Atmanand Prakash Pustak 019 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

ઉત્તમ શીલ.
ઘણું જોરથી હસવું, પૂજ્ય જનેનું અપમાન અને હાસ્ય કરવું, કેઈ નવા અતિથિ સાથે અસભ્યતાથી વર્તવું, બીજા તરફથી સન્માન પામીને કૃતજ્ઞતા પ્રકાશિત ન કરવી, બીજાને કરવામાં આવેલા પ્રશ્નનો જવાબ પતેજ આપ ઇત્યાદિ બાબતે એવી છે કે જે મનુષ્યના શીલમાં બાધાકારક થઈ પડે છે. જે મનુષ્ય પોતાનું હિત ચાહે છે, તેણે તેનાથી હમેશાં બચતા રહેવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ.
ઘણુ મનુષ્ય સમાજમાં કેવળ એટલા માટે ઘણિત અને અપમાનિત બને છે કે તેઓને બીજાની ટીકા કરવાની ટેવ પડી ગઈ હોય છે. બીજા લોકોની અનુચિત હાંસી કર્યા વગર તેઓને અન્ન પચતું નથી. કોઈ કોઈ તે એવા મહાપુરૂષ હોય છે કે તેઓ પિતાના સારામાં સારા મિત્રની સાથે પણ શત્રુતા કરવા તૈયાર રહે છે, પરંતુ મશ્કરી કરવાની પિતાની ખરાબ ટેવ છેડી શકતા નથી. ખરું કહીએ તો જેવી રીતે કોઈ મનુષ્યને અનુચિત કાર્ય કરવાનો અધિકાર નથી, તેવી રીતે તેને કોઈની (અનુચિત હાંસી કરવાનો પણ અધિકાર નથી. તેનાથી કોઈ લાભ થતું નથી, ઉલટું નુકશાન એ થાય છે કે જે મનુષ્ય સમસ્ત જીવન પર્યત તમારે સહાયક બની શકે તેમ હોય છે તે તમારી મૂર્ખતાને લઈને સદાને માટે તમારો શત્રુ બની જાય છે. જે મિત્રતારૂપી લતાને નષ્ટ કરવા માટે, હાંસી કરતાં વિશેષ નાશકારક ઝેર બીજું કાંઈ પણ નથી. કોઈનું દિલ દુ:ખાવવું એ હિંસા મનાય છે, પરંતુ સાચું તે એ છે કે તે આત્મહિતનું પણ ઘાતક છે. એટલા માટે આપણે એ બાબતેમાં હમેશાં સાવધાન રહેવું જોઈએ. કેટલાક મનુષ્ય કહ્યા કરે છે કે તે બાબતો તુચ્છ છે, તેનાથી શીલ અને સચ્ચરિત્રતા ઉપર કંઈ પણુ અસર થતી નથી, પરંતુ સ્મરણમાં રાખવા જેવી વાત છે કે સારા વા નરસા ચરિત્રને આધાર એ તુચ્છ બાબતની ન્યુનતા વા અધિકતા ઉપરજ છે. જેવી રીતે પાઈ પાઈ બચાવીને ધનવાન બની શકાય છે, તેવી રીતે આપણે હાની હાની બાબત પર ધ્યાન આપવાથી સજજન અને શીલવાન પણ બની શકીએ છીએ.
ઉત્તમ શીલ કોઈપણ વ્યકિત વિશેષને માટેજ આવશ્યક નથી, બલકે તે એક એવો અમૂલ્ય ગુણ છે કે જેના વગર મનુષ્ય કઈ પણ વ્યવસાયમાં વા કોઈ પણ પ્રકારની જીવનયાત્રામાં સુખી અને સફલ મનોરથ બની શકતું નથી. સંસારમાં એવા ઘણુ કુરૂપ, ધનહીન અને વિદ્યાહીન મનુષ્યો થઈ ગયા છે કે જેઓ કેવળ શીલવાન અને સદાચારી હોવાને કારણે ઈતિહાસનાં પૃષ્ઠો અલંકૃત કરીને પોતાનું નામ અમર કરી ગયા છે. માનનીય સ્વ. ગોખલે માટે એમ કહેવાય છે કે તેઓ લોકોને પોતાની ઉત્તમ વસ્તૃત્વશક્તિ અને વિદ્વત્તાથી જીતવાનું પસંદ કરતા હતા તે કરતાં વધારે તેઓ લોકોને પોતાના શીલથી પ્રસન્ન કરી પોતાની તરફ ખેંચી લેતા હતા. સુપ્રસિદ્ધ ન્યાયમૂર્તિ રાનડેમાં એટલી શક્તિ હતી કે તેઓ ગમે તેવા