Atmanand Prakash Pustak 023 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

વિધરચના પ્રબંધ.
૧૦૭
કરતી વૃત્તિને પરમ સંતોષ થવો જોઈએ. પણ તે પ્રમાણે થતુ નથી, આમ હોવાથી આપણે તેને અસત્ પણ કહેવું પડે છે. આ પ્રમાણે આ વિશ્વ સદ્દઅસ ઉભયાત્મક છે.
૩૧. વિજ્ઞાનભિક્ષુ બતાવે છે કે- જડચૈતન્યમાં પરમ અભેદ નથી તેમ ભેદ પણ નથી એટલે પ્રકૃતિ બ્રહ્મ હંમેશાં ખીરનીરની પેઠે અવિભકત છે. આ સાંખ્ય અને કેવલાદ્વૈતના સંસ્કારવાળો અવિભાગાદ્વૈત સિદ્ધાંત કહેવાય છે (ભ.)
૩ર. ઈ.સ. હજારમાં થયેલ રામાનુજાર્યને વિશિષ્ટાદ્વૈત સિદ્ધાંત છે અને જગત રચના માટેની વ્યવસ્થા આ સિદ્ધાંતથી જ કરે છે.
૩૩. ઈ. સ. બારમી સદીમાં થયેલ મક્વાચાર્ય કહે છે કે સ્વતંત્રતત્વમાં ભગવાનને અને અસ્વતંત્ર તવમાં જીવાદિસમસ્ત પદાર્થોનો સમાવેશ થાય છે આ પ્રમાણે જગતની વ્યવસ્થામાં સ્વતંત્ર અને અસ્વતંત્ર બે તો છે આ સંપ્રદાયનું નામ પૂર્ણ પ્રજ્ઞસંપ્રદાય કે બ્રહ્મસંપ્રદાય છે, જેમાં દૈતસિદ્ધાંતની પ્રતિપાદન થયેલ છે.
૩૪. નીમ્બાર્ક અને ભાસ્કરે તે દ્વૈત અને અદ્યત એ બને વ્યવસ્થાને માન્ય રાખી જગતના દરેક પદાર્થોની ઉત્પત્તિ અને સ્થિતિ માટે બૈતાદ્વૈત સિદ્ધાંત સ્થાપેલ છે.
૩૫. વલલભાચાર્ય લખે છે કે–સબ્રહ્મમાં અસદમાયા છે એમ માનવાથી બ્રહ્મમાં અશુદ્ધતાનો આરોપ આવે છે, માટે માયાની મલિનતાથી રહિત સ્વતંત્ર બ્રહ્મજ સ્વેચ્છાથી સૃષ્ટિને આર્વિભાવ તિરભાવ પમાડી રચે છે. વલભાચાર ઈ. સ. ૧૬ ના સૈકામાં ત ભેદની વાસ્તવિકતા સ્વીકારવા છતાં, સર્વમાં ચિન્મય પણે અભેદતા માની શુદ્ધાદ્વૈત સિદ્ધાંત સ્થાપેલ છે. (શ્રી ભકત-પાન–૧૪ર) ૩૬. ગેલાધ્યાયમાં કહ્યું છે કે –
यस्मात् क्षुब्ध प्रकृति पुरुषाभ्यां महानस्यगर्भेहंकारोभूत खकशिखिजले।व्यस्ततः संहतेश्च ।। ब्रह्माडं यजठरग महीपष्ट निष्ठो विरंचिः ।
विश्वं शश्वत् सृजति परमं ब्रह्म तत्तत्व माद्यम्. ॥ १॥ અર્થ–પ્રકૃતિ પુરૂષમાંથી મહાન, મહાનના ગર્ભમાં અહંકાર, અને તેમાંથી આકાશ, વાયુ, અગ્નિ,પાણી, અને પૃથ્વી અને તેથી દરેક વિકારતત્વની પરંપરા પ્રકટે છે આ રીતે બ્રહ્માંડના જઠરમાં રહેલ પૃથ્વીના પીઠ ઉપર બેઠેલ વિરંચિબ્રહ્મા આખા વિશ્વને બનાવે છે આ પરમ બ્રહ્યાજ આદ્યતત્વ છે.
૩૭. શંકરાચાર્ય જગતને વિવર્તરૂપે માને છે વલ્લભાચાર્ય સત્યરૂપે અને પરિણામરૂપે માને છે જ્યારે દયાનંદ સરસ્વતી જગતને જડરૂપે માને છે.