________________
એક મનોરંજક પ્રભાત
T
દર્શન વિના જ્ઞાન નહિ વિને, માને તે સહી, વિના જ્ઞાન ચરણ ન હોવે, જાણે તે સહી–મિટ ગઈ. ૨ નિશ્ચય કરણરૂપ જસ નિર્મલ, શક્તિ તો સહી, અનુભવ કરત રૂપ સબ ઈડી, વ્યકિત તે સહી-મિટ ગઈ૩ સત્તા શુદ્ધ નિજ ધર્મ પ્રકટ કર, ગનો તો સહી, કરણ રૂચિ ઉછલે બહુ માને, ઠાને તો સહી-મિટ ગઇ. ૪ સાધ્યદષ્ટ સર્વ કરણ કારણ, ધારે તે સહી, તવજ્ઞાન નિજ સંપત માની, કરો તો સહી-મિટ ગઈ. ૫ આત્મારામ આનંદ રસ લીને, યારે તે સહી,
જિનવર ભાષિત સત્ય માન કર, સાર તે સહી-મિટ ગઈ. ૬ શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિજી શું કહે છે? હે સચ્ચિદાનંદઘન સ્વરૂપ આ મન્ ! અનાદિ કાળની પીડા રૂપી રાત્રિ હવે દૂર થઈ છે માટે જાગૃત થાઓ, મિથ્યાત્વરૂપી વિપરીત ભાવવાળો આગ્રહ તછ જિનેશ્વર કથિત તત્વજ્ઞાનમાં અત્યંત પણે પ્રેમ કરે; આ પદમાં એમ દર્શાવે છે કે આ આત્મા અત્યારસુધી નિદ્રામાં હતા. હવે કર્તા કહે છે કે જિનેશ્વરપ્રભુ જેવું આવું સબળ આલંબન મળ્યું, મનુષ્ય જન્મ અત્યંત પુણ્યની રાશિ એકઠી થવા પછી પ્રાપ્ત થયે તે હવે કયાં સુધી તું ઊંઘીશ? શાસ્ત્રકારોએ સ્વપરને વિવેક થવે એનેજ આત્માની જાગૃતિ કહી છે. અને એ જાગૃતિ મિથ્યાવાસના દૂર થવાથી જ થાય છે. આત્મા કેણ છે? તેને અને તેની આસપાસના સંયોગને શું સંબંધ છે? વાસ્તવમાં વિચારે તે જન્મ વખતે જે કાંઈ સાથે લાવ્યું નથી તે મૃત્યુ પછી શું સાથે લઈ જવાને છે! જે જે પાગલિક સ્થળ સંબંધે જન્મ પછી તેણે પિતાની આસપાસ વીંટાળ્યા છે, તેના બંધ માત્ર ઉપચરિત છે. તત્વદૃષ્ટિએ આત્માને કાંઈ લાગતું વળગતું નથી. જે હર્ષ શેકમાં કે સુખ દુઃખમાં તે અન્ય નિમિત્તો દેખીને મગ્ન થાય છે તે મૂળ સ્વરૂપમાં તેના પિતાના હોતા નથી. માત્ર પૂર્વની ટેવે, અભ્યાસ અને સંસ્કારથી પરિચિત કરેલા આત્માઓમાં તેવી અસર શીધ્ર થાય છે અને નવાં કર્મોને ઉપાર્જન કરી આત્મજાવૃતિથી બેનસીબ રહે છે. જ્યારે વિવેક દષ્ટિસંપન્ન પુરૂષ સ્વપર વસ્તુને ગુરૂદ્વારા શાસ્ત્રદ્વારા નિર્ણય કરી લે છે અને અનાદિ કાળની વાસનાઓ ઉપર દરરોજ પ્રબળ કુહાડાએ મારી તેનું બળ ક્ષણ કરતા હોય છે અને આત્મદર્શનમાં આગળ વધતા હોય છે. એ વિવેકદ્રષ્ટિ એજ એમની અનાદિ તીવ્રમેહની પીડા દૂર થવા પછીની જાગૃતિ છે. એ જાગૃતિમાં બહિરાત્મભાવ ( subjective condition) દૂર થઈ અંતરાત્મામાં (objectioy condition) પ્રવેશ કરે છે અને તે સમયે તેને જિનદર્શન-સત્યદર્શનના તત્વોમાં પ્રતીતિ થાય છે અને શુદ્ધ માર્ગ ઉપર તે ઉભે રહે છે, હવે તે અત્યારસુધી ભૂલે પડયું હતું તે મટી મૂળ રસ્તા ઉપર આવી હવે કેટલે પંથ કાપવાને છે તેને જ વિચાર કરે છે. આત્માની ચાર પ્રકારની જુદી જુદી અવસ્થાએ છે. તેમાં પ્રથમ સુપુમિ છે. આ આત્મા અનાદિકાળથી
