________________
આશીર્વાદ
૩૬ ]
બ્રાહ્મણ ા કે ચાંડાલ, પણ મણકર્ણિકા ઘાટ ઉપર સ્નાન કરવાથી દરેકની સમાનરૂપે મુક્તિ થાય છે.
માણુસા વૃદ્ધાવસ્થા અહીં ગાળવાને ઝંખે છે. કાશીનું મરણ જન્મમરણના ફેરામાંથી છેડાવે છે.
પહેલાં અને હજી પણ કરાડા માણસા ભગવાન વિશ્વનાથનાં દર્શનને જીવનનું મહ ધ્યેય સમજે છે. દૂર અને નજીકના પ્રદેશાથી તે અહીં 'આવતા રહ્યા છે અને હજી આવે છે. ભગવાન વિશ્વેશ્વર-દુનિયાના સ્વામી–જમાના થયું દૃઢપણે કાશીમાં વસે છે અને સમગ્ર ભારત તેમની ભક્તિ કરે છે.
"
• દિવાદાસ ' રાજાએ કાશી હસાવ્યાનું મનાય છે. શત્રુજિત રાજાના પુત્ર શતાન કે કાશીના રાજાના અશ્વમેધને વાસ્તે છેાડેલા ઘેાડાન પ યો હતા. કાશીના રાજા અજિતશત્રુને બાલાકિ ગાગ્યે બ્રહ્મવદ્યા .. ખવવાનું વચન આપ્યું હતું.. પત જલિના વ્યાકરણુ મહાભાષ્યમાં ગંગાકિનારે કાશી હાવાના ઉલ્લેખ છે. બૌદ્ધ ધર્મોનાં પુસ્તકા પણ કાશીને દ્યાના મહાધામ તરીકે ઓળખાવે છે. ભગવાન મુદ્દે સૌથી પહેલા ઉપદેશ કાશીના સીમાડે ‘સારનાથ 'ના સ્થળે કર્યાં હતા તે ત્યાંથી ધર્માંચક્ર ગતિમાન કર્યુ હતું. ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે જેમ કાશીનાં વારા સી, અવમુક્તક, આનદકાનન અને મહાસ્મશાન એ નામેા પ્રસિદ્ધ હતાં, તેમ ( બૌદ્ધોના ) · યુવ’જય જાતક’માં જણાવ્યા પ્રમાણે સુરધના, સુદ'ના, બ્રહ્મવના, પુષ્પાવતી અને રમ્યા એ નામેા પણ પ્રચલિત હતાં. ‘ કાશી ’ એ પ્રદેશવાસી નામ હતું અને તેની રાજધાની ‘ વારાણસી ’ કહેવાતી. યુદ્ધના સમયમાં કાશી કાશલ રાજ્યના ભાગ હતા. ચીની યાત્રી હ્યુએન- ત્સંગે સાતમા સૈકામાં કાશીની મુલાકાત લીધી હતી. તે લખે છે: કાશીની રાજધાનીમાં વીસ દેવમ દિશ છે, જેનાં શિખરા અને ખડ઼ા પથ્થર તથા લાકડાનાં છે. વનરાજિઆ મદિરાને છાયા આપે છે અને નિમ્મૂળ વહેાં એમની પ્રદક્ષિણા કરે છે. કાંસાનુ અનેલું રાજા મહેશ્વરનું બાવલું આશરે સા ફૂટ ઊંચું છે. એના દેખાવ એવા ગભીર તે લક્ય છે કે જાણે તે જીવંત હાય એમ લાગે છે.’
પોંચગંગા ધાટ પર અગાઉ શિપનુ. એક માટુ મંદિર હતુ, જેને ઔરંગઝેખે ભાર!` હતુ`. હેવન
[ ઓગસ્ટ ૧૯૬૯
લખે છે કે, આ જ મંદિરનું વષઁન કરતાં હ્યુ-એન –સ ંગે લખ્યું હતું કે તે કુશળતાથી કાતરેલા પથ્થર અને કીમતી અણિયારા લાકડાથી બનાવાયું હતું; એમાં સેા ફૂટ ઊ’ચી ગંભીર અને ગૌરવપૂર્ણ, પ્રેક્ષકના ચિત્તમાં મહાભાવ જગાડતી અને જીવંત દીસતી શંકરની મૂર્તિ હતી. ત્યાં પંચગંગા ધાટની પાંચ સેાપાનશ્રેણીએ હિમાલયની ઊંચાઈ એથી વહેતી પાંચ પવિત્ર નદીએને ખ્યાલ આપે એ ઉચિત છે.
કાશીનાં અનેક પવિત્ર સ્થાનામાં ‘ પદ્મપુરાણુ ’ વિશ્વનાથ, બિંદુમાધવ, મણિકર્ણિકા અને જ્ઞાનવાપીને ઉલ્લેખ કરે છે, જ્યારે શિવપુરાણ' તિલભદ્રેશ્વર મહાદેવ અને દશાશ્વમેધેશ્વરના ઉલ્લેખ કરે છે. અયેાધ્યાના રાજા હરિશ્ચંદ્રની સત્યનિષ્ઠાની વિશ્વામિત્રે સેટી કરતાં રાજાએ ચંડાલને ત્યાં ચાકરી કરી ઋચુ ચૂકવ્યું હતું એ ધટનાસ્થળ તરીકે મણિકર્ણિકા ઘાટના નિર્દેશ થયા છે. પ્રાચીન શક્તિપીઠમાંની એક વારાણુસીમાં હતી. સતી—પાવ તીનું પૂજન્મનું નામ—નાં અંગામાંના ડાખા હાથ કાશીમાં જઈ પડયો હતેા. કેટલાક અન્નપૂર્ણાને અને બીજા વિશાલાક્ષીને -કાશીમાંની શક્તિપીઠ તરીકે ઓળખાવે છે.
J
કાશીનિવાસને ખૂબ પુણ્યકારક માનવામાં આવ્યા છે. કાશી અને તક્ષશિલાની પ્રાચીન હિંદુ વિદ્યાપીઠે ખૂબ જાણીતી હતી. એમ કહેવામાં આવ્યું છે કે. માણસે જિંદગીના પાશ્ર્લેા ભાગ કાશીમાં વિતાવવે જોઈ એ. કેટલાક માણસા · ક્ષેત્રસંન્યાસ ’ કરે છે એટલે ભગવાન વિશ્વેશ્વરથી પાંચ યેાજનથી દૂર કદી ન જવાનું વ્રત લે છે.
વિશ્વેશ્વર એ કાશીના
करिष्ये क्षेत्र संन्यासमिति सञ्चिन्तयेद् बुधः । पञ्चकोशाद् बहिः क्षेत्रान्न गच्छाम्य म्बिकापते ॥ (તીર્થ પ્રકાશ, પૃ. ૧૬૫) સ્વામી છે, ભૈરવ કાટવાલ અને હુંઢીરાજ શાસક છે. અન્નપૂર્ણાદેવીનુ મંદિર અક્ષયવટની પશ્ચિમે વિશ્વેશ્વરની નજીકમાં ખાવેલુ છે. નજીકની જ ગલીમાં ઢુંઢીરાજ ગણપતિનું મદિર છે. આજે જ્યાં ઔરંગઝેબે બંધાવેલી જ્ઞાનવાપી પાસેની મસ્જિદ છે, ત્યાં વિશ્વેશ્વરનું પ્રાચીન મંદિર હતું. વરણાસંગમ ધાટની પાસે આદિકેશવનું મંદિર છે. કાશીના રાજધાટ રેલવે સ્ટેશનની પાસે જાણીતા
