________________
ઓગસ્ટ ૧૯૬૯ ]
પ્રતિબંધ છે, માટે તરત જ તે પ્રતિબંધ હટવા જોઈ એ. ’
પુણ્યક્ષેત્ર કાશી
દુષ્કાળની વ્યાપક અસરથી ભયભીત થયેલા બાદશાહે પ્રતિબંધ તે। ઉઠાવ્યા પણ સાથે શરત કરી કૈં નિશ્ચિત સમયમાં નારાયણ ભટ્ટે વરસાદ આણવા જોઈ શે. નારાયણ ભટ્ટે તે શરત સ્વીકારી અને ગંભીરપણે અનુષ્ઠાન કર્યું, જેને લીધે વિસ્તૃત ભૂમિમાં પુષ્કળ વરસાદ જ્યેા. આ રીતે સન ૧૫૬૯ કે તેની આસપાસમાં વિશ્વનાથ મંદિરના પુનરુદ્વાર થયા. પણ દુર્ભાગ્યે ૧૬૬૯ માં ઔરંગઝેખે તેને ક્રી દૂષિત કર્યુ.. તે પછી હાલનું મંદિર રાણી અહલ્યાખાઈ એ ૧૭૮૩ માં બંધાવ્યું હતું.
ભગવાનનું ચરણાદક અસાધ્ય રોગાને મટાડે છે અને શ્રદ્ધાળુ ભક્તોના માનસિક સંતાપે દૂર કરે છે એમ મનાય છે. મંદિરની નજીક જ્ઞાનવાપી (જ્ઞાનના કૂવા ) છે, જ્યાં વિધમી'એ મદિર દૂષિત "ત્યારે ભગવાન પ્રવેશ્યા હૈાવાનું મનાય છે. યાત્રિકા મણિકર્ણિકાથી આરંભી પચાસ માઈલની કાશીની પ્રદક્ષિણા કરે છે, જેતે ‘ પંચકેાશી' કહે છે. વિશ્વનાથના મંદિર ઉપરાંત કાશીમાં ખીજાં પાંચ પ્રસિદ્ધ સ્થળ છે. પ્રથમ ગંગા અને અસીનુ` સંગમ સ્થળ છે, જેને લેાલા' પણ કહે છે; કારણ કે, ત્યાં પ્રસિદ્ધ સૂર્ય મ ંદિર આવેલુ' છે; અને બીજું, વરણા અને ગ ંગાનું સંગમસ્થળ કે જ્યાં ‘કેશવ ’તુ મંદિર છે.
ત્રીજુ સ્થળ ‘ પંચગંગાધાટ ’ છે, જ્યાં હિંદુમાધવનું મ ંદિર આવેલું છે. કહેવાય છે કે કિરણા, ધૃતપાપા, ગંગા, યમુના અને સરસ્વતી એ પાંચ નદીએ મહી' મળે છે. ચેાથું મહત્ત્વનુ` સ્થળ ‘ દશાશ્વમેધ વાટ’ છે. ‘દશાશ્વમેધ ' એવું નામ આ ઘાટને આપવાનુ કારણ એ છે કે પહેલાંના વખતમાં ભારશિવ ’ તરીકે ઓળખાતા રાજાએ અહીં' અશ્વમેધ યજ્ઞ કરતા અને દસ અશ્વમેધા કર્યાં પછી આ ધાટે સ્નાન કરતા. એક જાણીતા શ્લાક કહે છે કે
एको हि कृष्णस्य कृतः प्रणामो दशाश्वमेधावभृथेन तुल्यः । दशाश्वमेधी पुनरेति जन्म कृष्णप्रणामी न पुनर्भवाय ॥
[ ૩૫
• દસ અ ક્રમેધ યજ્ઞા કર્યાં પછી કરાતા સ્નાનના જેટલી ચેાગ્યત ભગવાન કૃષ્ણને એકવાર નમસ્કાર કરવાથી મળે છે. ક એટલેા છે કે યજ્ઞા પછી સ્નાન કરનારને સ્વર્ગ તેા મળે છે, પણ પુણ્ય પૂરું થયે ફરી તે મૃત્યુલેકાં આવે છે, જ્યારે શ્રીકૃષ્ણને નમસ્કાર કરના તે પુનર્જન્મ હાતા નથી.'
અ ંતિમ પાંચમું ) છતાં મહત્ત્વમાં કાઈથી ન ઊતરતું સ્થળ મણિકર્ણિકા ધાંટ' છે. ભગવાન વિષ્ણુએ ચક્રથી એક ખાડા ખેાદ્યો હતા. જ્યારે તે તપ કરતા હતા ત્યારે તેમના પરસેવાથી તે ખાડા ભરાયા. ભગવાન શિવે અહેાભાવથી માથું ધુણાવ્યું જેથી તેમના કાનનું મણિજયુ. કું ડલ તૂટીને એ ખાડામાં પડયું. તેથી તે ખાડાનું નામ ‘મણિકર્ણિ` ક’ પડ્યું. એ જ સ્થળે બંધાયેલા ઘાટ પશુ તે જ નામથી ઓળખાય છે.) આ સ્થળે જે માસ મરે છે તેના કાનમાં ભગવાન શંકર તારકમત્ર ભણે છે, જેથી તેની બધી ઈચ્છાઓ પૂરી થાય છે.
C
એક દંત થા છે કે એક વખત મહર્ષિ વ્યા સને બહુ ભૂખ લાગેલી, સમગ્ર કાશીમાં તેમને ભૂખ ટાળવા કાંઈ જ ન મળ્યું તેથી ક્રોધે ભરાઈ ‘ ત્રણ પેઢીએ પછી પામશે ' એવી
હી
વિદ્યા, ધન અને સૌહાર્દ નાશ
તને શાપ આપવા તેમણે વિચાયુ, પણ કાશી ઉપર ધ્યાવાન ભગવાન 'કરે. ગૃહસ્થનું સ્વરૂપ લઈ વ્યાસને સુંદર ભેાજન આપી શાપ આપતા રાયા.
સેાળમા સૈકામાં પણ નારાયણુ ભટ્ટે શ્રેષિત કરેલું કે, ભગવાન વિશ્વનાથના મ ંદિરમાં અસ્પૃશ્યતાના પ્રશ્ન જ નથી; કારણ કે ત્યાં કલિકાળમાં ભગવાન શિવ સ્વયં અર દૃશ્ય પદાર્થોના સ્પર્શથી થયેલા દાષને નિવારે છે. યાય શિવ માનવજાતના કલ્યાણ માટે દરરાજ વહેલી સવારે મણિકર્ણિકાના ઘાટ ઉપર સ્નાન કરે છે.
ब्राह्मे मुहूर्ते मणिकर्णिकायां स्नात्वा समाराधयति स्वमेव । अस्पृश्य संस्पर्शविशोधनाय कलौ नराणां कृपया हिताय ॥ ( ‘ ત્રિસ્થલીસેતુ'
સનત્કુમારસ ંહિતાનું અવતરણ ) કહેવામાં આવે છેકે વિદ્વાન હૈા કે અવિદ્વાન,
