________________
રાગાદિના ત્યાગસ્વભાવે જ્ઞાનનું પરિણમવું તે સારિત્ર છે. બધી વીતરાગી પર્યાય છે. સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન- ચારિત્ર ત્રણે એકલું જ્ઞાનનું પરિણમન જ છે. માટે જ્ઞાન જ પરમાર્થ મોક્ષકારણ છે.
(૬) વીતરાગી-નિર્વિકલ્પ દશા-આત્માનુભૂતિ એ નિશ્ચયમોક્ષમાર્ગ છે અને તે વખતે દે રાગ-વિકલ્પ સાધકદશામાં છે તે મોક્ષમાર્ગ નથી પણ સહચારી દેખીને તેને ઉપચારથી વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ કહેવામાં આવે છે.
(૭) જ્ઞાની એક સ્વભાવનું જ સાધન સાધે છે. બીજું ખરેખર સાધન નથી. નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ એક જ છે એમ જ્ઞાની માને છે અને ઉપદેશે છે. શુભરાગ મોક્ષમાર્ગ નથી. પરંતુ નિશ્ચય અને વ્યવહાર સાધકદશામાં સાથે જ હોય છે એવી નિશ્ચય-વ્યવહારની સંધિ છે.
(૮) નિશ્ચયનો પક્ષ બંધાણો તે પુરૂષને ભલે હજી અનુભવ નથી. તો પણ એનું જોર ચૈતન્યસ્વભાવ તરફ વળી રહ્યું છે. આ મારો આત્મસ્વભાવ નિશ્ચયથી જ પરમાત્મા છે એવા લક્ષવાળાને પર્યાયમાં પરમાત્મા પ્રગટ થાય છે.
(૯) સંપૂર્ણ સાધના ધ્યાનની જ છે. એક સમયના ધર્મધ્યાાનથી શરૂઆત થઇ બે ઘડીની શુક્લધ્યાનમાં સાધના પૂર્ણ થાય છે. સંપૂર્ણ ધ્યાનનો જ વિષય છે. (૧૦)આવા અલૌકિક માર્ગમાં છેવટ સુધી સાચા-દેવ-ગુરૂ-શાસ્ત્ર જ નિમિત્ત છે.
આવી સંપૂર્ણ સુખ પ્રાપ્ત કરવાની વિધિ સંક્ષિપ્તમાં-મુમુક્ષુજીવોને માટે રજૂ કરવામાં આવી છે.
૯૨. સંપૂર્ણ જૈનદર્શનનો સાર.
(૧) સાધનાનું પ્રયોજન શું છે ? સુખની પ્રાપ્તિ-મોક્ષ-ચાર ગતિના પરિભ્રમણમાંથી-દુઃખમાંથી છુટકારો.
-
(૨) આત્માનુભૂતિ-સુખાનુભૂતિ – એ જ સુખ પ્રાપ્ત કરવાનો એક સાચો ઉપાય છે. સુખ-મોક્ષ પ્રાપ્ત કરવાની વિધિ એક જ છે. પંચમ ગતિ – સિધ્ધ ગતિની વાત જૈન શાસન સિવાય બીજે ક્યાંય નથી. જેવું આત્માનું શુદ્ધ-પૂર્ણ વિતરાગ-સુખ સ્વરૂપ છે તેવું જ પર્યાયમાં પ્રગટ થાય એ વિધિ વીતરાગી
S
