Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ER.N.B.
श्रीमद्विजयानन्दसूरि सद्गुरुज्यो नमः Poooooooo o ooooooooo
Flooooooo
आत्मानन्द प्रकाश
oo0000
odovodovooooooooooo
शालविक्रीडितवृत्तम् ॥ कालो दुस्तर ागतो जनमनो भोगेषु मनं भृशम् । धर्मो विस्मृत आत्मरूपमहहा न ज्ञायते केनचित् ॥ धावन्तीह जना धनाय बहुशः कामाहतास्तद्द्ददि ।
मात्मानन्द प्रकाश' दीपकिरणं प्रामोतु शश्वत्पदम् ॥१॥ पु. २०. वीर सं. २४४६. द्वि. ज्येष्ट आत्म सं. २७ अंक ११ मो. प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर,
વિષયાનુમણિકા.
विषय. - ૧ શ્રીમોન આત્મારામજી મહારા
૬ શ્રીફ્રેન માત્માનદ સભા જન્મ नीयन्ति...........२
महोत्सव.
२७७ २भूत वन्यना...." ...२६२७वीरता पुत्रानवार हा....
२७८ 300वनने साई संयमित नवम
वीषय वासना....
२८० नट मनाव ...
रसायमा धाभासस्था-"श्री ४२ सने सात्विाधा...२४ જેન સંધ્રની સત્તા.
...२८१ ૫ લ્હીની હાની વાતા ઉપર ધયાન १० पत्र.
...२८३ માપવાની જરૂર. ...२७३१ वतमानसमाचार
...२८ ૧૨ રૂ" વાસ.
...२८८
विषय.
વાર્ષિક મૂલ્ય હૈ. ૧) ટપાલ ખુર્થ માના ૪. - આનંદ મીટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ શટલુભાઈએ છાપ્યુંભાજીનામર,
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વીશમા વર્ષ ની અપૂર્વ ભેટ,
શ્રીસુમુખનુપાદિ ધર્મા પ્રભાવકોની કથા (જેમાં ચ દ્રવીરભા-ધમધન-સિદ્ધદત્ત કપિલ અને સુમુખનુપાદિ કથાઓ આવેલી છે)
અમારા માનવંતા ગ્રાહકોને જણાવવા રજા લઈયે છીયે કે, દરવર્ષ મુજબ આ વર્ષે પ્રત્યેક જૈન બંધુઓ વગેરેને જાણવા અને આદરવા યોગ્ય, તત્ત્વજ્ઞાન સાથે ઉપદેશાત્મક વિવિધ ચાર રસિક અને સરલ કથાઓ જેમાં આવેલી છે તેવા ઉપરાક્ત અથ શ્રી આમાનદ્દા પ્રકાશ માસિકના ગ્રાહકૈાને ભેટ આપવાનું પસંદ કરવામાં આવ્યું છે. ' | આ ઉપદેશક કથાના ગ્રંથકર્તા મહાન ધર ધર વિદ્વાન આચાર્ય શ્રી મુનિ સુદરસૂરિજી મહારાજ છે. આ મહાન આચાર્ય આ કથાના ગ્રંથ ભવ્યજનોના કલ્યાણુના અથે બનાવેલ છે. તેમાં આવેલ શ્રાવક ધર્મ પ્રભાવ ઉપર ચદ્રવીરઘુભાની કથા ૨ દાનાદિ પુણ્ય ફળ ઉપર ધમ ધનની કથા. ૩ શ્રાવકધર્મની આરાધના વિરાધના ઉપર સિદ્ધદત્ત કપીલની કથા અને ચારે નિયમ પાળવા ઉપર સમુખ તૃષાદિ ચાર મિત્રાની કથા. આ ચારા કથાએ એટલી બધી સુ દંર, રસિક, પ્રભાવશાલી, ગૌરવતા પૂર્ણ, ચમત્કારિક અને ઉપદેશમા છે કે તે ચારે કથા વાંચતા રામરામ વિકસ્વર થતાં ધમ ઉપર શ્રદ્ધા થવા સાથે ધર્મ વૃતિ આત્મામાં પ્રકટ થતાં તે પ્રમાણે ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ થતાં, દરેક મનુષ્ય પોતાના આત્માને માટે માક્ષ નજીક લાવી મૂકે છે. ઉંચા કાગળે ઉપર સુંદર ટાઈપથી છપાવી સુશોભિત બાઈડીંગ સાથે
આ ગ્રંથ પ્રકટ કરવામાં આવેલ છે. આવી રીતે માંધવારી ચાલતી હોવા છતાં અત્યાર સુધી કાંઈ [ પણ લવાજમ માસિકનું ન વધાર્યો છતાં ( જો કે દરેક માસિક્રાએ પોતાના લવાજમમાં વધારો કર્યો છે, છતાં) તેજ લવાજમથી આ માસિક અને દર વર્ષની જેમ આ વર્ષે પણ નિયમિત આવી સું દર બુક ભેટ આપવામાં આવે છે, જે અમારા જૈન બંધુઓના જાણુવામાં હોવું જ જોઈએ. ને અત્યાર સુધી ગ્રાહકો રહ્યા છતાં ભેટની બુકનુ' વી. પી. જે ગ્રાહકોને પાછું વાળવું હોય અથવા છેવટે બીજા પ્લાનાં બતાવી વી. પી. ન સ્વીકારવું હોય તેએાએ મહરમાની કરી હમણાંજ. અમાને લખી જણાવવું: જેથી નાહક વી. પી. ના નકામા ખર્ચ સભાને કરવો ન પડે તેમજ પોસ્ટ ખાતાને નકામી મહેનતમાં ઉતરવું પડે નહી. તેટલી સુચના અમારા સુરત ગ્રાહકો ધ્યાનમાં , લેશે એવી વિન1િ છે.
જેઠ શુદર ના રોજથી અમારા કદરદાન ગ્રાહકોને સદરહુ અ ય, લવાજમના પૈસાનું પાટ માનું વી. પી. કરી મોકલવાનું કાર્ય શરૂ કરવામાં આવેલ છે, જેથી તે પાછું વાળી નાના 'ખાતાને નુકસાન નહિં કરતાં દરેક ગ્રાહકને સ્વીકારી લેવા વિનતિ છે.
વાર્ષિક મેમ્બરાને સુચના - આ વર્ષના અને ગય વર્ષ નો જે મેમ્બરા પાસે ચડેલા લવાજમ જેટલાના પૈસા હશે તે અને વી. પી. પુરતા પારટના પૈસા સાથે “સુમુખનુપાદિ ચાર મિત્રોની કથા” ની બુકનું વી. પી. અશાડ સુદ ૨ ના રાજથી લવાજમ વસુલ કરવા બહાર ગામના મેમ્બરોને મેકલવામાં આવશે. રથી સ્વીકારી લેવા વિનંતિ છે,
ભાવનગરના રહીશ સભાસદે એ લવાજમ મેકલી પરોક્ત ભેટની બુક મગાવી લેવી અથવા સભાના ક્ષારકન પાસેથી પાંચ લઈ અને ભેટની બુક લઈ લવાજમના પૈસા આપવા વિનતિ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી
पुस्तक २०
भात्मानन्द श
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
|| वंदे वीरम् ॥
|| परोपकारः सम्यक् क्रियमाणो धीरतामभिवर्धयति, दीनतामपकर्षति, उदचित्ततां वित्ते, आत्मम्भरितां मोचयति, चेतोवैमल्यं वितनुते, प्रभुत्वमाविर्भावयति ततोऽसौ प्रादुर्भूतवीयोल्लासः प्रणष्टरजोमोहः परोपकारकरणपरः पुरुषो जन्मान्तरेऽप्युत्तरोत्तरक्रमेण चारुतरं सन्मार्गविशेषमासादयति ||
LO
] वीर संवत् २४४९ ज्येष्ट आत्म संवत् २७. [ अंक ११ मो.
श्रीमान् श्रात्मारामजी महाराजनी जयन्ति.
( गजल-सोयली )
ગુરૂરાય આતમરામની, ઉજ્વલ જયન્તિ આજ છે; આત્માનંદ સમાજ ઉત્સવ, કાજ હર્ષિત થાય છે. ગુરૂરાયના ગુણની મીમાંસા, આજ કરી આનંદ”, આન વિજયસૂરિશને છે, નમન આત્મિક ભાવથી.
વેલચંદ ધન,
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૨૬૨
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ.
સૂત વચને
૧ સારી સેાખતથી અન્ય જીવનુ ભવિષ્ય સહેજે સુધરે છે.
૨ જેવી સાબત તેવી અસર થવા પામે છે, હલકા લેાકની સાખતથી હલકાઈ –નીચતા-ક્ષુદ્રતા પ્રવેશવા પામે છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩ લીમડાની સેાખતથી બે વિષ્ણુસી કટુતા પામે છે.
૪ ઉત્તમ સનાની સગતિથી સહેજે સજ્જનતા આવે છે.
પ સ્વાતિનું જળ છીપલીના ગર્ભમાં જવાથી સાચુ મેતી પાકે છે, અને સર્પના પેટમાં જવાથી તેનું ઝેર થવા પામે છે.
૬ મેરૂની સામતથી તૃણુ પણ સુવર્ણતાને પ્રાપ્ત કરે છે.
૭ જેથી કંઇ પણ સદ્ગુણ મળે એવા સદ્ગુણી સંત મહાત્મા, કે તેમનાં હિત વચનાના સંગ્રહ જેમાં હાય એવા ઉત્તમ પુસ્તકાના ખૂબ પ્રેમભાવથી પરિચય રાખવે જોઇએ.
૮ તેવા સંત-સાધુ જના આપણુને માર્ગદર્શક બને છે. એમનાં ઉત્તમ ચિરત્રને વિચાર કરી યથાશકિત તેનું અનુકરણ કરવાથી આપણું હિત–શ્રેયસુખ
સધાય છે.
હું આ વિવ-દુનીયા પણ ભારે ખાધ શાળાની જેમ આપણુને કંઇક પ્રકારની મીઠા કડવા અનુભવ કરાવી ખરે માર્ગે ચઢવા ને ખાટા માર્ગ તજવા મેધ આપે છે. ૧૦ સહૃદય જના તેના સાર સમજી ઠેકાણે પડી જાય છે. અને સ્વ આશ્રિત જનાને સન્માર્ગે ચાલવા પ્રેરણા કરે છે.
૧૧ ગુણ ગુણીજનેામાં રહે છે–ધમ ધમી જનામાં નિવસે છે.
૧૨ ધી-સદ્ગુણી જનેાની સાચા ભાવથી સેવા-ભકિત-અનુમેાદના-પ્રશ સાદિક કરવાથી, પાતે ધમી–સદ્ગુણી બને છે. યા તેવી પાત્રતા-યોગ્યતા—લાયકાત પેાતાનામાં આવે છે.
૧૩ શુદ્ધ ધર્મ કરણી યથાવિધિ કરવા, કરાવવા કે અનુમેદવાથી ભારે લાલ થવા પામે છે, વધારે નહીં તેા છેવટે તેને અછતા દૂષણુ નહીં દેનારને પણ લાભ છે.
૧૪ ધી–સદ્દગુણી જનાની શુદ્ધ ધર્મ કરણી દેખી દિલમાં રાજી–પ્રમુદ્રિત –આનંદિત થવાને બદલે જે પેટ મળ્યા. ઉન્નટા ખેદ, તિરસ્કાર દાખવી તેમની નિંદ્યા ખિસા કે હેલનાદિક વડે આશાતના કરે છે તે મઢભાગી જના પાતેજ ખાવેલા ખાડામાં પોતે પડે છે–દુ:ખી થાય છે અને કર્યું કારવ્યું બધુ ધળ મેળવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુક્ત વચને. ૧૫ ગમે એટલે તપ જપ કરનાર-ક્રોધાદિક કષાયને વશ થઈ, પુન્યઅમૃત ઢળી નાખે છે અને પાપ-ઝેરને ભરી લે છે.
૧૬ મન વચન કાયા અથવા વિચાર ને આચારની એકતા-સરલતા (અશઠતા ) થીજ કલ્યાણ સિદ્ધિ છે.
૧૭ જેવું સદ્વર્તન બીજા પાસેથી આપણે ઈચ્છીએ તેવું જ સદ્વર્તન આપણી પાસેથી બીજા પણ જ. તે પછી કોઇને મનસા વસા કે કર્મણ (મન વચન કાયાથી) પ્રતિકૂળતા કેમજ ઉપજાવી શકાય? કે દુઃખ દઈ શકાય ?
૧૮ સુખ દુઃખની લાગણી સહુને સમાન છે, તો પછી દુઃખને માર્ગ તજ, સુખને જ ખરે માર્ગ સહુએ આદરે યુકત છે.
૧૯ ક્ષમા-સહનશીલતા, સભ્યતા-નમ્રતા, સરલતા અને સંતેષાદિ સદ્ગુણ સાક્ષાત્ કલ્પવૃક્ષ પડે સુખ–શાન્તિ અપી શકે છે. તેને અનાદર કરી જે મંદભાગી જને કોધ, માન, માયા અને લેભવશ બને છે તે પોતે ભારે દુઃખી થાય છે અને બીજાને કરે છે.
૨૦ રાગ દ્વેષ રૂપ વિષમ પરિણામ તજી જે મહાનુભાવો સાચો સમભાવ ધારણ કરે છે–આદરે છે તે ગમે તે મત-સંપ્રદાયમાં રહ્યા છતાં સુખે સ્વહિતા સાધી શકે છે. ૨૧ જેન શાસનનું એજ ખરું રહસ્ય છે, તે સદા જયવંત વતે છે.
- --- લે-મુનિ મહારાજશ્રી કરવિજયજી. જીવનને સાદું સંયમિત ને ધર્મનિષ્ઠ બનાવવા
આપણે સહુએ બનતું કરવું જોઈએ.
૧ ખાનપાનમાં ખાસ નિયમિત થવું જોઈએ. ૨ શુદ્ધ સાત્વિક ને સાદું ખાનપાન કરવું જોઈએ.
૩ શરીરનું આચ્છાદન કરવા માટે શુદ્ધ નિર્દોષ વસ્ત્ર વાપરવા જોઈએ. વિદેશી કે સ્વદેશી સદેષ વસ્ત્ર ઉપરને મેહ જદી તજ જોઈએ.
૪ બીજી પણ અનેક મેહક વસ્તુઓ કે જેના વગર આપણે સુખે ચલાવી શકીએ તેની મમતા તજવી અને થોડી નિર્દોષ વસ્તુથી સંતોષ રાખવું જોઈએ. એજ સાદાઈની ચાવી લેખાય.
૫ અહિંસા ધર્મને અધિક પ્રચાર કરવા મથવું જોઈએ.
શુદ્ધ સાત્વિક ભાવના દિલમાં સંઘરવી જોઈએ. ૭ પરમાર્થની ખાતર સ્વાર્થને તે કર જોઈએ.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદપ્રકા.
૮ આપણા સ્વજનાદિકને શાતિથી ખરો માર્ગ સમજાવો કે જેથી તેઓ આપણા કામને પુષ્ટિજ આપે.
૯ ક્ષમા–સહનશીલતા, નમ્રતા-સભ્યતા, સરલતા અને સંતેષાદિક વડેક્રોધાદિક કષાયને ખાળવા જોઈએ.
૧૦ સત્ય-પ્રમાણિકતાનું ધોરણ દઢ કરવું જોઈએ.
૧૧ મિત્રી, પ્રદ, કરૂણું અને માધ્યચ્ય ભાવને હૃદયમાં દઢ રૂઢ કરી સ્વપર હિતમાં વધારે કરવો ઘટે. એજ ધર્મને પા-ધર્મને ટકાવનાર અને સાર્થક કરનાર છે. સહુને સદબુદ્ધિ સુઝે.
લે-મુનિરાજશ્રી શ્રી કરાવજયજી મહારાજ
રાજસિક અને સાત્વિક ધર્મ.
એક જ પ્રકારની ધર્મની ભાવના, મનુષ્યની પ્રકૃતિને અનુસરીને માનવ-જીવનમાં અનેક રૂપ પરિણામ પામે છે. તે પરિણામના મુખ્ય પણે બે સ્વરૂપે ગણી શકાય, એક રાજસિક અને બીજું સાત્વિક. એ બન્નેના લક્ષણે,કાય અને પરિણામે એક બીજાથી તદ્દન જુદા છે. સંક્ષેપમાં ધર્મના સાત્વિક સ્વરૂપમાં વિશુદ્ધ જ્ઞાન, ઈવર પ્રત્યે નિર્મળ ભકિત, પ્રાણી માત્રમાં નિપેક્ષ પ્રેમ, ચારિત્રમાં અડગ સંયમ, અને કર્તવ્યમાં દઢતા હોય છે; અને રાજસિક ધર્મ ભાવનામાં અહંતા, કર્મના ફળની પૃહા, બુદ્ધિજન્ય તર્કવિતર્ક અને ચારિત્ર તેમજ કર્તવ્યમાં અસ્થિરતા, ચંચળતા અને વિકળતા હોય છે. તમે ગુણના પ્રાધાન્યવાળી અવસ્થામાં ધર્મની ભાવના હતી જ નથી. તે સ્થિતિમાં મેહને ગાઢ અંધકાર, અજ્ઞાન, પાપમાં આસક્તિ અને આત્મકલ્યાણના વિષયમાં તદન બેદરકારી હોય છે. તેથી આ લેખમાં તમે ગુણ વાળી ધાર્મિક અવસ્થાનો ઉલ્લેખ કરવા ધારણા રાખી નથી. માત્ર રાજસિક અને સાત્વિક ધર્મવૃત્તિનું વિવરણ કરી, સાત્વિક ધર્મની ભાવના વાચકના હૃદય ઉપર અંકિત કરવા પ્રયત્ન કરીશું.
જેમની ધર્મ–ભાવનામાં રાજસિક વૃત્તિનું પ્રાધાન્ય હોય છે તેઓ હમેશાં પોતાનું ગૌરવ, પિતાની વડાઈ અને જગતની દષ્ટિએ પોતે બીજા કરતાં ચડીઆતા છે એમ દર્શાવવા તેજાર રહે છે. આપણામાં રાજસિક ભાવને અંશ કેટલે છે તેની પરીક્ષા આપણે પોતે માત્ર આ કસેટીથી એકજ ક્ષણમાં કરી શકીએ. અનેક મનુષ્યમાં એક એવા પ્રકારનું ગુપ્ત સામર્થ્ય રહેલું છે કે જેના પ્રભાવથી તેઓ આ જગતમાં અનેક મહાન કાર્યો કરી શકે છે. જે વિદને અને અંતરાયથી સામાન્ય
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રાજસિક અને સાત્વિક પ્રેમ,
૫
મનુષ્યા ગભરાઈ જાય તે વિઘ્ના અને અ ંતરાયાની સામે લડત ચલાવવા માટે આવા મનુષ્યેામાં એક અદમ્ય શકિત હોય છે. રાગ, શાક, દારિદ્રય, ચાતરના વિરાધ, કાટુમ્બિક વિપત્તિઓ એ કશાથી ન દમાતા તેએ પોતાના અભિન્ન માર્ગે તીરની માફક છુટે છે. મુશ્કેલીઓના પર્વત જેવડા તરંગા ઉપર થઈને તેઓ પોતાનુ નાવ સાહસ અને ધીરજથી હું કાયે જ જાય છે. આથી પ્રકૃતિના મનુષ્ય જ્યારે કાઇ ઉચ્ચ કાર્ય હાથમાં લે છે ત્યારે તેઓ પેાતાની સર્વશકિતના પ્રયોગ તે કાર્ય ને સિદ્ધ કરવા માટે કરે છે, અને તેમની અસામાન્ય કાર્ય શીલતા જગતને આશ્ચયમાં નિમગ્ન કરી દે છે. સારા અને નરસા, શુભ કે અશુભ જે જે સંકલ્પાને સિદ્ધ કરવા તે પેાતાના મન ઉપર લે તેને પાર પાડતા સુધી તેઓને જ ૫ વળતા નથી. આવા મનુષ્યેા જ્યારે કેાઈ ધર્મના કાર્યમાં પડે છે ત્યારે તે દિશામાં તેમનું વી
અવશ્ય અદ્ભુત પ્રકાશ પામી ઉઠે છે. તેઓ ધાર્યા પ્રમાણે તે કામ પાર ઉતારે છે. તેમણે એકાદ દેરાસર, ઉપાશ્રય, બૉડીંગ કે એવી કોઇ લેાકોપકારક સંસ્થા માટે ફ્રેન્ડ કરવાનું મન ઉપર લીધું હોય તે ગમે તે પ્રકારે ગમે તેવા સાધનાથી ધાર્યો પ્રમાણે રકમ ઉભી કરી દે છે. જ્ઞાતિ, સમાજ કે ધર્મ સ્થાનમાંથી કાઇ અનિષ્ટ સત્તાને તાડી પાડવાનું તેઓ ધારે તે તે ઉદ્દેશ સિદ્ધ થયેજ તેઓ વિરમે છે, પરંતુ આ બધા શુભ કાર્યની પછવાડે કઇ ભાવના કામ કરતી હાય છે ? તેમની અહુ વૃતિ. આાખા જગતની આખરૂ મેળવવાના લાભ. તેમના પોતાના ગારવનું અન્વેષણુ. તેમના પાતાના અભિમાનની તૃપ્તિ. તેમના મહાન કાર્યાના બેટો તેમના પાતાના અભિમાનરૂપી ઇન્જીન વડે ખેંચાય છે. તેમના કાર્યોની પ્રેરક-ભાવના રૂપે તેમનું પેાતાનું ઋતું. પણ હાય છે. એમના કાર્યો જ્યારે સફળ થાય છે ત્યારે તેમની નજર વર તરફ્ હાતી નથી. પણ અજ્ઞાનપણે પાનાના ઉપરજ હાય છે. જે શક્તિના પ્રયાગ તેમણે કાર્યની સિદ્ધિ અર્થે કરેલ હોય છે તે શક્તિને પાતાની સ્વ-શકિત ગણે છે, અને કાર્ય ની સફલતા રૂપી પરિણામના મેજો ઈશ્વરને નહીં સાંપતા તેના દાવા પાતે રાખી પોતાની મહતાને પેષણ આપે છે.
જેઓ રાજસિક વૃતિથી ધર્માંના ક્ષેત્રમાં કાર્ય કરે છે તેના આનંદ જુદાજ પ્રકારના હૈાય છે. સત્યના રાજ્યના વિસ્તાર થતા જોઇ, અથવા ધર્મના જય થતા નિહાળી આનંદ માનવાને અદલે તેએ પાતાની શક્તિના વિજય દેખી હ. પામે છે. તેઓ એમ માનતા હાય છે કે આ ગામમાં આટલા માટેા ઉપાશ્રય, દેરાસર, વિદ્યાલય, આદિ સંસ્થાઓ ઉભી થવા પામી છે તેમજ રીતસર જ્ઞાતિ–સંઘનુ જે કાય` ચાલે છે તે મારા પોતાના પ્રતાપથી ! હું... ન હાત તા અગર મેં તેમાં જીવ ન ઘાલ્યા હાત તા, મારા હાથ ન હેાત તેા પામર જીવાથી કાંઈ થવાનું ન હતુ. તેઓ ધર્મની પાતાની શક્તિમાં અગર આ · વિશ્વમાં જે પરમ મંગળ નિયમ કાર્ય કરી રહ્યો છે તેના કલ્યાણુકારક પ્રવર્તનમાં વિશ્વાસ રાખતા નથી. અર્થાત્ તે તે કાર્યની
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાર
સિરિ થવામાં ધર્મ અગર સનાતન નિયમની સત્તા જેવાને બદલે તેઓ પોતાની • શકિતને પ્રભાવ જુએ છે. આવા રાજસિક ધર્મ ભાવ-સંપન્ન મનુષે કદાચ મોઢેથી તે એમજ બોલે કે “ભાઈ, આ બધાં સારાં વાનાં થવામાં ધર્મનો પ્રતાપ છે, આપણે શું કરી શકવાના હતા? આપણે તે સમાજ સેવા કરવાની છે. આપણું ગજું પણ શું?” તેમ છતાં તેમના અંતરમાં એવા પ્રકારનું અભિમાન ગુપ્તપણે સળગ્યાજ કરતું હોય છે કે મારા જેવી શકિતવાળે તેમજ સંપત્તિવાળે માણસ જે આમાં ન ભળે હેત તે કશું જ થવાનું ન હતું તેને એમ લાગ્યા કરે છે કે મારામાં દિવ્ય શક્તિ જગી છે, હવે પૈસા પણ સારા પેદા થાય છે, હવે આપણે કેઈની પરવા પણ નથી અને તેના પ્રભાવથી હું ગમે તેવા વિદનેના હિમાલયને ઓળંગી શકું તેમ છું. મારા ગુણેના પ્રભાવે ઈવર મારા ઉપર મહેરબાન છે, અને મારી આંતરિક યેગ્યતાના લીધે દેવી શક્તિઓ મને આ બધે યશ અપાવે છે. આ પ્રમાણે દરેક સફળતામાં તેમનું અભિમાન તે કાયમનું કાયમ જ હોય છે.
અમુક મનુષ્યની ધર્મ–ભાવના અહંતાયુક્ત, રાજસિક પ્રકૃતિવાળી છે કે અહંતા વિનાની શુદ્ધ સાત્વિક પ્રકૃતિની છે, તેની કસોટી કરવાની રીત આ પ્રમાણે છે, તેની મેખિક નિરાભિમાનીતા અને નમ્રતાથી ન છેતરાતા તેની પાસે જરા સાહસ પૂર્વક જઈને કાંઈક આવા ભાવના વચને કહેવા કે:-“આમાં તમે શું મેટું મહાભારત કામ કરી નાખ્યું છે ? એ તે અમુક અમુકની મદદ હતી ત્યારે તમે જરા આગળ ચાલીને કરેલું છે, અને બેટે જશ લીધો છે. દુનિયાને તમે છેતરી શકે, પણ હું તે તમારા બધા કામો માયલા પેટે જાણું છું. મારાથી તમારું એકે તર્કટ અજાથયું નથી. તમારા જેવા નમાલા અને બાયલાથી શું દાળદર ફીટવાનું હતું. તમે તે માત્ર પેટા ઢગ અને આડંબરથી દુનિયાને છેતરવામાં પ્રવીણ છે.” આવા ભાવના વાણી પ્રહારથી જે તેઓના ધર્મકાર્યની પ્રેરક ભાવના રાજસિક પ્રકારની હશે તે તેમનું સાચું જીગર ખુલ્લું થઈ જશે. તેમની શક્તિ અને પ્રભુત્વ ઉપર આઘાત થતાં તેમનું અભિમાન એ વિષધરની ફણાની પેઠે ઉછળી ઉઠશે. તેમની પ્રકૃતિમાં છુપાએલું રાજસ તત્વ એક ભયાનક તેફાનનું રૂપ પકડશે. તેમની અહંતા તેમના ચક્ષુમાં લાલ અંગારા રૂપે પ્રકાશી નીકળશે. તેમનું રક્ત આખા શરીરમાં ઝડપથી ફરવા લાગશે. તે વખતે તેમના મનમાં એમ થઈ આવશે કે મારી મહેનતથી ઉભી કરેલી સંસ્થાઓ જાણે આજ ક્ષણે તેડી પાડું! તેમની શકિતને પ્રવાહ તે ક્ષાણુથી તેના વિરોધીઓને ખુવાર કરવામાં વળે છે. અને મનુષ્યના કરેલા ઉપકાર અને નેહ ભૂલી જાય છે. તેમને એમ લાગે છે કે આ સારા કાર્ય માં મેં જે મહેનત કરી તે બધી નિષ્ફળ ગઈ, કેમકે આ બેકદર અને કૃતજ્ઞતા વિહીન મુખએને મારી મહેનત અને શક્તિને કશે જ ખ્યાલ નથી ! પોતાના નૈરવની આ પ્રમાણે બેકદર થતી નિહાળી તેઓને બહુ માઠું લાગી જાય છે. તેઓ દાંત ઘસે છે, ગર્જન તર્જન કરે
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રાજસિક અને સાત્વિક ધર્મ. છે, અને પિતાના ગૌરવની હાનિ થતી નિહાળી જાણે તેમના માથે વિપત્તિનો પર્વત તુટી પડે હોય એમ તેમને લાગી આવે છે. આમ થવાનું કારણ એ હોય છે કે તેમની ધર્મ–ભાવનાની પછવાડે જે પ્રેરક બળ રહેલું હોય છે તે શુદ્ધ સત્વગુણ યુક્ત હોતું નથી, પણ અભિમાનવાળું હોય છે. તેઓ ધર્મનું, ઈશ્વરનું અને વિશ્વના સનાતન મંગળ નિયમોને વિજય શોધતા નથી, પણ પિતાના ગૌરવ માટે, પોતાની મહત્તા વધારવા માટે મહેનત કરતા હોય છે. આવી રાજસિક વૃતિ ઉપર ચણાયેલી ધર્મ–ભાવનાની ઈમારત લાંબો કાળ ટકતી નથી. તે આજે નહી તે થોડા કાળ પછી પણ તુટી પડવાજ નિર્માએલી હોય છે.
સાત્વિક ધર્મ ભાવનું લક્ષણ અન્ય પ્રકારનું હોય છે. સાત્વિક પ્રકૃતિવાળા મનુષ્યા, રાજસિક પ્રકૃતિવાળા બંધુની પેઠે જ ઉદ્યોગ કરે છે. કાર્યમાં નિરંતર જોડાએલા રહે છે, આત્મ શક્તિનો પ્રયોગ કરે છે. પોતાની શ્રદ્ધામાં દઢપણે કાયમ રહે છે. પરંતુ તે બધાની પાછળ કોઈ પ્રકારની અહંતા નથી દેતી. આત્મ-ગરિમાની સુદ્ર વૃતિ એના મન, વચન અને કર્મના ભેગની નિયામક હોતી નથી. તેની પ્રેરક ભાવના માત્ર સત્ય, ન્યાય, દયા, પરોપકાર, જન સેવા, અને ધર્મના રાજયને વિસ્તાર કરવાની હોય છે. તેના કર્તવ્યની દઢતાને પાયે ઈશ્વરી નિયમેની પ્રગાઢ નિષ્ઠા ઉપર રહેલો હોય છે. તેને નિંદા કે સ્તુતિની કશી અસર પહોંચી શકતી નથી. લેકે તેના પ્રત્યે વિરોધી ભાવ રાખતા હોય અગર તે પોતે લેકના અમુક પ્રકારના આચરણથી વિરૂદ્ધ હોય છતાં તેનામાં લેશ પણ વિદ્વેષ હેત નથી. તે માત્ર તેની શ્રદ્ધા પ્રમાણે ધર્મ અને પ્રભુ આજ્ઞાના ધ્રુવ તારા તરફ દષ્ટિ રાખી પિતાના કર્તવ્યનું નાવ હંકારે છે. તે મહાન વિચારક હોવા છતાં પારકાના વિચારો કે અભિપ્રાયે તરફ તેને ઉપેક્ષા બુદ્ધિ હોતી નથી. પોતાના અભિપ્રાયને બીજા તરફથી ટેકો મળે કે ન મળે તેમ છતાં તે પોતાના કાર્યમાં જોડાએલેજ રહે છે. પારકાના કામોની તે ટીકા કરતું નથી. માત્ર પોતાના જે કાર્યને તે સત્ય ગણે છે, કરવા ગ્ય માને છે, ધર્મ તરીકે સ્વીકારે છે તે અડગપણે કદષ્ટિની પરવા રાખ્યા વિના કર્યે જાય છે. કે શું કહેશે, અગર શું બોલશે તે તરફ તેની નજર હોતી નથી, તેની નજર માત્ર તેના અંતરમાં જે ધર્મ-પુરૂષ વિરાજી રહ્યો છે તેની આજ્ઞા તરફ હોય છે. તે પોતાનું અંગત મહત્વકે ગૈરવ શેતે નથી. ધર્મ અને વિવગ્યાપી સનાતન મંગળ નિયમનું ગૌરવ ઇરછે છે. પોતે માત્ર તે નિયમના એક સાધન રૂપે હવામાં સંતોષ માને છે.
રાજસિક ધર્મ–વૃતિવાળા મનુષ્ય પોતાની શક્તિમાં વિશ્વાસ રાખે છે. તેમની દષ્ટિ પિતાની અંગત મેગ્યતા અને પ્રભુત્વ ઉપર હોય છે, અને ગમે તેવા વિકટ મામલામાં તે પોતાની શકિતથી મથવાને દાવો રાખે છે. કઈ પણ કાર્યમાં પડવા વખતે તે અખાડામાં કુસ્તી કરવા માટે ઉતરતા પહેલવાનની માફક પોતાના
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મી આત્માનંદ પ્રકાશ.
- -
1
શકિતમાન બાહને અભિમાનથી થાબડે છે. પોતાની લાગવગ, પ્રભાવ, ધન બળ, કીર્તિ અને શક્તિ ઉપર તે નજર ફેરવી જાય છે, અને ધારેલા કાર્ય સેંસરા પડવા માટે આવશ્યક જેસ ઉપજાવી લે છે. કોઈપણ વિદન પ્રસંગે તે બોલી ઉઠે છે કે “કેની તાકાત છે કે મારા રસ્તાની આડે આવી શકે ? મેં તે આવા કાંઈક મામલા જોયા છે. કાંઈક વિડ્યો અને અંતરા ઉપર વિજય મેળવ્યો છે.” તે પિતાની શક્તિના
થી પિતાની છાતી ફુલાવતે કુલાવતો પોતાનો માર્ગ કાપે છે. ચોતરફ અભિમાન અને વિજ્ઞાની દષ્ટિ ફેંકતે ચાલે છે, પોતાની શક્તિ માટે મનમાં મનમાં અભિમાન અને આનંદ લેતે જાય છે.
સાત્વિક ધર્મ વૃતિવાળા મનુષ્યના અંતરનું સ્વરૂપ આથી જુદું જ હોય છે. તેમને વિશ્વાસ પિતાની નાની શી શક્તિ ઉપર હેત નથી. પણ વિશ્વના મહામંગળ નિયમની અમેધ શક્તિ ઉપર હોય છે. તે એમ માને છે કે જે સનાતન નિયમના આધારે આ વિવમાં ધર્મને આખરી જય થાયજ છે, જે પરમ કલ્યાણકાર નિધાનના પ્રભાવથી અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, આદિ ઉત્તમ આચારે મનુષ્યને ઈશ્વર ત્વની ભૂમિકામાં દેરી જાય છે, તે નિયમ અને તે વિધાનમાં જ મારી શક્તિ રહેલી છે. તે પોતાને એક પક્ષી જેવો ગણે છે. પક્ષી પોતાની ઉડવાની ક્રિયામાં જેમ પાંખને માત્ર એક ક્ષુદ્ર અવલંબન ગણી ખરે આધાર વાતાવરણ ઉપર, વાયુની ગતિ ઉપર અને આકાશમાં કાર્ય કરી રહેલા કુદરતી નિયમે ઉપર રાખે છે તેમ સાત્વિક ધર્મ વૃતિવાળો મનુષ્ય પોતાની બુદ્ધિ, મન, અને શરીરને માત્ર પોતાની ક્રિયાના એક ગાવું અવલંબન તરીકે ગણ પિતાની ખરી શક્તિ તરીકે વિશ્વમાં પ્રવર્તિ રહેલા કલ્યાણુકર મંગળ નિયમને જ સ્વીકારે છે. તે પોતાની કાર્ય સિદ્ધિના સાધન તરીકે પિતાની દષ્ટિ પોતાના ધન-બળ, લાગવગ, પ્રભાવકે લોકિક બળ ઉપર રાખતું નથી, પણ ઉપરોક્ત નિયમનેજ મુખ્ય આધારરૂપ સ્વીકારે છે. ઈશ્વરની અમેઘ સહાયને જ તે સર્વસ્વ ગણે છે. તેના મનમાં એ વિશ્વાસ રહ્યા જ કરે છે કે ઈશ્વર નિરંતર મારી પડખેજ છે. મારે ભય રાખવાનું કશું જ કારણ નથી. તેને પિતાના કાર્યમાં સફળતા મળે કે ન મળે છતાં તેથી તેને લેશ પણ હર્ષ કે વિષાદ થતું નથી. તે પગલે પગલે ઇવરની કૃપા અને સહાયની યાચના કરે છે, અને પિતાના અંતરમાં ઇશ્વરી પ્રકાશ માટે આકાંક્ષા રાખે છે. તે અત્યંત વિનયવાન, નમ્ર અને નિરાભિમાન હોય છે. તે પિતાને માત્ર ઈશ્વરની આજ્ઞાના દૂત તરીકે ગણું પ્રાપ્ત કાર્યમાં પોતાની સર્વ પ્રકારની સર્વ શકિતથી લાગી જાય છે. તે પોતાના “હું” ને કે અભિમાનને કોઈ બાબતમાં આગળ કરતું નથી. તેણે પિતાની અહંતા ઈશ્વરમાં અપી દીધી હોય છે.
રાજસિક અને સાત્વિક ધર્મ ભાવમાં એક બીજો મોટો ભેદ હોય છે. રાજસિક બાવની ગતિ રચવા કરતાં તેડવા તરફ અધિક હોય છે. આવી પ્રકૃતિવાળા મળે નિરંતર વાદવિવાદ કર્યા કરે છે. તેઓ પિતાના માનેલા મતથી વિરૂદ્ધ મતવાળાની
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રાજસિક અને સાત્વિક ધર્મ.
૨૬૯ સાથે લઠાઈ કરવા તૈયાર રહે છે. તેઓ પિતાના વિચારોને મહાન, ઉદાર, અને ભવ્ય ગણે છે; અને બીજાના અભિપ્રાયે અને ભાવનાઓને માલ વિનાની અને સારહીન ગણે છે! હિંસક પ્રાણુઓ જેમ પોતાના શીકારને નાશ કરી આનંદ માને છે તેમ આવી પ્રકૃતિના મનુષ્ય પારકાના મત, શ્રદ્ધા કે વિશ્વાસનું ખંડન કરી આનંદ માને છે. તેઓ મૂર્તિ પૂજક હોય તો નિરાકાર ઉપાસનાનું ખંડન કરી પિતાની છાતીને એક ગજ ઉંચી કુલાવે છે. અને મૂર્તિપૂજાના વિરોધી હોય તે સા. કાર ઉપાસનાની મન માનતી નિંદા કરી આનંદની સેળે કળા અનુભવે છે. સાવિક ધર્મ–ભાવવાળા મનુષ્ય આ પ્રકારે ખંડનાત્મક પદ્ધતિએ કશું કાર્ય કરતા નથી. તેઓ માનવ-હૃદયના પવિત્ર, સુકોમળ અને ઉચ્ચ ભાવે પ્રત્યે સહાનુભૂતિવાળા હોય છે, પિતાના મતથી ગમે તે વિપરીત અભિપ્રાય ધરાવનાર પ્રત્યે પણ તેઓ પ્રેમ ભરી દષ્ટિએ નિહાળે છે. તેઓ એમ માને છે કે સર્વ પ્રકારના મત, અભિપ્રાય, વિ“વાસ, શ્રદ્ધા અને માન્યતાની પછવાડે એકજ મહાસત્તાને મંગળ હસ્ત રહેલો છે. જુદાજુદા દેશકાળમાં જુદા જુદા સંગેના પ્રભાવથી, જુદી જુદી પ્રકૃતિમાં એકજ ધર્મ તત્વ અનંતરૂપે પ્રકાશ પામે છે. સર્વના હદયમાં એ કલ્યાણુકર મહાતત્વ વિરાજમાન રહી તેતે જીવાત્માના ઉદ્ધારનું કાર્ય નિરંતર કરી રહેલ છે. મત અને અભિપ્રાયેને તે ક્ષણિક માને છે. અને તેમાં વિવાદ કરવા સરખું અગર વિદ્વેષ રાખવા જેવું કશુંજ જેતા નથી. તેમના મન, વાણી અને કાર્યમાં વિનય, શ્રદ્ધા, સાધુતા, ભક્તિ આદિ ઉચ્ચ ભા પ્રકાશી રહ્યા હોય છે. કશું ભાંગવાની કે તેડવાની વૃતિ તેઓમાં હોતી નથી. કેઈ બાબતમાં વિરૂદ્ધ ઉતરવું પડે તે પણ અત્યંત કેમળ ભાવે, વિનય યુક્ત અને પ્રેમપૂર્ણ રીતે તેમાં પ્રવૃત થાય છે. ષ, અભિમાન કે અસહિષ્ણુતાની ગંધ તેમાં હૈતી નથી. તેઓ પિતાના વિરોધીની સાથે હાથ મીલાવી પ્રેમથી ભેટીને ચાલે છે. માત્ર અભિપ્રાયનું જુદાપણું નમ્રભાવે સ્પષ્ટ કરી બાકીનું કાર્ય વિશ્વના મંગળ નિયમોને સેંપી દે છે. રાજસિક ભાવના અંગે એક પ્રકારની કૃત્રિમ ઉષ્મા હોય છે, અભિમાનને તાપ હોય છે. સાત્વિક ભાવના અંગે, વિરાધતામાં પણ એ પ્રકારને સૌમ્ય, શાંત, શીતળ, સ્નિગ્ધ પ્રકાશ હોય છે. તેને એ પ્રભાવ હોય છે કે આપણા મતથી તે વિરૂદ્ધ હોવા છતાં તેને પ્રેમથી ભેટવાનું મન થાય છે. આ પ્રકારના સાત્વિક ભાવથી કાર્ય કરનાર એક વરનરનું દષ્ટાંત, આપણું સદભાગ્યે, આ યુગમાં આપણુ દષ્ટિ પથમાં રહેલું છે. તે મહાત્મા ગાંધી છે. તેમના વિધિએ પણ તેમના પ્રત્યે પ્રેમ રાખ્યા વિના રહી શકતા નથી અને તેમના પ્રત્યે ભક્તિ અને આશ્ચર્યથી નમી પડે છે. તેનું કારણ એ છે કે કાર્યની પછવાડે સાત્વિક ધર્મ–ભાવના છે. પોતાનું સ્વાભિમાન નથી. તેમની પ્રવૃત્તિનું પરિ. ચાલક બળ તે રાજસિક વૃત્તિ નથી. સાત્વિક ધર્મભાવનું તે જવલંત અને જીવંત ઉદાહરણ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
રાજસિક ભાવવાળા મનુષ્યને પોતાની પવિત્રતા, પિતાનું ચારિત્ર્ય બહુ મોટા રૂપમાં દેખાય છે. પિતાનાથી ચઢીઆતા ગુણવાળાને તેઓ સહી શકતા નથી. તેમાં વળી કઈ મનુષ્યના ચારિત્ર્યની એકાદ દિશામાં નિર્બળતા અગર હાનિ જોવામાં આવે તે તેના ઉપર તેઓ તુટી પડે છે. હેજ ખલના થતા તેને દેશ દુનિયા પાર મુકી દે છે. તેના માથે મેણું ટેણ અને વાણીના માર્મિક પ્રહાર કરવા લાગી પડે છે. પહેલા ઉપર પાટુ મારવા મંડી પડે છે. તેને આશ્વાસન આપી ફરીથી તેને વિશુદ્ધ માર્ગ ઉપર લઈ જવાને બદલે ફરીથી ઉભું થવા ન પામે તેમ ઘેરી વળે છે અને તેના હેજ સરખા દેષને સહસ્ત્રાગુણ અધિક રૂપમાં દેખાડી તેને મુંઝવી નાખે છે. આવા પ્રસંગમાં સાત્વિક ભાવ સંપન્ન પુરૂષનું આચરણ જુદું જ હોય છે. ખલન પામેલા બંધને તેઓ અત્યંત પ્રેમપૂર્વક આલિંગન આપી, તેના દેષને માનવ-પ્રકૃતિની ક્ષણિક નિર્બળતારૂપે ગણે છે, અને ઈશ્વરની અનંત કરૂણાનું તેને મરણ આપી, થયેલા પાપની શુદ્ધ હૃદયથી માફી માગવા અને ફરીથી ઉલ્કાતિના માર્ગ ઉપર તેને ચડાવવા પ્રયત્ન કરે છે. તે જાણે છે કે મનુષ્યનો વિકાસ– માર્ગ અનંત વિને, બાધાઓ, ખલને, પતને, અને દોષની પરંપરાથી ભરેલ છે. માનવ પ્રકૃતિ કયા વિષયમાં, કયે પ્રસગે, કયા નિમિત્તેના પ્રભાવથી અભિભૂત થઈ પરાભવ પામશે તેને નિર્ધાર કેઈથી થાય તેમ નથી. અને કઈ ક્ષણિક આવેગને વશ થઈ માનવ આત્મા પતન પામે તેથી નિરાશ ન થતાં ફરીથી ઉભા થઈ, ઇશ્વર પાસે થયેલ અપરાધની માફી માગી, ફરીથી તેવું ખલન થવા ન પામે તે પ્રકારને સંકલ્પ કરી તેણે આગળ પ્રયાણ કરવું જોઇએ અને તેવા મનુને ઉત્સાહ આપી થયેલ દોષની ક્ષમા આપવી જોઈએ.
રાજસિક પ્રકૃતિના મનુષ્ય જ્યારે તેડી નાખવાના સ્વભાવવાળા હોય છે ત્યારે સાત્વિક પ્રકૃતિના મનુષ્યને સ્વભાવ રચનાશીળ હોય છે. તેઓ કશાની નિંદા કરતા નથી. તેમનામાં વિનય, શ્રદ્ધા, સાધુતા, ભક્તિ અને પ્રેમ હોવાથી ત્યાં
જ્યાં કોઈ ઉચ્ચ તત્વ જોવામાં આવે ત્યાં તેને પોષણ આપવા લાગે છે. ગમે તે ધર્મ સંપ્રદાયના ગ્રંથમાં સુંદર ભાવનાઓ તેઓ ભાળે તેને પ્રેમપૂર્વક આલિંગન આપે છે, અને તેને પોતાની ગણે છે. તે દરેકમાં ગુણમયતા અને ઉચ્ચતાજ ભાળે છે. કેમકે તેના હૃદયમાં પ્રેમનું સામ્રાજ્ય વર્તતું હોય છે. સાત્વિક ધર્મને આત્મા પ્રેમ છે. અને પ્રેમને સ્વભાવ રચના શીલ છે, તે સુંદર ભાવનાઓને જ્યાં હોય ત્યાંથી ઉપજાવી કાઢે છે, અને તેનું ગઠન કરે છે. આથી સાત્વિક ધમ કાદવમાંથી પણ કમળ ઉપજાવે છે. એક મનુષ્ય સેંકડે દુર્બળતાઓથી ઘેરાએલ હોય, અને દુરાચારેથી જકડાએલો હોય છતાં તેનામાં એકાદ ઉચ્ચ લક્ષણ હોય તે તેને પકડીને તે લક્ષણને સબળ બનાવે છે, અને એક ઉચ્ચ ગુણ સબળ ભાવને પામતા તેના જીવનમાંથી અનેક દુરાચાર આપોઆપ નાશ પામવા લાગે છે. આ પ્રકારે સાત્વિક
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રાજસિક અને સાત્વિક ધર્મ. ધર્મભાવવાળે મનુષ્ય અનેક મનુષ્યનો ઉદ્ધાર કરી શકે છે. કેમકે તે કોઈના ઉપર પ્રહાર કરી તેને અધિક નિર્બળ બનાવતું નથી, પણ પ્રેમ અને ઉત્સાહ આપી તેના દેષને દબાવીને તેના સારા તત્વોને પિષણ આપે છે. તેનામાં જે કાંઈ ઉચ્ચ છે તેનું સંવર્ધન કરી તેને જીવન-વિકાસના રાજમાર્ગ ઉપર લઈ આવે છે. રાજસિક સવભાવવાળા મનુષ્ય મરતાને અધિક મૃત પ્રાય કરે છે, ત્યારે સાત્વિક પ્રકૃતિના મનુ મૃતપ્રાયને સંજીવન-શક્તિ આપી તેને પુન: જીવન-માર્ગમાં સ્થાપે છે. એક મારે છે. બીજે બચાવી લે છે. એક તેડે છે. બીજો રચે છે. એકના પ્રભાવથી સામાની સાધુતા મંદ પડી જાય છે, બીજાની દૃષ્ટિ પડતા આ સાધુતામાંથી સાધુતા સ્વયં ઉપજી આવે છે. એકની દષ્ટિથી લીલે બગીચે કરમાઈ જાય છે, બીજાની અમૃત-સ્ત્રાવિની દષ્ટિથી મરભૂમિમાં નંદનવન પ્રગટ નીકળે છે. એક સળગતી જવાળા છે, બીજે વસંતને મલય-મારૂત છે.
રાજસિક અને સાત્વિક ધર્મ–ભાવનાવાળા મનુષ્યમાં બીજે ભેદ અંહી જેવામાં આવે છે. રાજસિક ધર્મ–સ્વભાવવાળા સામા મનુષ્યના ગુણ કરતાં દેષનું નિરીક્ષણ કરવામાં અધિક પ્રેમવાળા હોય છે, ત્યારે સાત્વિક સ્વભાવના મનુષ્ય દેષ કરતાં ગુણની સમાલોચના કરવામાં અધિક પ્રીતિવાળા હોય છે. એમ હોવાનું કારણ એ છે કે રાજસ ધર્મ–ભાવની પછવાડે અહંકાર હોય છે અને સાત્વિક ગુણની પછવાડે વિનય હોય છે. આથી અહંકાર–પ્રેરિત રાજસ ગુણ બીજાના કરતાં પતે ઉચ્ચતર છે અને બીજા હીન છે એમ સાબીત કરવા હંમેશા ઈન્તજાર રહે છે. આ પ્રમાણે પારકાના દેશ જેવાને તેમને સ્વભાવજ બંધાઈ જાય છે. તેમને એક વાતમાં ઠીકજ જણાતું નથી. તેઓ દરેક મનુષ્યની, બનાની, અને સંસ્થાઓની વચ્ચે આવી વિરૂદ્ધભાવયુક્ત સમાલોચના કરે છે. આવી સમાલોચનાપ્રિયતા એ માનવ-જીવનને એક બહુ બુરે વિકાર છે. પારકાના દોષ જેવાની જેની ટેવ પડી જાય છે તેના અંતરમાંથી ધીરે ધીરે વિનય, શ્રદ્ધા, નમ્રતા આદિ સાત્વિક ભાવો નાશ પામવા માંડે છે. ધર્મ-જીવનના આધારભૂત ગુણે સુકાવા લાગે છે, અને તેમના અંતરમાં એક પ્રકારને વિધેશ, અવજ્ઞા, ઉપેક્ષા, અને કલેશ ઉત્પન્ન થવા લાગે છે. આમ થવા લાગે છે ત્યારે માનવ-જીવનમાંથી પ્રેમની રસમયતાને સ્થાને તિરસ્કારની તીખાશ અને રૂક્ષતા આવવા લાગે છે. પ્રેમ એ માનવ માનવને સાંધનારૂ તત્વ છે, અને તેનો વિનાશ થવા લાગતા તે માનવ-સંબં ધથી દૂર પડવા લાગે છે. અને કમેકમે તે મનુષ્ય અને ઈશ્વર બનેથી વેગળે પડી જાય છે. આવા વિષમ પરિણામનો તેને શરૂઆતમાં ખ્યાલ પણ હોતું નથી. પરંતુ શનૈઃ શને: આ ક્રમ અવશ્ય ઉપજ્યા વિના રહેતા નથી. આપણે સર્વે એ આપણા જીવનને તપાસતાં રહેવું ઘટે અને જે તેને માર્ગ આ ચીલા ઉપર હોય તે ત્યાંથી
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૭૨
શ્રી આત્માન; પ્રકારા.
તેને વાળી લઇ વાસ્તવિક માર્ગ ઉપર મુકવું ઘટે. કેમકે રાજસિક ભાવ આપણા ધર્મ –જીવનના નાશ કરે છે.
સાત્વિક ધર્માં ભાવની પ્રકૃતિ ઉપરના પ્રકારથી જુદીજ ડેાય છે. તે ગુણનેજ શેાધે છે. તેઓ દરેક મનુષ્ય ઘટના અગર સંસ્થામાં કાંઈપણ ઠીક જાય તેા અત્યંત હર્ષ પામે છે, અને તેટલા અ ંશે તેમાં ઇશ્વરત્વને નિવાસ ગણી પાતાનાં હૃદયને ત્યાં ભક્તિ અને વિનયથી નમાવે છે. પારકાના ગુણેાનુ દન કરવાના સ્વભાવવડે તેમનું મન કામળ હૈાય છે, અંતર વિનમ્ર હૈાય છે. અને આત્મામાં પ્રેમના ઉદય ઢાય છે. આ પ્રકારની પરિસ્થિતિ માનવજીવનને ઉન્નત મનાવે છે, અને તેનાં હૃદચમાં ઈશ્વર પ્રીતિનું પોષણ કરે છે.
રાજસિક અને સાત્વિક ધર્મ-ભાવવાળા મનુષ્યા વચ્ચે ખીજો મહત્વના ભાવ આ છે. રાજસિક સ્વભાવવાળા મનુષ્યા ખીલના કર્તવ્ય માટે ચિંતા રાખે છે. તેઓ એમ માનતા હોય છે કે હું મારૂ કન્ય ખરેખર ખજાવુ છું. પણ મીંજા લેાકેા પેાતાને કરવા યોગ્ય કશું કરતા નથી. તેમને એમ લાગ્યાજ કરે છે કે મેં' મારાથી બનતુ તમામ કર્યું છે, પણ બીજા ઢાકા કાંઇજ કરતા નથી, અને મારા કાર્ય માં કશી મદદ આપતા નથી, અગર મારી સૂચના પ્રમાણે વતા નથી. તેઓ બીજા પાસેથી મેાટી આશાઓ રાખે છે, અને પાતાને કરવા યેાગ્ય કરી લીધાનું શરૂઆતથીજ માની લે છે. પાતે પરમાર્થનાં કાર્યમાં મહેનત કરી તુટી મરે છે, તેમ છતાં તેની કોઇ ખબર લેતું નથી, અને તેને મદદ કરવા કાઈ બહાર પડતું નથી એ વિચારથી તે વારંવાર ગ્લાનિ અનુભવતા હાય છે. સાત્વિક પ્રકૃતિસંપન્ન મનુષ્યા કાઇ કાળે આવી ફરીયાદ કરતા નથી. આવી ખાખતમાં વિચાર કરવાની પણ તેમને ફુરસદ મળતી નથી. મારૂં કામ કેાઇ જુએ છે કે ફ્રેમ, મને કાઈ સહાય કરવા તત્પર છે કે કેમ તે વિષયમાં તેને કહી શ'કા થતી નથી, કેમકે તે જાણતા હાય છે કે દરેક ઉચ્ચ કાર્ય માં ક્ષુદ્ર માનુષી સત્તા કરતાં અન તગુણુ ચઢીળાતી એક મહાન સત્તા તેને મદદ કરી રહેલી છે, અને તે તે કાર્યને સફળતા એ પહોંચાડવાની સંભાળ તે રાખ્યાજ કરે છે. સાત્વિક ધર્મ –સાવથી પ્રેરાઈને કા કરનાર મનુષ્યને લેાકેા વગર માગ્યે સહાય કરવા મંડી પડે છે. સહાયની પ્રેરણા કરનાર સત્તા આપણે નથી, પણુ કાઇ જુદીજ અદશ્ય અનત શક્તિમાન સત્તા છે, અને તે પેાતાની ફરજ બરાબર સમજીને જ્યાં જેવી સહાય કરવી જરૂરની છે તે કર્યે જ જાય છે એમ સત્વગુણ પ્રધાન મનુષ્યના વિશ્વાસ હાય છે, અને તે વિશ્વાસને અનુરૂપ સહુ કાંઈ સ્વયં ઉપજી આવે છે. બીજાઓએ પેાતાનું કર્તવ્ય બજાવ્યુ છે કે નહી તે વિચારવાને બદલે તે પેાતાના કન્યની ખામીઓ માટે અધિક ચિંતાવાન રહે છે, અને દરેક પ્રકારની ખામીનું મૂળ પાતામાં શેાધી તેને સુધારવા પ્રયત્ન કરે છે. તે દરેક અપુર્ણતા, ખામી કે વિષમતામાં પેાતાના અપરાધ શેાધે છે, અને પાર
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કહાની કહાની વાત ઉપર ધ્યાન આપવાની જરૂર ૨૭૩ કાના દેને પણ પિતાના ચારિત્ર્યની આંતરિક મહત્તાથી સુધારવાને ઉદ્યોગ કરે છે. સહાયને તે યાચતું નથી, પણ પોતાના ગુણના પ્રભાવથી સહાયને તે આપોઆપ ખેંચી લે છે. લોકો તેને મદદ કરવા વગર યાએ તુટી પડે છે. કેમકે તેના આંતરિક પ્રભાવનું આકર્ષણ અમોઘ હોય છે.
આટલું વિવેચન કર્યા પછી વાચકને સહજ પ્રશ્ન થશે કે આ પ્રકારની સાત્વિક ધર્મ–ભાવનાની પ્રાપ્તિ કેવા પ્રકારે ક્યાંથી થાય ? ઉત્તર એજ કે એ સત્વની પ્રવર્તક સત્તા વિશ્વમાં અને આપણા અંતરમાં વ્યાપેલી છે તેને આશ્રય લે; તેનું શરવું લેવું. જે જે આકારમાં જ્યાં જ્યાં તાપ માલુમ પડે તેનું આદિસ્થાન જેમ સૂર્ય છે તેમ જ્યાં જ્યાં સત્વનો પ્રકાશ દશ્યમાન થાય ત્યાં ત્યાં તેનું મૂળ તે પરમાત્મા સત્તાજ છે. તે આપણું અંતરમાં અને બહાર, સર્વ કાળમાં, સર્વ સ્થાનમાં, અનંત રૂપે કાર્ય કરી રહી છે. સર્વ પ્રકારના ધર્મ–જીવન, ધર્મ સમાજનું મંડાણ તે આદિ પરમ તત્વ ઉપર રહેલું છે. આપણે આત્મા, તે પરમાત્મ–સત્તાના મંગળ હસ્તમાં અત્યારે ધારણ કરાએલે છે, અને તેને વિકાસ એ સત્તાના આધારેજ પ્રતિક્ષણે ચાલ્યા કરે છે, તે પરમતત્વને આશ્રય લે, તેમાં હદયની અકપટ પ્રીતિ સ્થાપવી, તેની સાથે સંબંધ-સૂત્રથી સંકળાવું, તેની સાથે વેગ સ્થાપ, તેને ભેટવું, તેમાં રમણ કરવું, તેમાં આપણી અહંતાને વિસર્જન કરવી, એ સત્વગુણની વૃદ્ધિ કરવાને માર્ગ છે. આ માર્ગને શાસ્ત્રકારોએ અનેક રૂપે વર્ણવ્યું છે, હજારે ગ્રંથો દ્વારા તે સંબંધ–સ્થાપનને માર્ગ દર્શાવ્યો છે. તેમાંથી આપણા અધિકારને અનુકુળ એકાદ સાધનને હસ્તગત કરી ઈશ્વર ભણું આપણે વળવું જોઈએ, ઈશ્વર-પ્રીતિ. એ વીજળીથી ભરેલા તારના દેરડા જેવી છે. તે પ્રીતિરૂપ તારના દેરડા દ્વારા આપણે ઈશ્વર-તત્વમાંથી ઇશ્વરી ગુણે મેળવી શકીએ છીએ. પરમાત્મ સ્વરૂપમાં પ્રેમ અને શ્રદ્ધા એ મૂળ વાત છે. બીજુ સર્વ તે પછી છે. એ બે વાત હોય તે બાકીનું સર્વ એની મેળે આવી મળે છે. આપણું કર્તવ્ય આથી સ્પષ્ટ છે. આપણે આપણાં હૃદયનાં સર્વ બળ પૂર્વક તે તત્વ પ્રત્યે પ્રેમ સ્થાપવે જોઈએ, અને તે દ્વારા સત્વની વૃદ્ધિ સાધવી જોઈએ.
( અધ્યાયી).
નહાની ન્હાની વાતો ઉપર ધ્યાન આપવાની જરૂર
( ૧૮ ).
વિઠ્ઠલદાસ-મૂ-શાહ, જાની ખ્યાની વાતે ઉપર ધ્યાન આપવું એ પણ સફલતાને અર્થે એક આવશ્યક ગુણ મનાય છે. કેટલાક સમય પહેલાં એક અતુલ સંપત્તિવાન વ્યાપારીને પૂછ.
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વામાં આવ્યું હતું કે તેણે તેની સઘળી સંપત્તિ કેવી રીતે મેળવી? શું તેને કેવળ અનુકૂળ સંયોગે મળ્યા કરતા હતા? નહિ, કેમકે તેના અન્ય સાથીયાને પણ ઉત્તમમાં ઉત્તમ પ્રસંગે મળ્યા કરતા હતા. તે શું તેણે કેવળ પોતાના પરિશ્રમ વડેજ સફળતા મેળવી હતી ? હા, તેને પરિશ્રમ કેટલેક અંશે સફલતા પ્રાપ્ત કરવામાં સહાયક અવશ્ય થયે હતું, પરંતુ સંપૂર્ણ અંશે નહિ; કેમકે એવા અનેક વ્યાપારી હતા જેઓ તેના કરતાં પણ અધિક પરિશ્રમ કર્યા કરતા હતા. તેની સફલતાનું સૈથી મહત્વનું કારણ એ હતું કે પિતાના વ્યાપાર સંબંધી હાની હાની વાતે તરફ કદિપણ બે પરવાઈ નહાતો કરતે. તે કહેતે કે ઘણું વ્યાપારીઓ હમેશાં થોડે ઘણે વિચાર કરીને જનાઓ ઘડવામાંજ સંતોષ માને છે અને ન્હાના ન્હાનાં આવશ્યક કાર્યોની પૂર્તિ ભાર પિતાના અસાવધાન નેકરો ઉપર મૂકી દે છે, જેથી કરીને અકૃતકાર્ય બને છે. - ઉપર્યુક્ત વાતને અનુભવ આપણને આપણું દૈનિક જીવનનાં ઘણાએક કાર્યોમાં થાય છે. કોઈ વિશેષ યેગ્યતાવાળા મનુષ્યની અસફલતાનું કારણ તે કેવળ એટલું જ હોય છે કે તે હાની નહાની વાત ઉપર ઘણે ભાગે ધૃણા કરતો હોય છે. તેને આત્મા તેને મહાન કાર્યો કરવા પ્રેરિત કરે છે. કરેલા કાર્યનું સ્મરણ કરીને તેનું યોગ્ય હૃદય ઉત્સાહથી ઉભરાઈ જાય છે, પરંતુ તે મનુષ્ય પોતાના વિચારેને કાર્યરૂપમાં પરિણત કરતી વેળાએ તે કાર્યનાં ન્હાના ન્હાના, તુચ્છ અને શુષ્ક, કિન્તુ અત્યંત આવશ્યક અંગો પૂરા કરવામાં બેદરકાર રહે છે અને કદાચ માનહાનિ સમજી તેને તજી દે છે. આ પ્રકારની સ્થિતિ જોઈને આપણે એટલું કહી શકીએ કે આ સંસાર એવા અનેક વિદ્વાન તથા લાયક મનુષ્યોથી ભરેલું છે, જે એમાં કેવળ એ ગુણ જ નથી હોતી કે જે ગુણ સંસારમાં ખ્યાતિ મેળવવા ઈચ્છનાર વ્યક્તિઓમાં અવશ્ય હોવો જોઈએ. કોઈ હાના અવગુણ અથવા દેષને લઈને તેની સમત ચોગ્યતાઓ તેમજ વિશેષતાઓને સમૂહ નકામું બની જાય છે. તેઓની સ્થિતિ એ નાચનારના જેવી થઈ જાય છે કે જે પોતાની નૃત્યકળામાં પૂરેપૂરે નિપુણ હોવા છતાં પણ હેજ લંગડો હતે.
આવા મનુષ્યો જ હમેશાં પિતાના ભાગ્યની ફરિયાદ કર્યા કરે છે, પરંતુ વસ્તુ સ્થિતિ જોવાથી માલુમ પડે છે કે તેઓ પિતાનાં જીવનના ન્હાના ન્હાનાં કાર્યો પૂરાં કરવામાં અસાવધાન બનવાથી અસફલ થઈ જાય છે, એટલા માટે સંસારમાં તેઓને પુન: કદિપણ કઈ મહત્વનું કાર્ય સંપવામાં આવતું નથી. સફલતાની પ્રાપ્તિ અર્થે એટલું તે નિતાત આવશ્યક છે કે પહેલવહેલાં હાની વાત પર ધ્યાન આપવું. એટલું જ નહિ પણ પ્રેમ પણ ઉત્પન કરે જોઈએ. આ નિયમને તિર. સ્કાર કરવામાં આવે તો પછી વિશેષ ગ્યતા, ઉચ્ચ વિચાર અને ઉચિત ઉત્સાહથી પણ કાર્ય પૂરું થઈ શકતું નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ન્હાની ન્હાની વાતા ઉપર ધ્યાન આપવાની જરૂર.
૨૭૫
ખસ, અહિં આજ કાર્યં કર્તા મનુષ્ય અને ઉંઘતા ઉંઘતા વિચાર કરનાર મનુષ્યની વચને ભેદ જોવામાં આવે છે. સાહિત્ય ક્ષેત્ર તેમજ અનેક લલિત કળાઓમાં પણ સફલતા ત્યાં સુધી નથી મળી શકતી કે જ્યાં સુધી ન્હાની વાતા અને વિભાગે ઉપર વર્ષોસુધી સતત પરિશ્રમ પૂર્વક ધ્યાન આપવામાં નહિ આવે. જે કેાઈ વકીલ પેાતાના મુકદ્દમાની કાઇ ન્હાની વાત અનુપયોગી સમજીને યાગ્ય તપાસ ન કરે, જો કાઇ દસ્તાવેજ લખનાર એક ઉપયાગી સરતને તુચ્છ સમજીને ન લખે, જે કાઇ મકાન બાંધનાર દીવાલની જરાપણ નબળાઇની પરવા ન કરે, જો કોઇ લેખક પેાતાના લેખ એક બેવાર ન વાંચી જાય અને તેમાં વ્યાકરણ સંબંધી કેઇ ભૂલ રહેવા દે, અથવા કાઇ સેનાપતિ પોતાના સિપાઈયામાંથી દશપચાસના શસ્રો ભાંગ્યા તૂટયા રહેવા દે તા કેટલી અધિક અને નાશકારક હાનિ થવાનાસભવ છે એનુ સ્પષ્ટીકરણ કરવાની આવશ્યકતા નથી.
દુનિયામાં પ્રસિદ્ધ–પ્રાપ્ત પુરૂષોનાં નામ કેવળ તેઓની સાત્રિક ચેાગ્યતા અને પરિશ્રમ-શક્તિને લઈનેજ નહિં, પરતુ ન્હાની વાતા ઉપર ધ્યાન આપવાથીજ અમર થયાં છે. તેઆને પેાતાનાં ક્રાના ખારીક અ ંગાનું ધ્યાન ખાતાંપીતાં, ઉઠતાં બેસતાં, હાલતાં ચાલતાં સર્વ વખતે રહ્યા કરતુ હતું. તે એટલે સુધી કે તેઓને સ્વસ પણ તેનાજ આવતા હતા. વારન હેસ્ટીંગ્સના ભાઇ ડયુક એફ વેલિગ્ટનના હિંદુસ્થાનમાં તેના નિવાસ દરમ્યાનના ખરીતા જ્યારે પહેલ વહેલા પ્રકાશિત થયા ત્યારે તેની ભારત-સ ંબ ંધી લડાઇઓનુ વર્ણન વાંચીને તેના એક મિત્રે કહ્યું કે “ કેમ ભાઈ વેલિંગ્ટન, હું સમજું છું કે ભારતવર્ષમાં તમારૂં મુખ્ય કાર્યાં માત્ર ચેાખા અને બળદ એકઠા કરવાનું જ હતું. ” વેલિંગ્ટને જવાબમાં જણાવ્યુ કે “ જરૂર, મારૂં કાર્ય એજ હતું, કેમકે જ્યારે મારી પાસે ચાખા અને મળદ મેાજીદ રહેતા હતા ત્યારે સિપાઇએ પણ રહેતા હતા, અને જ્યારે મારી સાથે માણસા રહેતા ત્યારે મને સારી રીતે માલૂમ પડયું કે દુશ્મના કેવીરીતે જીતીને જઇ શકે છે, ”
આપણા લેાકેાનુ દ્રષ્ટિ-કાણુ કંઇક વિચિત્ર છે. જ્યાંસુધી શ્રી રવીન્દ્રનાથ ટાગોરને વિલાયતમાં નાખલ પ્રાઇઝ નહાતું મળ્યું ત્યાંસુધી આપણે તેમને મહાકિવ તરીકે સ્વીકાર્યો નહાતા. જ્યાંસુધી સ્વ. દાદાભાઇ નવરાજજીનું પ્રશ ંસાપૂર્ણ ચરિત્ર વિલાયતના સમાચાર પત્રામાં પ્રકાશિત નહતું થયું ત્યાંસુધી આપણે તેમની ચાગ્યતા નહાતી સ્વીકારી. જ્યાં સુધી કોઇ વિદેશી અમલદારે સ્વ॰ ગેાખલેજીની ખાહેાશ રાજનીતિજ્ઞ તરીકે પ્રશંસા નહે।તી કરી ત્યાંસુધી આપણે તેમને અશાસ્રનિપુણ તથા કુરંધર રાજનીતિ કુશળ પુરૂષ તરીકે માનતા નહેાતા. એ રીતે જ્યાં સુધી આપણા દેશના કોઇ વેપારી આપણને તેના ખજાનામાં અતુલ સ ંપત્તિ બતાવે નહિ ત્યાં સુધી આપણે તેને બુદ્ધિમાન, કાર્યકુશળ, અને લાયક નથી માની શકતા. પરંતુ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૯૬
શ્રી આંત્માન’દ પ્રકાશ.
શું લક્ષ્ય-સિદ્ધિજ સફલતાપ્રાપ્તિની એક માત્ર કસેાટી છે? શું આપણે કાર્ય - સાધન-પ્રણાલીમાં તથા તેના અંતરંગ અંગ-પ્રત્યગામાં સફલતાનું બીજ નથી જોઈ શકતા ? જો જોઈ શકતા હાઈએ તે આપણને ઘટે છે કે આપણે લક્ષ્યનાં નામનીજ માળા જપવા કરતાં તેનાં સાધનના ન્હાનામાં ન્હાના વિભાગે ઉપર આવશ્યક ધ્યાન આપવું જોઈએ અને પ્રત્યેક પ્રસંગના લાભ લેવા જોઈએ.
શાંતિપૂર્ણ કાર્યો અને વ્યવસાયામાં જેવી રીતે ન્હાની ન્હાની વાતા ઉપર ધ્યાન આપવાની આવશ્યક્તા છે તેવીજ રીતે યુદ્ધ સંબધી કાર્યોમાં પણ છે. જે મહાન વિજયવંત સેનાપતિનું નામ કોઇ દેશમાં અત્યંત ગારવ તથા અભિમાન સહિત લેવાય છે તે એક કૂદકા મારીને સેનાપતિ નથી બનતા, કેવળ તેના સારા સારા, મીઠા અને ઉદાત્ત વિચારો વડેજ તેને યશપ્રાપ્તિ નથી થતી. તેને સેના સંચાલનના—માજન, વજ્ર, જોડાં, શસ્ત્ર, સિપાઈઆની આરેાગ્યતા વિગેરેનાસંબંધની ન્હાની ન્હાની અનેક વાતા ઉપર રાતદિવસ ધ્યાન આપવું પડે છે. એક લાખ તુચ્છ વાતા ઉપર ધ્યાન આપવાથી અને એક લાખ હુકમ કરવાથી અનેક વાર ભયંકર નિરાશાએની સામે થઈને તેને એકાદ વખત વિજય મળે છે. તેને પોતાના દેશખ એના એ વચન સાંભળીને કેવા વગીય આનંદ થતા હશે કે જુઓ, અમારા વીર અને વિજયી સેનાપતિ આવી પહોંચ્યા છે. પરંતુ એ મેહુક વાકય સાંભળ્યા પહેલાં તેને અનેકવાર કાંટા અને કીચડમાં ચાલવું પડયું હાય છે, જીના ફાટી ગયેલા નકશાની સાથે મધ્યરાત્રિ સુધી ઝાંખી બત્તીના પ્રકાશમાં બેસીને બૃહદ માથાકૂટ કરવી પડી હેાય છે. તેને જેવા તેવા કપડાં પહેરીને પુષ્કળ મચ્છરામાં જેવી તેવી જમીન ઉપર ભૂખ તરસની પરવા કર્યા વગર રાત્રિઓ ગાળવી પડી હાય છે.
66
,,
ઉપર જે કાંઇ કહેવામાં આવ્યું છે તેનું એક સારું ઉદાહરણ નૈપેાલીયન છે. તેની મહાન આશ્ચર્યકારક સલતાનું શું રહસ્ય છે ? એ નહિ કે, તે પેાતાનાં સ કાર્યાની તુચ્છમાં તુચ્છ તપસીલા પાતેજ કરતા હતા. તે પાતાની નીચેના માણસાને કામ સોંપીને કદી પણ નિશ્ચિત બેસતા ન હતા. એના સબધમાં એટલે સુધી કહેવામાં આવે છે કે તે વિશ્વવિજયી વીરશિરામણીએ મજુરીનું કાર્ય પણુ, જરૂર પડતાં, પોતે કર્યું હતું. તે પાતે એક સ્થળે લખે છે કે ન્હાનાં મેટાં સઘળાં કાર્યો સ્વય કરવાથી અપૂર્વ ખાન ંદના અનુભવ થાય છે.
ન્હાનાં ન્હાનાં કાર્યોના સંયોગથીજ માઢુ કાર્ય બને છે. મનુષ્ય પણ ન્હાનેથીજ માટેા થાય છે. રેતીના ન્હાનાં ન્હાનાં કર્ણેાથીજ અનંત સમુદ્રના કિનારા અને છે. ન્હાના ન્હાના પાષાણુ ખંડા અને વૃક્ષેા વડેજ હિમાલય પર્વત બનેલે છે. અને મનુષ્યના સમસ્ત જીવનનું સુખ પશુ, ન્હાની ન્હાની વાતા વગર શાથી બને છે? ન્હાનાના ભાધાર વડે જ માટાનું માટપણુ ટકે છે. પાત-પેાતાનાં ઉચિત સ્થાન
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જેને આત્માન સભા-જન્મ મહોત્સવ.
૨૭૭. મેટાનું મોટપણુ ટકે છે. પિત–પિતાનાં ઉચિત સ્થાન તથા સમયમાં ન્હાની ચીજ પણ મોટી અને મહત્વપૂર્ણ હોય છે. એટલા માટે તેની અવહેલના અથવા તિરસ્કાર ન કરતાં તેના ઉપર ઉચિત ધ્યાન આપવાની જરૂર છે. તે વગર સફલતાની આશા કરવી તે માત્ર દુરાશાજ છે. છેવટે અહિં આગળ વિમી બેન્થમ નામના એક લેખકના ઉપદેશપૂર્ણ શબ્દ ઉપૂત કરીને આ લેખ સમાપ્ત કરીએ છીએ. દઢ આશા અને વિશ્વાસ છે કે વાંચક બંધુઓ પિતાના જીવન-સંગ્રામમાં વિજય પ્રાપ્ત કરવા માટે એ ઉપદેશ ઉપર અવશ્ય ધ્યાન આપશે.
“Stretching out his hands to catch the stars, man forgets the flowers at his feet, so beautiful, so fragrant, so multitudinous and so various."
અર્થાત “ તારાગણ હસ્તગત કરવાની ઈચ્છા થતાં મનુષ્ય પોતાના હાથ ઉંચે આ કાશ તરફ લંબાવે છે, પરંતુ તે પિતાના પગમાંજ નીચે પડેલાં સુંદર, સુગંધિત, અનન્ત, અને વિવિધ રૂ૫ ગુણયુક્ત મનહર પુ ભૂલી જાય છે.” ચાલુ
- જ
ખાસ
કરી
ને
સ્વચ્છ પાત્ર)
- No
T.
॥ श्री जैन आत्मानंद सभा-जन्म महोत्सव. ॥
હરિગીત. મૂહિત અમારી આ સભા ગુરૂરાયના શુભ નામથી, નિજ જન્મ મહોત્સવ કાજ મળશે આજ અતિ આનંદથી; કરવા ગુરૂ ગુણ ગાન અતિ આરામ આતમ દર્શથી, આનંદ વિજય સૂરિશને વંદન કરે ભવિ હર્ષથી.
વેલચંદ ધનજી.
-
.
, ,
, ,
,
,
મ
*
ર
છે
ન
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Tse
www.kobatirth.org
શ્રીગ્માત્માનંદ પ્રકાશ.
વીરના પુત્રાને વીરહાક.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
1880
ત્રણ જગતના સમગ્ર પ્રાણીઓને પરમ શાન્તિ પમાડનાર ભગવાન મહાવી. ના આ વીર પુત્ર ! તમારી પૂર્વની જાહેોજલાલીને યાદ તે કરા ! જે વખત ભગવાન મહાવીર પિતા વિદ્યમાન હતા ત્યારે આ ભારતભૂમિમાં વીરના અનેક વીર પુત્રાએ ભગવાન વીરની વીરહાક વગાડી હતી. તે વખતે આ સમગ્ર ભારત ભૂમિમાં તેમજ અફગાનીસ્તાન, ઈરાન, અરખસ્તાન, તુર્કસ્તાન, નેપાલ અને ભૂતાન આદિ ટૂશામાં ચાલીશ કરેાડ જેના ભગવાન મહાવીરના નામનું સ્મરણ કરતા હતા, પશુ અત્યારે તેા ફકત નામનાજ કહેવાતા ત્રણે ફીરકાના બાર લાખ જૈના વીરનું નામ લઇ, તેનાજ સતાનેા આપસ આપસમાં લઢી સ્વામશક્તિના વિનાશ કરી રહેલા છે મામ જોઈ કયા વિચારશીલનું હૃદય દુ:ખી થતું નહિ હાય ? અર્થાત્ દરેક વિચારશીલ સુજ્ઞ પુરૂષનું હૃદય દુ:ખી થતુ હશે. જેમ નિયિક ટાળાની સ્થિતી થાય તેવી અત્યારે જૈન શાસનની સ્થિતિ થઇ રહેલી છે. માટે એ વીરના વીર પુત્ર ! ભેદભાવે વિભિન્ન થયેલી સ્વામ શક્તિને એકત્ર કરી વીરહાક વગાડા કે જેથી કરી દરેક વીરના વીરપુત્ર જૈન નિર્ભયપણે રહી નીડર રીતે સત્યના માગે ચાલી પોતે જૈન શાસનની ઉન્નતિ કરી શકે; પશુ તેમ નહિ કરતાં અભિમાનના તારથી પાતાના કક્કો સાચા કરવાની ખાતર સત્યમાર્ગનુ ખુન કરી ખીજા પવિત્ર આત્માને હલા પાડી ખોટી રીતે સમાજને ખળભળાવી મુકીએ છીએ ને એક બીજાની અસત્ નિદા કરી જગતની દૃષ્ટિએ જૈન સમાજને હલકા પાડી રહેલા છીએ. મુનિના પત્રિત્ર આચારને યાદ તા કરા ! એક શહેરાત્રિમાં નવ વખત “ કરેમિલતે સામાઈયસ ન ” ના પલિત્ર પાઠને ઉચ્ચાર કરવાવાળા આ વીરના વીરપુત્રા ! વીર મુનિ “ કરેમિલતે સામાઈય સવ્વ ” ના પવિત્ર પાઠા ? તેના તરફ ક્યાં ગયા આપણા જરા લક્ષ તાવો ! ને આપસ આપસમાં આ શાની લઢાઈ લઈ બેઠા છે ? તેમા વિચાર તા કરા ! ભગવાન મહાવીર આપણુને વારંવાર સૂચના કરે છે ને કહે છે કે ચેતતા રહે એ. ક્રોધાદિ વિકાલ શત્રુએ તમારા પરાભવ કરવાને માટે તમારી પાછળ ચારે બાજુએ ઘુમી રહેલા છે. માટે સાવધાન રહેશે. સાસા નહિ. તેમજ વળી અને તા’ક ( સાંજ સવાર ) ના પ્રતિક્રમણમાં ચેાથા આવશ્યકની અંદર સમષિ સવ્વ નીચે, સન્થે નીવા લમંતુ મે,1 મિશ્ચિમે સખ્ય મૂળપુ, ચેર માં ન ફેળx ?” શું આ પરમ પવિત્ર અને વિશ્વબન્ધુને સૂચવનારા તેમજ વૈરાદિકના અભાવને દેખાડનાર પવિત્ર આશયને કારે મુકી એકજ ભગવાન મહાવીરના નામનું સ્મરણ કુવાવાળા જૈને ત્રણે ીરકામાં વિભિન્ન થઈ એક ખીજાને નિ ંઢવા તૈયાર થયા છીએ અને પૂર્વે જે અજબ ક્ષાત્મશક્તિ હતી તેને પણ ગુમાવી બેઠા છીએ. માટે એ
,,
*.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વીરના પુત્રાને વીરહાક.
૨૭૯
જૈના ! ઉઠે ! જાગૃત થાએ ! ને કટિબદ્ધ થઇ હાથે હાથ મીલાવી વીરપુત્રા તમા એકત્ર થાએ! જરા જગત્ તરફ દૃષ્ટિ તેા કરા ! મી અને મહાદેવ કોઇ કાળે એક થાય નહિ, છતાં એકજ ગાંધીજીના આત્માએ પેાતાની કેળવેલ શક્તિદ્વારા હિંદુ અને મુસલમાન બન્ધુઓને એકત્ર કરવાને પ્રયાસ કર્યા તે તે અમુક અંશમાં ફળીભૂત થયા છે, તેા શુ` મહાવીરના નામનું સ્મરણ કરવાવાળા જૈનાને એકત્ર કરવાને માટે કાઈ મહાવીર પુત્ર કટિબદ્ધ નહિ થાય? અત્યારે જૈન સમાજમાં ગચ્છા દિક ગ્રહેાએ અનેક પ્રકારે જૈન સમાજનુ નુકસાન કરેલ છે, તેના ઇતિહાસ તપાસીએ તા . ખરી માહીતિ ( ખખર ) આપણને મળી આવશે, ગચ્છાદિક હેાને માટે આનદધનજી મહારાજજીએ ચૈાદમા અનંતનાથજી ભગવાનના સ્તવનમાં કહેલ છે કે “ગચ્છના ભેદ બહુ નયણુ નિહાળતાં તત્ત્વની વાત કરતાં ન લાજે, ઉદરભરણાકિ નિજ કાજ કરતાં થકાં, માહુ નડીઆ કળિકાળ રાજે તા ધાર૦ ૫ ૩ ૫ શ્મા ગાયાને વિચાર કરવાવાળા સભ્ય જીવાત્માઓને ગચ્છાદિકદામડા હાવા ન જોઇએ. છતાં રેખાય છે, તેા કાળનીજ બલીહારી છે. આ પંચમ કળિકાળ! હવેતા જૈન સમાજને રાગદ્વેષાદ્મિની પ્રકૃતિઆથી છેાડ! તેં ઘણી કરી. કરવામાં બાકી રાખી નથી. એક સમય એવા હતા કે આ સમગ્ર ભારત ભૂમિમાં જૈનધર્મ એક રાષ્ટ્ર ધર્મ તરીકે પ્રવતતા હતા, પશુ ચાલુ જમાનામાં અંદર અંદરના કલેશાને લઈને તેમજ સકાચ ભાવનાને લઈને એના જૈનેતર ધર્મમાં ચાલ્યા ગયા ને અત્યારે પણ જૈનો, જૈનેતર અને વૈષ્ણુ ધર્મીમાં જાય છે તેના આ વીરપુત્રા, વીરમુનિએ ! કાંઇ ખ્યાલ આપેા. ભગવાન્ મહાવીરે તેા શાસનની તમામ સત્તા આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને મુનિઓને આપેલી છે ને *માન પણ કરેલ છે કે દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ અને ભાવ દેખી જૈન મુનિ ( સાધુ ) એ જૈન શાસનની ઉન્નતિ ( વધારા ) થાય તેમ સત્યમાગે પ્રવૃત્તિ કરે. માટે આ વીર ચાહા 1 વીર મુનિ ( સાધુ ) એ જગત્ પેાતાની ઉન્નતિ કરવા વીજળીના વેગે આગળ ધસી ગમન કરી રહેલ છે તે તરફ દૃષ્ટિ આપશે। ! અત્યારે તે પ્રથમ દ્રષ્ટિએ ચૈનાની અંદર રહેલા પેટા ભેદ્યાને દૂર કરી પ્રેમથી એકત્ર થઈ પછી એવી વીરહાક ગજાવા કે તમામ ભૂમિની અંદર ( ભારત ભૂમિમાં ) વીરના ખરા તત્ત્વાના પ્રચાર થાય ને જગા જીવા પણ અપક્ષપાતપણે ગૃહણ કરે તેમજ જૈન મુનિ (સાધુ) એની અંદર આત્મ શક્તિ કેવી છે તેને જોઇ જૈનેતર અને જગતના લેાકા જૈન તત્ત્વા ગ્રહણ કરી યથાર્થ જૈન અને શાન્તિઃ શાન્તિઃ શાન્તિઃ સુજ્ઞેયુકિ અહુના, લી. સ્વદેશ ( આય ) વૃતધારી વીરપુત્ર ન્યાયવિજયજી,
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮૦.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વિષય વાસના.
( રચનાર-છગનલાલ નહાનચંદનાણાવટી, વેજલપુર, ભરૂચ.)
(પદ. ) વિષય વાસના તજ તું પ્રાણી, વિષ હળાહળ જાણી રે, મનુષ્ય જન્મ શિદ એળે ગાળે, કરી લે કાંઇ કમાણ રે. ૧ વિષય વાસના. પાંચ ઇદ્રિના વીશ વિષયે, સદા કાળ તે સેવ્યા રે; તેય ન તૃપ્ત થયે તું પ્રાણી, પાશબંધ જકડાયા રે. ૨ વિષય વાસના. હરણ, હાથી ઇત્યાદિક છે, ઈદ્રિય સુખમાં રાચી રે; વિષય વેદના દેહ વેઠી, મરણ શરણ લે જાચી રે.
૩ વિષય વાસના. હુતાશનીમાં કાષ્ટ હોમતાં, કદીએ તૃપ્ત ન થાએ રે; વિષય વાસના તેવી જાણે, જયમ સે ત્યમ વધે છે. ૪ વિષય વાસના. વિષય સેવતાં લાગે મીઠા, પરિણામે દુ:ખદાયી રે, અનાદિ કાળના અભ્યાસે તું, રાચી રહ્યો લપટાઈ રે. ૫ વિષય વાસના. દુર્લભ એ મનુષ્ય જન્મ તે, વગર વિચારે હારે રે, દિવ્ય સુખને ભેગે ભેળા, અ૫ સુખ શું ધારે છે. ૬ વિષય વાસના. પૂર્વ પુણ્યથી પ્રાપ્ત થઈ છે, સામગ્રી સુખકારી રે, પાછળથી પસ્તાવો થાશે, તું જાશે હારી રે.
૭ વિષય વાસના. ચાર ગતિમાં દ્વાર મેક્ષનું, સમજી લે આ કાયા રે; સ્થાયી સુખ નીપજાવા કાજે, તજ તું મોહ ને માયા રે. ૮ વિષય વાસના. શા થઈ તું શિદ ગુમાવે, લાખેણે આ કહાવે રે, ફરી ફરી નહિ હાથે ચઢશે, અમુલ્ય અવસર આવો રે. ૯ વિષય વાસના. વચન વીરમાં ઉરમાં ધારી, સફળ કરી લે ફેરો રે; અવગણના કરતાં તું હારીશ, નૈતમ નરભવ હરે રે. ૧૦ વિષય વાસના. સાધુ સંતને જ્ઞાની જનો સહુ, વિષય વાસના ત્યાગે રે; સમાગમ એવા સંત જનને, છગન નિશદિન માગે છે. ૧૧ વિષય વાસના.
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણી ધાર્મિક સંસ્થાકી જૈન સંઘની સત્તા. ૨૮૧ આપણું ધાર્મિક સંસ્થા “શ્રી જૈન સંઘ”ની સત્તા.
આપણી આ સંસ્થા લગભગ અઢી હજાર વર્ષથી તે નિયમિત ચાલે છે. એટલું આપણે જાણીએ છીએ એટલે ભગવાને તીર્થની સ્થાપના કર્યા પછી આ સંસ્થા ગામેગામ અને શહેરે શહેર પોતાનું કામ બજાવે જાય છે.
આ ધાર્મિક સંસ્થા છે અને નાતેની સંસ્થાઓ સામાજીક સંસ્થા છે, હરકોઈ ન નામ ધરાવનાર ઉપર આ સંસ્થાની સત્તા છે અને જૈન નામથી ચાલતી હરકે સંસ્થાઓની જવાબદારી અને અંતિમ સત્તા આ સંઘ સંસ્થાની છે. અને કોઈપણ જૈન નામે કરવામાં આવતા કાર્યોમાં સીધી કે આડકતરી રીતે આ સત્તાની પરવાનગી ન હોય તે તે થઈ શકે જ નહીં. જૈન ધર્મ માની જૈન નામ ધરાવનાર દરેક સ્ત્રી, પુરૂષ, કે બાળક બાળીકા આ સંસ્થાના સભ્યો છે. નાતે એ ધાર્મિક સંસ્થા નથી પણ એ સામાજીક (સાંસારિક) સંસ્થાઓ છે.
આપણા સંઘના બંધારણે નીચે પ્રમાણે હતા. એક સંઘપતિ, ( પ્રમુખ) પટેલીયા અથવા ચવટીઆ અને પંચાતીઆ (કાર્યવાહક કમીટીના સમયે) કેટવાળ, ભંડારી (ખજાનચી) આવી જાતની વ્યવસ્થા હોય છે. અને જાત મહેનત કે બીજા મોટા કાર્યોમાં દરેક સહકારથી સાથે મળી કામ પાર પાડતા હતા.
મધ્ય કાળમાં જેને સત્તાધારી હતા. ગમે તે પ્રદેશમાં જાઓ, પણ ત્યાં બેપાંચ કે પચીશ ઘર હોય ત્યાં પણ મુખ્ય નાગરિક તરીકે જેને હતા. તેના કેટલાક અવશે હાલ પણ જણાય છે. એ હિસાબે શહેરના સામાજીક સવાલોમાં પણ જેને આગેવાની ભર્યો ભાગ લેતા હતા, તેથી નગરશેઠ તરીકે સ્વીકાર થતે હ. એટલે નગરશેઠ અને સંઘપતિ એ બે પદવી એકજ હોંશીયાર વ્યક્તિને મળતી હતી નગરશેઠ પદવી એ શહેર તરફથી સામાજીક પદવી છે અને સંઘપતિ એ ધાર્મિક સંસ્થાની પદવી છે. આ બંને પદવીનું કાર્ય જુદું જુદું હોય છે; છતાં એકજ વ્યક્તિને અને અધિકાર હોવાથી વખતે વખતે સેળભેળ થઈ જાય અથવા કેને સેળભેળ જેવું જણાઈ આવે.
સંઘપતિને પિતાના વહીવટમાં મદદ કરવા માટે બીજા કાર્યવાહકની મદદ જોઈએ જ, તેથી તે વખતે જે જે આગળ પડતા અને કાર્યકુશળ પુરૂ હોય તેને ચુંટવામાં આવતા હતા. તે ઘણે ભાગે પોતાની નાતના આગેવાન હોય અને, વાણે ભાગે નાત ઉપર કાબુ ધરાવતા હોય, ખાવા લાગવગવાળા માણસે સંધની સંસ્થામાં કાર્યવાહકો હોય તે સંઘ સંસ્થાની મજબુતી સારી રહે, એમ સમજીને તેને તે કમીટીમાં દાખલ કરવામાં આવતા હતા. પણ વાંચક બંધુએ એટલું ધ્યાનમાં રાખવાનું કે બને કાર્યો જુદા છે. ભલે અધિકારી વ્યક્તિએ એકજ છે, છતાં તે
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રા
મીગ્માત્માનઃ પ્રકાશ.
સાની વાર્મિક સંસ્થામાં ધાર્મિક દ્રષ્ટિથી કામ કરવાનું હાય છે અને નાતની સંસ્થામાં સામાજીક દષ્ટિથી કામ કરવાનું હાય છે.
આ ઉપરથી મને એક નિયમ એ સૂજે છે કે–ધાર્મિક ગુન્હા કરે તે સુધ અઢાર ગણાય, અને સામાજીક (નાતના) ગુન્હા કરે તે નાત બહાર. સંધ બહાર હાય તે નાત બહાર ન ગણાય અને નાત બહાર હાય તે સંધ બહાર ન ગણાય.
આ રીતે કેટલાક ભાઇએ એમ કહે છે કે—સંઘમાં કે નાતમાં એકહથ્થુ સત્તા ઢોય છે, પણ તેમ નથી, તેમાં પ્રતિનિધિ તત્વ ખાસ છે. દરેક આગેવાનને રીતસર ગેલાવવા પડે છે. તેની ગેરહાજરીમાં કે સમ્મતિ મળ્યા વિના કાઈપણ ઠરાવ પસાર રાજી થતાજ નથી. એટલે એકહથ્થુ સત્તા નથી હાતી. પણ આપણને એકહથ્થુ સત્તા જેવું લાગે છે, તેનુ કારણ દરેક બાબતને આધાર વિશ્વાસ ઉપર વધારે ડાય છે. આગેવાના માટે ભાગે લાગણીવાળા અને હાંશીયાહ્ન તથા ખાડેાશ હાવાથી અને ૨) સારા કામેા કરે, તેમાં વિરોધ કર્યો વિના દરેક અધિકારીઓની ગર્ભિત સમ્મતિ ગણી આગેવાના ઉપર વિશ્વાસ પડી ગયેલા હાવાથી તેમજ વિશ્વાસ ઉપર દરેક કામે નભતા હોવાથી, જે એક કરે તે સા કબૂલ રાખતા હતા, તેથી લાંબે નખતે કોઇ કાર્ય સ્થળે સત્તાના દુરૂપયાગ પણ થયેા હાય, તેના લાભ લઈ પાક્ષિ માત્યાના સંસ્કારથી આપણે તેના સારા તત્વા ન સમજી શકયા, તેથી તેમની ભૂલાજ કાઢવા લાગ્યા છીએ.
એ ઉપરથી આપણા બંધારણમાં વ્યવસ્થા ચાક્કસ છે. જાજમ એટલે સભામંડપ, ગાર એટલે ખાનગી કારભારી, શહેર ખબર વિગેરેના ખર્ચા નહીં, સાદાઈ અને સીધુ કામ, ભેગા થાય, સૈા ખેલે એટલે દરેકને ખેલવાનેા અધિકાર છે. એમ સાબીત થાય છે. દરેક સામાન્ય મેમ્બરાને પણ અભિપ્રાય આપવાના અધિકાર તેમાં કુલ રાખેલા છે. એક એક સભા આખી રાત સુધી ચાલે તેમાં કામને પાર શ્રાદ્ધને ઉઠવાની મક્કમતા સમાયેલી છે. લાંખા વખત સુધી કેસ ચાલ્યા કરે અને અથડયા કરે, એ વ્યવસ્થા નથી. આ રીતે બંધારણવાળી સસ્થા દ્વારા વર્ષથી ચાલી આવે છે. માત્ર હાલના શિક્ષણ અને હાલના જમાનાની ખાટી અસરને પરિણામે તેની રીતભાત અને મધારણેાના નિયમા માત્ર આગેવાનાને માઢ રહેલા હાય છે. પણ કાગળ ઉપર નહીં હાવાથી હાલની ઉછરતી પ્રજા, કે સુધારામાં માન ધરાવતી પ્રજા તેના મુખ્ય તત્વથી અજ્ઞાત છે અને તેથી તેની ભૂલાજ જોવામાં આવે છે.
આ ઉપરથી તેમાં ભૂલેા કે દોષ ન હાય, તેવું સાબિત કરવા માગતો નથી, બંને તો કોઈક ઘસાયેલા સિક્કા જેવી આપણી સંઘ સંસ્થા લાગે છે. ઘસાયેલા સિક્કા જીર કેટલાક અક્ષરા કેમહાર-છાપ ઘસાઇ ગયા હાય, આપણે ન વાંચી શકતા હાઇએ; પર તુ તે કેવળ ફ્રેંકી દેવા જેવું પતર્ નથી, સિક્કો તા ચાક્કસ છેજ, એમાં વાવી શકાય તેમ નથી. તે રીતે આ સંસ્થાને પણ ચાક્કસ બંધારણ છેજ.
પ્રભુદાસ બહેચરદાસ પારેખ પાનું.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચર્ચા પત્ર.
!
ચર્ચાપત્ર.
નોટ–અમારા ચૈત્ર માસના અંકમાં “સમયના પ્રવાહમાંથી કંઇક ” એ મથાળામાં વિષયમાં મહેસાણા પાઠશાળાની ઉન્નતિ માટે તથા ભવિષ્યમાં તેમાં સુધારા વધારા થઇ વહાર સારી સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરે તે માટે, અમોને મળેલી હકીકત ઉપરથી માત્ર સૂચના રૂપે જે લખવામાં આવેલ છે તે સંબંધમાં તે સંસ્થાના સેક્રેટરી શ્રીયુત વેણચંદભાઈ તરફથી જે ખુલાસે અમને મળે છે તે તેઓશ્રીની મરજી અનુસાર નીચે મુજબ પ્રગટ કરવામાં આવે છે.
(માસિક-કમીટી) શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના માનવંતા તંત્રી સાહેબ! નીચેના લખાણને ન્યાયની ખાતર આપના પત્રમાં પહેલી તકે સ્થાન આપો
આપના પ્રસિદ્ધ માસિકના ચૈત્ર માસના અંકમાં “સમયના પ્રવાહમાં કાંઈક એ મયાળા નીચેના લેખમાં આપે જે હકીક્ત લખી છે તે સંબંધમાં કેટલાક ખુલાસે કરવા રજા લઈએ છીએ, જેથી આપની તથા માસિકના વાંચનારાઓની ગેરસમજ દૂર થાય.
ધાર્મિક કેળવણીની મંદ સ્થિતિના સંબંધમાં આપના લખાણને અમે મળતા છીએ. તેમાં ધાર્મિક શિક્ષકોની ખામી સાથે જૈનશાળાઓના આગેવાનોની ઉપેક્ષા, એ પણ કારણભૂત છે.
મહેસાણા પાઠશાળાએ દરેકે દરેક શાળાઓને શિક્ષકે પૂરા પાડવાનો ઈન રાખ્યું નથી. જ્યારે શિક્ષકોની ખામીજ અનુભવાય છે તે પછી તે ખામી પરવા માત્માનંદ સભા કે કેઈપણ પ્રચલિત સંસ્થા પ્રયત્ન કરે અગર કઈ નક્તિ ની સંસ્થા એવી તે ખામી પૂરે તે મહેસાણા પાઠશાળા તેની આડે આવતી નથી.
હેસાણુ પાઠશાળાએ ધાર્મિક શિક્ષક તૈયાર કરેલા સમાજના લવામાં નથી આવ્યા, એમ આપ લખે છે તેથી અમને બહુજ વિસ્મયતા લાગે છે. આના ઉત્તર રૂપે આ સાથે લિસ્ટ બીડ્યું છે તે વાંચી વાકેફ થશે. આ લિસ્ટ પાંચ વલ પહેલાનું છે એટલે પાંચ વર્ષમાં જે શિક્ષકે તૈયાર થયા છે તેની સંખ્યા એમાં નથી. તૈયાર થયેલા શિક્ષકે પૈકી કેટલાક વેપારી લાઈન લીધી છે એટલે શિક્ષકોની ખામી રહે એ સ્વાભાવિક છે અને તે રહેવાની જ. અને હવે તે ધાર્મિક શિક્ષા થવાની લાઈન લેવા તરફ લક રૂચિ ઘણી ઘટી ગઈ છે તેનાં અનેક કારણે છે. એક તે એ લાઈન લેનાર દીક્ષા લઈ લેશે તે? એવી મા બાપને ભીતિ રહે છે. બીજી ધર્માદા ખાતાઓની નોકરી કરાવવાનું તેઓ પસંદ કરતા નથી. ત્રીજુ જે વેપારી લાઈનમાં ચાન્સ વધે છે તે એ લાઈનમાં ચાન્સ વધતે નક્ષે. વળી ગવરમેંટની પેઠે મહેસાણા પાઠશાળા પાસે લાખ રૂપીયાનું ફંડ નથી કે તેને આધારે ધાર્મિક શિક્ષકના ગ્રેડ પતે પ્રતિવર્ષ વધાર્યો કરે.
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૪
શ્રીઆત્માનંદ પ્રકાશ.
મહેસાણા પાઠશાળાએ શિક્ષકને જે ફાળો આપે છે તે બીજી કઈ સંસ્થાએ આપે છે તે વિચારશો તે અવશ્ય આપને તેને માટે હર્ષ જાહેર કરે પડશે. અમારૂં તે એમ માનવું છે કે મહેસાણું પાઠશાળા જેવી હિંદના ભિન્ન ભિન્ન વિભાગમાં બીજી દશ સંસ્થાઓ હોય તેજ શિક્ષકેની ભૂખ ભાંગી શકે. ' મેકલેલું લિસ્ટ બારીકીથી વાંચશે તે આપને ખાત્રી થશે કે આ સંસ્થામાં અભ્યાસ કરી કેટલાક સમર્થ મુનિવર અને કેટલાએક પંડિતો પણ થયા છે. મુનિવરે આત્મ-કલ્યાણ કરી સારા સંસ્કાર પાડી અનેકનું હિત કરી શકે. પંડિત એટલે કાશીના જેવા ખાલી વાદવિવાદ કરનારા નહિ. શાસ્ત્ર એવાઓને પંડિત તરીકે સ્વીકારતું નથી. પણ પ્રભુની આજ્ઞામાં રહી જ્ઞાન અને ક્રિયા ઉભય માર્ગનું સેવન કરી પ્રજાને સુધારી શકે, સુધરવાના માર્ગ બતાવી શકે, એવા એજ પંડિત તરીકે સ્વીકારી શકાય, અને આ દિશામાં છેડે અંશે પણ આ સંસ્થાએ કામ કર્યું છે તો એને અમે તથા અમારા દ્રવ્ય સહાયક પણ દ્રવ્યની સફળતાજ થયેલી માને છે અને તેથીજ અમને આર્થિક મદદ મળવી ચાલુ છે. સારી વસ્તુ હંમેશાં ડીજ હોઈ શકે, પછી તે દ્વારા તેને ફેલાવો થાય તે એમાં થયેલ દ્રવ્ય વ્યય નિષ્ફળ કેમ કહેવાય, એને આપ પોતેજ તટસ્થ વૃત્તિથી વિચાર કરશે.
અહીંથી તૈયાર થઈ બહાર પડેલા શિક્ષકો માટે ભાગે સારા સંસ્કારવાળા તથા શ્રદ્ધા નીવડયા છે એટલે અમે તે આ લાભ જે તે માનતા નથી, કાર" કે સદાચાર હીન વિદ્વાન કરતાં સદાચારી એાછા જ્ઞાન વાળાઓને જ્ઞાનીઓ વખાણે છે અને તેથી જ અમે તેવાઓને ખાસ મહત્વ આપવા લલચાઈએ છીએ. વળી તૈયાર થયેલી સંખ્યાના પ્રમાણમાં ખર્ચ પણ બહુ ઓછું થયું છે, એ આપ અમારા આજ સુધીના રિપોર્ટ જેવાથી જાણી શકશે.
દેઢ વર્ષ પહેલાં અમારા કેળવણી ખાતાના પરીક્ષક મી. દુર્લભદાસ કાળીદાસ અત્રે પાઠશાળામાં કે વિદ્યાર્થી ન હોવાથી વિદ્યાર્થીઓને શોધવા નીકળ્યા, એમ આપ લખે છે, એ હકીક્તથી અમને ઘણું જ સખેદાશ્ચર્ય ઉત્પન્ન થયું છે. આ બાબત આપે તપાસ કર્યા પછી લખી છે કે કેઈએ ઈર્ષાબુદ્ધિથી આપના તરફ ગપગેઝેટ મેકહ્યું હોય અથવા સાંભળ્યું હોય તેના આધારે લખી છે, તેને ખુલાસે કરો. કારણકે અત્રે તે દેઢ વર્ષ પહેલાં ખાસી એક, બે, ત્રણ નહિ પણ ૩૧ અંકે એકત્રીશ વિદ્યાથીઓની સંખ્યા હતી જે અત્રેનું રજીસ્ટર પત્રક તથા વાર્ષિક રિપોર્ટ સ્પણ કહી આપે છે. : અમારી મદદમાં તથા અમારા હાથ નીચે કાર્યકુશળ માણસે સ્થાનિક તથા મહારગામના છે કે નહિ ? એને માટે કૃપા કરી આપ પિતે અગર આપના તરફથી એક પ્રતિનિધિને અત્રે અમારા ખર્ચે ફકત ૨-૩ દિવસને માટે મેકલે એટલે
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચર્ચા પત્ર.
૨૮૫
તેમના દ્વારા ખરી હકીકતથી આપ વાકેફ થઈ શકશે. કારણકે આ બાબતમાં દૂર રહીને અમે કાંઈ લખીએ એથી આપના હૃદયને સંતોષ થશે નહિ તેમજ તેમ કરવાથી આત્મકલાઘા કરવાને પણ ભય ઉભું થશે. કાર્યકુશળ માણસે વિના સંસ્થા તથા મંડળનાં કામકાજ કેમ ચાલતાં હશે, એને આપજ જરા ઉંડા ઉતરી ખ્યાલ કરશે. આપના લખાણને અર્થ તો એમજ થાય છે કે વેણચંદ એકલાજ કામ કરનાર છે અને બીજું કંઈજ નથી. કોઈ પણ જમાનામાં આવી રિથતિ નભે ખરી ?
ડાહ્યા માણસની વ્યાજબી ભલામણ તથા સમયના પ્રવાહને માન આપી અમે આ સંસ્થામાં કેટલાક વખત થયા નામું, ગુજરાતી તથા અંગ્રેજી વિષય પણ દાખલ કર્યા છે, તેને માટે અધ્યાપક ગઠવવામાં આવ્યા છે. જેને પરિણામે હાલ આ સંસ્થામાં ૩૯ વિદ્યાથીઓ છે. આથી આ સંસ્થાની જાહોજલાલી અથવા પ્રગતિ તથા અમે અમારા મતે જ નહિ ચાલતાં બીજાઓના અવાજને પણ માન આપીએ છીએ, એમ આપ જોઈ શકશે.
અમે અમારી બુદ્ધિ માટે ક્યારેય પણ ગર્વ કર્યો નથી અને કરતા નથી. સંઘના અમે દાસ છીએ, અમારે વહીવટ ખામી વગરનો છે, એમ પણ અમે કઈ દિવસ કહ્યું નથી. શકય પ્રયત્ન અમે કર્યો છે અને કરીએ છીએ. મનુષ્યનું કામ પ્રયત્ન કરવાનું છે, તેનું ફળ મળવું દેવાધીન છે. અમે તે હજી પણ આ સંસ્થાના ઉદ્દેશની સિદ્ધિ કરનારા ચારિત્રવાન આત્મભેગી બંધુઓને અમારે ખર્ચ અત્રે પધારી કામ કરી બતાવવા આમંત્રણ કરીએ છીએ. અને અમને સંસ્થાનો ઉદેશ સિદ્ધ થતે જણાશે, અમારું હૃદય એ બાબતમાં સાક્ષી પૂરશે તેજ વખતે અમે નિવૃત્ત પરાયણ થવામાં વિલંબ કરશું નહિં. તેવી ઈચ્છાવાળાઓએ ખુશીથી અત્રે પધારવું. ઉદેશથી વિરૂદ્ધ દિશામાં કામ કરનારને માટે અમારી મદલ સહાનુભૂતિ નથી. તેમ થવા દઈએ તો અમે સમાજે અમારામાં મૂકેલા વિશ્વાસનો ભંગ કર્યો, એમ માનીએ છીએ, જેને કેઈપણ વિચારક ટેકો ન આપી શકે. ઉદેશને અનફળ રહી, કામ કરી. પરિણામ બતાવનારને, યોગ્ય સમયે અમે ખુશીથી વહીવટ ઑપીએ. તેવી પરેસ્થિતિને અભાવે ગમે તેને વહીવટ અમારાથી સેંપી શકાય નહિં કારયુકે ખાલી આમ કરવું જોઈએ અને તેમ કરવું જોઈએ, એટલું જ માત્ર જ૫નારમાં અમને વિશ્વાસ નથી. બોલવું એ એક વસ્તુ છે અને કામ કરી બતાવવું એ બીજી વસ્તુ છે, અને એમાં આકાશ પાતાળ જેટલુ અથવા રવિખદ્યોત જેટલું અંતર છે, એ આપ ક્યાં નથી જાણતા ?
આ પાઠશાળામાં સાધુ સાધ્વીજી મહારાજે પણું વ્યાકરણ, કાવ્ય, કોષ વગે. રેને અભ્યાસ કરે છે અને તેમને માટે કુશળ પંડિત રોકવામાં આવ્યા છે જેને પરિણામે સમર્થ વ્યક્તિએ તેયાર પણ થઈ છે, એ હકીકત તરફ આપનું ધ્યાન ખેંચીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२८१
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
આપે લેખ લખવા અગાઉ અમને પત્ર લખી અગર હાલમાં જ અમે ભાવનગર આવ્યા ત્યારે રૂબરૂ ખુલાસા મેળવવાની જરૂર હતી. સમજુ માણસે તે આ જ સુંદર માર્ગ અખત્યાર કરે. સહસા લેખ બહાર ન પાડી છે.
પ્રાંતે સદ્દભાવે ટીકા કરનાર તરફ અમારું માન છે અને અભાવે ટીકા કરનાર તરફ અમારી ઉપેક્ષા છે, એટલું જણાવી અત્રે વિરમીએ છીએ, સં. ૧૯૭૯ ના ચિત્ર વદ ૧૨"ગુરૂવાર, મહેસાણા.
લી. શ્રી સંઘને યકશ્ચિત્ સેવક, વેચંદ સુરચંદના પ્રણામ વાંચશે.
વર્તમાન સમાચાર,
પ્રાતઃસ્મરણીય ન્યાયાભાનિધિ શ્રીમદ્દ વિજ્યાનંદસૂરિ (શ્રી આત્મારામજી ) મહારાજની સ્વર્ગવાસ તીથી નિમિત્તે પ્રથમ જેઠ સુદ ૮ ના રોજ આ સભા તરફથી શ્રી સિદ્ધાચળ પવિત્ર શીર્થ ઉપર કે જ્યાં આ પૂજ્યપાદ ગુરૂરાજની મેટી ટુંકમાં દેરી છે, ત્યાં દર વર્ષ મુજબ જયંતી ઉજવવામાં આવી હતી. દર વર્ષ પ્રમાણે આ સભાના સુમારે પચાસ સભાએ ત્યાં જઈ પૂજા ભણાવી હતી. સુંદર આગી મોટી ટુંકમાં શ્રી આદિનાથ પ્રભુ, શ્રી પુંડરીજી મહારાજ અને ગુરૂરાજની મૂર્તિને રચાવી હતી. ભાવના ભાવી દેવગુરૂ પૂજા ભક્તિ વગેરે કર્યું હતું. સાંજના સ્વામિવાત્સલ્ય પણ સામાન્ય રીતે કર્યું હતું. એ રીતે ગુરૂભક્તિ કરી હતી. દર વર્ષ મુજબ આ વર્ષે પણ પ્રથમની કબુલાત મુજબ જામનગર નિવાસી શેઠ મોતીચંદભાઈ હેમરાજના તરફથી આર્થિક સહાય મળતી હોવાથી સ્વામિનારા તેમના તરફથી કરવામાં આવ્યું હતું.
સભાનો વાર્ષિક મહોત્સવ. બીજા જેઠ સુદ ૭ ના રોજ આ સભાને સ્થાપન થયાં સતાવીશ વર્ષ પુરાં થઈ અઠ્ઠાવીસમું બેસતું હોવાથી, દર વર્ષ મુજબ વાર્ષિક મહોત્સવ સભાના મકાનમાં પ્રભુજી પધરાવી દર વર્ષ મુજબ કરવામાં આવ્યો હતો. સવારમાં પ્રભુજી તથા પૂજ્યપાદ ગુરૂરાજશ્રી આત્મારામજી મહારાજની છબી પધરાવી વાસક્ષેપથી સવારના પ્રથમ પૂજન તથા સ્તુતિ કરવામાં આવી હતી. ત્યાર બાદ વાજીંત્રો સાથે શ્રી નવપદજીની પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. સાંજના વિશે હઠીસંગભાઈ ઝવેરચંદ તરફથી સ્વામિવાત્સલ્ય કરવામાં આવ્યું હતું. એ પ્રમાણે દર વર્ષે મુજબ વાર્ષિક મહોત્સવ ઉજવવામાં આવ્યું હતું.
નોટ): દર વર્ષે જેઠ માસ એકજ આવો હતો જેથી જયંતી તથા વાર્ષિક મહોત્સવ સાથે થતા હતા. આ વર્ષે બે જેઠ માસ હોવાથી તેમજ પ્રથમ જેઠ માસની શુદ ૭ ની રાત્રીના (સં. ૧૫ર ની સાલમાં ) પૂજ્યપાદ ગુરૂરાજ શ્રી આત્મારામજી મહારાજના સ્વર્ગવાસ થયેલ
તા. જેથી મનિરાજશ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજની આજ્ઞાનુસાર જયંતી પ્રથમ જેઠમાં અને સભાનું સ્થાપન તેજ સાલના બીજા જેઠ માસમાં થયેલું હોવાથી વાર્ષિક મહોત્સવ બીજા જેઠ શદ ૭ના રોજ આ વર્ષે ઉજવવામાં આવેલ છે. હવે પછી બંને સાથે થશે (સેક્રેટરી ).
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર,
૨૮૭ નતિ મહોત્સવ” बीकानेर-प्रथम ज्येष्ठ शुक्ला ८ बुधवारको प्रात:काळ जैन पौषधशालामें न्यायाम्भोनिधि जैनाचार्य श्रीमद्विजयानन्दसूरिश्वर ( प्रसिद्ध नाम श्री आत्मारामजी महाराज ) की २७ वीं जयन्ति का महोत्सव लगभग १००० एक हजार स्त्री पुरुषों की उपस्थितिमें बडे भारी समारोह के साथ मनाया गया । गुरु वासતે પૂના, મંત્રાપરા, મુકુwwાન ઔર શ્રી નદિ પરા “rजीवन" विषय पर व्याख्यान हुआ। माष्टर गमलोटनप्रासादके भाषण के पश्चात् मुनिवर्य श्री वल्लभविजयजी महाराजके सुशिष्य श्री मुनिराज विषक्षण विजयजी महाराजका “ गुरुजीवन और उससे मिलने वाली शिक्षायें " विषय पर प्रभावशाली आख्यान हुआ। पञ्चात् जयजय ध्वनिके साथ समा विसर्जन हुइ और श्री सुमेरमलजी सुराना ही और सेबोलों की प्रभावना हुइ और दोपहर में " पञ्चप्रमेष्टि" की पूजा पढाई गई तथा गुरु महाराज की मूर्ति के सन्मुख "गुरुअष्ट प्रकारी पूजा पढाई गई।
અમદાવાદમાં ઉત્તમ પ્રકારે ઉજવાયેલી શ્રી વિજયાનન્દ
સૂરિશ્વરજી મહારાજ સાહેબની જતી. પ્રથમ જેઠ શુદિ આઠમના દિવસે ઉજમબાઈની ધર્મશાળામાં મલા પરોપકારી બીમાન હંસાવજયજી મહારાજ સાહેબના અધ્યક્ષપણ નીચે પ્રાતઃકાલમાં મહાન મેળાવડે થયે હતું, તેમાં નગરશેઠ, વિમલભાઈ વિગેરે સંભાવિત ગૃહસ્થોએ મોટી સંખ્યામાં હાજરી આપી હતી. પ્રથમ ગુરુમૂર્તિનું પૂજન થયા બાદ ભોજકોએ હારમોનીયમ, તબલા સાથે મંગલાચરણ કર્યું હતું. ત્યારબાદ જૂદા જૂદા કાવ્ય અને છંદમાં મુનિ મહારાજેએ ગુરૂસ્તુતિ કરી હતી; બાદ શ્રીમાન હંસવિજયજી મહારાજ સાહેબ ગુરૂ ગુણ ગર્ભિત સંસ્કૃત કાવ્યનું કથન કરી વ્યાખ્યાન શરૂ કર્યું હતું. તદનંતર મૂળચંદભાઈ વિરાટીએ અસરકારક ભાષણ કર્યું હતું. ત્યારબાદ બીજા સગ્રુહસ્થોએ પણ વિવેચન કર્યું હતું. બપોર પછી શ્રી મહાવીર સ્વામીના દેવળમાં ૧૦૮ શ્રીફળ પ્રમુખ સામગ્રીથી મોટા ભપકા સાથે શ્રીમાન હંસવિજયજી મહારાજ સાહેબ કૃત શ્રી ગિરનાર મંડન બાળ બ્રહ્મચારી શ્રી નેમિનાથ ભગવાનની પુજા ભણાવવામાં આવી હતી. તે પ્રસંગે પણ દેવળ ચિકાર ભરાઈ ગયું હતું. આનંદ આનંદ વર્તાઈ રહ્યો હતો.
લેખકને સુચના. એક ઉત્સાહી–તમારૂં સ્પષ્ટ નામ નહીં હોવાથી તમારી કવિતા દાખલ કરેલ નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૮
શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
શેકજનક મરણ.
બંધુ વનમાળીદાસ દેવચંદને સ્વર્ગવાસ. બંધુ વનમાળીદાસ માત્ર આઠ દિવસની બીમારી ભેગવી વર્ષ ૪૦ ની ઉંમરે વિશાક શુ. ૫ ના રોજ પંચત્વ પામ્યા છે. તેઓ સભાના સભાસદ હતા. સ્વભાવે સરલ અને મિલનસાર હતા. પોતાના વેપારમાં સ્વકમાઈમાં થોડા વર્ષમાં વૃદ્ધિ પામ્યા હતા. તેઓ ધર્મ પ્રેમી અને આ સભા ઉપર પ્રેમ ધરાવનારા હતા તેઓના સ્વર્ગવાસ માટે અમે દિલગીર છીયે તેઓના આત્માને અખંડ શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ એમ ઈચ્છીએ છીયે.
બંધુ પ્રેમચંદ ત્રિભુવનદાસને સ્વર્ગવાસ. બંધુ પ્રેમચંદભાઈ ગયા પ્રથમ જેઠ વદી ૧૧ ના રોજ રાત્રિના ત્રીસ વર્ષની યુવાન વયે ક્ષય રોગના વ્યાધિથી સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. બંધુ પ્રેમચંદભાઈ આ શહેરને અગ્રગણ્ય શ્રી સંઘના નાયક શેઠ ત્રિભુવનદાસના સુપુત્ર અને શેઠ નરોતમદાસ ભાણજીના ભત્રિજા થતા હતા. ભાઈ પ્રેમચંદ બાલ્યાવસ્થાથી જ સ્વભાવે સરલ, શાંત, માયાળુ, અને મળતાવડા હતા. ભાઈ નરોતમદાસ ભાણજીએ તેઓને સારી કેળવણી આપી હતી તેટલું જ નહીં પરંતુ તેમના પ્રત્યે ભાઈ પ્રેમચંદ આજ્ઞા ધારક અને પૂજ્ય બુદ્ધિવાળા હાઈને ભાઈ નરોતમદાસે ભાઈ પ્રેમચંદ રકુલમાંથી મુક્ત થયા પછી તેમને વેપારી કેળવણી આપી પોતાના ધંધામાં તૈયાર કર્યા હતા. ભાઈ પ્રેમચંદના સહવાસમાં આવેલા કેઇ પણ મનુષ્યને તેના પ્રત્યે પ્રેમ હોવાથી આ માઠા બનાવથી ખેદ થયા સિવાય રહેલ નથી. ભાઈ પ્રેમચંદની જીંદગી જે લંબાઈ હોત તે ભવિષ્યમાં એક સારા વેપારી અને સજજન પુરૂષ થઈ શક્ત, પરંતુ ભવિતવ્યતા ન રુચતું હોવાથી એક પુપ સંપુર્ણ ખીલ્યા પહેલાં કરમાઈ ગયું છે. તેઓ દેવગુરૂ ધર્મ ઉપર પ્રેમ ધરાવનાર અને ઉપાસક હતા. આ સભા ઉપર તેમને સંપૂર્ણ પ્રેમ હતું, આવા અત્યંત વિપરિત બનાવથી આ સભા પણ પોતાની સંપૂર્ણ દીલગીર જાહેર કરે છે. અને ભાઈ પ્રેમચંદના સ્વર્ગવાસથી આ સભાને એક નરરત્ન સભાસદની ખોટ પડી છે. આ ખેદકારક બનાવ બનતાં આ સભાએ તે માટે દિલગીરી જાહેર કરવા સભા બોલાવી હતી અને તેની નોંધ લઈ દિલગીરીને ઠરાવ પસાર કરી તેમના વડિલ શ્રી નરોતમદાસભાઈ અને બંધુ દામોદરદાસ ઉપર દિલાસાપત્ર લખી મોકલવા ઠરાવ કરેલ છે, ભાઈ પ્રેમચંદના પવિત્ર આત્માને અખંડ શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ પરમાત્મા પ્રત્યે પ્રાર્થના કરીયે છીયે અને બંધુ નરેતમદાસ તથા ભાઈ દામોદરદાસ, ઉત બંધુ પ્રેમચંદભાઇના
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्री
आत्मानंद प्रकाश.
(पुस्त। २० मुं.)
પુર ૨૦ મું.
વીર સંવત ૨૦૦૮-૦૯ આત્મ સંવત ૨૭-૨૮.
અંક ૧૨
"सेव्यः सदा सद्गुरु कल्पवृक्षः"
कालो दुस्तर आगतो जनमनो भोगेषु मग्नं भृशम् । धर्मो विस्तृत आत्मरूपमहहा न ज्ञायते केनचित् ।। धावन्तीह जना धनाय बहुशः कामाहतास्तदहदि । 'आत्मानन्द प्रकाश' दीपकिरणं प्रामोतु शश्वत्पदम् ॥१॥
---* *- -
શ્રી જેન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર.
वार्षि भूक्ष्य ३. १-०-० पा२४ g
Sara
MANESAXSMS CONTAR
TAN
TRA
AVRAN
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
વાર્ષિક વિષયાનુક્રમણિકા.
પદ્મ
વિષય. નૂતનવર્ષા પ્રારંભ નૂતનવર્ષાર ભના ઉદ્ગારા. નિ:સ્વાર્થ સેવા કાણુ કરી શકે ? વ્યવહારિક કાર્યશીલતા જ્ઞાનમય જીંદગી સુખી શી રીતે છે.
ગદ્ય.
ગદ્ય.
ગદ્ય. પદ્મ
કાવ્ય
પદ્ય
ખરે ગૃહસ્થ કાણુ ?
શ્રીમદ્ આત્મારામજી મહારાજની જયંતિ પ્રસ ંગે ગુજરાનવાલા (પંજાબ) માં ગુરૂ અક્ષરાય ક્ષત્રીએ ગાયેલી કવિતા.
પર્યુષણ જેવા પવિત્ર પર્વના પ્રભાવ નહિ
સમજતાં મુગ્ધ ભાઈ હેંનેને એ આલ. શ્રીમાન કર્યુ રવિજયજી. પર્વાધિરાજ પર્યુ ષણ પ્રસંગે શાસનપ્રેમી સજ્જના પ્રત્યે સાદર નિવેદન. આપણા પેાતાને માટે
ધ્યાનમાં રાખવા જોગ વાક્યો
વર્તમાન સમાચાર હૃદય શુદ્ધિ. ક્ષમાયાચના
ક્ષમાપના
પર્યુ ષણ મહાત્સવ
આતે કેવા હાસ્યજનક અજ્ઞાન વ્યાપાર (તે દુર કરવા માટે આક્ષેપ ) સમ્યકૃદન
તા.
યુવાવસ્થાના ઉપયેગ
તિર્થંકર નામકર્મ ઉપાર્જન કરવાના હેતુએ ગ્રંથાવલાકન
જૈનાચાર્ય વિજયધર્મસૂરજીના સ્વર્ગવાસ શ્રી વીસ્તુતિ
પદ્ય
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
""
કલ્યાણ ( વડેાદરા )
જૈન
શ્રીમાન કર્યુ રવિજયજી
વી. મુ. શાહ
ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ ૧૨
પૃષ્ઠ.
ટ° ૯ ૮ 2
પા. ૨૮-૫૨૧૦૬૧૫૬-૧૮૨-૨૩૬૨૮૬-૩૦૯ સંઘવી વેલચક્ર ધનજી
સંઘવી વે. ધ.
શ્રીમાન કર્યું રવિજયજી
અધ્યાયી
વિ- મુ. શાહ
મનસુખલાલ ડાહ્યાભાઇ શાહ
For Private And Personal Use Only
२०
૨૨
૨૩
૫
२७
૨૯
૩૦-૫૩
૩૦
૩૧
૩૪
વકીલ નંદલાલ લલ્લુભાઇ વડેદરા
પા. ૫૩૧૦૬-૧૫૭-૧૮૧૨૧૨-૨૩૫-૨૫૯૩૧૦
૪૧
૪૮
૧૪
૫૫
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પદ્મ
સુખ દ્રશ્ય ધર્મ જીવનનું ઉપાદાન એક પુણ્ય સ્મૃતિ
મારે।ગ્યતા સાચવી રાખવા સંબધી
સહુએ સાવચેત રહેવાની જરૂર હિન્દની વીર પુત્રીઓએ દેશની હાકલ સાંભળી હવે શૂર લાવવુ જોઇએ સમાલેાચક
૩
માનવ ચરિત્રનું મુખ્ય ઉપાદાન પ્રકીર્ણ
સંસાર તરંગ
અધ્યાયી
""
શ્રીમાન કર્યું રવિજયજી
મધ્યમ વ્યવસ્થાના ઉપયેગ
પ્રકી (કાંકરાલી જૈન મંદિરના ખેદકારક બનાવ)
સુધારે દીપોત્સવી
પદ્મ
સહૃદય સજ્જન ભાઈ હેંના પ્રત્યે બે બાલ અહિંસક વૃત્તિ પવિત્ર રત્નત્રયીનુ પ્રમાદ રહિત પ્રાલન
પ
કરવાથી થતુ આત્મકલ્યાણ. જૈન તરીકે આપણી ચેાખી ફરજ ચેતનજીને ફટકા
પદ્મ
સન્મિત્ર સંગ્રહ સસારદન
ધર્મ ભાવના ) શુ' એ પ્રભાવ પંચમ આરાને નહિ ? દિવ્ય જીવન
શાહુ છેટાલાલ મગનલાલ વિ–મુ શાહ
એક પિતાએ પેાતાની પુત્રીને આપેલ એધ. માહુરાજ-પરાજય નાટકના પરિચય
59
પદ્મ
જૈન કેળવણી સંસ્થા તથા સમાજના ઉદય માટે કાર્યવાહકો સહુએ લક્ષમાં રાખવા ચેાગ્ય જરૂરી નોંધ,
જૈન બંધુઓને વિજ્ઞપ્તિ ( ઘટેલી
સઘવી વે-ધ.
શ્રીમાન કપુરવિજયજી સંઘવી વે-ધ.
શ્રીમાન કર્યુંરવિજયજી
શા. ડાહ્યાલાલ લહેરચંદ ખાકર વિ–મુ. શાહ ગાંધી વ–ત્રી.
રા. અધ્યાયી
સંઘવી વે–ધ.
શ્રીમાન કર્યુ રવિજયજી
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રમુદ્દાસ બેચરદાસ પારેખ
શ, અધ્યાપી
For Private And Personal Use Only
પર
મંદ
૬૩
રાયચંદ્ર મેાતીચ'દ નવસારી છેટાલાલ મગનલાલ શાહ ૯૫-૧૪૨ ૧૭૩-૨૨૦
૪
Ð × 5 $ $ 8 ?
૮૩
૫
૮૭
૯૧
૯૪
૯૮
૧૦૫-૧૨૪-૩૦૮
૧૦૮
૧૦૮
૧૧૧
૧૧૫
૧૨૦
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
,
૧૪૬ ૧૫૯
નિજાત્મ દર્શન પદ્ય
સંઘવી વે–ધ.
૧૩૧ જૈન યુવાન પ્રત્યે કાંઈક
પ્રભુદાસ બેચરદાસ પારેખ ૧૩૨ આપણી બુરી આદત સુધારી લેવાની જરૂર શ્રીમાન કર્પરવિજયજી સાધમી ભાઈ બહેને પ્રત્યે કુશળ વહેવાર રાખવો જોઈએ
૧૩૮ પરમાત્માપણું પ્રાપ્ત કરવા માટે કેવા
પ્રયત્નની જરૂર છે? ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રીભવનદાસ ૧૩૯-૨૧૬ ભવ્ય જીવોને સદબોધ
શ્રીમાન કર્પરવિજયજી ૧૪૪ અહિંસા, સંયમ, અને તપ લક્ષણ સંબંધી બે બેલ
૧૪૬ જીવનની સાર્થકતા
અધ્યાયી કુદરતનું સૌદર્ય પદ્ય
સંઘવી વેલચંદ ધનજી કલ્યાણન અથી જનોએ કેવું વર્તન રાખવું જોઈએ ?
શ્રીમાન કરવિજ્યજી. ૧૬૦ આત્મનિરિક્ષણના અભ્યાસ માટે નિવેદન
૧૬૨ અહિંસા પરમે ધર્મ કયાં છે પદ્ય કવિ સાકળચંદ પીતાંબરદાસ ૧૬૨ જેન બંધુઓને કર્તવ્ય માર્ગ પ્રભુદાસ બેચરદાસ પારેખ ૧૬૩ મહાન મહાવીરની પ્રભુતા
રા. કલ્યાણચંદ ઝવેરી વડોદરા ૧૬૮ સાધનો અને આદર્શ
ફતેચંદ ઝવેરભાઈ
૧૭૨ ગુરૂસ્તુતિ
પી. બી. એન. પ્રકીર્ણ વિચારે
ફતચંદ ઝવેરચંદ કુરણ
રા. અધ્યાયી તાત્વિક પુરૂષાર્થ પદ્ય
સંઘવી વે–ધ
૧૮૩ શુદ્ધ દેવગુરૂની સેવાનો લાભ દુર્લભ કેમ કહ્યો છે!
શ્રીમાન કરવિજય. ૧૮૪ આપણું હૃદયને વિશાળ કરવાની જરૂર છે.
૧૮૫ ધર્મ જીવનના માર્ગમાં રહેલાં વિનો શ. અધ્યાયી ધિર્ય
વિ–મૂ શાહ
૧૯૪ શ્રી ભગવાનનું શાસન તંત્ર અને ચાલુ પરિસ્થિતિનું દિગદર્શન
પ્રભુદાસ બેચરદાસ પારેખ ૨૦૦ જેન સ્વયંસેવક મંડળ
૨૦૫ સમયના પ્રવાહમાં કંઈક
કમીટી.
૨૩૩-૨૫૧-૨૧૦ માનવ દેહની મહત્વતા પદ્ય. સંઘવી વેધ
૧૭
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વીર પ્રભુની જયંતી ઉજવવા ભાઈ બહેનેને હિતબેલ
શ્રીમાન કપુરવિજયજી ૨૧૪ અમૃત વચનો
૨૧૫ આદત અથવા સ્વભાવ
૨. વિ–મુ શાહ
૨૨૪ સાધુતાના લક્ષણ પદ્ય.
અમૃતલાલ માવજી કલકત્તા ૨૩૧ હિત ઉપદેશ (શાસન રહસ્ય) શ્રીમાન કર્પરવિજયજી
૨૩૨ મહાવીર જિન સ્તવન પદ્ય છગનલાલ નાનચંદ નાણાવટી ૨૩૭ દેવવંદનાદિ ધર્મ ક્રિયામાં કર જોઈત યથા વિધિ આદર
શ્રીમાન કર્યુંરવિજ્યજી ૨૩૮ ઉદેશ અને કાર્ય પ્રણાલીમાં મલિકતા. વિ–મુ શાહ
૨૩૯ વિચારકો માટે
છોટાલાલ મગનલાલ શાહ ૨૪૩ ભક્તિ રસ પદ્ય
૨૪૮ સ્વાર્થમય જગત”
અમૃતલાલ માવજી કલકત્તા ૨૪૯ શુભ પ્રવૃત્તિ કોને કહેવી
ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રીવનદાસ ૨૪૯ આત્માના જ્ઞાનાદિક ગુણેને પુષ્ટી આપનાર પિષધ.
શ્રીમાન કરવિજયજી રપ૪ શીલરૂપ વૃક્ષની યતના વાસ્તે નવાવાડનું લેશમાત્ર સ્વરૂપ
મુની ખેમકુંજરજી
૨૫૫ હિત-વચને
શ્રીમાન કર્પરવિજયજી ૨પ૭ શુદ્ધ સંયમ આત્મ નિગ્રહથી થતી આત્મ-શાન્તી
૨૫૮ શ્રીમાન આત્મારામજી મહારાજની જયન્તિ પદ્ય
સંઘવી છે. ધ.
૨૬૧
શ્રીમાન કર્યુંરવિજયજી ૨૬૨ જીવનને સાદું બનાવવું જોઈએ
૨૬૩ રાજસિક અને સાત્વીક ધર્મ
રા. અધ્યાપી.
२६४ નાની નાની વાતે ઉપર ધ્યાન આપવાની જરૂર
વિ. મુ. શાહ
૨૭૩ શ્રી જેન આત્માનંદ સભા જન્મ મહોત્સવ પદ્ય
સંઘવી વે. ધ.
૨૭૭ વીરના પુત્રને વીર હાક
વીરપુત્ર. ન્યાયવિજયજી ૨૭૮ વિષય વાસના પદ્ય
છગનલાલહાનચંદ નાણાવટી ૨૮૦
સુક્ત વચને
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણી ધામક સંસ્થા. શ્રી જૈન સંઘની સત્તા. પ્રભુદાસ બેચરદાસ પારેખ ૨૮૧ ચર્ચાપત્ર
૨૮૩ આ સભાને વાણીક મહત્સવ. શ્રી વિજયાનંદ સૂરિને ત્યંતિ મહોત્સવ
૨૮૭ મરણનેધ.
૨૮૮ આત્મ સ્વરૂપ મંત્ર
વેલચંદ ધનજી સ્વહૃદય સજજનેને પ્રેરક વચન શ્રીમાન કરવિજયજી જીવનનું વિશ્રામ સ્થાન
રા. અધ્યાયી
૨૯૧ અંત:કરણનું આક્રંદ
પ્રએ. પારેખ
૩૦૦ તિ પંથ શિષ્ય
૩૦૨ સચ્ચારિત્ર્યનાં સાધન
३०७
૨૮૯
૨૯૦
,
:
-
For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
जा सभा तरफयी प्रसिद्ध थयेला ग्रंथो-संस्कृत, मागधी अने भाषांतरना ग्रंथो.
१ समवसरणस्तवः
२ क्षुल्लकभवप्रकरणम् ३ लोकनालिका
४ योनिस्तवः
५ कालसप्ततिका
६ देवस्थितिस्तषो लघ्वल्पबहुत्वं च
www.kobatirth.org
०-१-०
०-१-०
०-२-०
०-२-०
( भाष्यविवृत्ति
०.१२-०
०-२-०
७ सिद्धदण्डिका
८ कायस्थितिस्तत्रः
९. भावप्रकरणम्
१० नवतश्वप्रकरणं समलंकृतम् )
११ विचारपश्चाशिका १२ वन्धषट् त्रिंशिका
१३ परमाणु- पुद्गल-- निगोदषत्रिंशिका
२० पश्चसूत्रम्
२१ जम्बूस्वामी चरित्रम्
०-१-०
-१-० ३८ गुरुगुणषटत्रिंशत्पटत्रिशिकाकुलकं (दिपिकया भूषितम् ) ०-१०-० (स्वोपज्ञव्या
०-२-०
३९ समयसारप्रकरणं
०-१-०
०-१-६
२२ रत्नपाळनृपकथानकम् २३ सूक्तरत्नावली '२४ मेघदूतसमस्या लेखः २५ चैतीदूतम्
२६ अष्टाह्निकाव्याख्यानम्
२७ चम्पकमालाकथानकम्
२८ सम्यक्त्वकौमुदी
१४ श्रावकव्रत भङ्गप्रकरणम् १५ देववन्दनादि भाष्यत्रयम् ०-८-० १६ सिद्धपञ्चाशिका
०-२-०
०-२-०
८-३-०
९-२-०
१७ अन्नाय उञ्छकुलकम्
१८ विचारसप्ततिका
१९ अल्पबहुत्वगर्भित वीरस्तवनादि.
०-३-०
०-२-०
०-२-०
०-८-०
१०-४-०
०-५-०
०-४-०
०-४-०
10-8-0
०-६-०
०-६-० ०.१२-०
२९ श्राद्धगुणविवरणम्
३० धर्मरत्नप्रकरणं । स्वापज्ञटीकया
समलंकृतम्)
१-०-०
०-१२-०
३१ कल्पसूत्रं सुवोधिकानामत्या टीक या भूषितम् )
३२ उत्तराध्ययनम्
011110
भावविजयग
णिविरचितटीकयोपेतम् ) ५-०-०
०.१३-०
१-०-०
३३ उपदेशसप्ततिका
३४ कुमारपालप्रबन्धः ३५ आचारोपदेशः ३६ रोहिण्यशोकचन्द्रकथा ०-२-० ३७ ज्ञानसाराष्टकं (ज्ञानमञ्जरीनाम्न्या टीकया समलंकृतम्
०-३-०
१-०-०
ख्योपेतम् )
४० सुकृतसागरम्
४१ धम्मिलकथा
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
४२ धन्यकथानकम् ४३ प्रतिमाशतकम्
०-८-०
४४ चतुर्विंशतिस्तुतिसंग्रहः ०-६-० ४५ रौहिणेयकथा
०-२-०
४६ क्षेत्र समासप्रकरणं (स्वोपज्ञ टीकया भूषितम् । )
४७ श्राद्धविधिः (विधिकौमुदीनाम्म्या वृत्योपेतः )
२-८-०
४८ बृहत्संग्रहणी
२-८-०
४९ षडदर्शनसमुच्चयः ५० पञ्चसंग्रहः
३-०-०
३-८-०
५१ सुकृतसंकीर्तनमहाकाव्यम् ०-१२-० ५२ चत्वारः प्राचीनकर्मग्रन्थाः २-४-० ५३ सम्बोधसप्ततिः 0-20-0
५४ कुवलयमाला कथा-संस्कृत १-८-० ५५ सामाचारीप्रकरणं (स्वोपज्ञटीक
याभूषितम् )
०-१०-०
५६ करुणा वज्रायुधनाटकम् | ८-४-० ५७ कुमारपालचरित्र महाकाव्यम्
०-१०-०
०-१२०
०-२-०
०-२००
५८ महावीरचरियं
०-१०-० १-०-०
५९ कौमुदीमित्राणन्दनाटकम् ०-८-०
६० प्रबुद्ध रौहिणेयम्
६८ सप्ततिशतस्थान ६९ चैत्यवंदन महाभाष्य ७० प्रश्नपद्धति
७६ कल्प किरणावली ७२ योगदर्शन
७३ मंडल प्रकरण
१-०-०
६१ धर्माभ्युदयम्
६२ पञ्चनिर्ग्रन्थीप्रज्ञापनातृतीयपदसं
ग्रहणी प्रकरणे ६३ रयणसेहरीकहा ६४ सिद्ध प्राभृत ६५ दानप्रदीपं
२-०
६६ बंध हेतृदयत्रिभंगी आदि ०.१२-० ६७ धर्म परिक्षा
०.१२-०
७४ देवेन्द्रन र केन्द्र सटीक ७५ सुमुखनृपादिकथानकम्
For Private And Personal Use Only
०-६-०
०-६-०
०-८-०
०-८-०
०-१०-०
१-०-०
१-१२-०
०-२-०१
01110
१-८-०
०-४-०
०-१२.०
०-८-०
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir गुजराती भाषाचा ग्रंथो. छपायेला परचुरण संस्कृत ग्रंथो. 16 आत्मवल्लभ स्तवनावली -6-0 1 मेरु त्रयोदशी कथा. -4- 0 17 मोक्षपद सोपान. -12-0 2 सुसढ चरित्र. 0-2-0 18 धर्म बिन्दु ग्रंथ, मूळ टीका अने भा। 3 श्री सुदर्शना चरित्र (प्रथम माग.) पांतर साथे. 2-8-0 20-6-0 19 प्रश्नोत्तर पुष्पमाला. (शा.)०-१४-। जल्प मंजरी. 20 ध्यान विचार.(मुजराती)-३ -२जैन वतक्रिया विधिभेट 21 श्रावक कल्पतरु -66 साधु आवश्यक क्रियासूत्र. 22 आत्मप्रबोध ग्रंथ. (शास्त्री)२-८-० 7 नळदमयंती आख्यान. 23 आत्मोन्नति. 0-10-0 24 प्रकरण पुष्पमाला प्रथम पुष्प 8 श्री अनुत्तरोपपातिक दशासूत्र. - - S0-6-0 25 जंबुस्वामी चरित्र. -8-6 छपायेला जैन गैतिहासिक ग्रंथा. 26 जैन ग्रंथ गाइड (गुजराती) 1-0-0 (श्रीमान प्रवर्तकनी श्री कान्तिविजयजी। 27 तपोरत्न महोदधि भाग १-२ता। माम तप विधि साथ -८ग्रंथमाळा.) 1 विज्ञप्ति त्रिवेणी. 28 विविध पूजासंग्रह. (बी. आवृत्ति) 1-0-0 1-4-0 2 कृपा रसकोष. 1-0-0 29 सम्यकत्व स्तव 0-4-0 शत्रुजय तिर्थाद्धार प्रबंध..१-०-०॥ '30 श्री श्राद्धगुण विवरण -84 प्राचीन जैन लेख संग्रह भाग १लो 31 चंपकमाळा चरित्र. 0-8-0 1-0-0 32 कुमारपाळ चरित्र (दिदि नथी। 5 द्रौपदी स्वयंवर नाटक. -4-0 33 श्री सम्यक्त्व कौमुदी.११-०-० 6 प्राचीन लेख संग्रह भा.२ जो. 34 प्रकरण पुष्पमाला बीजु रत्न 0-8-0 छपायेला गुजराती भाषानां पुस्तको. 35 अनुयोगद्वार सूत्र 0-8-0 1 श्री जैन तत्वादशै. (शास्त्री)-०-० 36 अध्यात्ममत परीक्षा. -4-0 2 नवतत्वनो सुंदर बाध. -10-0 37 गुरुगुण छत्रीशी. -8-0 3 देवसीराइ प्रतिक्रमण, 0-3-0 / 38 श्री शचुंजय तीर्थ स्तवना. -4-6 4 जीवविचार वत्ति. 0-6-0 39 श्री आत्मकान्ति प्रकाश.-४५. अज्ञान तिमिर भास्कर,२-८-० 40 ज्ञानामृत काव्यकुंज ज्ञानसार अ। 6 जैन धर्म विषयिक प्रश्नोत्तर.. टक गद्य, पद्य, अनुवाद सहित) -0-8-0 0-12-0 7 जैन तरवसार, मूळ तथा भाषांतरा 41 श्री देव भक्तिमाळा प्रकरण.१-० 0-6-0 42 श्री उपदेश सप्ततिका. -- 8 दंडक विचार वृत्ति. मूळ, अवचरि। 43 संबोध सित्तरी नथी. 0-8-0 44 गुणमाला (पंचपरमेष्ठिना 108 नयमार्गदर्शक. -12-0 गुणन वर्णन अनेक कथाओ सहित 10 हंसविनोद. (शास्त्री) -12-0 / 4-8-0 11 विविध पूजासंग्रह. -8 छपाता ग्रंथो. 22 कुमारविहार शतक.मूळ, अवचूरि श्री नेमनाथ चरित्र. अने भाषांतर साथे शास्त्री) 1-8-01 सुमुखनृपादिक चतुष्ट कथा. 13 जैन तवसार भाषांतर -2-0 श्रावक धर्म विधि. 14 प्रकरण संग्रह -4-0 मेघदूत काव्य. 15 नवाणु प्रजारी पूजा. -8- 0 गुरुतत्व विनिश्चय.। Co00000000 For Private And Personal Use Only