Atmanand Prakash Pustak 023 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

1
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ
તઃ ? વિદ્યયા તમ્યા: વીનરાતે વાદાત્ ॥ अविद्यात्मिकाबीज शक्तिः, अव्यक्त शब्द निर्दश्या, પરમેશ્વરાશ્રયા, માયામથી, દામુપ્તિના
',
यस्यां स्वरूपप्रतिबोध रहिताः शेरते संसारिणो जीवाः ||
આ મીજ શકિતનું નામ માયાશકિત છે. જેથી આ માયાકિતને મનના અજ્ઞાનાત્મક સંસ્કાર માનનારા શંકરાચાર્યજીને ખેલાવે છે. આ કિતનું લક્ષણ એવુ છે કે—
પ્રચ્છન્ન આધ ”કહીને
कारणात्मनालीनंकार्यमेव, अभिव्यक्तिनियामक तयाशक्तिः ।। रत्नप्रभा ॥ અ—કારણમાં છુપાયેલુ કાર્ય જ અભિવ્યકિત નિયામકતા વડે શિત
રૂપ છે.
જગત આ શકિતથી વ્યકત થાય છે અને આ શકિતરૂપથીજ વિલિન થાય છે, જેમ મેટા વડ શિકત રૂપથી ખીજમાં રહે છે તેમ કાર્ય પણ પ્રલય થાય ત્યારે શકિતરૂપથી પેાતાના ઉપાદાનમાં રહેછે. ખીજ શકિત એ બ્રહ્મ સત્તાનીજ અભિન્ન અવસ્થા હાવાથી બ્રહ્મ સત્તામાંજ ખીજ શકિતની સત્તા છે. તેા ખીજ શકિતના યોગથી બ્રહ્મજ જગતનું કારણ છે. એટલે શકિત રહિત શુદ્ધ ( બીજ યુકત ) ચીન્માત્ર ચેતન બ્રહ્મ જડ જગતનું ઉપાદાન-કારણુ છે.
૨૯ ગોડપાદ કારિકાભાષ્યમાં લખ્યુ છે કે જેમ પ્રાણશક્તિ જીવનનીસુષુપ્તિ અવસ્થામાં અવ્યક્તપણે અવસ્થિત રહે છે, તેમ પ્રલયકાલે બ્રહ્મમાં પણ રહે છે. આ જગતનું બીજ છે, જેથી શ્રુતિએ બ્રહ્મને આ બીજદ્વારા કારણ બ્રહ્મ તરીકે એળખાવે છે. આથી યાદ રાખવુ` કે—પ્રલયાવસ્થામાં ખીજ નહાય તા જીવ કેાઇ કારણે ઉત્પન્ન થઇ શકે નહીં માટે ખીજ હાવાથી જ જીવના પ્રાદુર્ભાવ થાય છે તે ગમે તે નામ વડે કરીને અભ્યાકૃત અવસ્થાવાળું સ્થિરરાખી કેવળાદ્વૈત સિદ્ધાંત સ્થપાયા છે.
૩૦. મણીશંકર હરગેાવિંદ ભટ્ટ ( પ્રસ્તાવના, સર્વદર્શન સંગ્રહ-વડોદરા ) લખે છે કે- શાંકરભાષ્ય અ૰ ૧ પાદ, ૪ અધિકરણ ૭ માં, ઈક્ષાપૂર્વક ( ઈશ્વરના કેવલનિમિત્ત કારણુત્વના ) કતૃત્વને નિષેધ કર્યા છે. તે જોતાં ઇશ્વરને કેવળ ઉપાદાન કારણથી વ્યતિરિક્ત માની તેને કર્તા અથવા રચિયતા માનતાં જેજે અડચણા અને વિરાધા આવે છે તે સમજાશે. જો ઇશ્વરને વિશ્વપ્રપ ંચનુ ઉપાદાન અને નિમિત્ત એ બન્ને પ્રકારનુ કારણ લઇએ તા તેમ લઇ શકવુ શકય છે++વિશ્વપ્રપોંચ કંઇજ નથી, અર્થાત્ તે અસત છે એમ કહી શકાતુ નથી. ++ જ્યારે વિશ્વપ્રપંચનુ અસ્તિત્વ “ હું ૐ... ” થી નિરપેક્ષ જ્ઞાત છે ત્યારે તે સત્ પણ છે. પણ જો આપણે તેને કેવળ સત્ કહીએ તે તેમાં જ આપણી નિત્ય સચ્ચિદાન ંદની પ્રાપ્તિને માટે પ્રયત્ન