________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સમયે બાળક પર પડતે પ્રભાવ ઘણે ભાગે સ્થાયી હોય છે. જે એ અવસ્થામાં કઈ રીતે બાળક પર કઈ ખરાબ સંસ્કાર અથવા પ્રભાવ પડી ચૂકયો હોય તે પણ પ્રયત્ન કરીને પણ ઘણે અંશે તે દૂર પણ કરી શકાય છે. પરંતુ એ પ્રયત્નને ત્યાં સુધી શીવ્રતાથી જ કરવો જોઈએ, કેમકે જેમ જેમ સમય જતે. જશે તેમ તેમ તે સંસ્કાર દઢ બનતો જશે અને વધારે દઢ થયા પછી તેને દૂર કરવાનું પણ તેટલું જ કઠિન થતું જશે. એ અવસ્થામાં બાળકને ઉચિત ભજન, વસ્ત્ર વિગેરે આપીને ઉચિત રીતે તેનો ઈરછાઓ પુરી કરીને, તેઓને હમેશાં ખુલી હવામાં રાખીને અને એવા પ્રકારના બીજા ઉપાય વડે આપણે તેઓને લાલચુ, હઠીલા અને રેગી થવામાંથી બચાવી શકીયે છીએ. એવા બાળકોને રેવાને પણ બહુ અભ્યાસ નહિ પડે, જે બાળક આખો દિવસ ધાવ્યાજ કરતુ હોય છે, જે બાળકને તેના ભાઈ બહેન આખો દિવસ રોવરાવ્યા કરે છે અથવા મારે પીટે છે, અથવા જે બાળકને તે ની માતા આખો દિવસ સુવાડી મુકે છે તે બાળક આગળ ઉપર કેવું નીવડવા સંભવ છે એનું અનુમાન સે લોકો પોતે કરી શકે તેમ છે.
બાળકની ઉક્ત અવસ્થા પ્રાયે કરીને અઢી વર્ષ સુધી રહે છે. ત્યાર પછી ચાર પાંચ વર્ષને સમય બાળકની સઘળી શક્તિઓના વિકાસને છે. એ વાતને ઘણે ભાગે સૌ જાણે છે કે બાળકની પ્રવૃત્તિ અનુકરણ પ્રિય હોય છે, તેઓ બીજા લેકેને જે કાંઈ કરતા જુએ છે તેજ તેઓ પોતે કરવા લાગે છે. ઉદાહરણ જ તેને સેથી મેટે ગુરૂ અને અનુકરણુજ તેનું સૌથી મોટું શિક્ષણ હોય છે. તે સાથે બાલ્યાવસ્થામાં જે સંસકાર હૃદય ઉપર દટીભૂત થઈ ગયા હોય છે તે આ જીવન નષ્ટ થતા નથી, પણ ઉલટા ઉત્તરોત્તર વધ્યા કરે છે. સદગુણ કે દુર્ગુણનું બીજારોપણ એ સમયે જ થાય છે. એટલા માટે તેની પાસે હંમેશાં ઉત્તમ આદર્શ અને ઉદાહરણ ઉપસ્થિત રહેવાં જોઈએ. બાળક જે પિતાની આસપાસના માણસોને જુઠું બોલતા કે આચરતાં જોઈએ તો તે પણ એ પ્રમાણે કરતાં અવશ્ય શીખે છે. કેમકે એવી બાબતે ઘણે ખરાબ પ્રભાવ પડે છે. ઘણાંય લેકે પોતાના બાળકોને અપશબ્દો બોલવાનું અથવા બીજાઓને મારવાનું શીખવે છે અને પિતાનાં બાળકોને એમ કરતાં અને પોતે ઘણું પ્રસન્ન થાય છે. પણ તેઓ એમ નથી સમજતા કે એવી વાતોથી બાળકોનું જીવન નષ્ટ થઈ જાય છે. તેઓને બીજા લેકેને ગાળો દેવાની અને મારવાની ટેવ પડી જાય છે અને ભવિષ્યમાં તેઓ ઘણું કરીને બદમાશ થઈ જાય છે. બાળકોના જીવન પર એવી લાલચને ઘણાજ નિકૃષ્ટ પ્રભાવ પડે છે અને તે નિકૃષ્ટ પ્રભાવ જ ઘણે ભાગે તેઓને આચાર ભ્રષ્ટ કરે છે.
જે ગૃહસ્થીના આસપાસના સર્વ લેકે-માતા, પિતા, ભાઈ, બહેન, નેકર
For Private And Personal Use Only
