Atmanand Prakash Pustak 020 Ank 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

આત્માનંદપ્રકા.
૮ આપણા સ્વજનાદિકને શાતિથી ખરો માર્ગ સમજાવો કે જેથી તેઓ આપણા કામને પુષ્ટિજ આપે.
૯ ક્ષમા–સહનશીલતા, નમ્રતા-સભ્યતા, સરલતા અને સંતેષાદિક વડેક્રોધાદિક કષાયને ખાળવા જોઈએ.
૧૦ સત્ય-પ્રમાણિકતાનું ધોરણ દઢ કરવું જોઈએ.
૧૧ મિત્રી, પ્રદ, કરૂણું અને માધ્યચ્ય ભાવને હૃદયમાં દઢ રૂઢ કરી સ્વપર હિતમાં વધારે કરવો ઘટે. એજ ધર્મને પા-ધર્મને ટકાવનાર અને સાર્થક કરનાર છે. સહુને સદબુદ્ધિ સુઝે.
લે-મુનિરાજશ્રી શ્રી કરાવજયજી મહારાજ
રાજસિક અને સાત્વિક ધર્મ.
એક જ પ્રકારની ધર્મની ભાવના, મનુષ્યની પ્રકૃતિને અનુસરીને માનવ-જીવનમાં અનેક રૂપ પરિણામ પામે છે. તે પરિણામના મુખ્ય પણે બે સ્વરૂપે ગણી શકાય, એક રાજસિક અને બીજું સાત્વિક. એ બન્નેના લક્ષણે,કાય અને પરિણામે એક બીજાથી તદ્દન જુદા છે. સંક્ષેપમાં ધર્મના સાત્વિક સ્વરૂપમાં વિશુદ્ધ જ્ઞાન, ઈવર પ્રત્યે નિર્મળ ભકિત, પ્રાણી માત્રમાં નિપેક્ષ પ્રેમ, ચારિત્રમાં અડગ સંયમ, અને કર્તવ્યમાં દઢતા હોય છે; અને રાજસિક ધર્મ ભાવનામાં અહંતા, કર્મના ફળની પૃહા, બુદ્ધિજન્ય તર્કવિતર્ક અને ચારિત્ર તેમજ કર્તવ્યમાં અસ્થિરતા, ચંચળતા અને વિકળતા હોય છે. તમે ગુણના પ્રાધાન્યવાળી અવસ્થામાં ધર્મની ભાવના હતી જ નથી. તે સ્થિતિમાં મેહને ગાઢ અંધકાર, અજ્ઞાન, પાપમાં આસક્તિ અને આત્મકલ્યાણના વિષયમાં તદન બેદરકારી હોય છે. તેથી આ લેખમાં તમે ગુણ વાળી ધાર્મિક અવસ્થાનો ઉલ્લેખ કરવા ધારણા રાખી નથી. માત્ર રાજસિક અને સાત્વિક ધર્મવૃત્તિનું વિવરણ કરી, સાત્વિક ધર્મની ભાવના વાચકના હૃદય ઉપર અંકિત કરવા પ્રયત્ન કરીશું.
જેમની ધર્મ–ભાવનામાં રાજસિક વૃત્તિનું પ્રાધાન્ય હોય છે તેઓ હમેશાં પોતાનું ગૌરવ, પિતાની વડાઈ અને જગતની દષ્ટિએ પોતે બીજા કરતાં ચડીઆતા છે એમ દર્શાવવા તેજાર રહે છે. આપણામાં રાજસિક ભાવને અંશ કેટલે છે તેની પરીક્ષા આપણે પોતે માત્ર આ કસેટીથી એકજ ક્ષણમાં કરી શકીએ. અનેક મનુષ્યમાં એક એવા પ્રકારનું ગુપ્ત સામર્થ્ય રહેલું છે કે જેના પ્રભાવથી તેઓ આ જગતમાં અનેક મહાન કાર્યો કરી શકે છે. જે વિદને અને અંતરાયથી સામાન્ય