________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રા
મીગ્માત્માનઃ પ્રકાશ.
સાની વાર્મિક સંસ્થામાં ધાર્મિક દ્રષ્ટિથી કામ કરવાનું હાય છે અને નાતની સંસ્થામાં સામાજીક દષ્ટિથી કામ કરવાનું હાય છે.
આ ઉપરથી મને એક નિયમ એ સૂજે છે કે–ધાર્મિક ગુન્હા કરે તે સુધ અઢાર ગણાય, અને સામાજીક (નાતના) ગુન્હા કરે તે નાત બહાર. સંધ બહાર હાય તે નાત બહાર ન ગણાય અને નાત બહાર હાય તે સંધ બહાર ન ગણાય.
આ રીતે કેટલાક ભાઇએ એમ કહે છે કે—સંઘમાં કે નાતમાં એકહથ્થુ સત્તા ઢોય છે, પણ તેમ નથી, તેમાં પ્રતિનિધિ તત્વ ખાસ છે. દરેક આગેવાનને રીતસર ગેલાવવા પડે છે. તેની ગેરહાજરીમાં કે સમ્મતિ મળ્યા વિના કાઈપણ ઠરાવ પસાર રાજી થતાજ નથી. એટલે એકહથ્થુ સત્તા નથી હાતી. પણ આપણને એકહથ્થુ સત્તા જેવું લાગે છે, તેનુ કારણ દરેક બાબતને આધાર વિશ્વાસ ઉપર વધારે ડાય છે. આગેવાના માટે ભાગે લાગણીવાળા અને હાંશીયાહ્ન તથા ખાડેાશ હાવાથી અને ૨) સારા કામેા કરે, તેમાં વિરોધ કર્યો વિના દરેક અધિકારીઓની ગર્ભિત સમ્મતિ ગણી આગેવાના ઉપર વિશ્વાસ પડી ગયેલા હાવાથી તેમજ વિશ્વાસ ઉપર દરેક કામે નભતા હોવાથી, જે એક કરે તે સા કબૂલ રાખતા હતા, તેથી લાંબે નખતે કોઇ કાર્ય સ્થળે સત્તાના દુરૂપયાગ પણ થયેા હાય, તેના લાભ લઈ પાક્ષિ માત્યાના સંસ્કારથી આપણે તેના સારા તત્વા ન સમજી શકયા, તેથી તેમની ભૂલાજ કાઢવા લાગ્યા છીએ.
એ ઉપરથી આપણા બંધારણમાં વ્યવસ્થા ચાક્કસ છે. જાજમ એટલે સભામંડપ, ગાર એટલે ખાનગી કારભારી, શહેર ખબર વિગેરેના ખર્ચા નહીં, સાદાઈ અને સીધુ કામ, ભેગા થાય, સૈા ખેલે એટલે દરેકને ખેલવાનેા અધિકાર છે. એમ સાબીત થાય છે. દરેક સામાન્ય મેમ્બરાને પણ અભિપ્રાય આપવાના અધિકાર તેમાં કુલ રાખેલા છે. એક એક સભા આખી રાત સુધી ચાલે તેમાં કામને પાર શ્રાદ્ધને ઉઠવાની મક્કમતા સમાયેલી છે. લાંખા વખત સુધી કેસ ચાલ્યા કરે અને અથડયા કરે, એ વ્યવસ્થા નથી. આ રીતે બંધારણવાળી સસ્થા દ્વારા વર્ષથી ચાલી આવે છે. માત્ર હાલના શિક્ષણ અને હાલના જમાનાની ખાટી અસરને પરિણામે તેની રીતભાત અને મધારણેાના નિયમા માત્ર આગેવાનાને માઢ રહેલા હાય છે. પણ કાગળ ઉપર નહીં હાવાથી હાલની ઉછરતી પ્રજા, કે સુધારામાં માન ધરાવતી પ્રજા તેના મુખ્ય તત્વથી અજ્ઞાત છે અને તેથી તેની ભૂલાજ જોવામાં આવે છે.
આ ઉપરથી તેમાં ભૂલેા કે દોષ ન હાય, તેવું સાબિત કરવા માગતો નથી, બંને તો કોઈક ઘસાયેલા સિક્કા જેવી આપણી સંઘ સંસ્થા લાગે છે. ઘસાયેલા સિક્કા જીર કેટલાક અક્ષરા કેમહાર-છાપ ઘસાઇ ગયા હાય, આપણે ન વાંચી શકતા હાઇએ; પર તુ તે કેવળ ફ્રેંકી દેવા જેવું પતર્ નથી, સિક્કો તા ચાક્કસ છેજ, એમાં વાવી શકાય તેમ નથી. તે રીતે આ સંસ્થાને પણ ચાક્કસ બંધારણ છેજ.
પ્રભુદાસ બહેચરદાસ પારેખ પાનું.
For Private And Personal Use Only
