________________
૨૨
ગમાન પ્રકાશ
ઉપાદન કારણ અવશ્ય જોઈએ; પણ જીવ, આકાશ, કાળ, પરમાણુ આદિનું ઉપાદાન કારણ કોઈ નથી. તે માટે એ અનાદિ છે. વીતરાગ સ્તવની વૃત્તિને વિશે કહ્યું છે કે
निष्पादितो न केनापि, न धृतःकेनचिच्च सः ॥
स्वयंसिद्धो निराधारो, गगने किं त्ववस्थितः ॥ १ ॥ અર્થ–લેકને કેઈએ બનાવેલ નથી, તથા શેષ નાગાદિકે કેઈએ ધારણ કરેલ નથી, આધાર રહિત આપે આ૫ આકાશમાંજ લોક રહેલ છે. જગત અનાદિ છે. તેને કઈ કર્તા નથી, તેને વિસ્તાર સંમતિતક, તત્વાર્થ, પ્રમેયકમલ માર્તડ, સ્યાદવાદરત્નાકર, અનેકાંત જયપતાકા, આદિ શાસ્ત્રોમાં ઘણેજ છે, વાસ્ત જેણે વધારે જાણવાની ઈચ્છા હોય, તેમને તે શાઓ વાંચવાને હું ભલામણ કરી મારા વિષયની સમાપ્તિ કરૂં છું, ઈત્યતં વિસ્તરણું.
व्यवहाराधमः વ્યવહારથી શું ધર્મ પ્રાપ્ત થાય છે ?” લેખક મુનિ મણિવિજય મુ, લુણાવાડા
ગતાંક ના પૃષ્ટ ૧૧૩ થી શરૂ ” વ્યવહાર-હે માનવ ! “ વ્યવહારથી શું ધમ પ્રાપ્ત થાય છે?” વ્યવહારની માહિતી તેને વિશેષ કરીને હશેજ. વ્યવહાર એટલે લેવડદેવડને વ્યાપાર. એટલે લેવું દેવું, કરવું કરાવવું, તેનું નામ વ્યવહાર કહેવાય છે.
આ વ્યવહાર બે પ્રકાર છે. એક તો દુકાન માં કઈ પણ પ્રકારના પદાર્થીને આપી તેમજ લઈને ધીરધારને બંધ કરી લેકેના સાથે સંબંધ જોડ તે, તથા બીજે વ્યવહાર એ છે કે અરસપરસ પ્રીતિ ઉત્પન્ન થવાથી વસ્ત્રાલંકાર, ૨ત્નાદિ, ધનધાન્ય, પટકુલાદિ તથા ખાનપાનાદિ આપવા લેવાથી આ પ્રીતિ વૃદ્ધિ પામે છે-મહા દઢપણને પામે છે. કહ્યું છે કે –
યતઃ ददाति प्रतिगृहाति, गुत्यमाख्याति पृच्छति,
मुंक्त भोजयतेचैव, षड्विधं प्रीतिलक्षणं. ॥ १ ॥ ભાવાર્થ –કાંઈ પણ વસ્તુ આપે છે અને લે છે, ગુહ્ય વાર્તાને કહે છે તેમજ પુછે છે તથા બીજાને ઘેર ભજન પતે કરે છે અને બીજાને કરાવે છે. આ જ પ્રકારે પ્રીતિના લક્ષણે કહેલા છે. આ જ પ્રકારથી મનુષ્યને અરસપરસ ગાઢ પ્રીતિ બંધાય છે-મિત્રતા થાય છે, તેમજ વળી પણ કરી છે કે –
