________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મહત્કાર્યનું અધિષ્ઠાન મનરૂપ આતમા છે. મનરૂ૫ આત્મા ત્રિગુણ–સત્વ, રજ, અને તમરૂપ ત્રિપુટીમય છે. મનની સાત્વિક વૃત્તિ તે વિષ્ણુ, મનની રાજસ વૃત્તિ તે બ્રા અને તામસ વૃત્ત તે શંકર, મનરૂપ આત્મા કે ઈશ્વરથી જગતરૂપ મહત્યા કપાયેલું છે. અર્થાત્ મનરૂપ આત્મા જગતનું અધિષ્ઠાન છે. એ કલ્પિત મનેમ જગતને રાજવૃત્તિરૂપી બ્રહ્મા ક૯૫ના કરી સજે છે. સાત્વિક વૃત્તિરૂપ વિશગુ તેનું પાલન કરે છે. અને તામસ વૃત્તિરૂપ શંકર કપિત જગતને સંહાર કરે છે. (ચાલુ.)
સમ્યકત્વના શત્રુઓ.
જૈન ધર્મના પવિત્ર માર્ગે ચાલનારા, શ્રાવકોના ધાર્મિક અને વ્યવહારિક જીવનનો આધાર સમ્યકત્વ છે. શ્રાવકત્વનું શુદ્ધ સ્વરૂપ સમ્યકત્વના અંગીકારમાં રહેલું છે. શ્રાવકે પોતાના જીવનમાં સમ્યમ્ દર્શન, સમ્યગૂ જ્ઞાન અને સમ્ય ચારિત્રની પ્રાપ્તિને માટેજ ચિંતવન કરવાનું છે. એ ચિંતવન કરવા માટે જ દરેક શ્રાવક જન્મે છે. તેથી જ ભગવાન તીર્થકરોએ સૂવવામાં બે દુર્લભ અનુપ્રેક્ષા પ્રરૂપેલી છે. એ અનુપેક્ષામાં પ્રાણુને આ સંસારમાં અનંતકાળ પરિભ્રમણું કરવાની, આત્માનું સત્ય સ્વરૂપ ન સમજાયું તેને માટે પશ્ચાત્તાપ કરવાની અને વારંવાર જન્મ-મરણ પામવાની પીડા વહોરી લીધાની ચિંતા કરવાની સૂચના દર્શાવેલી છે. એ અનુપ્રેક્ષા સમ્યકત્વનો લાભ મેળ હોય તેજ થઈ શકે છે. ટૂંકમાં જૈનત્વ છે શ્રાવકત્વ મેળવવામાં સત્ય, ક્ષમા, વિનય, બ્રહ્મચર્ય, ઉપશમ, નિયમ, ત્યાગ અને નિગ્રંથ વગેરે ઉત્તમ ગુણે મેળવવાનો અધિકાર પ્રાપ્ત થાય છે. એવું સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત કરવા માટે જ શ્રાવકોનું જીવન નિર્મિત થયેલું છે. બીજે રૂપે આલંકારિક ભાષામાં કહીએ તે તે સમ્યકત્વનો મહાગુણ આ ઘર સંસારરૂપી ભયંકર અટવીમ મુસાફરી કરનાર મનુષ્ય પ્રાણીઓને અનુપમ વિશ્રાંતિ આપનાર અને ઉભય. લેકના વાંછિતો પૂરનાર એક કલ્પવૃક્ષ છે. એટલું જ નહીં પણ છેવટે મુક્તિનગરીને. કલ્યાણમય અને પરમશાંતિદાયક માર્ગ બતાવનાર એક મીયારૂપ છે.
આવા સમ્યકત્વરત્નની પ્રાપ્તિ થવી દુર્લભ છે. તથાપિ સત્કર્મ યેગે જે. કદિ તેની પ્રાપ્તિ થઈ તે પછી તેનું રક્ષણ કરવું મુશ્કેલી ભરેલું છે. એ મહા દિવ્ય. રત્નને યોગક્ષેમ રાખવાને માટે મહાત્માઓએ બહુ ધોષણ કરી ઉપદેશ આપેલા છે.
શ્રાવક જીવનને ખરૂં શ્રાવકત્વ આપનાર એ સમકિતના શત્રુઓ ઘણું છે. કવિઓ તેમને સમકિતના ચાર પણ કહે છે. તેમાંથી મુખ્ય ચાર શત્રુઓ મોટા છે. તેમની શક્તિવિશે જૈનશાસ્ત્રોમાં ઘણું લખે છે. અને તેમને ઓળખવાને માટે તેમનાં કેટલાએક મુખ્ય લક્ષણે આપે છે.
For Private And Personal Use Only
