________________
૧૮) પ્રશ્ન - પર્યાયનો વિવેક તો જોઈએ ને!
ઉત્તર :- જેમ કરોડપતિ, ભિખારીને અધિકતા આપતો નથી. (ભિખારી થી દીનતા કરતો નથી, તેમ પર્યાયની જેટલી મર્યાદા છે એને જ્ઞાન જાણી લે છે. પર્યાયને
અધિકતા આપવા જશે તો પ્રયોજન જ અન્યથા થઈ જશે. (આજ વિવેક છે). ૧૯) અપરિણામી એક સમયના પરિણામમાં આવી જાય તો અપરિણામી ખતમ
થઈ જાય. ૨૦) પરિણામમાંથી અહેપણુ ખસવું અને ત્રિકાળ સ્વભાવમાં અહેપણુ થવું તે
શુદ્ધ જીવનું સ્વરૂપ છે. ૨૧) પ્રશ્ન:- અપરિણામીનો અર્થ શું? આત્મા પર્યાય વિનાનો સર્વથાકૂટસ્થ છે?
ઉત્તર :- અપરિણામી અર્થાત દ્રવ્યમાં સર્વથા પર્યાય નથી, એમ નથી. પરંતુ પરિવર્તનશીલ પર્યાયને ગૌણ કરીને હું વર્તમાનમાં પરિપૂર્ણ છું, અભેદ છું, એ રીતે ધ્રુવદ્રવ્ય અને ધ્રુવપર્યાય, (જેને નિયમસારમાં કારણશુદ્ધપર્યાય કહી છે) એને લક્ષગત કરવાથી સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ થાય છે. દ્રવ્ય પલટતું નથી, પર્યાય પરિવર્તન કરે છે. જો દ્રવ્ય પરિવર્તનને પ્રાપ્ત થાય, તો પલટતા એવા દ્રવ્યના આશ્રયે સ્થિરતા થઈ શકે નહિ. અને સ્થિરતા વિના સમ્યગ્દર્શન થઈ શકે નહિ. તેથી જે પરિવર્તન પામે છે તેનું લક્ષ છોડ અને ધ્રુવ અપરિણામી ચૈતન્યતત્ત્વ એક જ સારભૂત છે, તેનું લક્ષ કર! પર્યાય પરિણમે છે તેનું પરિણમન થવાદે, તેની સામે ન જો! પરંતુ તે જ કાળે તું પરિપૂર્ણ અપરિણામી ધુવતત્ત્વ છે તેને દેખ!
અહો ! જગતના જીવોને, હું વર્તમાનમાં જ પરિપૂર્ણ, ધ્રુવ, અપરિણામી તત્વ છું તે વાત રુચતી નથી અને પ્રમાણના લોભમાં આત્માને જો અપરિણામી માનીશું તો પ્રમાણજ્ઞાન નહિ થાય અને એકાંત થઈ જશે તેવી આડમારીને પર્યાયનું લક્ષ છોડવા ચાહતા નથી. અને તે કારણથી જ તેઓ અપરિણામી ચૈતન્યતત્વને પામતા નથી.
દષ્ટિનાંનિધાનના બોલ: (૧) સર્વજ્ઞ-સર્વદર્શી ઇ શબ્દ જ્યાં સામે આવે છે ને ત્યાં આહાહા! આખી વસ્તુ સર્વજ્ઞ અને સર્વદર્શી છે આખીતરવરે છે. (૨) આત્માને સદાય ઉર્ધ્વ એટલે મુખ્ય રાખવો. ગમે તે પ્રસંગ આવે પણ
