________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સારાંશ એ છે કે જીવન-સંગ્રામમાં સફલ મનોરથ થવા માટે શીલ એક એવો અમોઘ ઉપાય છે કે જે પ્રત્યેક મનુષ્યની સ્વાધીનતામાં છે. ખરેખરૂં કહીએ તો શીલવાન બનવું તે આપણું પોતાના ઉપરજ અવલંબિત છે. શીલવાન મનુષ્ય પિતાના બાહ્ય આચરણ તથા આંતરિક મનોભાવ ઉપર પણ પુરેપુરું ધ્યાન આપવું જોઈએ. જેવી રીતે પ્રસન્નતા, નમ્રતા, સહિષ્ણુતા, ઉદારતા આદિ ઉચ્ચ ભાવો આવશ્યક છે, તેવી જ રીતે “કેઈની પણ અનુચિત હાંસી ન કરવી” એવી નાની નાની વાતો પણ તેટલી જ આવશ્યક છે. શીલજ મનુષ્યનું ખરેખરૂં જીવન-ચરિત્ર છે. તેને અભ્યાસ છાત્રાવસ્થાથી જ હેવો જોઈએ. મેટી ઉમ્મરમાં શીલ ધારણ કરવાનું કાર્ય કષ્ટસાધ્ય અને કઈ વખત તે અસંભવિત થઈ જાય છે. –ચાલુ.
જૈન દષ્ટિએ શિક્ષણનું સ્વરૂપ અને જૈન નવીન યુવકે.
ભારતવર્ષની સર્વ જૈન પ્રજા લાંબા સમયથી શિક્ષણના વિષયને ચર્ચાતી આવી છે. જ્ઞાનને સ્વાધ્યાયને માટે જેનધર્મના સિદ્ધાંતોમાં અનેક પ્રકારના નિયમ ઘડવામાં આવ્યા છે. અધ્યાપક, અધ્યેતા અને અધ્યયન-એ ત્રિપુટીના વિષયમાં જેન મહાત્માઓ અતિ પરિશ્રમ લઈ જે વિવેચન કરેલું છે, તેવું વિવેચન ઈતર દર્શન નેમાં તેના પ્રમાણમાં ઓછું છે, એમ પ્રત્યેક નિષ્પક્ષપાતી વિદ્વાનને કહેવું પડશે. જૈન તત્વજ્ઞાનનું વલણ વિરતિ-નિવૃત્તિપરાયણતામાં અને તે ખસુસ કરીને વિરતિનિવૃત્તિમાર્ગને પ્રતિબંધે છે, તથાપિ પ્રજાના ઉભયલોકના કલ્યાણને માટે જેન સાક્ષાએ અનેકાંતમતને અનુસરી પ્રવૃત્તિના કેટલાએક ઉચ્ચ તત્વોને પણ સ્વીકાર્યા છે. અને તેને નિવૃત્તિમાર્ગના પિષક અને સંસ્થાપક પ્રરૂપ્યા છે.
- સાંપ્રતકાળે પાશ્ચાત્ય પ્રજા અને તેમના સાહિત્યના સંસર્ગથી હવે આપણું જીવનનું દષ્ટિબિંદુ પણ ધીમે ધીમે પણ ચોક્કસ રીતે બદલાતું જાય છે. આ વિષે કેટલાકને ઈષ્ટતા સમજાય છે અને કેટલાકને અનિષ્ટતા સમજાય છે, પરંતુ વાસ્તવિક રીતે તેમાં ઈષ્ટતા છે કે અનિષ્ટતા છે, એ વાત ઇતિહાસ એની મેળે સિદ્ધ કરી આપ્યા વગર રહેશે નહિં. તેથી એ બાબત ઉહાપેહમાં પડવાનું અત્રે પ્રજન નથી. અત્રે તો શિક્ષણના શુદ્ધ સ્વરૂપનો વિચાર કરવાનો છે. નિવૃત્તિમાર્ગનું માહાસ્ય જેટલું વર્ણવીએ તેટલું થોડું છે, અને પરમ શ્રેય: સાધવાને માટે તેની અત્યંત ઉપયોગિતા છે, તથાપિ મનુષ્ય સ્વભાવનું બંધારણુજ એવું છે કે જીવનના કેઈપણ કાળે પ્રવૃત્તિમાં પડ્યા વિના મનુષ્યને છુટકે થતું નથી, પરંતુ આપણું
For Private And Personal Use Only
