________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માનંદ પ્રકાશ,
નિરંતર પ્રવર્તે છે, તથાપિ તૃપ્તિ પામતું નથી. વળી અમને વિષયાભિલાષના બાળક કહીને દુર્મુખ મન-મંત્રીને દોષ જે અમારાપર નાખે, તે અમારે દોષ નથી. હે પ્રભુ! અમે તમારી સાથે રહેવાને ખુશી છીએ. મનના સંકેત પ્રમાણે રાગ-કેસરી કુમાર, રાજ્યની ચિંતા અવશ્ય કરશે, હે દેવ ! દુર્ભત્રી પોતાના રાજાના ગુણોને દૂષિત બનાવે છે. કારણ કે કડવી તુંબડીનું એકજ બીજ પણ ઘણા ગેળને ખરાબ કરે છે.”
એમ સ્પર્શનેંદ્રિયનું કથન સાંભળતાં ભયથી કંપતું મને કહેવા લાગ્યું– હે મહારાજ ! ઇંદ્રિયને કંઈ અપરાધ નથી, તેમ મારો પણ અપરાધ સમજશે નહિ; પણ પૂર્વે કરેલ શુભાશુભ કર્મો જ, તમને સુખ-દુઃખનો દંડ આપે છે. તે તમે બીજાઓ ઉપર શામાટે રોષ લાવે છે? સર્વ કઈ પૂર્વે બાંધેલ કર્મનો વિપાક અવશ્ય પામે છે. તેમાં અપરાધ કે ગુણમાં અપર તો નિમિત્ત માત્ર થાય છે. એ જિનાગમને સાર છે. કર્મ ન કરતાં પણ કઈ તે ભગવે છે. એ કર્મના અને ચળ કાયદાને કણ લોપી શકે? માટે તે કર્મ ભોગવતાં અજ્ઞ જન શામાટે આકુળ થાય છે?” એમ જિનમતની ઉકિત અને અનેક પ્રકારની યુક્તિઓ બતાવીને મન–મંત્રી મન રહ્યો. એવામાં કટિબદ્ધ થઈ, અભિમાન લાવીને સ્પર્શનેંદ્રિયે જણાવ્યું કે— - “હે સ્વામિન્ ! એક મનજ દુઃખનું કારણ છે. તમારા પૂર્વકૃત કર્મને જે એણે દુઃખના નિમિત્તરૂપ બતાવ્યા, તે કર્મ કરવામાં પણ એક મનજ મુખ્ય કારણ રૂપે બતાવેલ છે, કારણ કે બધા વ્યાપારમાં મનને વ્યાપાર મોટામાં મોટો છે, કે જે તંદુલ-મસ્યને સાતમી નરકે પહોંચાડે છે.” ત્યારે મન બોલ્યું-–“જે એમ હોય, તે દુ:ખના કારણરૂપ ઈદ્રિયો છે, કર્મ નથી, કે જે ઈદ્રિયના વિશથી, વૃતથી સિંચાયેલ અગ્નિની જેમ કંદર્પ ઉદ્દીપ્ત થાય છે, કારણ કે—તિલોત્તમાના રૂપમાં વ્યામોહ પામતાં બ્રહ્માએ ક્ષણવાર પિતાનાં ચાર મુખ બનાવ્યાં શંકર પાર્વતીને અર્ધાગપર ધારણ કરે છે તથા મન્મથના વશથી પુરંદર પ્રિયા (ઈંદ્રાણી) ના પગે પડ અને ગોપાંગનાઓએ કૃષ્ણને ગોકુળના આંગણે નચાવ્ય, એમ કવિઓએ ઇંદ્રિય વર્ગને વિલાસ વર્ણવી બતાવ્યો છે. ”
એવામાં સ્પર્શને કહ્યું--“કામને વશ થયેલા બ્રહ્માદિક જે અપયશ પામ્યા, તેમાં કામનું કારણ તો મનજ સમજવું.” આથી મન કે પાયમાન થઈને બોલ્યું કે –“હે આત્મન ! જે તને કલ્યાણની ચાહના હોય તો બધી ઇંદ્રિયમાં ચાર અને વચ્ચે એક સ્પર્શનને જ બાંધી લ્યો” ત્યારે સ્પર્શને જણાવ્યું–હે પ્રભુ, એક મને જ શા માટે બાંધે છે? હું તો સદા સ્નિગ્ધ થઈને રહું છું આ રસના ચપલ
For Private And Personal Use Only
