________________
૨૦ ]
આશીર્વાદ
L[ ઓગસ્ટ ૧૯૬૯ ત્રાટકયા અને શત્રુસેનાનાં હાંજા ગાડાવી નાખ્યાં. અંતરમાંથી દુઃખભર્યા વચન નીકળ્યાં કે, “ભાવી સુલતાનના સૈનિકે વળી પાછા ગભરાઈ જઈને પાછા પ્રબળ છે. મનુષ્ય ધારે છે કંઈ ને પ્રભુ કરે છે કર્યા અને સુલતાન પણ પાછા રણમાંથી નાસી કંઈ !” હવે તે રાજપાટ તેમને અત્યંત ફિકકું લાગ્યું છૂટયો! તેણે અત્યાર સુધી આવો પીર ક્યાંય જોયો અને જીવવું પણ તદ્દન વૃથા લાગ્યું. આથી પોતાના ન હતો.
પુત્રને રાજગાદીએ બેસાડીને તરત જ તેમણે પોતાનું પરંતુ અફસોસ! ભાવી પ્રબળ છે. જે બીજી રીતે શરીર ત્યજી દીધું. થવા સર્જાયું હતું, તે તેવી રીતે પણ થયું જ. હમ્મીરદેવ ધન્ય છે હમ્મીરદેવને! આજે એમનું પંચયુદ્ધમાં જીત્યા પછી ઘવાયેલા તથા રાયેલા વીરોની ભૂતનું પૂતળું આ નશ્વર જગતમાં નથી, પરંતુ વ્યવસ્થા માટે થોડાક રોકાયા; તે દરમિયાન નિશાન એમની વીરતા, ધીરતા અને કર્તવ્યપરાયણતાની ઉજજવગેરે પણ પહોંચી ગયાં. તેની સાથે હમ્મીરદેવ નહિ વળ કીર્તિ તો સૂર્ય અને ચંદ્ર પૃથ્વી ઉપર પ્રકાશશે જણાવાથી કશું પૂછ્યાગાડ્યા વિના જ સૌએ એમ ત્યાં સુધી ગવાયા જ કરશે; ભારતમાતાનું મસ્તક એમના માની લીધું કે મહારાજે યુદ્ધમાં વીરગતિ પ્રાપ્ત કરી જેવા પૂર્વજના નામથી સદાયે ઊંચું રહેશે, અને છે. આથી તે જ ક્ષણે રાણીઓ, દાસીઓ, અન્ય એમનું ચરિત્ર જનતા સમજતી થશે, તો તેના સુકાવીરોની સ્ત્રીઓ વગેરે જૌહર કરીને બળી મૂઆ ! - યેલા હાડમાં પણ વીરતાને સંચાર થયા વગર નહિ કેટલીયે મહેલોમાંથી કુદી પડી; કે લીયે કૂવાઓમાં રહે. એમણે સંસારને વીરતાનો પાઠ આપે છે કુદી પડી અને કેટલીકાએ છરા અને કટારેથી અને બતાવી આપ્યું છે કે, ભારતવર્ષ એ કેવા કેવા પિતાના પ્રાણ ત્યજી દીધા !
મહાન વીરાત્માઓની જન્મભૂમિ છે. આવી રીતે આ પ્રમાણે આ જોહરમ ૧૦ હજાર સ્ત્રીઓએ બીજાઓનાં દુઃખ હરવા અને આશ્રિતોને આશ્રય પોતાનાં બલિદાન આપી દીધાં. બીજી તરફ થેડી આપવા પાછળ ભારતવાસીઓએ અનેકવાર તન, જ વારમાં વીરપતાકા ફરકાવતા વીર હમ્મીરદેવ મોટા ' મન, ધન–સર્વ કાંઈ ન્યોછાવર કરી દીધાં છે. રામ, મને રથપૂર્વક પાછા ફર્યા; પરંતુ માગ માં જ મહેતાના કણ શિબિ દધીચિ, મોરધ્વજ, હરિશ્ચંદ્ર, ધ્રુવકુમાર, જોહરની ખબર સાંભળી ! સાંભળતાં જ તેઓ સ્તબ્ધ મહારાણા પ્રતાપ, શર શિવાજી અને હમ્મીરની આ થઈ ગયા. તેમનું દિલ હવે છેક જ તૂટી ગયું તેમના જન્મભૂમિ જગતભરમાં ધન્ય બની છે.
મોટાભાઈ– ધીરુ, મેં આપેલા બંને કાગળે ટપાલમાં નાખ્યા છે?
ધીરુ–હા, પણ તમે ટિકિટ બેટી ચડેલી. ઇંગ્લંડના કાગળ ઉપર બે આનાની, અને મુંબઈના કાગળ ઉપર સાડા ત્રણ આનાની.
મોટાભાઈ–અરે, એ તે ભારે થઈ! હવે શું થશે?
ધી– ચિંતા ન કરશે, મેં એને ઉપાય કરી દીધો છે. બંનેનાં સરનામાં મેં બદલી નાખ્યાં છે.
મોટાભાઈ–અરે ભલા માણસ, પણ મુંબઈને કાગળ તે તારી ભાભીને તેડવા માટે હતું, અને લંડનને કાગળ સંચા મંગાવવા માટે હતે !
