નં. રૂ
अंक २ जो.
प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
વિષયાનુક્રમણિકા.
વિષય
૧
...૪૩
એ’ કરાર. ૨ સુવાસિક લડાં, જિનપૂજા. ... ૪૪
૩ વિશ્વરચના પ્રબંધ.
...૪૫ ...82
૪ સાંસારિક જીવન. ૫ જીવ, મન અને ઇંદ્રિના
સલાપરૂપ કથા.
૬ જૈતાની જેના પ્રત્યે ક્રૂરજ
श्री
...
પૃષ્ઠ
વિષય
૭ આદર્શ શિક્ષક
૮ મ્હારા વંદનીય ગુરૂ...
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હું મનેાખળ.
૧૦ પ્રશ્નોત્તર. ... ૧૧ સુધારા. ...પર ૧૨ વર્તમાન સમાચાર.... ૧૩ સ્વીકાર અને સમાલાચના.
.૫૫
11
900
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧) ટપાલ ખર્ચ ૪ આના.
For Private And Personal Use Only
....
...
પૃષ્ઠ
...46
...$2
..૬૨
...a
...fy
... § §
... $2
ભાવનગર—માનદ પ્રી ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએ છાપ્યું
అంఅం
అంఅంఅంత
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી પાંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર અર્થ સહિત,
મૂળ, ભાવાર્થ, વિશેષા, નાટ વગેરે. તનૂન શિક્ષણની પદ્ધતિએ નવી શૈલીથી અર્થ સહિત વિગેરેની રચના, બાળક, બાળકીએ જલદીથી મૂળ તથા અ સરલ રીતે શીખી શકે તેવી રીતે તૈયાર કરી છપાવેલ છે. વધારે લખવા કરતાં મગાવી ખાત્રી કરા, કિંમત રૂ ૧-૮-૦ મુદ્દલ કિંમત પેાલ્ટેજ બ્રુદું.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારા માનવતા લાઇફ મેમ્બરાને ભેટ.
આ સભા તરફથી અનેક વિવિધ સાહિત્યના અનેક ગ્રંથા પ્રકટ થતા હૈાવાથી, આ સભાના લાઇક્ મેમ્બરે અત્યાર સુધીમાં અનેક ગ્રંથા ભેટ મેળવી એક ધાર્મિક સારી લાઇબ્રેરી કરી શકયા છે, જે તેઓશ્રીના ધ્યાનમાંજ છે. ગ્રંથે ભેટ આપવાની ઉદારતા આ સભાએ જેવી રાખેલ છે તેવી કાઇએ ભાગ્યેજ રાખેલ હાવાથી તેને લઇને અનેક બધુએ દર માસે નવા નવા લાઇક મેરા થતા જાય છે. વિસાનુધ્વિસ અનેક ગ્ર ંથા સભા તરફથી ભેટ મળતા હેાવાથી આર્થિક દૃષ્ટિએ વિશેષ લાભ વ્યાજની ગણત્રીએ વધી જાય છે અને જ્ઞાનેાહારના કાર્યને ઉત્તેજન અને પઠનપાનથી આત્માની નિર્માંળતા વધે તે પણ ખાસ છે, તેથી કાઇપણ જૈન બંધુએ આ સભામાં લાઇફ મેમ્બર થઇ તેવા લાભ વેળાસર લેવાની જરૂર છે. નીચેના ગ્રંથા પ્રકટ થયેલા છે. જે ભેટ આપવાના છે.
૧ શ્રી કાવ્યસુધાકર.
૩ શ્રી આચારોપદેશ.
૪ શ્રી ધર્મ રત્નપ્રકરણ.
ગ્રંથાના નામ
૨-૮-૦ ૨ શ્રી પ્’પ્રતિક્રમણ સુત્ર અ વિશેષા, ફુટનેટ વિગેરે સહિત ૧-૮-૦
૦-૮-૦
૧-૦-૦
ઉપરના ચારે ગ્ર ંથા ભાદરવા વદી ૧૦ થી ધારા પ્રમાણે બહાર ગામના દરેક લાઇફ મેમ્બ રાતે પાસ્ટેજ પુરતા વી પી થી ભેટ મેાકલવામાં આવશે જેથી સ્વીકારી લેવા વિન ંતિ છે.
અત્રેના લાઇક્ મેમ્બર બ'એએ સભાએથી મંગાવી લેવા વિન ંતિ છે.
નેટ:—હવે પછી ઘણાજ ઉપયાગી મેાટા ગ્રંથા છપાય છે તે પ્રકટ થયે ભેટ આપવાના છે. આત્માનંદ પ્રકાશના ટાઈટલ વાંચવા ભલામણ છે. કોઇ પણ જૈન શ્રીમાને કે સંસ્થાએ આવેા સારા ગ્રંથાના બેટના લાભ ભૂલવાના નથી. રીપેા તથા સૂચીપત્ર મંગાવી ખાત્રી કરો ! ! !
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
سنگینی و سیاسی
3 આત્માનન્દ પ્રકાશ.
OXO
--
)
| જૈસે થી ૫ II तत्पुनर्द्विविधं कर्म कुशलरूपमकुशलरूपं च । यत्तत्र कुशलरूपं तत्पुण्यं धर्मवोच्यते । यत्पुनरकुशलरूपं तत्पापम धर्मश्चाभिधीयते । पुण्योदयजनितः सुखानुभवः पापोदय
संपाद्यो दुःखानुभवः । तयोरेव पुण्य पापयोरनंतभेदभिन्नेन । ? तारतम्येन संपद्यते खन्वेषोऽधममध्यमोत्तमायनन्तभेदवर्तितया विचित्ररूपः संसारविस्तार इति ॥
उपमिति भवप्रपंचा कथा. YYYYO YO પુસ્તક ર મું. 3 થી સંવત ર૦૧ર માદ્રપદ, ગરમ સંવત ૨૨. ? એ રસો
In ourism
-
એ” વરર. ” ઈચ્છા અનિચ્છાએ અગર જાણે અજાણે જે થયાં, ગતવર્ષના અપરાધની મા ચહું શુદ્ધિ થવા ફરમાનવતું વર્તન બનાવા એગ ત્રયને કેળવું, વ્યક્તિ સમષ્ટિ સાથ શુદ્ધિ સ્નેહ ભાવે મેળવું. ૧ પર્યુષણામાં પ્રેમથી આલેચતા અપરાધને, આત્મિય શુદ્ધિકરણ સુંદર માર્ગ જેની સમાજને, વાર્ષિક માફી માગવી કર્તવ્ય ગણું વ્યવહારમાં,
અપિ પરસ્પર ભ્રાત! મૈત્રિ કેળવો સત્કાર્યમાં. ૨ પર્યપણું-વિ. સં. ૧૯૮૨ )
વેલચંદ નજી. મુંબઈ-૩ |
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
વેજલપુર
ભચ.
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
સુવાસિક ફુલડાં !
ફુલડાં !
એ
ફુલડાં !
ફરે
ફુલડાં !
સૃષ્ટિમહીં ગાભા વધારી, સુભાગી એ અરૂણાચે વિકસિત થાતાં, વિલાસી ભ્રમર વિયોગે રૂદન: કરતાં, ચાપાસ મધુર સુગંધી ભાન ભુલાવે, મધુર રસીક જન મન:રજન કરતાં, રસિક એ તમ ઉઘાને સ્વગ બીરાજે, સ્વર્ગીય એ ફુલડાં ! પ્રભુ અંગે પૂજ્ય મનાતાં, પવિત્ર સૌ ફુલડાં ! સુવાસ તમારી ચા દિશ, રેલા ! સુવાસિક ફુલડાં !
એ
ફુલડાં ! ફુલડાં !
કલ્યાણચંદ કેશવલાલ-વડાદરા.
નિનપૂના,
( મનહર છંદ્ર. )
ચિત્તને પવિત્ર કરે, રોગ શાગ ચિંતા હે; વિવિધ વષ્ઠિત પૂર્વે, કામધેનુ તુલ્ય છે. પુણ્યને પાષણ દીએ, પાપ તાપ હરી લીએ; ચઉતિ દુ:ખ ચરે, એધી કેરૂ મૂળ છે. અવ્યાબાધ સુખ આપે, પૂજનિક પદ્યે સ્થાપે; માપથી ન કેઈ માપે, અદ્ભુત અતૂલ્ય છે. એવી શનવૃત્તા જાણી, ઉરમાં ઉમંગ આણી; ભાવે કરા ભવિ પ્રાણી, અમૂલ્ય જેનુ મૂલ્ય છે.
}
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શાહુ છગનલાલ નહાનચંદ.
નાણાવટી.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિશ્વરચના પ્રબંધ.
૪૫
વિશ્વરચના પ્રબંધ.
(પરિશિષ્ટ ર છું.)
(ગતાંક પૃષ્ટ ૧૧ થી શરુ. )
વા-ગાગ અને યાજ્ઞવલ્કયને સંવાદ, ગાળએ યાજ્ઞવક્યની સમુખ બેસીને તેમને પ્રશ્ન કર્યો કે હે યાજ્ઞવલક્ય ! સર્વે કાર્યો પોતાના કારણોમાં રહેલાં છે. જેમકે પટરૂપી કાર્ય પોતાના કારણરૂપ તંતુમાં રહેલું છે. આ જગતમાં જેટલા પાર્થિવ પદાર્થો છે તે સર્વે પદાર્થો કાર્ય રૂપ છે માટે તેઓ કારણ રૂપ જળમાં રહેલા છે અને અંદર તથા બહાર કારણ રૂપી જળથી વ્યાપ્ત થયેલ છે. જે પાર્થિવ પદાર્થો જળથી વ્યાપ્ત ન હોય તે તે સેતુની પેઠે વિશીભાવને (નાશને) પામી જાય; પરંતુ વિશીર્ણ થતા નથી. માટે પાર્થિવ પદાર્થો જળથી વ્યાપ્ત છે અને કાર્યરૂપે રહેલા છે. જેમ પાર્થિવ પદાર્થો કાર્યરૂપ છે તેમજ જળ પણ કાર્યરૂપ છે તે હે મુનિ ! એ જળ ક્યા કારણમાં ઓતપ્રોત રહેલું છે?
યાજ્ઞવલ્કય બોલ્યા–હે ગાળિ જળ વાયુમાં ઓતપ્રોત રહેલું છે. વેદાંત શાસ્ત્રમાં જળનું ઉપાદાન કારણ તેજને માનેલું છે અને તેજનું ઉપાદાન કારણ વાયુને માને છે; પરંતુ પિતામહને જેમ પુત્રના પુત્રનું પણ કારણ માનવામાં આવે છે તેમજ તેજનું કારણ જે વાયુ તે વાયુને પણ જળનું કારણ કહેવામાં આવે છે.
ગાગી–ત્યારે વાયુ કયા કારણમાં ઓતપ્રોત છે? યાજ્ઞવલ્કય–અંતરિક્ષ સિકમાં. ગાગ–અંતરિક્ષ લેક કયા કારણમાં ઓતપ્રોત છે? યાજ્ઞવલ્કય–ગંધર્વ લેકમાં. ગાગી–તે લોક ક્યા લોકમાં ઓતપ્રોત છે? યાજ્ઞવય–સૂર્યલકમાં. ગાગી–સૂર્યલોક ક્યા લેકમાં ઓતપ્રોત છે? યાજ્ઞવલ્કય-ચંદ્રકમાં. ગાગી – તે ચંદ્રલોક ક્યા લેકમાં ઓતપ્રોત છે? યાજ્ઞવલ્કય–નક્ષત્રલોકમાં. ગાગી—નક્ષત્ર લેક ક્યા કારણમાં ઓતપ્રોત છે? યાજ્ઞવલ્કય–દેવલોકમાં. ગાગ–દેવલેક કયા લેકમાં ઓતપ્રોત છે ? યાજ્ઞવલ્કય–ઈદ્રલોકમાં. ગાગી–ઈદ્રલોક કયા લોકમાં ઓતપ્રોત છે? યાજ્ઞવલય–પ્રજાપતિલોકમાં. ગાગી–પ્રજાપતિ લેક કયા લોકમાં ઓતપ્રોત છે ? યાજ્ઞવલ્કય–બ્રહ્મલાકમાં. એ બ્રહ્મલોકમાં સમષ્ટિરૂપે એક અને વ્યક્તિરૂપે અનેક જાતનો છે. માયા અથવા તે અજ્ઞાન જે માનીયે તે અવ્યાકૃત સર્વના કારણરૂપ છે. અજ્ઞાન માયારૂપ અવ્યાકૃત અનાદિ છે. માટે આવ્યાકૃત કાર્યપણું સંભવતું નથી. તેમજ શુદ્ધ આત્મામાં પણ કાર્યપણું સંભવતું નથી. અવ્યાકૃત બ્રહ્મલોકનો આશ્રય કરનારે આત્મા અનુમાન પ્રમાણથી સિદ્ધ થતો નથી, પણ માત્ર શાસ્ત્રવડેજ સિદ્ધ થાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ગાગ–અવ્યાકૃત બાલક કયા કારણમાં ઓતપ્રેત છે?
યાજ્ઞવલ્કય—હે ગાગી આનંદ મૂર્તિ આત્મા કેવલ શાસ્ત્રથી જ જાણી શકાય છે માટે તમારે શાસ્ત્રના પ્રમાણોને અનુસરીને પ્રશ્નો પૂછવા. તમારો પ્રશ્ન અનુમાન પ્રમાણને અનુસરતો છે તે વ્યર્થ છે; કારણકે સર્વના અધિષ્ટાન રૂપ આત્મા અનુમાન પ્રમાણનો વિષય જ નથી. હે રાગી, તમે વિચાર કર્યા વિના કેવળ દુરાગ્રહથીજ પ્રશ્નો પૂછશે તો તમારું મસ્તક ભૂમિ ઉપર પડશે, કારણ કે અત્યંત ઉત્તમ પદાર્થને જે અત્યંત અધમ પદાથે ગણે છે તેને અનંત અન થાય છે. પરમાત્મા અનુમાનને વિષય નથી. તેને જલાદિકની પેઠે અનુમાનનો વિષય માનીને અતિ પ્રશ્ન કરશો તો તમારું મસ્તક ભૂમિ ઉપર પડશે. તે સાંભળીને ગાગીએ વિશેષ પ્રશ્ન કરવાનું બંધ કર્યું અને પછી અરૂણપિનો પુત્ર ઉદ્દાલક યાજ્ઞવલકયને પ્રશ્ન કરવા માટે પિતાના આસન ઉપરથી યાજ્ઞવયની પાસે આવીને પ્રશ્ન કરવા લાગ્યા.
–યાજ્ઞવલ્કય અને ગાગીને પુનઃ સંવાદ. આ પ્રમાણે યાજ્ઞવયે બ્રાહ્મણ સભામાં વિદ્વાન બ્રાહ્મણોના પ્રશ્નોને ઉત્તર આપે તે સાંભળીને આખી સભા મન થઈ ગઈ. તે સમયે ગાગી પાછી પ્રશ્નો પૂછવાને ઉભી થઈ અને તેણે સર્વ બ્રાહ્મણોની આજ્ઞા માગીને બે પ્રશ્નો યાજ્ઞવજ્યને પૂછયા.
હે યાજ્ઞવલ્કક્ય! તમે જેમ પ્રખ્યાત અને બુદ્ધિમાન છો તેમ હું પણ પ્રખ્યાત ને બુદ્ધિમતી છું. શાસ્ત્રમાં પુરૂષના કરતાં સ્ત્રીઓમાં અવિવેક, અધેર્ય, કામ અને ક્રોધ આ ચાર ગુણ વિશેષ છે–આમ કહ્યું છે. હું સ્ત્રીઓમાં સરસ્વતી સમાન તીક્ષણ બુદ્ધિવાળી છું અને પૃથ્વી ઉપર કોઈ પણ પુરૂષ નથી એમ હું માનું છું. એક આપને જ પુરૂષરૂપ માનું છું; કારણ કે આપને યથાર્થ બ્રહ્મજ્ઞાન થયું છે. આ જગતમાં જેઓ અજ્ઞાની છે તે સ્ત્રીના સમાન છે અથવા તો નપુંસક છે; કારણ કે જેમ સ્ત્રીઓને પોતાના પતિને આધિન રહેવું પડે છે તેમજ અજ્ઞાની પુરૂષને પિતાના સ્વામીને આધીન રહેવું પડે છે. અસમર્થ પુરૂષને આ જગતમાં નપુંસક કહે વામાં આવે છે તે પ્રમાણેજ જેઓ પોતાના અત્માને જાણતા નથી તેઓને પણ હું નપુંસક માનું છું. હે યાજ્ઞવશ્ય! હું ભર જુવાનીમાં છું. અને જુવાન પુરૂની સાથે રહું છું. છતાં મને કામાદિ વિકારે જરાપણ પીડા કરતા નથી. હું આ સ ભાની વચ્ચે વસ્ત્ર વિનાની ઉભી છું તેથી આ બ્રાહ્મણ કામાદિકનો વિકાર થવાના ભયથી મારી સામે જોતા નથી, પરંતુ હું તેઓની સામે નિર્ભયતાથી જોઉં છું. તેઓના હાથ વિગેરેને સ્પર્શ કરીને વ્યવહાર કરૂં છું; છતાં મને જરા પણ વિકાર થતો નથી. તેથી હું સ્ત્રી નથી, પરંતુ અજ્ઞાની જીવજ સ્ત્રી છે. જેને હું વધુ છે, હું
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિશ્વરચના પ્રબંધ.
સુંદર છું, રૂપાળી છું, ઉંચા જ્ઞાનવાળી છું, યૌવનવતી સ્ત્રી છું, માતા છું, આવા આવા ભાવો થતા હોય તે આ લોકમાં સ્ત્રી કહેવાય છે; પરંતુ મને તેવા ભાવે થતા નથી તેથી લોકિક દષ્ટિએ પણ હું સ્ત્રી નથી. જેને આનંદરૂપ આત્માનું સંપૂર્ણ જ્ઞાન થયું હોય તેને શ્રુતિમાં પુરૂષ કહ્યો છે. પછી તે પુરૂષ હોય કે સ્ત્રી હોય કે નપુંસક હોય ગમે તે હોય; જ્ઞાનની મહત્તાનેજ શાસ્ત્રમાં પુરૂષત્વ તરીકે વર્ણવેલ છે. નાટકમાં વેશ ભજવનાર પુરૂષ જેમ ઘડીકમાં સ્ત્રી, ઘડીકમાં પુરૂષ, ઘડીકમાં નપુંસક, ઘડીકમાં રાજ અને ઘડીકમાં ગરીબ બને છે, પરંતુ ખરી રીતે તે તે જેવો હોય છે તેવોને તેજ રહે છે, તેમજ આ ક્ષણભંગુર દેહ રૂપી વેશ ભજવવા માટે ગમે તે
સ્વરૂપને ધારણ કરવામાં આવે; પરંતુ અખંડ અનિત્ય આત્મા તે એને એજ રહે છે. તેને સ્ત્રી નપુંસક વિગેરે પ્રાકૃત ધર્મો બાધ કરતા નથી. હું પણ બધા નાશવંત ભાવોથી રહિત છું તેથી સ્ત્રી નથી પણ શ્રુતિમાં કહેલા પુરૂષ જેવી છું અને વાણું રૂપી ધનુષમાં બે પ્રશ્ન રૂપી તીવ્ર તીર ચઢાવીને વિવાદમાં તમારે પરાજય કરવાને આવી છું. માટે તમે સાવધાન થઈને વાયુદ્ધ કરવાને તૈયાર થઈ જાઓ.
યાજ્ઞવલયે ગાગના તરફ મુખ કરીને કહ્યું –ભગવતિ ગાગી ! તમે ઈરછામાં આવે તે પ્રશ્નો ખુશીથી કરે. હું તેના ઉત્તર આપીશ. એટલે ગાગીએ પ્રશ્ન ર્યો. હે યાજ્ઞવલ્કય ! શાસ્ત્રવેત્તા પુરૂષો જેને બ્રહ્માંડના કપાલની ઉપરના ભાગમાં છેક નીચેના કપાલમાં અને તેના સંધિ ભાગમાં જેનું વર્ણન કરે છે તથા જે ભૂત ભવિષ્ય અને વર્તમાન રૂપ સર્વ પ્રપંચથી જેને ભિન્ન વર્ણવે એ સૂત્રાત્મા કયા કારણમાં ઓતપ્રોત છે? યાજ્ઞવલ્કયે ઉત્તર આપે કે હે ગાગી ! તમે જેને સૂત્રામારૂપ કાર્ય કહે છે તે આવરણ વિશેષ શકિતવાળા અવ્યાકૃતરૂપ આકાશમાં ઓતપ્રેત થઈને રહેલો છે. જેમ મેઘ કેવળ આકાશનો આશ્રય કરીને રહે છે તેમજ સૂત્રાત્મા પણ કેવળ અવ્યાકૃત આકાશને આશ્રય કરીને રહેલ છે. તે પછી ગાગીએ પ્રશ્ન કર્યો કે અવ્યાકૃત આકાશ કોનામાં ઓતપ્રોત થઈને રહેલું છે? ગાગીનો આ પ્રશ્ન યાજ્ઞવલ્કયને નિગ્રહ સ્થાનમાં લાવવા માટે હતે; પરંતુ યાજ્ઞવલ્કયે તર્ક શાસ્ત્રમાં કુશળ હતા તેમણે ઉત્તર આ સર્વ વિશ્વના બુદ્ધિ આદિના સાક્ષી નિત્ય અપક્ષ એવા આત્મારૂપ અક્ષર બ્રહ્મામાં અવ્યાકૃત આકાશ ઓતપ્રોત થઈને રહેલું છે.
ગુરુ પં. ૧૯૭૮ (ચાલુ.)
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૪૮
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ.
સાંસારિક જીવન.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૪ થી શરૂ ) વિઠ્ઠલદાસ. મૂ. શાહ.
*
હવે આપણે સાંસારિક જીવનના પ્રધાન અંગ ઉપર કંઇક વિચાર કરશુ. તે પ્રધાન અંગ · અનુભવ ’ છે. સંસારમાં આપણે જીવન કેવી રીતે વ્યતીત કરવું જોઇએ તેનુ શિક્ષણ કેવળ અનુભવ જ મનુષ્યને આપે છે. આપણે કાઇને હમેશાં ગમે તેટલા ઉપદેશ આપીએ, હમેશાં શિક્ષાપૂર્ણ વસ્તુએ દેખાડીયે, પરંતુ તે સર્વનુ કશું પણ સારૂ પરિણામ આવતું નથી. તે મનુષ્ય ક્યાંય ને કયાંય ભૂલ કરશેજ. અને જો જે વસ્તુના આપણે તેને ઉપદેશ આપતા હાઇયે તેના થોડા અનુભવ કરી બતાવીયે, તેા તેનુ પરિણામ ઘણુ જ સારૂં અને સતાષકારક આવે છે. સંસાર કર્મ ક્ષેત્ર છે. તેમાં રહેવાને તેજ મનુષ્ય લાયક થઇ શકે છે કે જે કર્મશીલ હાય છે અને કશીલતા વગર અનુભવ પ્રાપ્તિ અશકય છે. એકલી વાર્તાથી મનુષ્ય માત્ર સિદ્ધાંત જાણી શકે છે, કાર્ય કરવાને ચાગ્ય તે કદી બની શકતા નથી. કેવળ પુસ્તક વાંચવાથી અથવા ઉપદેશ સાંભળવાથી ખરેખરૂ મનુષ્યત્વ આવી શકતું નથી; તેમજ ચારિત્ર પણ ઘડાતુ નથી. એ વાતાને માટે તે દુનિયાની ચડતી પડતી જોવાની જરૂર છે.
જે મનુષ્યને સદાચારની પરીક્ષા નથી થઇ તે પુરેપુરા સદાચારી થઇ શકતા નથી. જે મનુષ્યને કઢિપણ ધનના દનજ નથી થયા હતા તેના સંબંધમાં કયી રીતે કહી શકાય કે તે ચેાર નથી. જે મનુષ્ય હંમેશાં એકાન્તમાં જ વાસ કરે છે તેના સંબંધમાં કેવી રીતે કહી શકાય કે તે મહાત્મા છે અને તેનામાં સંસારનું કલ્યાણુ કરવાની મહાત્ શક્તિ છે. એકાંતવાસથી તેા ઉલ્ટુ એમ સિદ્ધ થાય છે કે તે સંસારને તેમજ મનુષ્યાને તુચ્છ ગણે છે અને તે વસ્તુત: તેની અસમર્થતા તેમજ કાયરતાના જ પરિચાયક થઇ શકે છે; પરંતુ જે મનુષ્ય કર્મક્ષેત્રમાં ઉતરીને કઇક કાર્ય કરે છે તે જ લાયક અને સદ્ગુણી ગણાય છે અને તેજ અનુભવ પ્રાપ્ત કરીને મેટાં મેટાં કાર્ય પણ કરી શકે છે. મનુષ્યમાં ખરેખરૂ મનુષ્યત્વ અને અળ ત્યારેજ આવે છે કે જ્યારે તે સમાજના લેાકેાની સાથે હળીમળીને કાર્ય કર્યા કરે છે. કા કરવાથી જ મનુષ્યને પાતાનાં કર્તવ્યનું જ્ઞાન થાય છે, કાર્યથી જ તેને શિક્ષણ મળે છે, કાર્ય થી જ તેનાં ધૈર્ય સાહસ તેમજ અધ્યવસાય વિગેરેની પરીક્ષા થાય છે અને કાય થી જ અનુભવની વૃદ્ધિ થાય છે. કાઇ કાઇ સમયે કઠિનતાએ અથવા આપત્તિઓની સામે થવુ પડે છે. તે જ આપણાં સદાચારચિત્ર ઉપર પોલીશ ચઢાવે છે, અને તે સમયે આપણે જે અનુભવ પ્રાપ્ત કરીએ છીએ તેજ ભવિષ્યમાં આપણા ગુણાની વૃદ્ધિ કરે છે અને આપણને શ્રેષ્ઠ
બનાવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાંસારિક જીવન.
આપણી શક્તિ અથવા ગુણો વિગેરેનું પૂરેપુરું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવામાં પણ આપણને કાર્ય તેમજ અનુભવની જ સહાયતા મળે છે. જે મનુષ્ય કશું કાર્ય કરતે નથી અને અનુભવ પ્રાપ્ત કરતા નથી તે વસ્તુત: કેવળ અસમર્થ અને અકર્મણ્ય હોય છે. તેને પોતાની મેળે એટલું જ્ઞાન નથી હોતું કે હું કેવા પ્રકારનું કાર્ય કરવા સમર્થ છું અને કહ્યું કામ મારાથી બની શકશે નહિ. પરંતુ પ્રત્યેક મનુષ્યનું પરમ કર્તવ્ય છે કે તેણે પોતાની શક્તિનું પુરેપુરું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી લેવું જોઈયે. એક વિદ્વાનનું મંતવ્ય છે કે જે મનુષ્યને પોતાની શક્તિઓનું સંપૂર્ણ જ્ઞાન હોય છે તે કદિ પણ દુષ્ટ નથી બની શકતો અને જેને પોતાની શક્તિઓનું જ્ઞાન નથી હોતું તે કદિ સાધુ પુરૂષ નથી થઈ શકતો. એટલા માટે પ્રત્યેક મનુષ્યને માટે એ વાત ઘણું જ અગત્યની છે કે તેણે પોતાની શક્તિનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી લેવું. શક્તિ તો પ્રત્યેક મનુષ્યમાં હોય છે, અને નિરંતર ઉપયોગ કરીને તેની વૃદ્ધિ પણ કરી શકાય છે પરંતુ તેનો ઉપયોગ કર્યા પહેલાં એટલું સમજવાની આવશ્યક્તા છે કે આપણામાં તે શક્તિ છે કે નહિ? જ્યારે આપણે સમજવામાં આવી જશે કે મારામાં આટલું બળ છે અને હું અમુક કાર્ય કરવા સમર્થ છું ત્યારે જ આપણે કોઈ મોટું કાર્ય કરી શકીશું, અન્યથા નહિ.
તેથી જે લોકો સંસારમાં કોઈ કાર્ય કરવા ઈચ્છતા હોય તેઓને માટે આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું એ સૌથી અધિક આવશ્યક અને પ્રથમ કર્તવ્ય છે. જ્યાં સુધી આપણે આપણું શક્તિથી પરિચિત નહિ થઈએ ત્યાં સુધી આપણે તેને ઉપયોગ જ નહી કરી શકીએ. શક્તિથી પરિચિત હવા ઉપરાંત એક વખત જ્યારે આપણે તેને ઉપયોગ કરશું ત્યારે આપણે આપણું પ્રાપ્ત અનુભવની સહાયતાથી બીજું મોટું કામ ઉપાડશું અને એ રીતે વધતાં વધતાં એક સમય એવો આવશે કે આપણે મોટામાં મોટું કાર્ય કરવા સમર્થ થઈશું. જે આપણે પોતે આપણું શક્તિનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકીએ તો આપણે બીજા લોકોનાં ઉદાહરણથી તે પ્રાપ્ત કરવું જોઈએ. સંસારમાં બીજા લોકોને કાર્ય કરતાં જોઈને આપણે બોધ લેવું જોઈયે અને સમજવું જોઈએ કે મારામાં પણ એટલું બળ છે અથવા હોઈ શકે છે. આપણું અનુભવ ઉપરાંત આપણે બીજાના અનુભવથી પણ લાભ મેળવો જોઈયે. મનુષ્ય બીજાના અનુભવથી લાભ મેળવવામાં પોતાની લધુતા સમજે છે, તે કદિ પણ કઈ સારૂં અથવા મોટું કાર્ય કરી શકતો નથી, તેટલા માટે આપણે બીજાનાં કાર્યો અને વ્યવહાર વિગેરે ઉપરથી બોધ ગ્રહણ કરવા હમેશાં તત્પર રહેવું જોઈયે.
જેને લોકો બુદ્ધિમત્તા અથવા સમજશક્તિ કહે છે તે બીજું કાંઈ નથી, પણ સંસારના આજસુધીના અનુભવને જ સાર છે. સંસારમાં અત્યારે જે કાંઈ ઘટનાઓ બની રહી છે તેનું યથાર્થ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી લેવું અને તદનુસાર આપણાં સાંસારિક જીવન નિર્વાહ કરે એજ મનુષ્યનું પરમ કર્તવ્ય છે. મોટાં મોટાં પુસ્તક અને
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૦
શ્રી આત્માનદ પ્રકાશ.
લાંબા લાંબા ઉપદેશાત્મક ભાષણે મનુષ્યને કદિપણ આ સંસારમાં રહેવા ગ્ય બનાવી શકતા નથી. હા, તેનાથી ઉપરના કોઈ સંસારમાં રહેવા યોગ્ય જરૂર બની શકે છે. અહિંયા કહેવાનું તાત્પર્ય એમ નથી કે મનુષ્ય પિતાના આદર્શ ઉચ્ચ ન બનાવવા; અલબત્ત માણસે પોતાના વિચારો ઉચ્ચ રાખવા, પોતાની કોમળ અને શુભ વૃતિઓને હમેશાં ઉપયોગ કરતાં રહેવું અને સન્માર્ગમાં લાગ્યા રહેવું, પરંતુ સાથોસાથ સંસારને અનુભવ મેળવ્યું નથી હોતો તે પરમ સદાચારી અને વિદ્વાન હોવા છતાં પણ સંસારનું કશું ભલું કરી શકતો નથી તેમજ પોતે પણ કદી સુખી રહી શકતો નથી.
એક વિદ્વાનનું મન્તવ્ય છે કે “જીવન એક પાઠશાળા છે જેમાં સ્ત્રીઓને અને પુરૂષને અનુભવનું શિક્ષણ આપવામાં આવે છે. કઠિનતાઓ, વિપત્તિઓ, પ્રલોભનો વિગેરે આ પાઠશાળાના શિક્ષકે છે. એ શિક્ષકેથી આપણે ગભરાવું ન જોઈએ, બેન્કે તેઓને કુદરત તરફથી નિયુક્ત થયેલા સમજવા જોઈએ અને તેઓ આપણને જે શિક્ષણ આપે તે કેવળ સાંભળી લેવું જ એટલું જ નહિ પણ તે હમેશાં આપણું હૃદયમાં ઉતારી રાખવું અને તેના ઉપર મનન કરવું જોઈએ.” હવે જીવનની આ પાઠશાળાને લેાકો કેટલે લાભ લે છે, સારા સારા પ્રસંગો ઉપરથી લેકો કેટલે બોધ મેળવે છે અને તે બધાને તેઓનાં જીવન ઉપર કેવો પ્રભાવ પડે છે? જે આપણે કઠિનતાઓ અને વિપત્તિઓ વિગેરે ઉપરથી બંધ ગ્રહણ કરીને ધીર, સાહસિક, સત્યનિષ્ઠ અને કર્મશીલ બની જઈએ તે તે આપણે એ પાઠશાળાને પુરેપુરો લાભ લીધો એમ કહેવાય, એમાં જરા પણ સંદેહ નથી ! અને જે આપણે કાયર, અસત્યભાષી અને અકર્મણ્ય બની રહીયે તો એમજ માનવું કે આપણે તે પાઠશાળામાં બાધક બન્યા છીએ.
અનુભવ જીવનમાં જ થાય છે અને જીવનને સંબંધ સમયની સાથે છે. એટલા માટે સમયને જ આપણે આપણે મહાન સહાયક અને શિક્ષક ગણવો જોઈએ. જે લોકો એ સમયને સદુપયોગ નથી કરતા અને આળસમાં બેઠાં બેઠાં તેને ગુમાવી દે છે તે નથી કાંઈ શીખી શકતા અને નથી કાંઈ કરી શકતા. યુવાવસ્થામાં આપણે સંસારને કેવળ સુખ અને ભેગનું જ સ્થાન ગણીએ છીએ, પરંતુ જેમ જેમ સમય જાય છે અને આપણી ઉમર વધતી જાય છે તેમ તેમ આપણને ભાન થવા માંડે છે કે સંસારમાં સુખની સાથે દુઃખ પણ રહેલું છે. આપણને અનેક પ્રકારની આપત્તિઓ ઝીલવી પડે છે, હાનિ સહન કરવી પડે છે, કઠિન પરિશ્રમ કરવો પડે છે, અને સઘળી પ્રકારની ચડતી પડતી જોવી પડે છે. એ સઘળી કઠિનતાઓથી સામાન્ય કોટિના લોકો ઘણાજ દુ:ખી બની જાય છે અને માની લે છે કે સંસાર તો દુ:ખનું ઘર છે. પરંતુ મેટા લોકો એ કઠિનતાઓ અને વિપત્તિઓથી ગભરાતા નથી, અને દઢતા તથા પ્રસન્નતા પૂર્વક સઘળી કઠિનતાઓ અને વિપત્તિ
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
સાંસારિક જીવન.
પર
એની સામે થઇને પેાતાના ઉદ્દેશની તરફ આગળ વધે છે, એવા લેાકેાને માટે કઠિનતાઓ અને વિપત્તિએ શિક્ષકનું કામ કરે છે. એનાથી તેઓ જે કાંઇ શીખે છે તેજ અનુભવ કહેવાય છે અને એ અનુભવ ભવિષ્યની કઠિનતાઓ અને વિપત્તિઆથી તેઓનું રક્ષણ કરે છે. સંસારમાં એવા લેાકેાનુ જીવન સાર્થક અને ધન્ય મને છે કે જેઓ સહુ સઘળી વિપત્તિએ અને કઠિનતાઓની સામે થઇને પોતાના સદાચારની પરીક્ષા આપે છે અને છેવટે સલમનારથ બને છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઘણે ભાગે વિપત્તિ અને કઠિનતાઓ મનુષ્યની કીર્તિને અચલ કરે છે, કેમકે એ વિપત્તિઆ અને કઠિનતાએજ મનુષ્યની કસાટી છે. મહાવીર પ્રભુ, રાજા હરિશ્ચંદ્ર, રાજા નળ અને પાંડવા વિગેરેના જીવન ઉપરાકત કથનની સાક્ષી પુરે છે. એટલા માટે આર્ય શ્રેમીશ્વરે ચડકાશિકમાં લખ્યું છે કે
सुखं वा दुःखं वा किमिव हि जगत्यस्ति नियतम् विवेकप्रध्वंसाद्भवति सुखदुःखव्यतिकरः । मनोवृतिः पुंसां जगति जयिनी कापि महताम् यथा दुःखं दुःखं सुखमपि सुखं वा न भवति ।।
અર્થાત્~-ક્યુ સુખ અને દુ:ખ સંસારમાં નિયત છે? વિવેકના નાશ ચવાથીજ સુખ અને દુ:ખ થાય છે. શ્રેષ્ઠ લેાકેાની મનેાવૃતિ એટલી બળવાન હાય છે કે તેને દુ:ખમાં દુ:ખની અને સુખમાં સુખની ખબર પડતી નથી.
એ રીતે રાજા નળ ચાંડાલનું દાસત્વ સ્વીકાર્યું અને તેની રાણી ઢમયંતી દાસી થઇ. બન્ને એક બીજાના વિયેાગે બહુ હ્લિલ બન્યા, પર ંતુ કદિ સદાચારના ત્યાગ ન કર્યા. એટલે તેઓના દુ:ખના અંત આવ્યેા અને તેઓએ પેાતાનુ રાજ્ય પુન: પ્રાપ્ત કર્યું. પાંડવા ઉપર પણ એછી વિપત્તિએ નહાતી પડી, તેઆને જગલે જ ગલ ભટકવું પડયું, મેટાં મેટાં દુ:ખ ભોગવવા પડ્યાં, બહુ થોડીજ યુદ્ધ સામગ્રી લઇને કરવાની સાથે યુદ્ધમાં પ્રવૃત્ત થયા અને અ ંતે વિજય પ્રાપ્ત કર્યાં. વીરવર રાણા પ્રતાપ જંગલે જગલે ભટકયા, ગુફાઓમાં છુપાતા ક્યો તેમજ દિવસ સુધી બાળબચ્ચાં સહિત ભૂખ્યા રહ્યા અને એ રીતે ઘાર વિપત્તિઓમાં તેમણે પચીશ વર્ષ વીતાવ્યા; પરંતુ તેમણે અકબરની તાબેદારી સ્વીકારવાને કદિ સ્વપ્નમાં પણ વિચાર સરખા કર્યાનહિ અને છેવટે વિજયમાળ પહેરીને માતૃભૂમિને ઉદ્ધાર કર્યાં. તેમને આટલી બધી કઠિનતાએ સહન કરવા છતાં પણ સ્વાધીનતા દેવીની આરાધના કરતાં જોઇ એ અકબરને પેાતાને તેમની દઢતા અને સહિષ્ણુતા આદિ સદ્ગુણાની પ્રશંસા કરવી પડી હતી. આ બધા મહાપુરૂષા ઉપર એવી ઘાર વિપત્તિઓ પડી હતી કે જેનું વર્ણન પુસ્તકામાં વાંચીને, નાટકામાં જોઇને
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
અથવા તેનું સ્મરણ કરીને આજ પણ પ્રત્યેક સહદય મનુષ્યની આંખમાંથી આંસુએની ધારા વહેવા લાગે છે. પણ જે વાસ્તવિક દષ્ટિએ જોવામાં આવે તે જણાશે કે તેઓએ વિજય અને કીર્તિ, કેવળ કઠિનતા સહન કરીને પ્રાપ્ત કર્યા છે. જે તેઓના ઉપર આવી વિપત્તિઓ ન પડી હોત, તેઓની આટલી બધી કસોટી ન થઈ હોત તે તેઓના સદગુણોને આટલે બધે વિકાસ થઈ શકત નહિ
જે લોકો વીર અને સામર્થ્યવાન હોય છે તેઓ કદિપણ વિપત્તિઓ અથવા કઠિનતાઓથી ગભરાતા નથી, એટલું જ નહિં પણ તેઓ તે બધાની સામે થઈને આગળ વધ્યા કરે છે અને જીવન નિર્વાહના એજ સર્વશ્રેષ્ઠ પ્રકાર છે. સંસા૨માં આજસુધીમાં જેટલા મહાન પુરૂ થઈ ગયા છે તે બધાને ભીષણ કઠિનતાએ સહવી પડી છે અને ઘોર પરિશ્રમ કરે પડ્યો છે. કઠિનતા અને પરિશ્રમ
એ બન્ને વસ્તુઓ એવી છે કે જે મનુષ્યને ખરેખરૂં બળ આપે છે, તેના ગુણોને વિકાસ કરે છે અને તેની કીર્તિને અટલ તથા અચલ બનાવે છે. પવિત્ર અગ્નિ ઉત્પન્ન કરવા માટે લેઢાના કટકાને ચકમકના સાથે બળથી ઘસો પડે છે, ઘણે ભાગે કેતુઓ ગ્રહણ સમયે દેખાય છે, સેનાની કાતિ તપાવવાથી જ વધે છે, એવી રીતે મનુષ્યની શકિતનો પરિચય પણ વિપત્તિકાળમાં જ થાય છે. જે સંસારમાં વિપત્તિઓ અને કઠિનતાઓ ન હોત આજ મહાત્માઓ અને મહાન પુરૂષની એટલી બધી મોટી સંખ્યા થઈ હેત કે આપણે ગણી પણ ન શકત. (ચાલુ)
- @-- જીવ, મન, અને ઈંદ્રિયોના સંલાપરૂપ સ્થા,
(ગતાંક પૃષ્ટ ૧૪ થી શરૂ.) વિકટ આપદાઓથી વ્યાપ્ત અપરાધ યુકત અને લાખે કુજને પ્રગટાવનાર એવી ચિત્તવૃત્તિ નામે મહા અટવી છે, ત્યાં ત્રિભુવનને #ભ પમાડનાર તથા જ્ઞાનાવરણીયાદિ સાત માંડલિક રાજાઓથી વિશેષ શોભનાર એ
મહામહ નામે નરપતિ છે. તેના અર્ધાસને બેસનાર મહામૂઠતા નામે તેની પટરાણું છે. ત્રણ લોકને દમન કરવામાં વિક્રમ ધરાવનાર એવા તેણીના બે પુત્રો છે. તેમાં પ્રથમ રાગ-કેસરી નામે રાજસ-ચિત્ત નગરનો સ્વામી છે અને બીજે દેષ–ગજેક નામે તામસ-ચિત્ત નગરને સ્વામી છે, મિથ્યાદર્શન નામે મંત્રી તે મેહમહીપતિનું રાજ્ય ચલાવે છે. વળી મદ, કેધ, લોભ, મત્સર, મન્મથ પ્રમુખ ત્યાં સુભટે છે.
૧ અહીં મોહની કર્મને નરપતિ ગણી છુટા પાડ્યો છે.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જીવ, મન અને ઈદ્રિયોના સંલાપરૂપ કથા. પ૩ હવે એકદા ચિત્ત-વિક્ષેપ નામના મંડપમાં વિપસ નામના ઉન્નત આસન પર તે મેહ મહારાજા બેઠો છે. એવામાં મિથ્યાદા મંત્રીએ વિનય પૂર્વક તેને નિવેદન કર્યું કે-“હે દેવ ! આપણા કટકમાં અત્યારે બહુજ વિપરીત વર્તન ચાલી રહ્યું છે. ચારિત્ર-ધર્મ નામે રાજાનો સંતોષ નામે ચરટ તે, વિવેક–પર્વત પર આવેલ જૈન નગરમાં તમારા લોકોને લઈ જાય છે.” એમ સાંભળતાં મહરાજા કોપાયમાન થશે. એટલે રાગકેસરી કુમારે તેને કહ્યું—“હે દેવ ! અ૮૫ કામને માટે આટલો બધો ગુસે કરવાની શી જરૂર છે ? કારણ કે વિષયાભિલાષ નામે મારો મંત્રી છે, તેના ઇંદ્રિરૂપ બાળકે છે. જગતને જગાડનાર એ બાળકે તમારી કીર્તિ વધારશે. એ જ્યાં સુધી ધાડ નથી પાડતા, ત્યાં સુધીજ સંતેષ પિતાનું બળ બતાવે છે. અને વળી એ બાળકોને નિરંતર સહાય કરનારા કષાયે પિતે છે. સંતેષ-ચાટ, જે આપણું લેકને ઘસડી જાય છે, તેને બલાત્કારથી પાછા વાળવાને એમાંનો એક એક બાળક પણ સમર્થ છે, તો તે નાથ ! એ પાંચની શી વાત કરવી? માટે હે દેવ ! એમને સત્વર આજ્ઞા કરો, કે જેથી સંતોષ જૈનપુરમાં આપણું લેકને જે લઈ જાય છે, તેમને એ બચાવશે.”
પછી મેહ રાજાએ કહ્યું-એ યુકત વાત છે” એમ કહીને તેણે ઇંદ્રિય-બા ળકોને તે કામમાં નિયુક્ત કર્યા, એટલે પુન: વિમર્શ બે -“હે વિચક્ષણ દેવ! સંતોષને પરાભવ પમાડવા માટે એ માર્ગજ સલામત સમજી લે.” ત્યારે પ્રકર્ષ બે –“હે દેવ ! વિમર્શની એ સલાહ સાચી છે.” એવામાં મન–મંત્રીએ જણાવ્યું હે દેવ ! હું શું આપને ખોટું કહું છું ?” એટલે ઇંદ્રિયોએ કહ્યું – “હે દેવ ! હવે અમારે પણ કંઈક વિનંતી કરવાની છે.” આત્મા રાજાએ કહ્યુંભલે, નિવેદન કરે.” ત્યારે સ્પર્શનેંદ્રિયે જણાવ્યું–
“હે સ્વામિન્ ! અમને કોઇવાર તમારું દર્શન પણ થયું નથી. તે ગુણ– દેષ કેની આગળ કહીએ? મન–મંત્રી અમને જ્યાં નિયુકત કરે છે તે કર્મ અમે. કરીએ છીએ. અમે પિતાની મેળે કદાપિ કોઈ કર્મમાં પ્રવર્તતી નથી. જે મન અમારી પાસે ન હોય, તે કર–સ્પર્શ માત્રને પણ અમે બહુ માની લઈએ છીએ. તમારા વાહનરૂપ દેહને પોષવા માટે આસક્તિ અને દુષ્ટતા લાવ્યા વિના તમારી આજ્ઞા પ્રમાણે સ્પર્શાદિ વિષયમાં અમે પ્રવર્તીએ છીએ. તેમાં જે રાગ-દ્વેષ જાગ્રત થાય છે, તે મનનું માહામ્ય સમજવું. જે મન નિરૂદ્ધ થઈ જાય તે અમારે વ્યાપાર અટકી પડે, વળી મન નિરૂદ્ધ થયા છતાં જે એક પણ દ્રિય પોતાનો વ્યાપાર ચલાવે, તો એ દોષને માટે હે દેવ ! મારો નિગ્રહ કરજે. જેમ ચપળ સ્વભાવી મર્કટ ( વાનર ) ભિન્ન ભિન્ન વૃક્ષ પર રમ્યા કરે છે, તેમ મન પણ અન્ય અન્ય વિષયમાં રમે છે, એ ક્યાંઈ એક સ્થાને પ્રીતિ બાંધતું નથી અને હે પ્રભુ! એ તમને નરના ઉંડા ખાડામાં નાખે છે. જો કે દારૂણ રાક્ષસની જેમ એ સર્વ વિષમાં
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માનંદ પ્રકાશ,
નિરંતર પ્રવર્તે છે, તથાપિ તૃપ્તિ પામતું નથી. વળી અમને વિષયાભિલાષના બાળક કહીને દુર્મુખ મન-મંત્રીને દોષ જે અમારાપર નાખે, તે અમારે દોષ નથી. હે પ્રભુ! અમે તમારી સાથે રહેવાને ખુશી છીએ. મનના સંકેત પ્રમાણે રાગ-કેસરી કુમાર, રાજ્યની ચિંતા અવશ્ય કરશે, હે દેવ ! દુર્ભત્રી પોતાના રાજાના ગુણોને દૂષિત બનાવે છે. કારણ કે કડવી તુંબડીનું એકજ બીજ પણ ઘણા ગેળને ખરાબ કરે છે.”
એમ સ્પર્શનેંદ્રિયનું કથન સાંભળતાં ભયથી કંપતું મને કહેવા લાગ્યું– હે મહારાજ ! ઇંદ્રિયને કંઈ અપરાધ નથી, તેમ મારો પણ અપરાધ સમજશે નહિ; પણ પૂર્વે કરેલ શુભાશુભ કર્મો જ, તમને સુખ-દુઃખનો દંડ આપે છે. તે તમે બીજાઓ ઉપર શામાટે રોષ લાવે છે? સર્વ કઈ પૂર્વે બાંધેલ કર્મનો વિપાક અવશ્ય પામે છે. તેમાં અપરાધ કે ગુણમાં અપર તો નિમિત્ત માત્ર થાય છે. એ જિનાગમને સાર છે. કર્મ ન કરતાં પણ કઈ તે ભગવે છે. એ કર્મના અને ચળ કાયદાને કણ લોપી શકે? માટે તે કર્મ ભોગવતાં અજ્ઞ જન શામાટે આકુળ થાય છે?” એમ જિનમતની ઉકિત અને અનેક પ્રકારની યુક્તિઓ બતાવીને મન–મંત્રી મન રહ્યો. એવામાં કટિબદ્ધ થઈ, અભિમાન લાવીને સ્પર્શનેંદ્રિયે જણાવ્યું કે— - “હે સ્વામિન્ ! એક મનજ દુઃખનું કારણ છે. તમારા પૂર્વકૃત કર્મને જે એણે દુઃખના નિમિત્તરૂપ બતાવ્યા, તે કર્મ કરવામાં પણ એક મનજ મુખ્ય કારણ રૂપે બતાવેલ છે, કારણ કે બધા વ્યાપારમાં મનને વ્યાપાર મોટામાં મોટો છે, કે જે તંદુલ-મસ્યને સાતમી નરકે પહોંચાડે છે.” ત્યારે મન બોલ્યું-–“જે એમ હોય, તે દુ:ખના કારણરૂપ ઈદ્રિયો છે, કર્મ નથી, કે જે ઈદ્રિયના વિશથી, વૃતથી સિંચાયેલ અગ્નિની જેમ કંદર્પ ઉદ્દીપ્ત થાય છે, કારણ કે—તિલોત્તમાના રૂપમાં વ્યામોહ પામતાં બ્રહ્માએ ક્ષણવાર પિતાનાં ચાર મુખ બનાવ્યાં શંકર પાર્વતીને અર્ધાગપર ધારણ કરે છે તથા મન્મથના વશથી પુરંદર પ્રિયા (ઈંદ્રાણી) ના પગે પડ અને ગોપાંગનાઓએ કૃષ્ણને ગોકુળના આંગણે નચાવ્ય, એમ કવિઓએ ઇંદ્રિય વર્ગને વિલાસ વર્ણવી બતાવ્યો છે. ”
એવામાં સ્પર્શને કહ્યું--“કામને વશ થયેલા બ્રહ્માદિક જે અપયશ પામ્યા, તેમાં કામનું કારણ તો મનજ સમજવું.” આથી મન કે પાયમાન થઈને બોલ્યું કે –“હે આત્મન ! જે તને કલ્યાણની ચાહના હોય તો બધી ઇંદ્રિયમાં ચાર અને વચ્ચે એક સ્પર્શનને જ બાંધી લ્યો” ત્યારે સ્પર્શને જણાવ્યું–હે પ્રભુ, એક મને જ શા માટે બાંધે છે? હું તો સદા સ્નિગ્ધ થઈને રહું છું આ રસના ચપલ
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેનોની જેને પ્રત્યે ફરજ.
અને લુપી છે કે જે મિષ્ટ ભજન જમે છે, વળી ભક્ષ્યાભક્ષ્ય કે પેયાપેયની એ એ વિચારણા પણ કરતી નથી, માટે ખરી રીતે તે એકરસના જ મારા વિકારનું કારણ છે.”
એમ પરસ્પર મન અને ઈદ્રિયોનો કલહ થતાં આમ–રાજા બે -“હે નિષ્ફર ! શાંત થાઓ, વિવાદ શામાટે કરો છે? ભભવ મેં આટલે કાળ તમારો સંસર્ગ કર્યો કે કદાચ તમારામાં પ્રશમગુણ આવશે, પણ તે લેશ પણ તમારામાં દેખાતું નથી. વળી તમારા દુષ્ટ આચરણેથી ભવ-અટવીમાં નિરંતર ભમતાં હું જે જે દુ:ખ પામે, તે તે સાંભળે—હવે આત્મરાજા પિતાની કથા કહે છે તે આવતા અંકમાં આવશે.
-~ચાલુ.
જેનોની જેનો પ્રત્યે ફરજ.
(વાડીલાલ મેહેકમલાલ શાહ બી. એ.)
::
જ
: : : * *
iી આ 1 અવનિની અંદર મનુષ્ય માત્રને જન્મ તેની મનુષ્ય તરીકેની
સઘળી ફરજ અદા કરવા માટે જ થયેલું છે, અને તે મનુષ્યને જન્મ જે પોતાની ફરજો બજાવવામાં નિષ્ફળ જાય તે જન્મ પણ
નિષ્ફળ ગયે સમજ. દુનીયાની અંદર વસતા મનુષ્યને બે [ B[ મોટી અને આવશ્યક ફરજો અદા કરવાની છે, તેમાં જ પિતાનું જીવન અહોભાગ્ય સમજવાનું છે, અને તેમાં જ પિતાનું સઘળું ડહાપણ વાપરવાનું છે. તેમની પહેલી ફરજ તેમના ધર્મ પ્રત્યેની, અને બીજી ફરજ તેના દુનીયાની અંદર વસતા સઘળા ભાઈ પ્રત્યેની. જ્યારે મનુષ્ય આખી વસુધાને કુટુંબવત્ માને, પરપ્રાણી પિડા પિતાના પ્રાણની પીડા માફક માને, પારકાનું ભુંડુ એ પોતાના આત્માનું વધારે ભુંડુ માને, અને પારકાના અવગુણ દેખી તેની નીંદા ન કરતાં તેના અવગુણને ઢાંકતા અને ગુણગ્રહણ કરતાં શીખે ત્યારે મનુષ્ય પોતાની માણસ તરીકેની તેના ભાઈ પ્રત્યેની ફરજ અદા કરે છે એમ કહેવાય. ધર્મ માટે પણ તેવું જ. જ્યારે મનુષ્ય પોતાના ધર્મને તેના પ્રાણ કરતાં પણ અધિક માને, દુનિયાની ઐહીક વાંછનાઓને ધર્મ કરતાં કંઈકગણું ગાણ કરી નાખે, સહ ધમી પ્રત્યે પૂર્ણ પ્રેમ અને ભ્રાતૃભાવથી જુવે, તેને જોતાંજ હૃદયમાં સાચા સ્નેહની છોળો ઉછળે, સાધમી સેવા કરવી એ પોતાની પહેલી ફરજ માને ત્યારે તેની ધર્મ પ્રત્યેની ફરજો તે અદા કરી શકે. પણ આ બધી મહેટી હેટી વાતો લાગશે. દુનિયા હજી આટલે મહેાટે કહેવાતા ભાર ઉપાડવાને કેળવાઈ નથી. એક દેશ, બીજા દેશની પ્રત્યેની શી ફરજ છે તે સમજતા નથી અને એક જાતના મનુષ્ય, બીજી જાતના મનુષ્યનું ભલું
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કરવું એ હલકાઈ સમજે છે. હજી મનુષ્યની માનસિક શક્તિને આત્મવિકાસ થયું નથી અને તે હજુ પોતાના આત્માને પણ ઓળખી શકતા નથી. હજુ આખી દુનિયાને ભ્રાતૃભાવ થવાની ઘણું વાર છે. એ બ્રાતૃભાવ પેદા કરવા માટે કંઈકવીરોને મરણની વેદીમાં હોમવા પડશે અને કંઈ કંઈ જોખમ વહેરી લેવા પડશે. આ બ્રાતૃભાવ પેદા કરવા માટે પ્રથમ સોપાન રૂપે એક જાતીમાં જ ભ્રાતૃભાવ પેદા કરવો આવશ્યક જણાશે. અને વળી એક જાતિ ને સહધમ હોય તેને માટે તો આ બ્રાતૃભાવ ઘણેજ આવશ્યક જણાશે. કારણ કે આવી જાતીમાં બ્રાતૃભાવ ન હાય, એક બીજાની શી ફરજ છે તે એ કેમ સમજતી ન હોય તો તે કેમને પણ વધે આવે. અને સાથે તેમના સમાન ધર્મને પણ વાંધો આવે. આવી એક કેમ તે ભારત વર્ષમાં વસતી જેન કામ છે.
જેને એટલે એકજ દેશમાં વસતા, લગભગ એકજ ભાષા બોલતા, અને એકજ ધર્મ પાળતા મનુષ્યો એટલે તો તેમને પરસ્પર ફરજ બજાવ્યા સિવાય ચાલે જ નહીં. પિતાની કમનું ભલું ઈચછવું હોય, પોતાના ધર્મ પ્રત્યે માનની દ્રષ્ટી સર્વત્ર કેળવવી હોય, પોતાના ધર્મની ઉત્કૃષ્ટતા જગતના ચારે ખુણામાં સાબીત કરવી હોય તે જેનેએ જેને માટે પોતાનાથી બનતું સઘળું કરવું જોઈયે. તેમની સંપૂર્ણ ફરજ છે ત્યારે અદા થઈ કહેવાય કે જ્યારે પોતાના સહધર્મી ભાઈ માટે કઈ પણ કટોકટીના સમયે પ્રાણ પાથરવા પડે ત્યારે પણ અડગ રહી પોતાના પ્રાણુ અપે. એ જેને તે વાસ્તવિક રીતે જેન નથી કે જે પિતે રાતદીન માજશેખમાં હજારનું પાણું કરે અને પિતાના ગરીબ સહધમી ભાઈ માટે એક પાઈની પણ મદદ ન કરે, પિતે ધર્મ કરે નહી અને બીજાને ધર્મ આદરવાની સગવડ પણ ન કરી આપે, અરે ! ધમની અનુમોદના પણ ન કરે. જેન તો એ કહેવાય કે જેના શરીરમાં, પિતાના ભાઈયોની અવદશા નિહાળી, અગ્નિ સળગે અને હૃદયમાં કારી ઘા પડે.
હવે આ જેના બીજા તેના સહધમી માટે શું કરી શકે તે જોઈએ.
અત્યારના સમયમાં મનુષ્યને કમાવાના સાધન તુટી પડતાં જરાએ વાર લાગતી નથી અને પછી ફરીથી તે સાધન ખેળતાં ઘણીજ વાર લાગે છે. તેમાં વળી પહેલી જ વાર નેકરીયે બેસતે, અથવા ગુમાસ્તા તરીકે કામ કરવાની ઈચ્છાવાળાને, તેવી જગ્યાઓ જલદી મળી શકતી નથી. પોતે ઘરના સાધારણ હોય, લાવે તેજ ખાય એવી સ્થીતિ હાય અને ઘરમાં બીજું કોઈ કમાનાર હોય નહી ત્યારે આ કુટુંબની કેવી શોચનીય દશા થાય તેને જરાએ વીચાર આવે છે? આવું કુટુંબ દુઃખનું માથું પોતાના ધર્મને પણ તેની અગણિત ચિંતાઓમાં ભૂલી જાય અને જૈનેને ન છાજતા ધંધા એટલે જેને માટે બાધ આવે એવા ધંધા કરી પતાનું જીવન ગુજારવા લલચાય, ધર્મને વિસારે, અને કોઈ વખત એ આવે કે તે
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેનોની જેના પ્રત્યે ફરજ.
પ૭ વખતે જે કોઈ જૈનેતરની તેને મદદ મળે તો જૈન ધર્મને છોડી દેવાનું પણ મન થાય કારણ એના મનમાં એમ સહેજ આવે કે મારા બાર લાખ ભાઈઓમાંથી કેઈએ પણ પૈસાની તો નહી પણ પૈસા કમાવાના સાધન ખાળી આપવાની પણ મદદ ન કરી. એટલે આપણા સઘળાની આવા રીબાતા સહધમી ભાઈઓને કુલ નહીત કુલની પાંખડી પણ મદદ કરવાની પહેલી ફરજ છે. આપણું ઘણુએ ધનિક જેને મહાટી મીલે કારખાનાઓ, પેઢીઓ વગેરે ચલાવે છે જેમાં સંખ્યાબંધ મનુષ્ય કામ કરે છે, જ્યારે આપણા કેટલાક જેને નોકરી વિના અથડાય છે. આવા શેઠીયાઓની એ પ્રથમ ફરજ છે કે પહેલાં તેમને તેમના જૈન ભાઈઓને પોષવા અને તેથી વધે તોજ બીજાઓને દાખલ કરવા. જૈનભાઈની ઘણું મીલે ચાલે છે છતાં કોઈપણ મીલમાં જેનોની ભરતી નહી જડે. કોઈ પણ સંસ્થા કે જે આપણા જેન ભાઈના હાથ નીચે ચાલતી હોય ત્યાં જૈનોને પહેલો આશ્રય આપવોજ જોઈયે. જૈમ ધર્મનું આપણે ઘણું સન્માન કરીયે તેમ ધમનું પણ સન્માન કરવું જોઈયે, અને તેમને સુખી કરવા જોઈએ. જે માણસ ધનથી મદદ કરવાની શકતી ધરાવતો હોય તે પિતાના મનથી અગર તનથી સેવા કરી શકે છે ! પરંતુ હરકોઈ ઉપાય પણ પિતાની પાસે આવેલા ગરીબ ધમીભાઈને નિરાશ તે નજ કરે. આવી રીતે દરેક જૈન સહાધમની સેવા અવશ્ય કરે. આ તેની જેને પ્રત્યેની જૈન તરીકેની પહેલી ફરજ છે.
જેનોની બીજી ફરજ જેનભાઈ માટે પાઠશાળા, સ્કુલો વિગેરે સ્થાપવાની છે. આ સવાલ અત્યારે ઘણેજ મહત્વનો થઈ પડે છે. અને જેન પેપરમાં આ વાત હંમેશા ચર્ચાય છે. આપણે પહેલાં જૈન પાઠશાળાઓની ઉપયોગિતા જોઈયે. જૈન પાઠશાળા એટલે આપણી ધાર્મિક પ્રવૃત્તિનું ખાસ અંગ, આપણુ જરૂરીયાતની પ્રગતિ, જૈનત્વ પિષવા માટે એક જબરજસ્ત વાત્ર, આપણું જૈન બાળકો રૂપી કુમળા છોડને ઉગાડવા માટે અને તેમની સુરભિ દુનિયાના ચારે ખુણે ફેલાવવા માટે ઉત્તમમાં ઉત્તમ સીંચનનું અદ્વિતીય સ્થાન. જૈન પાઠશાળા એટલે જેનેનું અને જેનધર્મનું અમરત્વ, અને જૈન ધર્મની દિનદિન વૃદ્ધિ. જેનો જેને માટે જે કોઈ પણ વહાલામાં વહાલી વસ્તુ આપે તો તે ધર્મ છે. આ વસ્તુજ એવી છે કે ધમદાન કરનાર મનુષ્યમાં ધર્મની વૃદ્ધિજ થતી જાય, અને તેને એકાતે લાભ થાય. ધર્મદાન એટલે ધર્મના જ્ઞાનનું દાન એટલે આનાથી કયું દાન વધારે ઉત્કૃષ્ટ હોઈ શકે? પણ શોચનીય વાત છે કે આપણે આપણું નૂર, આપણી પાઠશાળા એની અવદશા આણવામાં બાકી નથી રાખી. અત્યારે ઘણી ખરી જગ્યાઓએ પાઠશાળાઓ અને શ્રાવિકાશાળાઓ અસ્તિત્વ ધરાવે છે, પણ કાંતો તેઓનું અસ્તિત્વ નામમાત્રથી હશે કાંતે વિદ્યાથીં એના અભાવને લઈ પાટીયા ઉપર ધનના ઢગ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
બાઝયા હશે કાંતે પૈસાની સંકડામણને લઈ તુટવાની તૈયારીમાં હશે. આપણા બાળકોને જૈન ધર્મના પ્રથમ સૂત્રે ન આવડે, દેવ ગુરૂ ધર્મની જરાએ ઓળખ ન હોય તે તે આખી જૈન કેમને ચોકાવનારૂ છે. જે કોમ આટલી પૈસાદાર, વાણીજ્યમાં આટલી બધી સમૃદ્ધ, ધર્મને માટે પ્રાણ પાથરનારી, તેનાજ બાળકે જૈન ધર્મથી અજાણ હોય છે તે કામની શી સ્થિતિ થવાની અને તેના અંગેની શી વ્યવસ્થા કરાવાની. “આપણે સમાજ બીજા કેટલાક ફંડમાં કીતિની માળાના લેભે કહે યા શરમને લઈને કહો, હજારે રૂપીયા આપે છે, પણ પહેલાં ઘર સાચવી, પ્રથમ ઘરની આગ બુઝાવ. શાસનની સાચી આશાઓ બાળક છે. દરેક જગ્યાએ પાઠશાળાઓની તો ખાસ જરૂરીયાત છે. ધર્મજ્ઞાન વિના કશું જ નથી. આપણું બાળકોના સંસ્કાર, તેમની ભાવનાઓ ઘડવાનું પ્રથમ કેન્દ્રસ્થાન પાઠશાળાઓજ છે, પણ તેને કયારે પિષશે ” ?
વળી જેને માટે ત્રીજી ફરજ જૈન કુલ સ્થાપવાની છે. આ સ્કુલમાં ધાર્મિક અભ્યાસની સાથે વ્યવહારિક અભ્યાસ ઉપર એટલે હાલના માધ્યમિક શિક્ષણ (Secondary Training ) તરફ ખાસ લક્ષ આપવું જોઈએ. અત્યારે આંગળીને વેઢે ગણાય તેટલી જેન હાઈકુલ છે. તેમાં પહેલી ખોડ તે મકાન બાબત નીજ જોવામાં આવે છે. વળી ફંડની અગવડતાને લઈને સુશિક્ષિત શિક્ષક વર્ગ પણ રેકી શકાતું નથી, એટલે પરિણામમાં શિક્ષક અને શિખ્યા વચ્ચે ભેદ પડે અને બન્નેના પરપર આચાર જાળવવામાં શિથિલતા આવી જાય. આ બધી ભૂલે આપણે સુધારવી જોઈએ. આપણું હાઇસ્કૂલોને આપણે બીજી હાઈસ્કુલો માટે આદર્શ બનાવવી જોઈએ. જૈન બાળકે જેને પાસે ઘણું જ માગે છે પણ ઘણું થોડું જ મળે છે. અત્યારે સંસ્થાઓને ઉભી કરનારાઓ કરતાં તેડનારા વધારે જોવામાં આવે છે. કોઈપણ આશયથી પ્રેરાઈ, બીજા કોઈ કરે તેના ઉપર સુધારણા કરવા કરતાં, મૂળજ કાપી નાખવું એ અત્યારે કેટલાકને ઈષ્ટ ગણાય છે. સાસનદેવ તેમને સન્મતી આપો ! જેને જે સાચા હૃદયથી જેને માટે કાંઈ પણ કરવા માગતા હોય તે પહેલાં તે તેમની શ્રેષ બુદ્ધિને સદાને માટે દેશવટે દેવે પડશે, કાનને ઉઘાડવા પડશે અને જીભને વશ કરવી પડશે. સેવા કરાવવી તેના કરતાં સેવા કરવી એ વધારે કઠણ છે, ઘણું જોખમ ભરેલી છે અને તેમાં તે સહન શીલતાનું જ કામ છે. શાસ્ત્રમાં પણ કહ્યું છે કે સેવાધર્મ એ પરમગહન છે અને યોગીઓને પણ તે દુષ્કર હોય છે. શાસન સેવા અર્થાત્ મહાવીરના પુત્રોની મહાવીરના પુત્રો પ્રત્યે સેવા કેટલી કઠિન હોય એને ખ્યાલ સુજ્ઞ પિતેજ કરી લેશે. ન્હાની ન્હાની બાબતે માટે લદ્વીશું, માહાંમાહે એક બીજાનું કાપીશું, એટલે તે કઈ પોતાની ફરજ અદા કરતો હશે તેને પણ ઓછું તે આવશેજ. ભલે જેને જેનેાની સેવા કદાચ અશકિતને લઈ ન
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આદશ શિક્ષક.
પહે
કરી શકે તે। મહેતર છે કે મુગુ રહેવુ પશુ સેવા કરનારને તેાડીપાડવાના અગર હલકા પાડવાના તેા લેશમાત્ર પણ વિચારન હોવા જોઇયે. “ વાતા કરવામાં,નિંદા કરવામાં, અગર સમાજને વગાવવામાં તમારા ઉપયેગ ન કરશેા. આ પ્રગતિના જમાનામાં સહનશીલ, સાચા નેકીલ ટેકીલા, શાસન સેવકાની ખાસ આવશ્યકતા છે” અને તે સેવા કરતાં પ્રસંગ પડે શીર પણ ઝુકાવવાનુ છે માટે અજ્ઞાન તિમિર ને ભેદી જ્ઞાનાંજનથી ચક્ષુને પવિત્ર કા. શાસન સેવા કરવા આગળ આવા એજ યુવક હૃદયની અસ્તુ.
ઝંખના.
ううううううう
આદર્શ શિક્ષક.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
...
દ્યાથીઓના અથવા બાળ જીવનના સાચા ગુરૂ તેના શિક્ષક છે. બાળકાને શૈશવ કાળમાં શિક્ષક દ્વારા જે શિક્ષા આપવામાં આવે છે તેના પ્રભાવ દીર્ઘકાળ સ્થાય રહેવા પામે છે. જો કે વર્તમાન કાળમાં અલ્પ સમયજ પાઠશાળામાં વ્યતીત કરાવાય છે, છતાં તેટલા સમયમાં ઉચ્ચ ચારિત્ર બાળકોના જીવનપર કોઇ જુદીજ છાપ પાડે છે તેથીજ શિક્ષ કનુ સ્થાન મોટું મહત્વશાળી કહી શકાય છે.
બાળકીને, અજ્ઞાન માતાપિતા તરફથી જેટલી હાનિ પહોંચે છે તેથી અધિક હાનિ શિક્ષકાની એપરવાઇ અને ઉદાસીનતાથી પહોંચે છે એ સ્પષ્ટ વાત છે. ખરી રીતે સુદર અભ્યાસની વ્યવસ્થાના પરિચાલન માટે યેાગ્ય બ્યપ્રેમી શિક્ષકેાની સંપૂર્ણ આવશ્યકતા છે——
આ સ્થળે આદર્શ શિક્ષકના વિષયમાં પરિપકવ જ્ઞાનવાળા હાય, આળકાને અભ્યાસ કરાવવામાં ઉચિત પદ્ધતિના જાણકાર હાય, અને માળકાના કલ્યાણમાં રકત મનવાળા હાય, તે સારા શિક્ષકની પતિમાં મૂકી શકાય છે. આ ગુણમાંથી એકપણ ગુણના અભાવ હાય તા તે શિક્ષક કોઇ કાર્ય માં કાષ્ઠ દિવસ ફળીભૂત થઇ શકતા નથી. શિક્ષક સ્વવિષયમાં ઉતીર્ણ હાવા જોઇએ પણ એથી અધિક વાત તે એ છે કે, શિક્ષક વિદ્યાથી ઓને કેવળ ગાખણપટ્ટીજ કરાવે અને એટલામાંજ પાતાની ફરજ અદા થાય છે એમ માને તેા તેમની ભૂલ છે. આદર્શ શિક્ષક થવા માટે ઉમેદવારી ધરાવતા હાય તેને નીચેના ક્રમ ખ્યાલમાં રાખવાની આવશ્યકતા છે. તે વિદ્યાથી શું અભ્યાસ કરે છે ? તે કાઇ બીજાને અભ્યાસ કરાવે છે કે નહિં અને તે કેવા કમ ગેાઢવે છે એ વાતપર લખિત્ત્ત રાખવુ જોઇએ. જેથી પોતાના અધિકારની સફલતા થાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. નિપુણ અધ્યાપકને બીજો ગુણ એ છે કે વિદ્યાર્થીના શરીર, મન અને મગ જને સર્વ પ્રકારે ઉન્નત બનાવવાનું ચિન્તવન હોવું જોઈએ. વિદ્યાથી વાંચનના શે બમાં કઈ ખરાબ પુસ્તકના કીડા તો બન્યા નથી ને? કેમકે એવા પુસ્તકોના પરિશીલનથી શરીરનો કાળ નષ્ટ થાય છે. બીજી બાજુ વાસ્તવિક રીતે મનની પુષ્ટતા એમના વિકાસ અને અભ્યાસનો પાયો છે, જ્યારે મન ચલાયમાન થાય છે ત્યારે સુંદર અભ્યાસ પણ નાશ પામે છે. માટે વિદ્યાથીઓના શરીર પર શિક્ષકોએ ખાસ ધ્યાન રાખવું જોઈએ, જેથી ઉત્તરોત્તર મનોવિકાસ વધતો જાય.
શિક્ષકો માટે ત્રીજું લક્ષ્ય રાખવાની વાત એ છે કે વિદ્યાથીઓ સર્વદા પ્રસન્ન ચિત્તવાળા, ઉત્સાહપૂર્ણ હૃદયવાળા ને પાઠશાળામાં નિયમિત હાજરી આપે તેવી વૃતિવાળા થવા જોઈએ. આગળ વધવાની કક્ષાના પ્રાણ તેના અધ્યાપકે હાય છે. શિક્ષકની સજીવતાથી તેની કક્ષામાં જીવન ઉત્સાહ અકુર્તિ દેખાય છે, પણ જે શિક્ષક મહોદય બેદરકાર કે નામર્દ હોય તો તેના વિદ્યાર્થીઓ આગળ વધી શકતા નથી. વર્તમાન કાળની સ્કુલમાં જઈને તપાસ કરશે તો આવા શિક્ષકોથી લાભ કરતાં અધિક હાનિ થયાનું દૃષ્ટિપથમાં પડશે. ને તેવા અધ્યાપકના સહવાસથી વિ. ઘાથીઓએ જ્ઞાને પાર્જન કરવું તો દૂર રહ્યું, પરંતુ પોતાના કર્તવ્યના મૂળને સમજ્યા વગર સ્કુલની મર્યાદાને બગાડી મારે છે, માટે નામર્દ શિક્ષકે તો પ્રથમ પિતાની જાતિને સુધારવાની પરમ આવશ્યકતા છે. આ પ્રમાણે થવાથી પેતાની પાઠશાલાના કાનુનની રક્ષા થશે, પોતાની આગળ અધ્યયન કરતા બાળકોના હૃદયમાં ઉત્તમ પ્રકારના ગુણે ખીલશે અને અધ્યાપક તરફ સાચી શ્રદ્ધા અને સન્માન પ્રકટ થશે. આથી વિદ્યાથી વિદ્યા સંપાદન કરવામાં પ્રમાદ વિનાને બનશે.
વસ્તુસ્થિતિ એ અધ્યાપક જ્યારે આ સર્વ ગુણોની આદર્શ મૂર્તિ બને છે ત્યારે વિદ્યાથી તેના પ્રતિબિંબ સ્વરૂપ થઈ પિતાની વાસ્તવિક ઉન્નતિ કરી શકે છે
| શિક્ષકના વિષયમાં જે વાત ધ્યાન દેવા ગ્ય છે તે પૈકીની એક એ વાત છે કે શિક્ષક પોતાના વિદ્યાર્થીઓના સ્વભાવનો પુરેપુરો જ્ઞાતા હોવો જોઈએ. આ સંબંધમાં આગળ લખી ગયો છું છતાં તે મહત્વના વિષયમાં અધિક લખાય તો અયોગ્ય નથી. શિક્ષક પોતાની કળામાં જે નિપુણ ન હોય તે સમાજને વિવિધ પ્રકારની હાનિ પહોંચે છે, સમાજના ભાવિ રત્ન કુલની કળીની પેઠે કરમાઈ જાય છે, આના જેવી ત્રુટીના પરિણામે ભાવિ જનબળની સંપૂર્ણ ક્ષતિ થાય છે માટે શિક્ષક ગણ વિદ્યાથી એની પ્રકૃતિને અનુસરી અધ્યયન કરાવવા મથે તો વિદ્યાથીઓનું જીવન સુધરે, સમાજના અંગબળમાં પુછતા આવે, આ ફલપ્રાપ્તિ માટે શિક્ષા પદ્ધતિનું પરિવર્તન કરવાની આવશ્યકતા છે. આ સઘળા દોષને લીધે શિક્ષકોએ પિતાના ધર્મથી પરાડમુખ થવાની જરૂર નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મહારા વંદનીય ગુરૂ.
શિક્ષક જ્યારે પાઠગૃહમાં અધ્યયન કરાવવા આવે ત્યારે તેના મુખારવિન્દ પર પ્રેમાળ કુલતા અને મધુહાસ્યની રેખા પ્રચૂર દેખાવી જોઈએ. પ્રેમથી કે સહાનુભૂતિથી શૂન્ય શિક્ષક, તે શિક્ષકની સંજ્ઞાને પણ લાયક નથી તેમ તે કોઈ દિવસ આદર્શ શિક્ષક કહેવરાવવાને શકિતમાન નીવડતું નથી. જે અધ્યાપક આશ્રિત વિદ્યાર્થીઓને પોતાના હદય પ્રેમથી વિદ્યા અર્પણ કરવામાં તત્પર મનવાળો હોય છે તેજ વિદ્યાર્થીઓની ભક્તિ અને શ્રદ્ધાનું પાત્ર બને છે.
ગુણે જોઈએ તો ઘણું છે. આદર્શ શિક્ષકોના અપરમિત એટલે આદર્શ શિક્ષક, નમ્રતા સ્વચ્છતા સ્વાથ્ય-આત્મવિશ્વાસ–સત્યતા–ચારિત્રમાં દૃઢતા આદિ અનેક ગુણેથી વિભૂષિત બની શકે છે. આવા સુંદર આદર્શ શિક્ષકે ભારત ભૂમિમાં કયારે બનશે ? એ શિક્ષકો, અજ્ઞાનતાને દફનાવવા કટિબદ્ધ થાઓ, અને સમાજના ભાવિરત્નો વ્હાલા વિદ્યાર્થીએ, તમો તમારા સહાધ્યાયીને સાથે જોડી ભારતની અજ્ઞાનતાને દૂર કરવા વિશ્વમાં ખરા અધ્યાપકો બને એ અંતરેછા.
છ વીર. લેર અનિલ,
મ્હારા વંદનીય ગુરૂ.
( હીંચ.)
મહારા ગુરૂજી બહુ મહુને હાલા, ધર્મના પાઠ શીખાવે છે; મહારા ગુરૂજી અણમૂલ સૂત્રો, નવકાર ” ના સમજાવે છે.
એવા ગુરૂજી ગરવા હારા, પાય પડું હું હેને જે ધમ ધ્યાનમાં મસ્ત રહે છે, એજ ગુરૂ વન્દનીય હજો.
ગુલાબચંદ મુળચંદ બાવીશી, –- બાજી--
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
@
મનબળ.
(લી ગુલાબચંદ મૂળચંદ બાવિશી–આફ્રિકાવાળા.)
&
ઝી
નોબળ-મનનું બળ. મનનું બળ તોળી કે માપી શકાતું નથી. °°ER
મનના બળને આકાર નથી. પરંતુ પ્રોફેસર રામમૂર્તિ કે મીસ તારાબાઈના દેહબળને અથવા પિઘલીક બળને હંફાવી દે તેવું હોય છે. એ બળ નૈસર્ગિક છે. મનોબળ વારસામાંથી મળે છે.
પ્રભુનું તે ઝરણું છે, પ્રભુની તે પ્રસાદી છે, સો મનુષ્યને તે અર્પણ થાય છે તેની વૃદ્ધિ અને ખીલવણી સંયોગો અને હૃદયના ભાવ ઉપરથી થાય છે.
મોબળ ખીલવવાનું સાધન આત્મસંયમ અને ચારિત્ર છે. ચારિત્ર છે એટલે બ્રહ્મચર્ય છે. ચારિત્ર્યશુદ્ધિ એટલે મન વચન અને કર્મથી બ્રહ્મચર્યનું પાલન અને એવું પાલન કરવું એટલે મનોબળ ખીલવવું. પ્રથમ લાભ, પરમ પૂજ્ય મુનિ મહારાજાઓને, બ્રહ્મચર્ય પાલન થકી મને બળ મળે છે અને તે દ્વારા ઘણા કાર્યો તેઓ કરી શકે છે, અરે ઘણા કાર્યોમાં સફળતા મેળવે છે.
બીજે લાભ સંસારી છતાં જીવનપર્યન્ત બ્રહ્મચારી શુદ્ધ બ્રહ્મચારી હોય તો તેઓને મળે છે, અને તે દ્વારા તેઓ પોતાનું મનોબળ ખીલવી પોતાના પ્રાન્ત કે દેશમાં ઘણું સારા કામ કરી શકે છે. અને પછી ગાઈશ્ય ધર્મ પાળનારાઓની વાત આવે છે. તેઓ પણ ગૃહસ્થ ધર્મમાં રહી બ્રહ્મચર્યનું સેવન કરી ઉત્તમ ચારિત્ર પાળે તે મને બળ જરૂર ખીલવી શકે અને અનુકરણીય જીવન જીવી શકે.
મનોબળ ખીલવવાના સાધનો આપણે સંક્ષેપમાં જાણ્યા.
પ્રાતઃસ્મરણીય પરમ પૂજ્ય મહાવીર સ્વામીને આપણે હજુ સ્મરીયે છીએ તે, તેઓ પૂજ્યપાદના મનોબળને આભારી છે.
મહૂમ વીરચંદ રાઘવજી વિગેરે જેન ગૃહસ્થને સંભારી હેમના સ્મરણ તાજા રાખીયે છીયે તે તેમના મનોબળનોજ પ્રતાપ છે.
ભાવનગરમાં શ્રી આત્માનંદ સભાનું આલીશાન મકાન આજે ખડું છે તે પૂજ્ય શ્રી આત્મારામજી મહારાજના પવિત્ર માળનું ફળ છે.
પાલીતાણાને પાદરે પાલીતાણાના મુગટ સરીખડું ગુરૂકુળ ચમકી રહ્યું છે તે શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ સાહેબના ઉત્કૃષ્ટ મબળને પુણ્ય પ્રતાપ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
અનેામળ.
૬૩
સંસ્થાએ અસ્તિત્વ ધરાવી રહી મનેાખીનેજ આભારી છે.
લીંબડી, અમદાવાદ, મુંબઇ અને શીવપુરી ઇત્યાદિ સ્થળાએ જે જે છે તે તે તેમના સ્થાપક અને રક્ષકના
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનેાબળને મધુરા પુષ્પા થાય છે અને તે પુષ્પા બીજું કાંઇ નહીં પણ આદર્શ સંસ્થાઓ.
એવા મનામ સાને વા !!
મનાબળ કાનુ` સૈાથી મ્હાટુ જોઇએ તેને આપણે વિચાર કરીએ. ફાલેજમાં પ્રાફ઼ેસર કે પ્રિન્સિપાલ સાહેબ તથા ક્ષ્ામાં માસ્તર સાહેબે જ્યારે પાતાના અવર્સ લેના હૈાય ત્યારે ભરચક કલાસમાં હેમના મનેાષાની કસોટી થાય છે અલ્કે મને ખાને વિકાસ મળે છે.
પ્રમુખ તરીકે બેસવામાં અને વકતા તરીકે ભાષણ દેવામાં પ્રચંડ સભાઓમાં મનેાછળની ખાત્રી થાય છે, બલ્કે મનેાખળ પ્રફુલ્લિત બને છે.
ગ્રાહકોની સાથે ખુશમિજાજથી કામ લેવામાં વેપારીના મનેાબળની કિસ્મત અકાય છે.
સંસ્થાના માનદ મંત્રી તરીકે સેવા બજાવવામાં મંત્રીજીનુ મનેાખળ કસોટીની એરણે ચડે છે અને તેમાં ઘણા વિકાસ થાય છે. આ ઉપરથી એમ કહી શકાય કે જ્યાં અધિકાર ત્યાં મનેબળ પણ જ્યાં મનેખળ ત્યાં અધિકાર નહીં.
ગૃહસસાર સુખરૂપ ચલાવવામાં સ્ત્રીનું મનેાબળ ઘણુંજ મજબૂત અને આદ મય જોઇએ. આથી પુરૂષે નાશીપાસ થવાતુ નથી. આ ઉપરથી સિદ્ધ થઇ શકે છે કે “ મનેામળ ” નુ સામર્થ્ય ખરાખર હાય તેા જીવનની છાપ જનસમૂહ ઉપર સારી પડી શકે છે અને પડયા મેલ ઝીલાય છે.
၉ဝဝဝဝ၁၁ဝဝဝဝဝဝိ પ્રશ્નોત્તર.
dooocoo0C000′′
For Private And Personal Use Only
જામનગર.
જગવિખ્યાત જૈનાચાર્ય શ્રી શ્રી શ્રી ૧૦૮ શ્રીમદ્ વિજયવલ્લુભ સૂરીશ્વરજી મહારાજને પુછાયેલા પ્રશ્નો, અને તેના તે સાહેબ તરફથી મળેલા ખુલાસા. ( સં૦ ભાઇ ઝ૦ છગનલાલ. સુરવાડા )
પ્રશ્ન—જ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્ર એ ત્રણમાં દશન એટલે શુ ?
જવાબ સમ્યકત્વ.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રશ્ન–કોઈ જીવને સમતિ પ્રાપ્ત થયું તે કર્મયોગે વમી ગયો પણ અંતે તો તે મુક્તિ પામવાને
કે નહીં ? જવાબ–જરૂર. પ્રશ્ન-સમક્તિધારી જીવન પ્રસંગે પ્રભુચનોમાં શંકા થાય, પણ તેનું સ્વમતિ અનુસાર જે
મુનિરાજ આદિને પૂછી સમાધાન કરે છે તેથી તેનું સમક્તિ ગયું તો ન કહેવાય ? જવાબની. પ્રશ્ન –જે જીવે સમ્યકત્વ ગ્રહણ કરેલું હોય સમ્યકત્વ લેતાં વ્યવહારિક કામે પ્રસંગે વર્તવું પડે
તેની છુટ રાખી હોય તે જીવને અકસ્માત કે વ્યંતરનો ઉપદ્રવ થાય અગર સર્પ વિંછી આદિ ઝેરી જંતુ કર્યું હોય તો તે દૂર કરવા માટે કેઈ અન્ય દર્શનીનો ઉપચાર (દોરે બાંધવો, બાધા રાખવી, ઝેર ઉતારવા જવું વગેરે ) કરે. પણ એ સર્વ વિઘના ઔષધ
રૂપજ માનીને કરે તો તેથી તેના સમ્યકત્વને દૂષણ લાગે ? જવાબ–એમાં કંઈ બાધ જણાતો નથી, કારણ એથી કાંઈ એની દેવ, ગુરૂ, ધર્મ સંબંધી
બુદ્ધિમાં ફરક પડતો નથી. જો તેમાં ફરક પડી જાય તો જરૂર બાધ આવે. પ્રશ્ન–શત્રુંજય તીર્થની યાત્રા કરનાર છવ સમક્તિવાન ગણાય કે નહીં ? જવાબ–ભાવ પૂર્વક યાત્રા કરનારને સમ્યકત્વ હોયજ.સમક્તિ વિના ભાવથી યાત્રા કરી શકે નહીં. પ્રશ્ન-અનંત ચારિત્ર એટલે શું ? જવાબ–આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપનું રમણકે જે શુદ્ધ સ્વરૂપનો અંત ન આવે. પ્રશ્ન-ચોથા અવિરતિ સમક્તિ દૃષ્ટિ ગુણઠાણે રહેલા જીવને વિરતિપણે તે ન સંભવે, પણ તેને
નવકારશી આદિનું પચ્ચખાણ ઉદય આવે કે નહીં ? જવાબ-ના. જે આવે તો અવિરતિ મટી વિરતિ થઈ જાય. પ્રશ્ન-જેના ઘરમાં પુત્ર કે પુત્રીનો પ્રસવ થાય તે ઘરના માણસોથી પ્રભુની અંગપૂજા, પ્રભુ
દર્શન, અગ્રપૂજા, સામાયિક, પ્રતિક્રમણ, પુસ્તક વાંચવું, માળા ગણવી ઈત્યાદિ ઘમં કાર્યો
wલા કેટલા દિવસે થઈ શકે ? જવાબ-પુત્રના જન્મનું સૂતક અગીયાર દિવસ અને પુત્રીના જન્મનું સૂતક બાર દિવસનું
શાસ્ત્રોમાં કહેલ છે. એટલે પુત્રવાળો અગીયાર દિવસ પછી બારમે દિવસે અને પુત્રીવાળો તેરમે દિવસે પ્રભુપૂજા કરી શકે. પ્રભુદર્શન, અગ્રપૂજાને માટે મનાઈ જાણી નથી. પ્રભુની તીર કે ચિન્નેલ સિદ્ધચક્રજીને ગટ્ટો હોય તેને બનતાં સુધી ન અડાય તે ઠીક. ઉચેથી વાસક્ષેપ પધરાવી પૂજા કરી લેવામાં હરકત જણાતી નથી. તેવી જ રીતે એકાંત સ્વચ્છ સ્થાનમાં બેસી સામાયિક પ્રતિક્રમણ પુસ્તક વાંચવું માળા ગણવી વિગેરે મૌનપણે કરવામાં હરકત જાણી નથી. પરંતુ કરનાર માણસ વિવેકી હોવો જોઈએ. એટલે પ્રકૃતિવાલા સ્થાનમાં જવા આવવાવાળો ન હોવો જોઈએ. તેમ છતાં પ્રસંગે જવું આવવું થાય તો પિતાના શરીર વાની શુદ્ધિ કરવામાં વિવેકવાળો હોવો જોઈએ. જેનાં ઘરમાં જન્મસતક થયેલ હોય, તે ધણી વિવેકી હોય અને પોતાને ખાવા પીવા ઉઠવા બેસવા
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
પ્રશ્ન—માણુસના મચ્છુનું મૃતક કેટલા દિવસનુ–એટલે કે મૃતકમાં પ્રભુની અંગપ્રજા આદિ ધર્મ કાર્યો કેટલા કેટલા દિવસે થઇ રોકે ?
જવામ-મરણનું સૂતક બાર દિવસનું જાણવું. આઠ વર્ષ સુધીના બાલકનું આ દિવસનુ જાણવામાં છે. એક ગેત્રીને સૂતકવાળાને ઘેર ખાતા પીતા હોય તેા બાર દિવસનું, નહીં ના પાંચ દિવસનુ જાણવુ. બાકી સાથે જનારાઓને એક દિવસનું, કાંધે ઉપાડનારાને બે દિવસનું, અને લાકડાં ગવવાં આદિ બાળવાનું કામ કરે તેને ત્રણ દિવસનું, વળી પરગામ કે પરદેશમાં મરે તા એક દિવસનું જાણવું, મતલબ કે જેનુ જેટલા દિવસનું સ્તક આવે તેટલા દિવસ ફક્ત પ્રભુની અગપૃદ્ધ ન કરી શકે, તે સિવાય પ્રભુદર્શન, અત્રા કરવામાં બાધ નથી. બાકી સામાયિક પ્રતિક્રમણ આદિ ક્રિયા મૌનપણે કરવામાં હરકત જણાતી નથી.
પ્રશ્નોત્તર તથા સુધારા.
પ
વિગેરેનુ કામ તદ્દન અલગ રાખતા હોય તેને પ્રભુની અંગપૂર્જા કરવામાં પણ આધ જણાતો નથી.
પ્રશ્ન—પ્રભુ સામે જે બદામા મુકવામાં આવે છે તેજ ફરી પૈસાથી ખરીદો પ્રભુ સામે ધરવામાં
આવ તેમાં દોષ છે ?
પા. ૨૩ ...
જવાબ~એ ફુટી પડી ગઇ છે. પણ તે યોગ્ય નથી. કેમકે એક વખત પ્રભુને ચઢાવેલી વસ્તુ બીજીવાર ચઢાવવી ડીક નથી. પૂ .
પા ૨૫
પા. ૨૬૨
64
:
25
www.kobatirth.org
030
....
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
....
લીટી ૧૩
લીટી
૧૯
લીટી
સીટી ૨૮
સુધારો.
( ગતાંક વર્ષ અંક ૧૧ મે, )
પછી
લીંટી ૨૧ તેમજ પછી “પ્રભુના પુત્ર શ્રી ભરત મહારાજ એટલું વધારીને વાંચવું.
""
ચક્રવતિ ઓનું લીસ્ટ. ૧૧ મા ને બારમા અને મારમા ચક્રવર્તિને આઠમા ગણવા. (૧૦) ને અદલે (૧૫) વાંચવું.
ચાર સાગરોપમને બદલે ચાર કેાડા કેાડી સાગરોપમ વાંચવુ .
ત્રણ પત્યેાપમને બદલે ત્રણ કે!ડાકેાડી સાગરે - પમ વાંચવુ,
૨ સાગરાપમને બદલે એ કાડાકેાડી સાગરોપમ
વાંચવુ.
૩
૨૩
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી,આત્માનંદ પ્રકાશ વત માન સમાચાર.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જન વિધિ ચીસ ક્રેઝે (સુભદ્રાદેવી) પી. એચ. ડી. એ. લીધેલા જેન ત્રતા. અને તે પ્રસ ંગ અલા ઉત્સવ.
બ્યાવર ( રાજપૂતાના ) માં પૂજ્યપાદ ઇતિહાસ તત્ત્વ મહાદ્ધિ જૈનાચાર્ય શ્રીમાન વિજયેન્દ્રસુરીથજી મહારાજ તથા ન્યાય વિશારદ ન્યાયતીર્થં ઉપાધ્યાય શ્રી મ’ગવિજ યજી મહારાજ આદિ ચાતુર્માસ ખીરાજે છે. તેમના દર્શન કરવા માટે મીસ ક્રેઝ સુભદ્રાદેવી પી. એચ. ડી, ૨૪ મી તારીખે હુ આવેલ છે કે જે જર્મનીની લી'ઝીક યુનીવર્સિટિમાં સંસ્કૃતના આસિસ્ટન્ટ પ્રાસર હાઈ સસ્કૃત, પ્રાકૃત, જમતી, અંગ્રેજી, ગુજરાતી, હીન્દી અને મારવાડી વિગેરે અનેક ભાષા જાણે છે. છતાં વિશેષ અભ્યાસ કરવા માટે ગયા નવેમ્બર માસમાં મુખ આવી પહોંચી હતી. મુંબઇમાં છ સાત માસ રહીને પછી આમુળમાં આચાર્ય મહારાજ શ્રીમાન્ વિજયેન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજના દર્શન કરીને તેમની ચનાનુસાર શિવપુરીમાં શ્રી વીરતત્ત્વ પ્રકાશક મંડળમાં અભ્યાસ કરવા માટે ગઇ હતી ત્યાં જૈન આગમ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર, જૂની ગુજરાતી અને નવી ગુજરાતી, હીન્દી ભાષા વિગેરે વિગેરેના અભ્યાસ કરતી હતી. અને સાથે સાથેજ ત્યાં રાજમાન રાસન દીપક મુનિરાજ શ્રી વિદ્યાવિજયજી મહારાજના સદુપદેશથી અને પાંચ મહિના સુધી વિદ્યાર્થીઓની સાથે સહવાસમાં રહી જૈન ધર્મના સિદ્ધાન્તા આચાર વિચાર વિધીવિધાન તપસ્યા દેવગુરૂ અને ધમ ઉપરની ભક્તિ-શ્રદ્ધા વિગેરે જોઇને બહુ વિચાર કર્યાં પછી જૈન ધર્મ સ્વીકારવાની તેમની ઇચ્છા થઇ હતી. પેાતાની તે ઇચ્છાને અહિ આચાર્ય મહારાજ શ્રી પાસે પ્રગટ કરતાં આચાર્ય શ્રી વિજયેન્દ્રસૂરિજી મહારાજે શ્રાવણ વદ ૫ ને શુક્રવાર તા. ૨૭-૮-૨} તે દિવસે નગરશેઃ ઉદયમલજી શાહજીના કેટલાના વિશાલ ચોગાનમાં ખાસ ઉભા કરેલા મંડપમાં સર્વ સાધારણ જનતા, અને ચતુર્વિધ શ્રી સંઘ, સમક્ષ શ્રાવક ધર્મ ના બાર ભૃતામાંના ( જમનીમાં પણ તેમનાથી પાળો શકાય તેવાં ) ૧ સ્થલ પ્રાણાતિપાત વિરમણ ( હિંસા ન કરવા ) ૨ સ્થૂલ મૃષાવાદ વિરમણ ( જીઠું નહિ ખેલવું ) ? સ્થૂલ અદત્તાદાન વિરમણ (ચારી નહિ કરવી ) ૪ સ્થૂલ મૈથુન વિરમણ ( ચચા શકિત બ્રહ્મચર્ય પાળવુ' ) ૫ સ્થૂલ પરિગ્રહ વિરમણ વ્ય વિગેરે ઉપર મૂર્છા ઓછી કરવી—સતાષ ધારણ કરવા.) ૬ સામાયિક ( અમુક સમય સમભાવમાં રહેવુ) ૭ દેશાવકાશિક ( અમુક સમય સુધી નિશ્ચિત સ્થાનથી બહાર જવું નહિં અથવા વધારે વખત સુધી સમભાવમાં રહેવું) ૮ અતિથિ સવિભાગ (ધાર્મિક મનુષ્યોને દાન આપવુ) આ પ્રમાણે આડ ત્રતા હુ ધામધૂમ પૂર્વક આપ્યાં હતાં અને તેમણે બહુ હર્ષ પૂર્વક સ્વીકાર્યાં હતાં. વિધિ પ્રમાણે નાણુ મ`ડાવીને બધી ક્રિયા કરવામાં આવી હતી. આશ્ચર્યની વાત તો એ છે કે, તેણીએ ચાવિહાર ઉપવાસ કરીને દેવવ ંદન, ગુરૂવંદન, ખમાસમણાં દેવાં, મુહપત્તિ પડિલેહવી, વાંદા દેવા અને આદેશ માગવા વિગેરે ક્રિયાએ એવી તા સુદર રીતે સમતાથી અને થીરતાથી કરી હતી કે તેવી રીતે સારા જાણકાર શ્રાવકા પણ આજ કાલ કરતા નથી. વિધિ પ્રમાણે બધી ક્રિયા પુરી થયા પછી પૂજય આચાર્ય મહારાજશ્રીએ ખૂબ મુલદ અવાજથી અને અસર કારક રીતે તેણીને શિખામણ ઉપદેશ સ્વરૂપ વિવેચન કરીને સભ્યાના મન રજિત કર્યાં હતા. ત્યાર બાદ મીસ ક્રૌત્રેએ પાતાના ભાષણમાં પોતાનું હિન્દુસ્થાનમાં આવવુ, આચાર્ય મહારાજશ્રીના ઉપદેશ, વીરતત્ત્વ પ્રકાશમ
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિશ્વરચનાપ્રબંધ.
ડળમાં અભ્યાસ કરવો. પિતાને જેન ધર્મ ઉપર શ્રદ્ધા કેવી રીતે થઈ વિગેરે બાબતોનું ગુજરાતી ભાષામાં ખૂબ સ્પષ્ટીકરણ કર્યું હતું. પછી આચાર્ય મહારાજશ્રીએ તેને હિન્દીમાં અનુવાદ કરી સંભળાવ્યો હતો. આ અપૂર્વ પ્રસંગ જોવા માટે આખા ખ્યાવરની પ્રજા ઉતરી પડી હતી વેતાંબરી, દિગબરી, સ્થાનકવાસી તેરાપંથી હિન્દુ તથા અન્ય ધર્માનુયાયી મનુષ્યની આશરે પાંચ હજારથી વધારે સંખ્યા નજરે પડતી હતી. અન્તમાં મુબઈ, અમદાવાદ, સુરત, મહેસાણા, ભાવનગર, પ્રતાપગઢ, અને બ્યાવર વિગેરે સ્થાનેથી આવેલી ભેટ મીસ ક્રૌને અર્પણ કરવામાં આવી હતી. મીસ ક્રૌએ સૌનો ઉપકાર માન્યો હતો. બાદ સભા વિસર્જન થઈ હતી. મીસ ક્રૌઝેની સાથે ભાવનગર નિવાસી ગાંધી અભયચંદ ભગવાનદાસે પણ શ્રાવકના અણુવ્રતો ગ્રહણ કર્યા હતા. આ પ્રસંગે બગડી નિવાસી શેઠ હંસરાજજી સાગરમલજીએ શ્રીફળની પ્રભાવના કરી હતી. મીસ ક્રોઝે થેડા દિવસે અહિ રહીને પાછી શિવપુરી શ્રી વીરતત્વ પ્રકાશક મંડળમાં અભ્યાસ કરવા માટે જશે.
" પાદરામાં પશુષણ પર્વ અને અક્ષય નિધિ તપનું આરાધન
પાદરામાં મુનિ મહારાજ શ્રી હંસવિજયજી આદિ મુનિવરો સમક્ષ પશુપણ કરવા શુમારે જુદા જુદા પચીશ ગામના લોકોની હાજરી હતી.
અનિધિ તપ પાદરામાં પહેલ વહેલો જ આ વર્ષે શરૂ થયા, તેમાં ૬૮ મનુષ્યાની હાજરી હતી. શ્રાવણ વદ ૦)) શ્રી કલ્પસૂત્રનો વડે ચઢયો હતો. દેવદ્રવ્ય તથા જ્ઞાન દ્રવ્યની ઉપજ પણ ઠીક થઈ હતી. અડાઇયો વિગેરે તપ પણ ઠીક થયા હતા. શ્રાવક ભાઈઓએ દુકાનો આઠ દિવસ બંધ રાખી હતી ભાદરવા સુદી પ શ્રી અશ્રય નિધિ તપનો વરઘોડો ચઢયો હતો. તા. ૧પ મીની સિદ્ધગિરીના સંબંધની યાદગાર સભા.
પાદરા તા. ૧૫-૮-૦ર૬. આજરોજ સવારના નવ વાગે અંગે પરમ પૂજ્ય શાતમૂર્તિ શ્રી હંસવિજયજી મહારાજના પ્રમુખપદે મેરી સભા ભરવામાં આવી હતી.
શ્રાવણ સુદ ૫ ની શ્રી સંઘની સભામાં કર્યા મુજબ આજ સખત પાખી પાળવામાં આવી હતી, તથા શોકને દિવસ ગણી આરંભના કામ બંધ કરી તપસ્યાઓ મોટા પ્રમાણમાં કરવામાં આવી હતી.
શરૂઆતમાં ગુરૂ મહારાજે મંગળાચરણ કર્યા બાદ તેઓશ્રીએ શ્રી શત્રુંજય તીર્થનો મહિમા સમજાવી પોતાની પાસેના શ્રી શત્રુંજય મહાત્મ પ્રદર્શક વીસ જીનનો સચીત્ર પટમાથી દરેક તીર્થકર મહારાજાએ વર્ણવેલું શ્રી શત્રજય તીર્થનું મહાત્મ સમજાવ્યું હતું, તેમજ શત્રુંજય તીર્થ સંબંધી સંતોષકારક નીવેડે ન આવે ત્યાં સુધી યાત્રા ત્યાગ કરવાનું સુચવી તેઓશ્રીએ નીચે મુજબ ઉપદેશ આપ્યો હતો.
सिद्धास्तीर्थकृतोऽनन्ताः यत्र सेत्स्यति चापरे।
मुक्तीलागृहं यच्च तिर्थ तस्मै नमो नमः ॥१॥ મહાશયો આ તીર્થ હજારો લાખ કરોડ વર્ષોની શ્રી જૈન સંઘની સત્તા હકુમત અને સંપતિ છે તેના ઉપર આવેલા સંકટ નિવારણ કરવા હવે આપણે કટીબધ થવું જોઈએ, અને તન
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૬૯
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મન ધનથી મદદ કરવા તત્પર થવુ, જેની શક્તિ તન અને ધનથી મદદ આપવાની ન હોય તેને હમેશાં એક કલાક શ્રી નવકાર મંત્રનો જાપ કરવો અને હમેશાં અથવા તિથિઓના દીવસે શીલવત પાલ. શરિર સંપતિવાલાએ આંબેલ પ્રમુખને નપ કરે અને આજે તો ઘર દીઠ ઓછામાં ઓછું એકએક આખેલ કરવું. ત્થા સામાયિક પ્રતિક્રમણદિ ધર્મ કાર્યો કરવા. વધારે શક્તિવાલાએ દેસાવકાશિક અને પૌષધ વ્રત પણ પાળવું. ધન સંપતિવાળાએ પૂજા પ્રભાવના સાધર્મિ ભાઈયોને મદદ અને તીર્થ રક્ષા માટે સર્વસ્વ ખરચી તીર્થને તાબે કરવા કોશીષ કરવી. એટલું કહી હવે હમાર બાલ ખતમ કરું છું.
એ રીતે ઉપદેશ આપ્યા પછી વકીલ મોહનલાલ હીમચંદે શ્રી પાલીતાણા દરબાર અને તીર્થના રખેવા સંબંધીની શરૂથી આજ સુધીની હકીકત કહી. આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી તરફથી આવેલ યાત્રાત્યાગનો ઠરાવ તથા જાહેરનામું વાંચી સંભળાવ્યું. યાત્રાત્યાગનો ઠરાવ કરી તેને ચુસ્ત પણે વળગી રહેવા વિનંતિ કરી હતી, તે પછી શ્રી સંઘની આખી સભાએ શ્રી શત્રુંજય તીર્થ સબંધી તમામ તકરારોનો સંતોષકારક નીવેડે ન આવે ત્યાં સુધી કોઈએ શ્રી શત્રુંજયની યાત્રાએ જવું નહીં. એ ઠરાવ સર્વાનુમતે પસાર કરી તે ઠરાવનો મક્કમપણે અમલ કરવાનું ઠરાવ્યું હતું. જે પછી પ્રમુખ સાહેબનો આભાર માની સભા વિસર્જન થઈ હતી,
સ્વીકાર અને સમાલોચના. શ્રી જૈન વિદ્યાર્થી આશ્રમ સુરત-સં. ૧૯૮૧ નો રીપોર્ટ તથા હિસાબ:મળેલ છે. આ સંસ્થામાં હાલ એકત્રીશ વિદ્યાર્થીઓને કેલવણીના સાધનો મફત પુરા પાડી તેમજ તેનું પોષણ કરી, વિદ્યાર્થીઓ કેળવણી લેવામાં સહાય આપે છે. સાથે ગુપ્ત મદદનું ફંડ છે કે જેમાંથી ગરીબ વિદ્યાર્થીને બધા સાધનો પુરા પાડે છે. સાથે એક પુસ્તકાલય પણ છે. આ આશ્રમને સ્થાઈ ફૂડ અને પોતાનું મકાન, સુરત નિવાસી જૈન બંધુઓ શ્રીમાન હોવાથી તે તરફ કિષ્ટિ કરી કરી આપવાની જરૂર છે. હિસાબ તથા વહીવટ રીપેર્ટ વાંચતા વ્ય જણાયેલ છે અમે તેની ઉન્નતિ ઈચ્છીએ છીએ.
શશિકલા અને ચાર પંચાશિકા–આ બુક તેના પ્રકાશક મેસર્સ વર્ધમાન એન્ડ સન્સ મુંબઈ તરફથી અવકનાર્થે ભેટ મળેલી છે. આ ગ્રંથ સંસ્કૃત શૃંગારિક કાવ્યને કવિ-બિલ્પણની કુતિનો છે જેમાં પચાસ છે, તે સાથે સર એડવીન આર્નોલ્ડની કૃતિની ઈગ્લીશ કવિતા અને તેને ગદ્ય પદ્ય ગુજરાતી અનુવાદ સહિત આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલ છે. ગ્રંથ સચિત્ર છે અને તેમાંના કાવ્યો ઉચ્ચ શૈલીના સંસ્કૃત છે. ગ્રંથમાં પાછળ કોષ આપી વધારે સરલ બનાવેલ છે. આઠ કારમના આ ગ્રંથની બે રૂપિયા કિંમત કંઇ અધિક:અમોને લાગે છે. છતાં તેના કાગળ છાપણી અને બાઈડીંગ સારૂં થયેલ છે. મળવાનું ઠેકાણું પ્રકાશકને ત્યાં.
મુંબઇ. પાયધૂની નં. ૩. વિરાગ્યરસ મંજરી–નામનો ગ્રંથ જે આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિ મહારાજ રચિત અને સમાલોચનાથે ભેટ મળેલ છે. આ ગ્રંથમાં ૬૪ર સંસ્કૃત શ્લેક છે કે જે વૈરાગ્ય રસયુક્ત છે, સંસ્કૃત ભાષા પણ સરલ છે. શ્રી દેશવિરતિ ધર્મારાધક સમાજના પ્રથમ પષ તરીકે બહારી નિવાસી મોહનલાલ પિતાંબરદાસે પ્રકટ કરેલ છે. બે આનાની ટીકીટ મેલવાથી આ પ્રત સંસ્કૃતના અભ્યાસીઓને તથા ભંડારમાં ભેટ મળે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નીચેના રીપોર્ટ મળ્યા છે તે સાભાર સ્વીકારીએ છીએ. ૧ શ્રી દક્ષિણામૂર્તિ વિદ્યાર્થી ભવન-નાણા પ્રકરણ અને તે શું છે ?
- પ્રસિદ્ધ કર્તા મેનેજીગ ટ્રસ્ટીઓ. ૨ શ્રી ઘાટકોપર સાર્વજનિક જીવદયા ખાતુ: સં. ૧૯૮૨ ની અશાડ વદી ૩૦ સુધીના રીપેટ આ ખાતાની વ્યવસ્થા ઉત્તમ છે, પૈસા આપનારને સદ્વ્યય થાય છે. તેને ઉત્તેજન આપલાની જરૂર છે.
અમારો સત્કાર,
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના પ્રકાશક આત્માનદ સભાના સેક્રેટરી જોગ-ભાવનગર, જત નીચે પ્રમાણે મારા અભિપ્રાય આવતા માસિકના અંકમાં પ્રગટ કરશોજી.
હિંદુસ્થાનના તમામ વાચકવર્ગ જેનભાઈઓને મારી વિનંતિ છે કે આત્માનંદ પ્રકાશ માસિકના પુસ્તક ૨૩-૨૪ ના બે વર્ષની ભેટની બુક % ધર્મરત્ન પ્રકરણ ? ઘણુંજ વાંચવા ચિકે છે. જે દરેક શ્રાવક ભાઈઓને ખાસ વાંચવ’ વાંચીને શ્રાવકા કોને કહેવાય વિગેરે તત્ત્વાના ગૂઢાર્થથી રચના થએલું ઘણું જ ઉપયોગી છે. પુસ્તકની રચનાના પ્રમાણમાં લવાજમના રૂા. ૨–૧૫-૦ બે વર્ષના ખર્ચ સાથે ભરવા, એ પુસ્તકમાં રહેલા ગુણોના હિસાબે કાંઇજ ખર્ચ નથી. જે અનેક સંજોગો વચ્ચે મુનિઓનો સમાગમ થાય તાપણ ધર્મરત્ન પ્રકરણમાં રહેલા અધે ઉપદેશ મળી શકે એ મુશ્કેલ છે. માટે જે ભાઈએ કદાચિત વીપી. ભૂલથી અથવા પૈસાના ખર્ચના હિસાબથી અગર કોઈપણ કારણસર પાછું કરવામાં આવ્યું હોય તે તે દરેક ભાઈએ માસ એથી વી. પીપાઈ મગાવી પસ્તક વાંચવાથી આપની ખાત્રી થશે. એજ, સવે ભાઈઓને મારા જયુજીક હાજે.
લખમીચંદ જવેરચંદ સાલ કી.
નંદુરસ્કાર જી. ૫. ખાનદેશ.
ઉચ્ચ સાહિત્યજ્ઞાન તથા જીવનવિકાસ માટે અમૂલ્ય તક. - ગુરુકુળમાં જૈન સાહિત્ય મંદિર માટે ૧૫ થી ૨૦ વર્ષની ઉમરના મેટિક લગભગની યોગ્યતાવાળા જેન–અજૈન ૧૦ અવિવાહિત વિદ્યાર્થી લેવાના છે. અભ્યાસક્રમ ત્રણ અને પાંચ વર્ષની છે. જેમાં સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, હિન્દી, અંગ્રેજી વગેરે ઉચ્ચ ભાષાજ્ઞાન સિવાય તુલનાત્મક દર્શનશાસ્ત્ર, જૈન તત્ત્વજ્ઞાન, જૈન સાહિત્ય તેમજ વકતૃત્વ અને લેખનના ઉચ્ચ અભ્યાસક્રમ રહેશે. ભાજન, વસ્ત્ર તેમજ અભ્યાસ સંબંધી કુલ ખર્ચ ગુરૂકુળ તરફથી રહેશે. '
ને તે સાથે વિનયમંદિર માટે ૮ થી ૧૦ વર્ષની ઉમરના જેણે માતૃભાષાના ત્રણ ધોરણના અભ્યાસ પૂર્ણ કર્યો હોય તેવા વિદ્યાર્થી પણ લેવાના છે.
વિનતિપત્ર નિયમ વગેરે માટે લખા
- અધિગ્રતા, શ્રી આત્માનંદ જૈન ગુરૂકુળ,
ગુજરાંવાલા [ પંજાબ ]
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Saun સોનેરી સૂત્રો. () * સન્માન એ એવી વસ્તુ નથી કે જે દાવો કરીને બીજા પાસેથી મેળવી (9) (0) શકાય, એતો જે તેને લાયક હોય તેના તરફ આપે આપજ આકષોઇ આવે છે. (1) - ઓછી જરૂરનાં કામમાં શકિત, આયુષ્ય અથવા ધન વાપરી દેવાથી પછી જ ખરી જરૂરનાં કામ કરવાની શકિત રહેતી નથી. - બીજાનાં દુ:ખને પોતાનું ગણવું એનું નામજ મહાત્માપણું, સહાનુને ભૂતિ અથવા સમભાવ છે. એજ ખરો ધર્મ છે. એને પાલનારાને ધન્ય છે. એ વાતે અવશ્ય ભૂલી જજે. (1) બીજાઓએ તમારી વિરૂદ્ધ જે કાંઠા ) કહ્યું અથવા કર્યું હોય તે, અને (2) બીજાઓ ઉપર તમે કાંઈ ઉપકાર કર્યો (6) હોય તે.. 0 અધિકારચાગ્યતા–મેળવ્યા વિના જ મુકિત શોધવા જશે તે ઉટા નરકમાં તો પડશે. સર્વોત્તમ મોક્ષપદ પામવું હોય તો તેવા સેવાપાત્ર પ્રાણીઓની નિષ્કામ ) સેવા કરી અત્યારે તમારે માટે એજ મેટામાં મોટી સાધના અને સ્વધર્મ છે. છે ધનવાનનું હૃદય ખજાના તરફ અને ભકતનું હદય ભગવાન તરફ રહે છે, જે (1) ચમત્કાર બતાવવા એતો જાદુગરનું કામ છે. ઈશ્વરભકતનું એ કામ નથી. | મૃત્યુથી ડર્યા કરનારને સદાકાળ તેની વેદના (ભય) ભાગવવી પડે છે, અને ન જે મૃત્યુથી ડરતા નથી તેન તો માત્ર એકજવાર તે ભોગવવી પડે છે... જ વસ્તુ અને પંડે, એ બન્નેને બગાડવા કરતાં એકલી વસ્તુનેજ બગડવા ઘો. S બીજાઓને દે:ખી જોઈને જેને દુ:ખ ન થાય, તે પશુ કરતાં પણ નીચ છે. ને ભગવાનને ઘડપણમાં ભજવાનું તો મેટા સુલ્તાનથી પણ બની શકતું નથી. ) રાજ્યનું ધન, એ રાજાની મિલકત નહિ પણ પ્રજાની અનામત છે. સારા માણસની સાથે અને ભગવાનની સાથે ( ઇશ્વરી નિયમોની સાથે) યુદ્ધ કરવું એ સેતાન સિવાય બીજા કોઇને પાલવે નહિ. - વૃદ્ધાવસ્થામાં ભક્તિ શરૂ કરવી એ સેતાનનું અજીઠું ઇશ્વરને ધરવા (0) ભાગે ભગવ્યાથી વાસનાઓ તૃપ્ત નથી થતી, પણ ઉલટી વધે છે. - * આદર્શ દ્રાંતમાળા’ For Private And Personal Use Only