________________
श्री अनुयोगद्वारसूत्रस्य द्वितीयविभागस्य नवमं परिशिष्टम् - (१) कातन्त्रव्याकरणम् १७४
द्वितीयः सन्धिः [सरस्वत्याः प्रसादेन काव्यं कुर्वन्ति मानवाः ।
तस्मान्निश्चलभावेन पूजनीया सरस्वती ॥]
समानः सवर्णे दीर्घीभवति परश्च लोपम् १ | अवर्ण इवर्णे ए २। उवर्णे ओ ३। ऋवर्णे अर् ४। वर्णे अलू ५। एकारे ऐ ऐकारे च ६ । ओकारे औ औकारे च ७ । इवर्णो यमसवर्णे न च परो लोप्यः ८। वमुवर्णः ९। रमृवर्णः १०। लम् लवर्णः ११ । ए अय् १२ | ऐ आय् १३ । ओ अव् १४। औ आव् १५। अयादीनां यवलोपः पदान्ते न वा, लोपे तु प्रकृतिः १६ । एदोत्परः पदान्ते लोपमकारः १७। न व्यञ्जने स्वराः सन्धेयाः १८ |
इति सन्धौ सूत्रतः द्वितीयः सन्धिः समाप्तः ।
[या देवी श्रूयते नित्यं विबुधैर्वेदपारगैः । सा मे भवतु जिह्वाग्रे ब्रह्मरूपा सरस्वती ॥]
ओदन्ता अइउआ निपाताः स्वरे प्रकृत्या १। द्विवचनमनौ २ | बहुवचनममी ३ | अनुपदिष्टाश्च ४ | इति सन्धौ सूत्रतः तृतीयः सन्धिः समाप्तः ।
तृतीयः सन्धि:
चतुर्थः सन्धिः
[लम्बोदर नमस्तुभ्यं सततं मोदकप्रिय । अविघ्नं कुरु मे देव सर्वकार्येषु सर्वदा ॥ |]
वर्गप्रथमाः पदान्ताः स्वरघोषवत्सु तृतीयान् १ । पञ्चमे पञ्चमांस्तृतीयान् नवा २ | वर्गप्रथमेभ्यः शकारः स्वरयवरपरश्छकारं नवा ३ । तेभ्य एव हकारः पूर्वचतुर्थं नवा ४। पररूपं तकारो लचटवर्गेषु ५। चं शे ६ | ङणना ह्रस्वोपधाः स्वरे द्विः ७| नोऽन्तश्चछयोः शकारमनुस्वारपूर्वम् ८ । टठयोः षकारम् ९। तथयोः सकारम् १०। ले लम् ११। जझञशकारेषु ञकारम् १२ । शिन्चौ वा १३ । डढणपरस्तु णकारम् १४। मोऽनुस्वारं व्यञ्जने १५ वर्गे तदूवर्गपञ्चमं वा १६ ।
इति सन्धौ सूत्रतः चतुर्थः सन्धिः समाप्तः ।
[यस्य माता उमा देवी पिता यस्य महेश्वरः । मूषको वाहनं यस्य स मां पातु विनायकः ॥ |]
विसर्जनीयश्चे छे वा शम् १ | टे ठे वा षम् २। ते थे वा सम् ३। कखयोर्जिह्वामूलीयं नवा ४। पफयोरुपध्मानीयं नवा ५। शेषे से वा वा पररूपम् ६ । उमकारयोर्मध्ये ७| अघोषवतोश्च ८ । अपरो लोप्योऽन्यस्वरे यं वा ९ । आभोभ्यामेवमेव स्वरे १० । घोषवति लोपम् ११ । नामिपरो रम् १२ । घोषवत्स्वरपरः १३। प्रकृतिरनामिपरोऽपि १४। एष सपरो व्यञ्जने लोप्यः १५ । न विसर्जनीयलोपे पुनः सन्धिः १६ । रो रे लोपं स्वरश्च पूर्वो दीर्घः १७ । द्विर्भावं स्वरपरश्छकार ः १८ ।
इति सन्धौ सूत्रतः पञ्चमः सन्धिः समाप्तः ।
पञ्चमः सन्धिः
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
