Atmanand Prakash Pustak 020 Ank 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાર
સિરિ થવામાં ધર્મ અગર સનાતન નિયમની સત્તા જેવાને બદલે તેઓ પોતાની • શકિતને પ્રભાવ જુએ છે. આવા રાજસિક ધર્મ ભાવ-સંપન્ન મનુષે કદાચ મોઢેથી તે એમજ બોલે કે “ભાઈ, આ બધાં સારાં વાનાં થવામાં ધર્મનો પ્રતાપ છે, આપણે શું કરી શકવાના હતા? આપણે તે સમાજ સેવા કરવાની છે. આપણું ગજું પણ શું?” તેમ છતાં તેમના અંતરમાં એવા પ્રકારનું અભિમાન ગુપ્તપણે સળગ્યાજ કરતું હોય છે કે મારા જેવી શકિતવાળે તેમજ સંપત્તિવાળે માણસ જે આમાં ન ભળે હેત તે કશું જ થવાનું ન હતું તેને એમ લાગ્યા કરે છે કે મારામાં દિવ્ય શક્તિ જગી છે, હવે પૈસા પણ સારા પેદા થાય છે, હવે આપણે કેઈની પરવા પણ નથી અને તેના પ્રભાવથી હું ગમે તેવા વિદનેના હિમાલયને ઓળંગી શકું તેમ છું. મારા ગુણેના પ્રભાવે ઈવર મારા ઉપર મહેરબાન છે, અને મારી આંતરિક યેગ્યતાના લીધે દેવી શક્તિઓ મને આ બધે યશ અપાવે છે. આ પ્રમાણે દરેક સફળતામાં તેમનું અભિમાન તે કાયમનું કાયમ જ હોય છે.
અમુક મનુષ્યની ધર્મ–ભાવના અહંતાયુક્ત, રાજસિક પ્રકૃતિવાળી છે કે અહંતા વિનાની શુદ્ધ સાત્વિક પ્રકૃતિની છે, તેની કસોટી કરવાની રીત આ પ્રમાણે છે, તેની મેખિક નિરાભિમાનીતા અને નમ્રતાથી ન છેતરાતા તેની પાસે જરા સાહસ પૂર્વક જઈને કાંઈક આવા ભાવના વચને કહેવા કે:-“આમાં તમે શું મેટું મહાભારત કામ કરી નાખ્યું છે ? એ તે અમુક અમુકની મદદ હતી ત્યારે તમે જરા આગળ ચાલીને કરેલું છે, અને બેટે જશ લીધો છે. દુનિયાને તમે છેતરી શકે, પણ હું તે તમારા બધા કામો માયલા પેટે જાણું છું. મારાથી તમારું એકે તર્કટ અજાથયું નથી. તમારા જેવા નમાલા અને બાયલાથી શું દાળદર ફીટવાનું હતું. તમે તે માત્ર પેટા ઢગ અને આડંબરથી દુનિયાને છેતરવામાં પ્રવીણ છે.” આવા ભાવના વાણી પ્રહારથી જે તેઓના ધર્મકાર્યની પ્રેરક ભાવના રાજસિક પ્રકારની હશે તે તેમનું સાચું જીગર ખુલ્લું થઈ જશે. તેમની શક્તિ અને પ્રભુત્વ ઉપર આઘાત થતાં તેમનું અભિમાન એ વિષધરની ફણાની પેઠે ઉછળી ઉઠશે. તેમની પ્રકૃતિમાં છુપાએલું રાજસ તત્વ એક ભયાનક તેફાનનું રૂપ પકડશે. તેમની અહંતા તેમના ચક્ષુમાં લાલ અંગારા રૂપે પ્રકાશી નીકળશે. તેમનું રક્ત આખા શરીરમાં ઝડપથી ફરવા લાગશે. તે વખતે તેમના મનમાં એમ થઈ આવશે કે મારી મહેનતથી ઉભી કરેલી સંસ્થાઓ જાણે આજ ક્ષણે તેડી પાડું! તેમની શકિતને પ્રવાહ તે ક્ષાણુથી તેના વિરોધીઓને ખુવાર કરવામાં વળે છે. અને મનુષ્યના કરેલા ઉપકાર અને નેહ ભૂલી જાય છે. તેમને એમ લાગે છે કે આ સારા કાર્ય માં મેં જે મહેનત કરી તે બધી નિષ્ફળ ગઈ, કેમકે આ બેકદર અને કૃતજ્ઞતા વિહીન મુખએને મારી મહેનત અને શક્તિને કશે જ ખ્યાલ નથી ! પોતાના નૈરવની આ પ્રમાણે બેકદર થતી નિહાળી તેઓને બહુ માઠું લાગી જાય છે. તેઓ દાંત ઘસે છે, ગર્જન તર્જન કરે