________________
પન્યાસ શ્રીમદ્ દાનવિજયજીનું ધર્મ સંબધી ભાષણ ૨૪૧
અથ–જેનાથી સંપૂર્ણ જગત્ પેદા થયું, જેને વિષે લય થાય છે, અને જે જગતને ધારણ કરે છે, એવા જ્ઞાન સ્વરૂપ ઈશ્વરને અમારા નમસ્કાર થાઓ. ગુરૂ–જેનાથી પેદા થયું તેમાં જ લય થયું અને તેજ ધારણ કરે છે! આ વા
કયથી સામગ્રી રહિત ઇશ્વર પરમાત્માજ જગતના ઉપાદાન કારણ સિદ્ધ થયા. સામગ્રી રહિત કેવળ ઈશ્વર જગની રચના કરી જ નથી શકતા. એ વાત અમે પ્રથમના પ્રશ્નોત્તરમાં કહેલ છે, તથા શ્રી સૂરચંદ્ર મહાપાધ્યાય મહારાજે જૈન તવસારમાં કહ્યું છે કે,– निरंजनं नित्यममृतमक्रिय, संगीर्य ब्रह्माथपुनश्च कारकम् ॥ . संहारकं रागरुडादिपात्रकं, परस्परध्वंसिवचोस्त्यदस्ततः ॥१॥ अतो विभिन्नं जगदेतदेतत्, ब्रह्मापि भिन्नं मुनिभियंचारि ॥ अतस्तु संसारगता मुनींद्राः, कुर्वति मुक्त्यै परब्रह्मचिंताम् ॥२॥
અર્થ–-નિરંજન, નિત્ય, અમૂ, અક્રિય, બ્રદ્ધાને કહીને ફરીથી તેને જ જગકર્તા, હર્તા, અને રાગદ્વેષનું પાત્ર કહેવું એ પરસ્પર વિરૂદ્ધ વચન છે. આ કારણથી જગત્ ભિન્ન છે, તથા બ્રહ્મા પણ ભિન્ન છે. એવું મુનિઓએ વિચાર્યું, અને તે કારણથી જ સંસારમાં રહેલા મુનિ મહાત્માએ મેક્ષને માટે પરબ્રહ્મનું ધ્યાન કરે છે. શિષ્ય-ગુરૂજી મહારાજ આપનું કહેવું સત્ય છે, પણ જીદ મનુસ્મૃતિ, આદિ
માં વિસ્તારથી જગતના કર્તા ઈશ્વર કથન કરેલ છે. ગુર–હે શિષ્ય, વેદ, યજુવેદાદિમાં કમળમાંથી બ્રહ્માજી પેદા થયા, મનુસ્મ
તિમાં ઈંડામાંથી બ્રહ્માજી પેદા થયા ઈત્યાદિ ઘણે વિરોધ છે. તેનું સેમિક્ષા પૂર્વક કથન પરમગુરૂ મહારાજ શ્રી વિજયાનંદસૂરિ મહારાજે તત્વનિર્ણય પ્રસાદમાં કરેલ છે, તેથી તે ગ્રંથ વાંચવા તમને ભલામણ કરું છું. અહીં અલ૫ સમય હોવાથી વિશેષ કહેતું નથી. શિષ્ય-હે ગુરૂજી, આપ કહે કે આ જગતુ કેવી રીતે બન્યું!
ગુરૂ– હે શિષ્ય! જગત અનાદિ છે. શિષ્ય-જગતમાં ઘટ પટાદિક પદાર્થોના કર્તા જોવામાં આવે છે, તે અનાદિ કેમ
સિદ્ધ થશે ? ગુર–હે શિષ્ય, તું અમારું કહેવું સમજ્યો નથી. જગતમાં જે જે બનાવેલી
વસ્તુઓ છે. ઘટ, ૫ટ, થંભ, હાટ,હવેલી, કુવા, વાવ, તળાવ, ઈત્યાદિ વસ્તુના કર્તા તે અમે પણ માનીએ છીએ. પણ આકાશ, કાલ, પરમાણું, ઝવ. આદિ વસ્તુના કર્તા કેઈ નથી. કારણ કે જે વસ્તુ કાયરૂપ પેદા થાય તેનું
