________________
(૨) પ્રયોજનની સિધ્ધિ : હવે આવી અનાદિ-અનંત વીતરાગી દેવ-ગુરુશાસ્ત્રની યથાર્થ જ્ઞાનપૂર્વક શ્રદ્ધાન કરી દર છ મહિને છસો આઠ જીવ પોતાની ઉપાદાનની યોગ્યતા પ્રમાણે પોતાના જ સ્વભાવનો અચિંત્ય મહિમા લાવીને સ્વયં સહજ પુરુષાર્થ વડે સિદ્ધ અવસ્થા પ્રાપ્ત કરી લે છે અને ભવભ્રમણનો અંત લાવે છે. હવે જ્યારે એક સિદ્ધ થાય ત્યારે એક જીવ પોતાની સ્વતંત્ર ઉપાદાનની યોગ્યતાથી નિગોદમાંથી નીકળી ત્રસ પર્યાયમાં (વ્યવહાર રાશીમાં) આવે છે અને તેને અહીં બેહજાર સાગરોપમનો સમય – આ સિદ્ધ અવસ્થા પ્રાપ્ત કરવાના પ્રયોજનના હેતુથી આપવામાં આવે છે. તેમાં પ્રથમ કાર્ય સમ્યકત્ત્વ પ્રાપ્ત કરી ગુણસ્થાન બદલાવવાનું છે અને પછી ગુણ સ્થાનના ક્રમનો આરોહણ કરી સિદ્ધ દશાને પ્રાપ્ત કરે છે. અને એ કાર્ય નિર્ધારીત સમયમાં જો પૂર્ણ ન કરી શકે તો નિયમથી પોતાના સ્વતંત્ર ભાવકલંકની પ્રચુરતાના કારણે નિગોદમાં સહજ ચાલ્યો જાય છે અને ત્યાં અનંતકાળ સુધી દુ:ખનો અનુભવ કરે છે. આમાં કર્મ અને નિમિત્તે અકિંચિત્કર છે.
(૩)મોક્ષમાર્ગ અને સાત તત્ત્વ : હવે આવી વ્યવસ્થામાં સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાનચારિત્રની એકતારૂપ મોક્ષમાર્ગ – જે ત્રણ કાળ ત્રણ લોકમાં એક જ છે તેની પ્રરૂપણા સાત તત્ત્વો દ્વારા આચાર્ય ભગવંતોએ કરી છે તે જ્ઞાનમાં નિર્ધારીત કરવા જેવી છે.
૧. જીવતત્ત્વ (વર્તમાન જ્ઞાનની પર્યાય) જ્યારે મોહકર્મના ઉદયના નિમિત્તે પોતાની સ્વતંત્ર મિથ્યામાન્યતાથી અને રાગ-દ્વેષના પરિણામથી પરવ્ય ૨. અજીવ તત્ત્વ તેમાં જોડાણ કરે છે ત્યારે પોતાના શ્રધ્ધા અને ચારિત્રગુણની પર્યાયમાં વિપરીતરૂપે પરિણમે છે ત્યારે સ્વતંત્ર, ક્રમબદ્ધ પાતોની ઉપાદાનની યોગ્યતા પ્રમાણે જે ભાવકર્મ પર્યાયમાં ઉત્પન્ન થાય છે. તેને ૩.ભાવ આસ્ત્રવ કહેવામાં આવે છે અને એ પ્રક્રિયા જો ચાલુ રહે તો તેને ૪. ભાવ બંધ કહેવામાં આવે છે. હવે તેનું નિમિત્ત પામીને ધવ્યકર્મના પુદ્ગલ પરમાણુ પણ સ્વતંત્ર, ક્રમબદ્ધ, પોતાની ઉપાદાનની યોગ્યતાથી આત્મા તરફ ખેંચાઇને આવે છે તેને દ્રવ્ય આસ્ત્રવ કહેવામાં આવે છે અને ત્યાં પોતાની પ્રકૃતિ, પ્રદેશ, સ્થિતિ અને અનુભાગ વડે ત્યાં રોકાઈ જાય છે તેને દ્વવ્યબંધ
Te
