Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArtha sUtranA kataoN koNa? zvetAMbara digaMbara ke lekhaka : pUjaya AgamoddhAraka zrI AnaMdasAgara sUri ma. saMpAdaka : muni zrI akSayacaMdra sAgarajI |
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI manorathakalpadrumapArzvanAthAya namaH pU. AgamoddhAraka AnaMdasAgara sUraye namaH tatvArthasUtranA kartA koNa? (pU. AgamoddhArakazrI kRta 'tArtha tRtaniya (hindI)nuM gujarAtImAM bhASAMtara) - saMpAdaka pU. paMnyAsa pra. zrI hemacandrasAgarajI ma.nA ziSya pU. muni zrI akSayacandrasAgarajI ma. anuvAdaka pro. bI. TI. paramAra, (surata) M.B.A.Sc. prakAzaka AgamoddhAraka pratiSThAna - chANI-391740 .
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dravya sahAyaka AMbAvADI jaina saMgha - amadAvAda bhuyaMgadeva jaina saMgha - amadAvAda pU. sAdhvIzrI divyadharmAzrIjInI preraNAthI nAnapurA jaina saMgha (surata) nI baheno bhAvikakumAra ANaMdIlAla (surata) 9) prakAzakaH AgamoddhAraka pratiSThAna, chANI-391740 prAptisthAna AgamoddhAraka pratiSThAna chANI-vaDodarA-391740 zreyasa ke. marcanTa . 1, nizA epArTamenTa, gopIpurA, surata-395 001. sAgara bolaberIMga seMTara 6-vakatA cembarsa, khADIyA, amadAvAda-380001. zAradAbena cImanalAla ejyu. rI. seMTara, darzana', rANakapura sosA nI sAme, zAhIbAga, amadAvAda-380 004. prathama AvRtti - 1000 * mUlya: 40-00 * prinTIMga sahayogaH ramezabhAI DIMgucA (pUjA prinTa poInTa) mudraNaH yajJezabhAI paMDyA, prinTa vijhana, sITI mIla kaMpAunDa, - rAyapura daravAjA bahAra, amadAvAda.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 : 2 na ja = anukramaNikA vedhaka dRSTi prakAzakIya saMpAdakIya AgamoddhArakazrIkRta granthanI zarUAta graMthakAranI utkRSTatA graMthakartAnuM nAma-nirNaya vAcaka koNa ? graMthano samaya graMthanI utpatti Adya zloka zAstra saMpradAya saMpradAya bheda sUtra carcA sUtra taphAvata taphAvatanI vicAraNA sUtrapAThano viparyAsa bhASyakartA viSe mImAMsA bhASyanI svopajJatA viSe vicAraNA bhASyane asvIkAra karavAnuM kAraNa bhASyakAranuM anukaraNa kRtinI AvazyakatA kRtinuM svarUpa darzanazAstronI chAyA = = je che ? $ $ $
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedaka daSTi jainamAtrane svIkArya sUtra eTale "zrI tattvArthasUtra" paraMtu AnA kartA koNa? zvetAMbara ke digaMbara ? evI dvidhA tyAM sudhI ja TakI zake che jyAM sudhI A pustaka najara-gocara na bane ! pUjya AgamodhdhAraka zrutajJaziromaNi - AnaMdasAgara sUrIzvarajI ma.nI vedhaka dRSTimAMthI nIpajeluM A lakhANa nayanagocara banyuM ke basa. sarI paDaze udgAra ke hAtha kaMkaNa ke ArasI kyA ?" varaso pUrve prakAzita ane hindIbhASI A pustaka durgama ane durlabha-su banyuM. suvineya muni zrI akSayacaMdrasAgarajI dvArA saMpAdita gurjarabhASI A pustakanuM prakAzana durgamatA ane durlabhatAne dUra karI rahyuM che e harSano viSaya che. bahoLo pracAra pAmI A pustaka bhrAntino nirAza ane bhramaNAno vinAza karavA puravAra thaze e ja vizvAsa. - hemacaMdrasAgara
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya tArkika ziromaNI pUjya AgamoddhArakazrI AnandasAgarajI ma. katuM tatvArthavRtanmAniya ' pustakanuM gujarAtI bhASAMtara svarU5 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?" A pustaka prakAzana karatA amo khUba harSa anubhavIe chIe. pU. munirAjazrI akSayacandrasAgarajI mahArAje bhASAMtarane sAdyanta nihALI - azuddhi, kSati dUra karI - saMpUrNa praphane tapAsI arthAt AkhuM pustaka saMpAdana karI amArA hAtha dharyuM che. tethI amo teozrIno khUba upakAra mAnIe chIe. prophesara bI.TI. paramAra sAhebe bhASAMtara karyuM tethI amo temanA paNa traDhaNI chIe. te sivAya prinTavIjhananA mAlika zrI yajJezabhAI paMDyA tathA sahayogI zrI ramezabhAI DIMgucAvALA vagerene paNa smaraNa karI RNa adA karyAno saMtoSa mAnIe chIe... A pustakamAM tattvArthasUtra saMbaMdhI zvetAMbaranI samasta mAnyatAo suvizudhdha ane satya che tenI sAbitI AlekhAyelI che. sarva sujJa puruSo taTasthatAthI nihALe e ja zubhAkAMkSA. li. AgamoddhAraka pratiSThAna chANI (391740)
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa saMpAdakIya A tattvArthasUtra ati uttama grantha che. jenA dvArA jainazAsananuM bahU darzana alpa prayAsa thaI zake che... jemAM jIvavijJAna, jaDavijJAna, bhUgoLa, khagoLa, sthitisthApakatA, karmavijJAna, parAdhInatA, svAtaMtra, paramazAMti, mokSa ItyAdi aneka viSayono saMgraha mAtra ra00 zloka pramANa akSaromAM saMgrahita karela che. ane tethI ja to "jaina paraMparAno ItihAsa bhA. 1 pAna naM. ra30" upara lakhyuM che ke "vAcaka umAsvAtijIe takSazilA vagere vidyAlayomAM jainadarzanano abhyAsa karAvI zakAya tevuM tattvArthasUtra' banAvyuM." vaLI, Avo uttama grantha (sUtra) hovAne kAraNe ja kahI zakAya ke jainazAsananA tamAmetamAma saMpradAyo A granthane hoMze hoMze potAno kahI apanAve che... ' are... pelA digaMbaro...! jemane paramAtmAvIra prabhunA gaNadhara racita ekI paNa Agama mAnya nathI. paraMtu A grantha to temane ya avazya mAnya che. tethI ja A granthakartAnuM nAma vagere badalI potAnA paMthIya (digaMbarIya) banAvavAnI bAlIza ceSTAo AcarI rahyA che... paraMtu... jainazAsananA satyasiddhAMto to hajuM sADAaDhAra varSa sacetana rahevAnA che. ane tenuM sacaitanya TakAvanAra mahApuruSo ya marajIvAnI mAphaka maraNIyA prayAsonA prAnta ya amara rAkhavAnA. kemake, e mahApuruSo pAse samakti sahitanA jJAnAdika pracaMDabaLano prabhAva hoya che. teo dvArA prastuta zAstrIya tarka-sutarkabaddha kheDANathI vipakSIonuM abhUta rIte kAsaLa nikaLI jAya che. e ja rIte 45 varSa pUrve mahApuruSa tarIke thaI gayelA pUjyapAda devasUrI tapAgacchasamAcArI saMrakSaka-bahuzruta-AgamoddhArakazrI AnandasAgara sUrIzvarajI mahArAje jainazAsananA siddhAntone TakAvavAno prabaLa prayAsa "tatvArthatanmaniya' nAmanA hindIbhASIya pustakamAM karyo che. je jainazAsananA anuyAyine sanmArge dore che. vaLI temAM digambaronA jUThANAM ya spaSTa rIte taravarI Ave che. jo ke pustaka jotAM keTalAkane pU. yazovijayajI ma. racita A kaDI yAda AvI - - - - * O
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ _ -- -cAra (paNa jAya ke "klezavAsita mana te saMsAra, klezarahita mana te bhavapAra." zrI vAsupUjya svAmi stavanamAM pUjyazrI saMsAnuM pramukha kAraNe kleza" jaNAvI rahyA che. kemake, klezanI eka ja cinagArI saLagatAMnI sAthe bhabhakatI jvALAo Abha UMcerI bhabhUke che. pariNAme AtmaguNonI saMpadA rAgadveSanI rAkha nIce daTAI jAya che. ane asaMkhyakALa lagI vibhAvadazA sattArUDha bane che. jethI pU. yazo vi.ma.nI A vAta nyAyapUrvakanI che. temAM sau sujJa sajjano saMmata che. ane tethI ja sajJa sajjano kleza-kaMkAsanI AgathI dUra rahevA mathe che. che tema chatAM. A "tattvartha tanmeniya' nAmanA pustakanA bhASAMtararUpa 'tattvArthasUtranA kartA koNa..?' nAmanA pustakane jotAM ja adhakacarA jJAnI ke jainazAsAvo bavaphA mAnavane manamAM ema thaI paNa jAya ke "A zenA jhaghaDA..!!! jene je mAnavuM hoya te mAne, khoTI paMcAto karIne zA mATe klezanI cinagArI cAMpavI ???' ityAdi AvI kamAnyatAo jainazAsanathI bevaphAM mAnavanA manamAM jAgavAnI zakyatA kharI. joke A ja mAnavIne potAnI peDhIne koI "mArI che" ema kahe to...? javAbamAM e mAnavI "hA, bhAI tArI' ema nahi kahe. te mAnavIne kharekhara !potAnI peDhI jeTalI ya kiMmata jainazAsananI nathI ja.. jyAre pUjyapAda AgamoddhArakazrI AnandasAgarajI ma.nA manamAM "jainazAsana' e ja sarvasva hatuM. jainazAsananI maulika koIpaNa mAnyatAmAM pheraphAra karI de te temane jarAya pAlave tema nahotuM. mATe potAno (jainazAsanano) grantha "tattvArthasUtra' ane tenA kartA'nI bhramita mAnyatAne phelAvavAnI bAliza ceSTAno jaDabesalAka paDakAra A pustakamAM pAtharyo che.. kadAca, koIne ema paNa thAya ke 'pUrvenA kALamAM jabarajasta virodha cAlato haze. paraMtu Aje vAtAvaraNa zAMta che.. to zA mATe Aje A pustakanuM punaH prakAzana (bhale bhASAMtararUpe) karAvavAnI jarUrata..? vAta vyAjabI che. paraMtu sAthe samajavA jevuM e che ke Aje baMneya pakSo vidyamAna che. ane baMne pakSo potapotAnI mAnyatAmAM jabbara kaTTara che, nAmakkara have, kAle uThIne koI digaMbarapaMthI potAnI mAnyatAne kutarkothI paNa potAnuM
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAya. mAneluM satya sthApavA prayAsa kare.. ane te samaye jo zvetAMbara pAse A "tattvArthI sUtra saMbaMdhI sutarko hayAta na hoya to !!! - dA.ta. digaMbarapaMthI strImukti, kevalI bhakti, nirvastrIya ja kevalI bane - mukti pAme - vagere asatya siddhAntone potAnA kutarkothI siddha karavA pracaMDa prayAsa karI rahyA che. paraMtu saphaLatAno kinAro sAMpaDI zakato nathI. kema ke evA evA aneka asat siddhAntone jaDamULathI ukheDI nAkhavAmAM samartha evA sutarko Aje ya aDikhama vidyamAna che. jo kALakrame AvA sutarko vinaSTa pAme to kharekhara ! jainazAsananA satyAMzI sarvanAza tarapha dorAyA vinA na rahe. mATe ja pANI pahelAM bAdhI pALa' e kahevata anusAra A pustakanuM punaH prakAzana karavA nirdhAryuM. ane e paNa gujarAtI vargane anulakSIne, gujarAtImAM bhASAMtara karAvI saMpAdana kArya hAtha dharyuM. hindImAM chapAyela e pustakanuM gujarAtImAM bhASAMtara pro. bI.TI. paramAra (M.A, B.Sc) (surata) dvArA sampanna thayuM che. pUrve eka hindInA ema.e. vyaktine A pustaka bhASAMtara karavA ApyuM hatuM. paraMtu te vyaktine pU. AgamoddhArakazrInI hindI bhASA khUba agharI lAgI. pariNAme temaNe bhASAMtara karavAnA prayatna upara, pUrNavirAma mUkyuM. jyAre pro. bI.TI. paramAre e pustakane hoMze hoMze vadhAvI sAhasika rIte bhASAMtara karI mAre hAtha dharyuM. - bhASAMtaramAM sAhityika dRSTie kyAMka kyAMka sudhAro, yA koIka zabdo ke | vAkya athavA lAIna rahI javAnI kSatine pUrNa karIne temaja prapha saMbaMdhI paNa kArya pUrNa karI A pustaka tamAre hAtha dharavAno prayatna saphaLatAne Are pahoMcyo che. A pustaka saMpAdananI pAchaLa pU.paM.pra. gurudeva zrI azokasAgarajI ma., pU.paM. vaDila gurudevazrI jinacandrasAgarajI ma. tathA paramopakArI pU.paM. gurudevazrI hemacandrasAgarajI ma.nI asIma kRpA tathA hitaciMtaka pU. zrI jagaccandrasAgarajI ma.nI sahAnubhUti prazaMsanIya che. te sivAya A prasaMge kyAMka kyAMka sujJa zrI ramezabhAI DIMgucA, dipena-mitezaprazAMta cetana vagerenI smRti paNa smaraNIya che. teo paNa aMze sahayogI banyA mATe sto !
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ - atte eka vinamra sUcana... A pustaka saMpAdana pAchaLano eka mukhya hetu e) che ke dareka AtmAo paramAtmAnA suvizudhdha siddhAntone hRdayakamaLamAM birAjamAna karI, mokSakalakSI bane... bhUlecUke paNa A pustaka vAMcI digaMbarapaMthI para dveSa to haragIjha na kare. evA sadAzaya sAthe. pUjya gurudevazrIcaraNalIna muni akSayacandrasAgara (jaMbudvIpa-pAlItANA) tA.ka. 5. AgamoddhArakazrInI zrI tattvArthasUtranI mahattArUpa prastAvanA vAMcavAnuM ! cUkazo nahi.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAta AgamoddhArakazrI kRta avazya paThanIya anya darzanakAronA anukaraNa para A tattvArtha sUtra takanusArIo mATe banAvela hovAthI nimnokta sUtro parIkSAnI ane anukRtinI dRSTie karavAmAM AvyA che. (1) " sInajJAna vAritrALa mokSamA' (jJAnakriyAmAM mokSa) | ema jJAnanaya ane kriyAnayanA hisAbe pahelA hatuM. svadarzanamAM adagdhadahananyAyathI A lakSaNa hatuM. ahIM ItaranI vyAvRtti mATe darzanapUrvaka ane "samya' zabdayukta lakSaNa levAmAM AvyuM. zAstromAM zAstrone atte jJAnAdikano vicAra mokSanA sAdhanarUpe thato hato. ahIM prayojananA hisAbe AghamAM (prAraMbhamAM) kahyuM. zAstromAM ayogipaNAne mokSanuM kAraNa mAnIne tenI kAraNaparaMparAne paNa sAdhana mAnyuM. ane ahIM A hAra-paraMparAnA vicArathI ja "mArga' zabda mUkyo. mArga-gamanamAM prAyaH pUrva pUrvanuM prayANa uttara uttarane prApta karAvanAra hoya che. AmAM koI paNa gamanane | anyathA siddha athavA nakAmuM nahIM kahI zakAya. (2) Itara darzanakAroe jyAre potAnA darzanamAM ane bIjAmAM mArga zabda lagADyo tyAre AmAM paNa "mokSamArga' zabda vaDe kahevAmAM AvyuM, eTale ke "mokSa' zabdanI sAthe "mArga' zabda joDavAmAM Avyo che. (3) "tattvarthazraddhAnuM sacadranaM Ano bheda darzAvanAra sUtra alaga rAkhIne A sUtra lakSaNa tarIke ja jUduM karyuM. nahitara nisafghAyAM tazraddhA sagavaM' ATaluM ja kahI dIdhuM hota. AmAM darzana zabda paNa sUcaka ja che. (4) Itara darzanakAro mAtra saMhitAdi vaDe vyAkhyA mAne che, jyAre tattvArtha kare nAmAdi nikSepa vaDe vyAkhyA darzAvavA mATe "nAmasthApanA0' sUtra kahyuM | (5) jJAna zabda vaDe zuddha jJAna rAkhIne sAmAnya bodha darzAvavA mATe adhiga, zabda mUkIne "mAnavairadhAma:' ema kahyuM. athavA bodha zabda na rAkhIna adhigama zabda anya darzananI prasiddhithI haze. kyAreka trIjA sUtramAM adhigama zabda vaDe paNa upadeza levAmAM Avyo che. tenA sambandhathI pramANa ane nayathI arthAtu tanmaya vAkyo vaDe upadeza thAya che ema mAnI laIe to paNa e ja thayuM ke anya darzanakAro potAnI prarUpaNA pramANathI che ema mAne che. paraMtu A loko mAtra nayAdi vaDe ja prarUpaNA karanArA che ane jainane to pramANa ane naya bannethI ja prarUpaNA ISTa che. A rIte paNa A darzananA hisAbe sutra che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha (6) "tatva prama' ane "sAthe parokSa', "pratyakSa cit' A traNa sUtro paNa Itara darzanonA adhikArathI che. . - . (7) matyAdi jJAnonA sUtromAM dravya, kSetra, kAla ane bhAva vaDe viSaya darzAvyo che, tyAre tattvArthakAre mAtra dravya ane bhAva ja darzAvyA. emAM paNa kSetra ane kAlane dravya mAnyA. emAM takanusArIonI anukuLatA ja tattva che. (8) adhigamanA kAraNone darzAvatAM, je traNa sUtro " prAthami', nirdeza0' "satasaMdhyA' evAM jaNAvyAM che te takanusArIonI anukuLatA mATe ja (9) Itara darzanazAstromAM pRthvI, jala, vAyu ane agnine jaDa mAnyAM che. paraMtu ahIM emane sacetana batAvyAM che. vaijJAnika loko paNa vanaspati ane pRthvIne have sacetana mAne che. - (10) anya dharmavALAoe iMdriya ane viSayanA vaiSamyathI ja padArthajJAnanuM vaiSamya mAnyuM che. paNa bhagavAna zrI umAsvAtijIe pArtha tathA IdriyanuM vaiSamya nA hovA chatAM jJAtAnI dhAraNAne kAraNe paNa jJAna-viSamatA mAnI che, anya dharmavALAoe bhinna IMdriyanuM yugapatu jJAna thaI jAya tene rokavA mATe jJAnanI yugapatu anutpatti mATe aNuM jevuM pote mana mAnI lIdhuM. ane te aNu saMbaMdhI evuM mana mAnyuM ke je IMdriyanI sAthe saMyukta hoya tenuM jJAna utpanna thAya, paraMtu eka ja iMdriya vaDe aneka viSayonuM jJAna thavAno avasara AvI jAya eTale ke eka ja sparzana vaDe zIta, uSNAdi jANavAno, rasanA vaDe tiktAdi aneka rasa, caluM vaDe aneka rUpa, ane zrotra vaDe aneka zabda jANavAno avasara AvI jAya to pachI jJAtAnI dhAraNAne AgaLa karavI ja paDe. e ja rIte vAcakajI mahArAja pharamAve che ke jenI dhAraNA AtmIya kalyANanA dhyeyavALI nathI te manuSya potAnuM jJAna AtmakalyANanA dhyeyathI na karatA pIdgalikanA dhyeyathI ja kare che te jJAnanuM prayojana paNa pIlika ja siddha karaze. tethI e pIdgalika dhyeyavALAnuM jJAna ajJAna ja che. arthAt jJAnanuM samyakapaNuM saddhAraNAthI ja thAya che. ane sad dhAraNAvALAnA jJAnano ja pramANa vibhAga darzAvyo che. (11) anya darzanakAronA anukaraNathI ja A tattvArthanI racanA hovAne kAraNe ja to "satata' A sUtramAM anya dhAraNAvALA mATe "unmatta' evo kaTu zabda vAparyo che. arthAt anya darzanakArono ayogya ane asatya pracAra joIne ja
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ A anukaraNakArane dhRNA thaI haze ane te dhRNAthI ja A kaThora kathana thayuM haze.) (12) jema dIpaka-jyoti eka sarakhI hovA chatAM paNa kAcanA raMganA anukaraNathI ja bhinna bhinna prakAza thAya che, tevI ja rIte padArtha tathA iMdriyAdi vaDe samAna buddhi utpanna thatI hovA chatAM dhAraNAnA raMganuM ja anukaraNa buddhi kare che. tethI yogya dhAraNArahitane ajJAna ja mAnyuM. eTale jema AMdhaLA mANaso padArthane na joI zakavAthI yathAyogya dRzya padArthanI bAbatamAM heyopAdeya pravRtti karI zakatA nathI te rIte ja mRgatRSNAne jaLAzaya mAnavAvALAnI mAphaka paNa athavA sonAne pittaLa ane pittaLane sonuM jonArA mANaso paNa yathAyogya heyopAdeya phaLane meLavI zakatA nathI. e ja rIte ahIM paNa syAdvAdamudrAnI ane mokSadhyeyanI dhAraNA nahIM rAkhanAra AtmapakSe abodha ke durbodha che tethI tenA jJAnane ajJAna mAnIne pramANe NanI gaNatarImAM ja nathI lIdhuM. (13) ItaradarzanakArone sAkAda maMjUra karavo nathI tethI emaNe upakramathI sUtronI vyAkhyA karavI nathI. badhI vastune nAmAdi catuSkamaya mAnavAvALo ja upakramAdi rUpe vyAkhyAna svarUpa karI samajAvI zake, e kAraNe ja bhagavAna umAsvAtijIe nAmasthApanAdinuM sUtra kahIne catuSkanI vyApakatA darzAvI; te rIte ja, anugama nAmanA vyAkhyAnamAM upayukta evA saMhitAdibheda Itara darzanakAroe maMjUra karyA paraMtu syAdavAda maMjUra karavAnA gabharATathI ja e lokoe nayanI dRSTithI vyAkhyA maMjUra nathI karI. chatAM paNa eka nayanI dRSTie te badhA mato che ja. paraMtu paraspara viruddha evA nayono samAveza karIne bIjAone vyAkhyAna karavAno moko hoya ja nahIM. kema ke ema karavAmAM viruddha dharmano samAveza karavo ja paDe. e ja hisAbe itara darzano nayasamUhane mAnatA nathI tema bhinna bhinna nayA vaDe padArthonI vyAkhyA paNa nathI karatA. paraMtu jaina zAsanamAM to sUtra ke artha - koI paNa na vicAraNA vinAnuM nathI. tethI bhagavAn umAsvAtijIe nayano vicAra calAvyo che. e ja apekSAe AcArya mahArAja zrI siddhasena divAkara pharamAve che ke bhagavAn ApanAmAM sarva dRSTi che paNa sarva dRSTimAM Apa nathI'. juo ! | "ughAvi sarvasaMdhava, samudrItvayi nAtha ! hRdayaH | | na ca tAsu bhavAn pradRzyate, pravibhaktAsu saritsvivodadhiH / / 1 // "|| arthAt nayavAdanA hisAbe jaina dharmamAM badhA dharmo che paraMtu anya dharmamAM jaina dharma nathI. nayavAdathI jo ema che to atIndriya padArthanA hisAbe ema che ke
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ - daza (badhA dharmo dvAdazAMgathI ja che ane tethI ja dvAdazAMga ja ratnAkara-tulya che. mAtra dvAdazAMgano ja padArtha anya majahabavALAoe anyathArUpe lIdho che.". (14) Itara darzanakAroe dravya ane guNAdi padArtha bhinna bhinna mAnyA che, tethI e loko guNAdika padArthone vyakta bhAvarUpe nirUpaNa karI zakatA nathI, jyAre jaina darzana dravya ane bhAvanA kathaMcit bhinnabhinnapaNAne mAnya karavAnA kAraNe bhAvanA nAma vaDe paryAya darzAvI zake che ane tethI ja tattvArthakAra mahArAja paryAya padArthane paNa sAthe laIne bhAvanA nAma vaDe ja guNonuM paNa nirUpaNa kare che. paraMtu vAcakoe dhyAnamAM rAkhavuM joIe ke A zAstra mokSaprAptinA dhyeyathI ja banAvavAmAM AvyuM che tethI vizeSa jIvanA uddezathI ja bhAvanuM nirUpaNa karyuM che. (15) anya darzanakAroe jIvane jJAnanuM adhikaraNa mAnyuM che. arthAt AtmAne jJAnanuM bhAjana mAnyuM che. paraMtu jaina darzananA maMtavyAnusAra na to jJAna AtmAthI bhinna che ane na jJAna AtmAmAM Adheya-bhAvathI raheluM che kiMtu AtmA jJAna-svarUpa ja che. e ja kAraNathI sUtrakAre "upayoga ' evuM sUtra kahyuM che. joke anya dharmavALAone paramezvaramAM jJAna mAnavuM che ane iMdriya ke mana je jJAnanA sAdhana mAnyA che te paramezvarane mAnavA nathI. tethI jJAna AtmAno svabhAva che ema jabarajastIthI mAnavuM ja paDaze. paraMtu taiyAyiko ane vaizeSikonI jema sAMkhyo paNa muktomAM jJAna mAnatA ja nathI. pachI e loko AtmAne jJAna-svarUpa kevI rIte mAnavAnA ? vAcakavRMda ! yAda rAkho ke e kAraNathI ja te matomAM AtmAnI sarvajJatAno sadbhAva mAnavo muzkela thaI jAya che. jJAnanI tanmayatA ja svIkArya nathI to pachI te loko jJAna ane tene rokavAvALA karmone kyAMthI maMjUra kare? (16) anya darzanakAroe sthaLa ane laiMgika evAM zarIra mAnyA che, jyAre jaina darzanamAM pRthvIthI manuSya sudhIne dArika (1) deva, nArakane pUrvabhavamAM karelAM kAryonA pariNAme lAkhogaNuM sukha-duHkha bhogavavA mATe yogya evuM vaikriya (2) mahAyogIne lAyaka AhAraka (3), A traNa zarIranA bheda sthaLanA jaNAvyA ane garbhathI mAMDIne vAvajIvana khorAkane pacAvIne rasAdi banAvavAvALuM taijasa (4) ane chelle karmano vikAra ke samUharUpa kArmaNa zarIra (5) - AvAM pAMca prakAranAM zarIra darzAvyAM che. (17) anya dharmavALAoe karmone ja padgalika mAnyA nathI. to pachI AyuSyane paudgalika mAne ja kevI rIte. ane AyuSyane padgalika ja na mAne to
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ agyAra pachI upakramo AyuSyane lAge che ane AyuSyanuM apavartana thAya che, evuM kema mAnI zake ? ane AvuM na mAne to anAvartanIya vibhAga to mAne ja kyAMthI ? te loko upakrama ane apavartanane nahIM mAne, evuM kadI paNa banaze nahIM. kema ke koI paNa manuSya zuM agni, hathiyAra (zastra) vagerethI Dare nahIM evuM bane che kharuM? hagiMja nahIM, to pachI mAnavuM ja paDaze ke e ja upakrama ane apavartananI sAbitI che. (18) trIjA adhyAyamAM karmabhUminA bheda darzAvatAM je "nyatra' karIne, devakuru, uttarakurunuM varjana karIne karma-akarma bhUminuM varNana dAkhala karyuM te asaMkhya dvIpasamudrAdi varNananI zailInI mAphaka alaukika che. ' (19) pAMcamA adhyAyamAM ajIva kAyathI zarU karI je dharmAstikAyAdinuM prakaraNa lIdhuM che te Itara darzanakAroe je AkAzanA adhikaraNanA hisAbe varNana karyuM hatuM tenuM ja pratibiMba che, paraMtu vastuo alaukika che. (20) utpAda, vyayAdinuM nirUpaNa itara darzanomAM svapnamAMya nahotuM ane hoI zake paNa nahIM. (21) "nizcale" A pAMcamA adhyAyanuM sUtra ja anya darzanakArone syAdvAda batAvavA sAthe A tattvArthasUtranuM vyApakapaNuM darzAve che. (22) ahIM tattvavibhAgathI AzravAdi prakaraNo che ane tethI ja keTalAMka sutro nAnAM ane keTalAMka moTAM paNa thaI gayAM che. A darzanakAronA sUtronI anukaraNIyatA ja darzAve che. (23) deva, nirgastha ane siddha mATe sthiti ane kSetrAdino vikalpa karIne je nirUpaNa karavAnuM darzAvyuM te paNa darzanakAronI anukRti che. (24) ema jaNAya che ke anya dharmavALAoe mahAdevanI aSTa mUrtinA hisAbe aSTAdhyAyIno vibhAga rAkhyo. ahIM te ja rIte daza prakArano zramaNa dharma ja mokSano sAdhaka ane tattvabhUta gaNIne daza adhyAya pramANa rAkhyuM che ane tethI ja kalikAlasarvajJa bhagavAn zrI hemacaMdrasUrIzvarajIe pramANa-mImAMsAmAM mahAvratadharmanA hisAbe pAMca adhyAya ane dazavidhayatidharma mATe daza Atmika mUkyAM che. A rIte anya kAraNo paNa Itara darzanazAstranI anukRtimAM ApI zakIe, paraMtu saMkSepa karIne sajjanone jAte ja vicAravAno saMketa karIne viramIe chIe. (25) "samanAmanA ' A sUtra saMsArI ane muktano vibhAga karyA pachI ane traNa-sthAvara bhedanI pUrve kahyuM che. eno artha ema thAya ke Itara darzanakAro
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAra badhA jIvone manathI yukta mAne che ane te manane paNa nitya mAne che. mATe ahIM darzAvyuM ke badhAne mana hotuM paNa nathI ane manano viyoga karIne ja mukta AtmAo manarahita thAya che. A sUtra sAmAnya vibhAganuM hovAthI ja AgaLa "saMsAtri sthAvara:' evuM ane "saMjJanaH samanacchA" evuM sUtra kahyuM. anyathA A sapanA "| sUtranI AvazyaktA nahotI. "saMjJanaH samanar:' ATaluM ja basa hatuM. ane "saMsAritra sthAvara:' A jagyAe " tri sthAvara' ATaluM ja basa hatuM. (26) "tivRtAdina-paryAyavettAni jJAna' ema kahIne ja "tat pramA' AvuM sUtra kahyuM te paNa Itara darzanakAro "IndriyArthasatrikarSa" Adine pramANa mAne che athavA prAmANya paNa jenA parathI mAne che te yogya nathI, ema batAvavA mATe che. (27) "stra viyone mokSa." A sUtra paNa jeo abhAvamaya ke jJAnAdivicchedamaya mokSa mAne che temane satyapadArtha samajAvavA mATe che. A badhuM varNana Itara darzanakAronI apekSAnuM ApyuM che. enuM tAtparya A che ke zvetAMbaronI ja A mAnyatA che ke je jamAnAmAM (kALamAM) jIva je rIte bodha pAme ane zrI vItarAganA mArgamAM sthira thAya tevo prayatna karavo joIe. e parathI paNa A zAstra zvetAMbaronuM ja che ema samajavuM. attamAM sarve zvetAMbara ane digaMbara bhAIone satya mArga para sthira rahevAnI ane vitarAga-praNIta mArga akhatyAra karavAnI zubhakAmanA karIe chIe ane lekhane samApta karIe che. vIra saM.2463 ASADha suda pa AnaMdasAgara
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArthasUtranA kartA koNa ? zetAMbara ke digaMbara ? granthakAranI utkRSTatA zrImAnuM umAsvAtijI vAcaka mahArAje tattvArthasUtra eka evo apUrva graMtha racyo che ke jonAra vyakita eno svIkAra karyA vagara rahI zake nahi. tethI enuM kioIne koI khAsa kAraNa jarUra hovuM joIe. A bAbatamAM anya vidvAnonA vicAro game te hoya paraMtu mArA abhiprAya pramANe to enuM khAsa kAraNa e ja jaNAya che ke A graMtha ghaNo ja saMgrAhaka che, eTale ke bIjA graMtho eka eka viSayanuM pratipAdana karI zAstranA eka eka gahana viSayanI sugamatA karIne zAstra-samudramAM praveza karAve che ane te chatAM paNa eka viSayanuM talasparzI jJAna utpanna karI zakatA nathI, kiMtu tattvArthasUtra ja eka evo graMtha che ke je badhA viSayonuM jJAna utpanna karIne)
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvArthasUtranA kartA koNa?" (sarve zAstronuM avagAhana athavA zravaNanI yogyatA karAvI Ape che. arthAt A sUtra tamAma viSayonuM talasparzI jJAna karAvanA hovA sAthe bahu ja saMkSiptarUpa hoI saMgrAhaka che. tethI ja kalikAla sarvajJa zrImAn hemacaMdrAcAryajIe potAnA zrI siddhahemazabdAnuzAsanamAM utkRSTa nUpena 2-2-39' - A kAraka-sUtranI vyAkhyAmAM udAharaNa tarIke batAvyuM che ke "3pamIti saMpradItAH' arthAt zAstronA tattvono saMgraha karIne kahenArA zrImAn umAsvAtijI mahArAja ja saMgrahakAra AcAryomAM ziromaNi che. e ja vAta zrImAnuM meghavijayajI upAdhyAyajI paNa svakIya "hema kaumudI'mAM pharamAve che. zrImAn vinayavijayajI upAdhyAya potAnA prakriyA vyAkaraNamAM ane zrImAn malayagirijI mahArAja paNa potAnA zabdAnuzAsanamAM A viSaya para e ja mahArAjanuM udAharaNa Ape che. tAtparya e che ke zabdAnuzAsananA racanAra ane uddhata karanAre paNa e ja umAsvAtijI mahArAjanI mukatakaMThe prazaMsA karI che ane emane ja saMgrahakAromAM ziromaNi gaNyA che. zvetAMbara AcAryoe je rIte umAsvAtijI mahArAjanI saMgrahakAra tarIke prazaMsA karI che evI rIte digaMbaronA zabdanuzAsanamAM maLatI nathI. enA mukhya be kAraNo jaNAya che - eka to e ke zvetAMbaronAM Agama-zAstro vistRta vidyamAna che, jemanI apekSAe A tattvArthasUtrane bahu ja saMgrAhaka mAnI zakAya che. paNa digaMbara saMpradAyanI mAnyatA mujaba zrI jinezvara bhagavAna temaja gaNadhara mahArAjanuM koI paNa vacana ke zAstra vartamAnamAM che ja nahi. digaMbara jainonuM je kaMI paNa sAhitya che te temanA AcAryonuM ja banAveluM che, ke jeo umAsvAtijI mahArAja pachI thayA che. to pachI e loko kayA zAstronA AdhAre "saMgraha' arthAt sUkSmatAthI sarva viSayono uddhAra hovAnuM mAnI zake? e ja kAraNathI digaMbaroe A granthane saMgRhita nathI mAnyo. jayAre granthane ja saMgrahita nathI mAnyo to pachI teo tenA kartAne saMgrahakAra kevI rIte mAne ? ane jyAre kartAne saMgrahakAra ja nahi mAne to temane saMgrahakAromAM agragaNya kema kahI zake? arthAt zvetAMbara loko je rIte A sutrane saMgrahita ane sUtrakartAne utkRSTa saMgrahakAra tarIke svIkAra karIne emanI mukatakaMThe prazaMsA kare che e rIte digaMbaroe karI nathI ane karI zake paNa nahi. bIjuM kAraNa e paNa lAge che ke digaMbaromAM je vakhate zabdAnuzAsana banyuM haze te vakhate A tattvArthasUtrane e lokoe saMpUrNapaNe nahi apanAvyo hoya. e je hoya te, parantu harSanI vAta che ke vartamAna samayamAM A sUtrane zvetAMbara ane
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara ' digaMbara - banne sampradAyoe sArI peThe apanAvyuM che. granthakartAnuM nAma-nirNaya A sUtrane banAvanAra AcArya mahArAjane zvetAMbara loko zrImAn 'umAsvAtijI vAcaka' ane digaMbara loko 'umAsvAmI' kahe che. zvetAMbara lokonI mAnyatA pramANe e AcArya mahArAjanI mAtAnuM nAma 'umA' ane pitAnuM nAma 'svAti' hatuM, tethI ja emanuM nAma 'umAsvAti' jagatamAM prasiddha thayuM. zvetAMbara sampradAyamAM e ja AcArya mahArAje racelAM bIjA zAstro paNa mAnavAmAM AvyA che. temanAmAMthI ja tattvArtha-bhASyamAM AcArya mahArAje svayaM 'svAti-tanayena' ema kahI potAnA pitAnuM nAma 'svAti' che ema spaSTapaNe jAhera karyuM che. ane te ja sthAne potAnI mAtAnuM nAma 'umA' hatuM ema paNa spaSTa akSaromAM ja sUcavyuM che. zakya paNa che ke 'umA' nAma strIvAcaka hovAthI zrImAnnI mAtAnuM nAma 'umA' hoya. tAtparya e ke emanuM nAma emanA mAtA-pitAnA nAmonA saMyogathI banyuM che. prAcIna kALamAM A vAta prAyaH banatI hatI ke mAtA athavA pitAnA nAmathI athavA bannenA nAma parathI putranuM nAma pADavAmAM AvatuM. e vAta to thaI zvetAMbonA hisAbe graMthakAranA nAma viSe; paraMtu digaMbara loko 'umA' ane 'svAmI' zabda parathI kyo artha lagAve che te hajI sudhI emanI taraphathI jAheramAM AvyuM nathI. jo koI vidvAna A bAbatano khulAso karaze to amane AnaMda thaze. jyAM sudhI Ano khulAso na thAya ane nAma para ja vicAra karavAmAM Ave to 'umA' nAmanI koI vyakti hoya temaja enA svAmI eTale ke nAtha hoya ane tethI zrImAnne umAsvAmI kahevAmAM Ave, e to sArUM nathI lAgatuM. vaLI koSakAroe umA zabdane jema 'pArvatI'no vAcaka gaNyo che tema kIrtino vAcaka paNa gaNyo che. tethI umA eTale kIrti ane svAmI eTale nAyaka. arthAt kIrtinA nAyaka A granthakArane mAnIne umAsvAmI nAma rAkhyuM hoya to te ThIka lAge che; parantu digaMbaromAM prAyaH rivAja che ke sAdhu ane AcAryane IlakAba tarIke nAma AgaLa 'svAmI' zabda lagADavAmAM Ave che. to pachI enAthI asala nAma umA hovuM ane te to strIvAcaka hovAthI sarvathA asaMbhavita ja che. e parathI spaSTa thaI jAya che ke 'umAsvAti'nuM saMkSipta nAma 'mA'* rAkhI tenI sAthe 'svAmI' zabda lagADavAmAM Avyo athavA zarUAtathI ja umAsvAmI nAma hoya. kiMtu vicAra karatAM A bannemAM ayogyatA dekhAya che ane prathama pakSa ja kharo jaNAya che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvArthasUtranA kartA koNa ? vAcaka koNa ?. zvetAMbaronA mate zrImAnuM nAma umAsvAti prAraMbhathI ja hatuM, paraMtu jyAre teozrI dikSita thaI pUrva-sUtro - eTale "daSTivAda" nAmanuM je bAramuM aMga che, teno trIjo bhAga "pUrva' nAmaka che - tenA pAThaka thayA tyAre teo zrI umAsvAti" vAcaka kahevAyA. zvetAMbara zAstromAM e to spaSTa ja che ke "vAvavI. pUrvavidraH arthAt pUrva zAstrone bhaNavAnuM vicAravA temaja vAMcavAvALA vAcaka gaNAtA hatA. eTalA mATe ja to emaNe tattvArthabhASyamAM potAnuM nAma umAsvAti ja kahIne potAnA gurUmahArAjane ja vAcaka tarIke oLakhAvyA che. jo ke digaMbara loko A umAsvAti mahArAjane uccakoTinA tattvajJAnI mAne che paNa teo pUrvazAstronA vettA hatA evuM kahevAmAM saMkoca anubhave che ane zvetAMbara loko "rUdramunAma/ vAvana' evo bhASyano pATha joIne zrImAnunA vAcakapaNAno svIkAra kare che. granthano samaya (kALa) ? A sUtranI prAcInatA viSe koI ja matabheda nathI. baMneya sampradAyavALA ene prAcIna mAne che. zvetAMbara loko mahopAdhyAya zrIdharmasAgarajInI paTTAvalI vagerethI ane pote paNa tattvArtha bhASyamAM potAnI zAkhA uccanAgarI batAvI che. tethI zrImAnune uccanAgarI zAkhAnA mAne che. jo ke zvetAMbara loko "prajJApanA' nAmaka caturtha upAMganA racayitA zrImAnuM zyAmAcAryanA guru ane dazapUrvadhara mAne che, parantu keTalAka zvetAMbara loko ucca-nAgarI zAkhAno prAdurbhAva zrI vajasvAmIjInA pachI thayo hovAthI zrImAnne saMpUrNa dazapUrvadhara mAnatA khacakAya che. vAMcako ! zrImAn umAsvAtijI mahArAja saMpUrNa daza pUrvane dhAraNa karanArA hoya ke na hoya paraMtu pUrvane dhAraNa karanAra avazya hatA. ane zrI vIramahArAjathI dazamA saikAthI pahelAnA hatA. kemake zrImAnuM jinadAsa gaNijI ane haribhadrasurijI vagere zrI viramahArAjanI dazamI zatAbdinA AcAryo paNa tattvArthAdi sUtronI jItakalpacUrNi, Avazyaka-bRhad vRtti vageremAM sAkSI Ape che ane zrImAne banAvela "kSetrasamAsa je pratibhASAmAM che, tene TIkA vaDe alaMkRta karyo che. pUrvano abhyAsa dazamA saikA sudhI ja hato, e hakIkata to siddha ja che. eTale ke A sUtra racAyAne lagabhaga 1500-1700 varSa thayAM che ane e viSe koInI taraphathI koIpaNa zaMkA nathI. digaMbaro paNa A AcAryane vRddhapicchanA ziSya mAnIne prAcInatama svIkAra kare che. A bAbatamAM mahesANA zreyaskara maMDaLa taraphathI zvetAMbaroe chapAvela
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ?' (tasvArtha sUtranI prastAvanAthI ane muMbaI paramazrata prabhAvaka saMsthA taraphathI prakAzita tattvArthasUtra bhASya-bhASAMtaranI prastAvanAthI vidvAnone vizeSa mAhitI maLI zake che. graMthanI utpatti A granthanI utpati viSe zvetAMbaronI mAnyatA che ke zAstrano vistArathI tattvajJAnamAM je lokonI ruci ochI hoya, athavA je lokone vistArathI zAstra jANavA ke sAMbhaLavA mATeno vakhata ocho maLato hoya, athavA moTA zAstromAM praveza karavA pUrve, sUkSmatAthI paribhASA samajavI hoya evA jijJAsuo temaja bALajIvonA lAbhArthe eozrIe A zAstra banAvyuM che. bIjI bAju digaMbaronuM kahevuM che ke koIka zrAvakane dararoja eka sUtra banAvavAno niyama hato, mATe eNe paheluM sUtra "nAna vAritrA imokSamA" ema banAvIne tene bhIMta para lakhyuM. enA ghare gocarI arthe Avela umAsvAti mahArAje e sUtra joyuM. te joIne emaNe pelA zrAvakane kahyuM ke A sUtranA AdimAM sApha zabda umeravo joIe, eTale ke "sagaDhanajJAnavAtriALa mokSamA" A rIte e sUtra hovuM joIe. tyAre zrAvake namratApUrvaka vinaMtI karI ke "he mahArAja ! Apa samartha cho. eTale A graMtha ApazrI ja banAvo ' te zrAvakanI vinaMtIno svIkAra karIne umAsvAti mahArAje A zAstra banAvyuM che. A bAbatamAM keTalAkane evI jijJAsA avazya rahe che ke te zrAvaka kayA gAmano hato ane enuM nAma zuM hatuM? temaja te zrAvakane dararoja eka sUtra banAvavAno je niyama hato tenuM zuM thayuM ? parantu eno spaSTa khulAso maLato nathI. jaina-zAsanamAM prasiddha evA samyagudarzanAdimAMthI samya-padane pelA zrAvake kema kADhI nAMkhyo ? ane jyAre e ja sutra saMpUrNa graMthanA prAraMbhanuM che to pachI Adi-bhAgamAM "okSamArca netAnaY' A zloka koNe lagADI dIdho ? Adya zloka keTalAka lokonuM kathana che ke mokSamArgano zloka tattvArthamAM prAraMbhathI ja nahoto ane tethI ja vArtikakAre A zlokane sparza paNa karyo nathI. A zlokanI vyAkhyA sarvArthasiddhimAM paNa nathI. te parathI jaNAya che ke A zloka tattvArthane antargata che ja nahi.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?' zvetAMbaro A zlokanI vyAkhyA potAnI TIkAomAM karatA nathI tema A zlokane tattvArthanA antargata paNa mAnatA ja nathI. zvetAMbaronuM kahevuM che ke jo A zloka tattvArthano hota to pahelA emAM abhidheyAdi nirdeza hota, kema ke abhidheyAdi nirdeza vagara ekaluM maMgalAcaraNa karavAno rivAja na to zvetAMbaronA zAstromAM che ane na to digaMbaronA zAstromAM che. jema zAstranI AdimAM maMgaLAcaraNa hoya che temaja abhidheyAdhikAra nirdeza paNa avazya hoya ja che. ane maMgaLAcaraNa ziSTAcArapUrvaka zAstrasamApti mATe hoya che kintu ahiM to ''vandetamurkhAnave' evuM chevaTanuM pada ApIne namaskAranuM phaLa zrI jinaguNanI labdhirUpa batAvI dIdhuM che. jethI A zloka tattvArthazAstranA sambandhamAM che ja nahi ema kahevAnI sAthe sAthe e paNa kahIe chIe ke A zlokamAM pahelA to mokSamArganuM praNetRtva lIdhuM che, pachI karmaparvatonuM bhedavuM; taduparAMta vizvatattvanuM jJAna lIdhuM che, eTale ke A krama ja UMdho che. karma-kSaya vagara kevalajJAna kevuM ? ane kevalajJAna vagara mokSamArganuM praNayana kyAM? eTale A zloka kramathI paNa bhinna che. te sivAya AmAM vizeSyano nirdeza na hovAthI A zloka bIjA graMtha sambandhI che temaja A zlokane koIe ahiM tattvArthanI AdimAM maMgalAcaraNa ke bIjA koI IrAdAthI sthApita karyo che. tattvanA jANakAra zvetAMbara ane digaMbara baMneya saMpradAyavALAo A zlokane zrImAna umAsvAtijI mahArAjano racelo nathI mAnatA. 6 zAstra sampradAya A tattvArthasUtra banne saMpradAyomAM - eTale ke zvetAMbara ane digaMbaramAM - parama mAnya che. ane enI upara baMneya saMpradAyanA vidvAnoe vistRta temaja saMkSipta vivecana paNa karyuM che. jo ke keTalAka pramANa-graMthone - eTale ke nyAya sambandhI granthono baMne paraspara svIkAra kare che, temaja TIkA vaDe alaMkRta kare che ane pratyakSAdi pramANo jIvAdi viSayo ane syAdvAda maryAdAmAM baMnenuM aikya che. tethI ja to temanuM pratipAdana karanAra yuktipradhAna graMthone baMne paraspara mAne che. ane e ja kAraNathI siddhivinizcayano ullekha pramANa-zAstra tarIke zrI nizItha cUrNimAM maLe che. aSTa-sahastrI upara nyAyAcArya zrImad yazovijayajI upAdhyAyajIe TIkA racI che. AvA nyAyapradhAna graMthomAM vyAkaraNagraMthonI mAphaka vivAda na hovAthI paraspara mAnyatA rahevI - koI AzcaryanI vAta nathI. e ja rIte tattvArthanA viSayamAM paNa ghaNo bhAga evo che ke je baMne sampradAyone eka sarakho svIkArya che.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ?" paraMtu bIjA graMthonA kartA aMge evo koI vivAda nathI - jevo A graMthanA kartA viSe che. aSTasahastrI ane syAdvAda maMjarI vagere graMthone banne saMpradAyavALA potapotAnA upayogamAM le che ane enA kartA bAbata koI vivAda karatA nathI. digabaranI kRtine digaMbara kRti tarIke ane zvetAMbaranI kRtine zvetAMbara-kaka rUpe banne maMjUra kare che. paNa A tattvArtha viSe evuM nathI. zvetAMbara loko A zAstrane zvetAMbara maMtavya pratipAdana karavAvALuM ane digaMbara loko Ane potAnuM digaMbaronuM) maMtavya pratipAdana karavAvALuM mAne che. zvetAMbara loko AnA kartAne zrI umAsvAtijI vAcakanA nAmathI potAnA saMpradAyanA AcArya mAne che, to digaMbara loko potAnA saMpradAyamAM umAsvAmI AcAryanA nAmathI svIkAra kare che. evI sthitimAM banne saMpradAyanA loko je rIte A sUtrathI potapotAnuM maMtavya siddha karavAno prayatna kare che e ja rIte "bIjAnA dharma-mata (saMpradAya)thI A vAta viruddha che ane tethI A zAstra emanuM nathI' ema sAbita karavAno prayatna paNa kare che. - saMpradAya bheda A graMtha sambandha carcA thavAnuM khAsa kAraNa e che ke A zAstranI racanA zvetAMbara ane digaMbara - baMne saMpradAyonI bhinnatA thavA pahelA thaI che. jo baMne saMpradAyo vibhakata thayA pachI A granthanI racanA thaI hota to A carcA thAta ja nahi. baMne sampradAyonI vibhaktatAnA samaya viSe to banne sampradAyavALAonI mAnyatA eka sarakhI che. zvetAMbara loko digaMbarane utpanna thavAno samaya zrI vIra | saM.609 kahe che tyAre digaMbara loko zvetAMbara saMpradAyanI utpati vikrama saM. 136mAM jaNAve che. arthAt digaMbaronA hisAbathI paNa zvetAMbaronI mAphaka ja zrIvIrasaMvat ane vikrama saMvanuM aMtara 470 varSa hovAthI vIra saMvat 136 + 470 = 606 thAya che to AvA viSayamAM traNa varSano je pharaka thAya che te kaMI pharaka na gaNAya; eTale banne sampradAyonI bhinnatAno samaya bannenA maMtavya pramANe sarakho ja che. have A banne saMpradAyomAMthI zvetAMbaro kahe che ke ame asalathI chIe, ane digaMbara saMpradAya amArAmAMthI nIkaLyo che. ane enA samarthanamAM boTikanuM varNana (bayAna) je Avazyaka, vizeSAvazyaka, uttarAdhyayana vageremAM darzAvela che te batAve che. bIjI bAju digaMbara loko kahe che ke zvetAMbara saMpradAya amArAmAMthI nIkaLyo che ane enI sAbitI tarIke darzanasAra granthanuM pramANa Ape che. koNa konAmAMthI nIkaLyuM che e bAbatamAM jo taTastha dRSTie vicAra karavAmAM Ave to
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?' digaMbara loko ja zvetAMbarothI nIkaLyA che. AnuM vizeSa vivecana to A viSenA svataMtra lekhamAM thAya te ja ucita che, paNa jo digaMbara loko zvetAMbaromAMthI na nIkaLyA hota to teo digaMbara zabda je 'vastra' nA ja praznottara rUpa che tenA vaDe potAnI jAtane oLakhAvata nahIM. pAThako ! jo dUradarzitAthI vicAra karavAmAM Ave to spaSTa jaNAI jaze ke bannenA nAmane cheDe 'ambara' zabda lAgelo che. je ke vastrano vAcaka che. ethI eka kahe che ke ame saMpheda vastravALA chIe ane bIjA kahe che ke ame dizArUpa vastrovALA chIe - arthAt bannee aMbara zabda to potAnA nAmamAM rAkhyo ja che. asalamAM ema jaNAya che ke jyAre digaMbara saMpradAya zvetAMbara thI judo thayo tyAre Itara lokoe emane pUchyuM ke tamArI pAse bIjA jaina sAdhuo jevA kapaDAM kyAM che? to digaMbaroe kahevuM paDayuM ke amAre dizArUpI ja vastro che. A prakAre kahevA parathI ja A saMpradAyane loko jaina na kahetA digaMbara kahevA lAgyA arthAt digaMbarapaNuM lokoe ja lagADayuM. kadAca ekavAra mAnI laIe ke digaMbara saMpradAyamAMthI zvetAMbara saMpradAya nIkaLyo to e vAta barAbara nathI lAgatI. kema ke digaMbaromAMthI zvetAMbaro nIkaLyA hota to temanuM nAma sAmbara arthAt 'vastravALA' evuM hovuM joItuM hatuM. kAraNa ke jo vastra vagaranA digaMbaromAMthI nIkaLyA hota to viziSTatAvALA vastrasahitapaNAnuM nAma 'sAmbara' ja rAkhyuM hota. jevI rIte zvetAMbaromAM tyAgI vargamAMthI nIkaLela yativargane 'parigrahavALA' kahe che tevI ja rIte ahIM paNa 'sAMbara' ja nAma hota, na ke zvetAMbara. tethI e ja nirNaya karAze ke zvetAMbaromAMthI ja digaMbaro nIkaLyA che, paNa zvetAMbara loko digaMbaromAMthI nIkaLyA nathI. sUtra carcA digaMbaro taraphathI ema kahevAya che ke jo A sUtra zvetAMbaronuM hota to enuM pratipAdana zvetAMbara zailIthI thayuM hota, paNa emAM AvuM pratipAdana ja nathI. zvetAMbaroe jIvAdi nava tattvo mAnyA che. ane A sUtramAM jIvAdi sAta tattvonuM ja prarUpaNa che. arthAt zvetAMbara loko puNya ane pApa tattvo sAthe ja rAkhIne jIvAdi nava ne tattvo mAne che. kintu A sUtramAM to jIvAdi sAta tattvonuM ja nirUpaNa karIne puNya ane pApane tattvanI koTimAM lIdhA ja nathI. evI ja rIte prAyazcittanA viSayamAM paNa jyAre zvetAMbara zAstra AlocanAthI mAMDI pArAMcita sudhInA dasa prAyazcitta batAve che tyAre A ja sUtramAM
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zvetAMbara ke digaMbara ?' AlocanAthI mAMDI anavasthApya sudhInAM nava prAyazcitto ja kahyA che. mATe AvI sthitimAM A zAstra koI paNa rIte zvetAMbarIya kadApi hoI zake nahi. 9 A tarapha zvetAMbaronuM e viSe kahevuM ema che ke zrI umAsvAti vAcakajIe "zumaH puNyazya" ane "azubhaH pApaca" A banne sUtro vaDe puNya ane pApa tattva batAvIne puNya ane pApane tattvo ja mAnyA che. eTaluM ja nahi balke "samyavapajJAcativuMvepazumAyurnAmotrANi puchyuM" ane "zeSa pApaM" ema kahIne puNya tathA pApanAM phaLa paNa svatantra batAvyA che. to pachI zrImAne puNya ane pApane tattvo ja nathI mAnyA, evuM kevI rIte kahI zakAya ? alabatta eTaluM avazya che ke eozrIe jevI jIvAdinI svatantra tarIke tattvomAM gaNatarI karI che tevI puNya ane pApa tattvanI nathI karI, paraMtu emAM vivakSA ja mukhya che. kema ke zvetAMbara zAstra ThANAMga, pannavaNA, anuyogadvAra vageremAM sAmAnyathI jIva ane ajIva. A bannene ja tattva ke dravyarUpe jaNAvyA che. to zuM sthAnAMga AdimAM ja anyatra kahelA AzravAdine tyAM tattvo nathI mAnyA ? avazya mAnyA che ! e ja rIte ahIM paNa puNya ane pApanI vivakSA pRthak tattva tarIke nathI karI, parantu emaNe puNya ane pApane tattva avazya mAnyA che. tethI A zAstra sAta tattvonuM ja pratipAdana kare che mATe zvetAMbaronuM nathI ema kahevuM buddhimattAnuM kAma nathI. paraspara vibhakta sAta ja tattvo che. puNya ane pApa AzravanI aMdara che. AsavAdi jIvAjIvanA Azrita che. svataMtra puNyAdinI jema bhedarUpa nathI. evI ja rIte AlocanAdi prAyazcitta paNa nava ja dAkhavyA, eTale ke zvetAMbaroe mAnela pArAMcita nAmaka prAyazcitta AmAM nathI darzAvyo. tethI A graMtha zvetAMbarono nathI ema kahevuM paNa bhoLapaNa che. kema ke cheda nAmanA prAyazcittamAM cheda ane mULanI eka ja prAyazcitta tarIke vivakSA thaI zake che. cheda ane mULanI vivakSA nathI karI. kAraNa e che ke jethI sAdhupaNAnA paryAyamAM keTaloka aMza kApavAmAM Ave ene cheda, ane sarva paryAya kApavAmAM Ave tene mULa prAyazcitta kahevAya che. arthAta banne prAyazcittomAM cheda hovAthI cheda tarIke mAnavAmAM koI vAMdho nathI. e ja rIte anavasthApya prAyazcittamAM amuka samaya sudhI mahAvratanuM AropaNa na karavuM e tattva che ane parihAranuM paNa e ja tattva che. upasthApanA zabdano artha 'sthiti karavI' evo thAya che. e ja rIte pArAMcikano artha paNa 'prAyazcittanuM dIrghakALa pAra karIne upasthita thavuM' evo che. eTale ke je zAstramAM dasa prakAranAM prAyazcitta kahyAM che temAM ana
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 tattvArthasUtranA kartA koNa? AmAM pharaka paDato nathI. keTalAka AcAryo upasthApanAmAM ja anavasthApya ane pArAMcikane gaNe che to A bannemAM paNa upasthApanAnI kriyA bIjIvAra karavI paDe che. A hisAbe paNa emAM zo vAMdho che? tattvanI ane prAyazcittanI vivakSA judI rIte karavAmAM graMthabheda gaNavAmAM Avato nathI. pArAcika prAyazcitta caturdaza pUrvIne ja hoya che. paNa zrImAnuM umAsvAtijInA vakhatamAM cauda pUrva vidyamAna nahotAM. eTale e hisAbe paNa pArAcika nahIM gayuM hoya to paNa zuM Azcarya ! evI ja rIte keTalAka digaMbaronuM kahevuM ema che ke zvetAMbaroe lokAMtika nava mAnyA che paNa A tattvArthamAM je zvetAMbarono mULa pATha che temAM mAtra te ATha ja gaNAvyA che. tethI joI zakAya che ke zvetAMbaroe A sUtrane vikRta karyuM che. paraMtu AvuM kahenArAoe vicAravuM joIe ke jyAre zvetAMbaronA sthAnAMga, bhagavatIjI, jJAtAdharmakathA vageremAM lokAMtika devonA nava bheda spaSTa rIte mAnavAmAM AvyA che to pachI zvetAMbara loko ahIM navabhedanI jagyAe ATha bheda zA mATe kare? kharI vAta to e che ke umAsvAtijIe brahmalokanA madhyamAM rahevAvALA riSTavimAnanI vivaphA nahi karIne mAtra kRSNarAjImAM ane brahmAlokanA madhya bhAganA sivAyamAM eTale ke aMte rahevAvALAone ja ahIM "lokanA atte rahenArA' - evo spaSTa zabdArtha laIne ATha ja bheda lokAMtika zabdathI lIdhA che. arthAt lokanA aMtamAM rahenAra lokAMtika kahevAya, A vyutpattithI evo nirdeza che. eTale ke AThanuM rahevAnuM brahmadevalokanA cheDe che tethI temane ja lokAMtika lakhyA che. kiMta vyutpattiarthanI apekSAthI kahela padArtha - tattvano ghAtaka thaI zake nahIM, zvetAMbaroe potAnA saMpradAyane anukULa pATha banAvavAnuM nathI rAkhyuM, paNa jevo pATha hato tevI ja mAnyatA rAkhI, ane vyAkhyA karI che. A rIte digaMbaronA zvetAMbaro sAme A sUtranA zvetAMbarapaNA viSe je je virodho hatA te A lekhamAM darzAvyA che ane temanuM nirAkaraNa (samAdhAna) paNa je rIte zvetAMbaro kare che te rIte karavAmAM AvyuM che. keTalAka digaMbara loko ema paNa kahI de che ke nayasUtromAM sAta na mAnavAnI jagyAe pAMca naya kema mAnyA ? - vAMcako ! Avazyaka, vizeSAvazyaka, vagere jotAM jANavA maLe che ke nayanA bhedo e paNa che ane traNa paNa che, cAra paNa che, ane pAMca paNa che, cha paNa che ane sAta paNa che. eTale nayanA pAMca bheda mAnavA e paNa zvetAMbaronA zAstrathI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara ?" (pratikUla nathI. vAMcako ! jevI rIte digaMbaroe tattvArtha sUtra zvetAMbaronuM nathI e darzAvavA | mATe zretAMbaro pratye zaMkAo karI che, evI ja rIte zvetAMbaro taraphathI paNa A sUtra digaMbara AmnAyanuM nathI. e batAvavA mATe digaMbaro pratye aneka zaMkAo karavAmAM Ave che, mATe temAMthI keTalIka ahIM darzAvavAmAM AvI che. A zaMkAo mAtra mAnyatAo saMbaMdhI ja che kiMtu pATha-bheda viSe to je vicAra karavAno che te A zaMkAo jaNAvyA pachI AgaLa Upara karIzuM. (1) jo A sUtranA kartA zvetAMbara na hota to avadhi ane mana:paryava jJAnanA bhedamAM vizuddhi AdithI banne jJAnano je pharaka darzAvyo che temAM pahelA to liMga arthAt vedathI pharaka darzAvavo joIto hato. kemake zvetAMbaronI dRSTie jevuM apramatta sAdhune mana:paryavajJAna thAya che tevuM ja apramatta sAdhvIne paNa mana:paryAya jJAna thAya ja che. mATe zvetAMbaronA hisAbe baMneya vedavALA avadhi ane mana:paryavanI yogyatA dharAve che. tethI emanI dRSTie vedano pharaka batAvavAnI koI AvazyakatA nathI. paNa digaMbaronI dRSTie sAdhuone apramattatA hoya che ane temane mana:paryavajJAna paNa thAya che, parantu strIvedavALA jIvane sAdhupaNuM ja nathI hotuM. to pachI mana:paryavijJAna to thAya kyAMthI ? jyAre mana:paryavajJAna puruSavezavALAne ja thAya ane strIvedavALAne na thAya to A sUtramAM puruSaveda svAmitvano pharaka jarUra batAvavo joIto hato. kemake avadhijJAna to strIone paNa thAya che, evI banneya saMpradAyonI mAnyatA che. zvetAMbaro bIjI vAta e paNa kahe che ke jo digaMbaronA mate bAhyasaMsargarahitane ja kevalajJAna thatuM hoya ane mana:paryavajJAna paNa nirjhanyatvapratipattimAM ja thatuM | hoya arthAt bAhyasaMsarga rahitapaNAmAM ja thatuM hoya to pachI A avadhijJAnano pharaka kevala ane mana:paryava bannenI sAthe rahyo. kintu svAmIpaNAthI mAtra mana:paryavanI sAthe nahIM ane e vAta sUtrakAre jaNAvI ja nathI. zvetAMbaronA mate to rajoharaNAdi bAhyaliMga ke tyAgarUpa bAhyaliMgavALo jIva ja mana:paryava jJAnano svAmI thAya che parantu avadhi ke kevaLajJAnanA svAmI to cAhe te tyAgaliMgavALo hoya ke vagaraliMgano hoya - banne thaI zake che. tethI ahIM avadhi-mana:paryAyanA pharakamAM svAmI zabda lIdho che paNa AgaLa kevalajJAnamAM nahIM arthAt avadhithI mana:paryAyano pharaka darzAvyo paNa kevalajJAnano nahIM darzAvyo ane tethI ja A sUtra
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtranA kartA koNa ?" (zvetAMbara saMpradAyanuM ja che paNa digaMbara saMpradAyanuM nathI. (2) cAra nikAyanA devonA bheda darzAvatI vakhate graMthakAra mahArAje spaSTa rUpe vaimAnikanA bhedomAM kalpopapanna sudhImAM 12 bheda ja gaNAvyA che. - arthAtu "zakharaMvAdriAvi ve papaparyantA" ema kahIne vaimAnikanA 12 devaloka ja batAvyA che. kiMtu digaMbara loko kalpapapatranA 16 soLa bheda mAne che. pAThako ! jo graMthakAra mahArAja digaMbara saMpradAyanA hota to "rASTiAMvaSoDazavi tpAda papanna paryantI: " A rIte sUtranI racanA karI hota. parantu 16 bheda devalokanA na darzAvatAM mAtra 12 bheda ja darzAvyA che, eTale nizcita thAya che ke A sUtra zvetAMbara AcArye ja banAvela che ' (3) zrImAna zrIe vaimAnika devonI vezyA, pravIcAra ane sthiti mATe je je sUtro banAvyA che te digaMbara saMpradAyanA mAnelA 16 devalokanA hisAbathI pratikUla che. paNa te badhA zvetAMbaroe mAnelA 12 devalokanA hisAbathI ja anukUla che. juo! digaMbara loko 1. saudharma, 2. IzAna, 3. sanakumAra, 4. mAhendra, pa.brahma, 6. brahmottara, 7. lAMtava, 8. kApiSTa, 9. zukra, 10. mahAzukra, 11. zatAra, 12 sahasAra, 13. Anata, 14. prANata, 15. AraNa ane 16. ayyata. A rIte 16 devaloka mAne che. arthAt brahmottara, kApiSTa, zukra ane zatAra A cAra vadhArAnA mAne che. have A bAju zvetAMbaronA mate lAMtaka devalokanA devothI AgaLanA badhA devalokanA devonI zukla legyA hoya che. pahelA ane bIjA devalokanA devatAonI pitA eTale tejasUlezyA, trIjA cothA ane pAMcamA - A traNa devalokanA devonI|| pAlezyA ane bAkInA lAMtakAdi-devonI zukla vezyA ja hoya che ane e ja pramANe sUtrakAre paNa "tapAzukana joyA tripu" A sUtra vaDe khullekhullA batAvI paNa dIdhuM che. have pelI bAju digaMbara loko zukla legyA kApiSTathI mAne che. paNa kapiSTanI pahelA to pAMca devaloka nahIM, paNa sAta che to tenuM zuM thaze. tyAre ahIM emanI bolatI baMdha thaI jAya che. keTalAka devalokomAM parANe lezyAnuM mizrapaNuM mAnI le che. e parathI sApha sApha sAbita thaI gayuM ke vezyAnA hisAbe paNa graMthakAra mahArAje zvetAMbarone ja anukUla mAtra 12 ja devaloka mAnyA evI ja rIte pravIcAranI bAbatamAM paNa zvetAMbaronA mate bIjA devaloka sudhI to maithunakriyA kAyAvaDe che. pachI be devaloka sudhI sparzathI, vaLI AgaLa be
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ?' 13 eTale 5, 6 mAM zabda vaDe, 7,8 mAM rUpa vaDe, ane AgaLa 9, 10, 11, 12 A cAra devalokomAM mAtra manathI ja pravicAra che. arthAt baLe devalokamAM kramasara eka eka vAta levAmAM AvI che. have A jagyAe digaMbarone 16 devalokanA kAraNe goTALo karavo paDe che. kemake devaloka bAkI rahyA che 14 ane viSaya rahyA 4 - sparza, rUpa, zabda ane mana. tethI be, be no krama paNa mAnI zakatA nathI kAraNa ke 14 mAM cAra vibhAga karavA jarA muzkela che. jo digaMbaronI mAnyatA mujaba aniyamita krama hoya to sUtrakAre alaga alaga sUtro karavA paData ke amukamAM amuka pravicAra, ane amukamAM amuka. paraMtu ema na karatAM samAna vibhAga hovAthI ja sUtrakAra mahArAjAe judAM judAM sUtro na karIne mAtra eka ja sUtra karyuM ane babbe devalokomAM eka eka vAta darzAvI dIdhI. ahIM pAThakone eTalI zaMkA jarUra thaze ke zvetAMbaronA kahevA pramANe 10 devalokamAM 4 viSayonI sattA mAnavI che ane be bemAM eka eka viSaya paNa mAnavo che to e kevI rIte thaI zake ? A zaMkA paNa nirAdhAra che. kema ke sUtrakAra zrI umAsvAtivAcakajI mahArAje ja Anata ane prANatano, AraNa ane azrutano samAsa darzAvIne baMneno nirdeza ekI sAthe karyo che. mATe cAreya devalokonI be devaloka tarIke gaNatarI karavAmAM koI vAMdho na hoI zake. kemake spardhAdi traNa viSayanA cha devaloka ane mananA viSayamAM cAra devaloka mAnIne 4 viSayomAM 10 devaloka mAnavA-graMthakAranA hisAbe ja thaze. e ja rIte sthitinI bAbatamAM paNa mAhendra devalokathI AgaLa sAta sAgaropamanI sthiti pahelA to sAdhika darzAvI, pachI traNa, sAta, nava, sattara, tera ane paMdara sAgaropama eka eka devalokamAM vadhArIne anne AraNa-ayyatanI 22 bAvIza sAgaropamanI sthiti lAvavAnuM zrImAnuM umAsvAtivAcakajIe ja kahyuM che. have zvetAMbaronA hisAbe 5-6-7-8nA cAra ane 9-10-11-12nA be - ema karatAM 6 bhAga barAbara thaI jaze. kema ke zAstrakAre pote ja AgaLanA sUtramAM mAraVIbutACa' ema kahIne AraNa ane ayyatane eka ja gaNavA pharamAvyuM che. bIjI vAta e ke AraNAvyutano nirdeza devalokanA krama sUtramAM eka vibhaktithI che tevo ja Anata ane prANatano nirdeza paNa eka ja vibhakitathI che. tethI A cAreyamAM banne ne eka eka devaloka samAna gaNI zakIe chIe. tethI zvetAMbaronI 12 devalokanI mAnyatA pramANe to A barAbara bese che paraMtu digaMba
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14. "tattvArthasUtranA kartA koNa ?' (rone 16 devaloka mAnavAthI bahu muzkelI paDe che. mATe svIkAra karavuM ja paDaze ke A tattvArtha sUtra zvetAMbaronI mAnyatAvALA AcArye ja banAvyuM che. A sUtrano Akhoya cotho adhyAya zvetAMbaronI mAnyatA pramANeno che, ane digaMbaronI mAnyatAnI viruddha che. eTale ja to digaMbarAcArya zrImAnuM amRtacaMdajIe e ja "tattvArthasUtra' parathI "tattvArtha sAra" nAmano je graMtha banAvyo che, temAM bIjA bIjA adhyAyo para to sArI peThe spaSTIkaraNa ane vistRta vivaraNa ApyuM che paraMtu emane A adhyAya mATe to bahu ja saMkSepa karavo paDayo che. (4) pAMcamA adhyAyamAM dravya kahetI vakhate zrImAne "TravyApa ve nIvAza'' kahIne dharmAstikAyAdi cAra ajIva ane pAMcamo jIva - A pAMceyane dravya kahyA che, digaMbaronA dRSTikoNathI "kAla' paNa eka niyamita dravya che, paraMtu zvetAbaMronI dRSTie kAla aniyamita dravya che, ane e ja vAta zrImAn umAsvAtivAcakajIe paNa ahi pAMcane niyamita dravyo che' ema darzAvIne kALane aniyamita dravya darzAvavA mATe AgaLa upara "dhei tya " ema kahyuM che. eTale ke keTalAka AcAryo kALane paNa dravya mAne che. ema kahIne kALanuM aniyamitapaNe spaSTa darzAvyuM che. jo A grantha digaMbara AmnAyano hota to ahIM kALanuM spaSTapaNe niyamitadravyapaNuM darzAvyuM hota. digaMbaroe "Rtti'' AvuM sUtra rAkhyuM che. parantu e vAta sApha sApha samajAI zake che ke jo grenthakAra kALane niyamita dravya gaNatA hota to pachI "Rtiza" evuM juduM sUtra judA sthAne zA mATe mukata ? jo zrImAnunI dRSTie kALa niyamita dravya hota to pahelethI ja dravyanI sAthe joDI daI dravyAja nIvartAiva'' evuM athavA "dravyAja nIvaDe ruttiza' evuM sUtra banAvyuM hota ane judA judA sUtra karavAnI jarUrata ja nahotI. eTale mAnavuM ja rahyuM ke A zAstranA banAvanArA (racayitA) AcArya zvetAMbara ja hatA. (5) digaMbara loko kALanA paNa aNu mAne che. ane enuM pramANa lokAkAzanA eTale dharmAdharmAstikAyanA pradezo jeTaluM asaMkhyAtuM mAne che. jo umAsvAtijI digaMbara saMpradAyanA hota to jema dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIvaane putralanA pradezo gaNAvavA mATe "samasaMraNeyA kadde thayoH" ItyAdi sUtro banAvyA, te rIte ja kALanA aNuonI saMkhyA batAvavA mATe paNa sUtra banAvyuM hota athavA "dhaHdharma niAyAm' ema kahyuM hota. paraMtu koI paNa jagyAe kALanA aNuonI sattA ke saMkhyA jaNAvI nathI. ethI paNa spaSTa jAhera thAya che ke
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara?" A granthanA kartA zrI umAsvAtijI digaMbara AmnAyanA nahIM, paNa zvetAMbara AmnAyanA ja che. (6) digaMbaronA hisAbe paNa sAmAyika ane pauSadhamAM sAvadyano tyAga to avazya mAnavo ja paDaze ane emanA hisAbe vastrAdika paNa sAvadya che to pachI sAmAyika, pauSadhavALAone saMstAropakramaNa eTale pramArjana pratyupekSaNa kriyA karyA vagara saMthArA para besavuM aticAra che te kevI rIte thaze? kAraNa ke pahelA to pramArjana karavAnA sAdhanane ja upakaraNa ja nahIM mAnaze to upakaraNa kayAMthI hovAnuM? ke jenA vaDe sAmAyika-pauSadhavALo pramArjana karavAno. jo ema kahevAmAM Ave ke zrAvakane sAvadya athavA parigrahano sarvathA tyAga nathI tethI sAmAyikapauSadhavALo pramArjananuM sAdhana rAkhI zake che, paraMtu ema kahevuM paNa yogya nahI manAya, kemake zrAvakane sAmAyika-pauSadhamAM anumodananI pratijJA nathI parantu sAvadya temaja parigrahanI karakarAvaNa viSe koI paNa chUTa nathI to pachI AvI sthitimAM sAmAyika pauSadha karanAra zrAvako upakaraNahIna nagna ja hovA joIe. je sAmAyika poSadhamAM AvuM nagnapaNuM mAnavAmAM Ave to sAmAyika-pauSadha mATenI yogyatA to digaMbara loko puruSa ane strI - baMneyane mATe svIkAre ja che. to zuM strIo paNa nagna thaIne sAmAyika karI zake che? jo ema kahevAmAM Ave ke jeNe sAmAyikapauSadha karavA hoya te cAhe purUSa hoya ke strI hoya, nagna thavuM ja joIe. to pachI mAnavuM ja paDaze ke jayAre strIo vagara vacce rahI zake che to emane ja sAdhupaNuM AvavAmAM zo vAMdho che ? ane jayAre sAdhupaNAmAM kazo vAMdho nathI to pachI emane kevalajJAna ane mokSa paNa thavAmAM zo vAMdho che? asala vAta to e che ke granthakAra mahArAja zvetAMbara ja hovAne lIdhe saMstArakane parigraha nathI mAnyo ane tethI ja sAvadanA vividha-trividha-tyAgI zrAvaka-zrAvikAne sAmAyika-pauSadhamAM saMsmAraka rAkhavAno ane pramArjana mATe upakaraNa rAkhavAno nirdeza karyo che. keTalAka digaMbara loko ema kahe che ke ame morapIMchI rAkhIe chIe-enAthI pramArjana karIzuM. kintu te vyartha ja che. kemake pahelA to gRhastha-loko sAmAyikamAM pIMchI rAkhatA ja nathI, ane jo mAnI laIe ke digaMbara sAdhunI jema digaMbara gRhastho paNa pIMchI rAkhaze to te paNa pramArjana mATe upayogI nahIM thAya. kemake zarIra ane paganA corasa mApathI vadhu mApavALI koI vastu hoya to ja pramArjanamAM | jIvayA thaI zake, eTale ke zvetAMbara loko jevI rIte rajoharaNAdi upakaraNo rAkhe
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?' che tevI rIte rAkhavAnuMja zAstrakArane svIkArya che, mATe A zAstra zvetAMbara AmnAyanuM ja che (7) pAThako ! digaMbaronA hisAbe jo koI sAdhu mAMo hoya to enI vaiyAvacca bIjo sAdhu karI zakato nathI. kAraNa ke emanA sAdhu pAse pAtra nathI hotuM ke jenA vaDe glAna sAdhune AhAra-pANI ke davA lAvI Ape ane vastra-kAMbaLa vagere paNa nathI hotAM ke jenA vaDe te glAna sAdhune saMthAro karI Ape athavA TADhIo tAva hoya to te glAnane oDhavA paNa ApI zake ! chevaTe e lokoe eTale sudhI mAnyuM che ke gRhasthomAM ja poSya-poSaka vyavahAra thaI zake, sAdhuomAM to nigranthapaNuM hovAnA lIdhe poSya-poSaka vyavahAra hoto ja nathI. evI sthitimAM mAMdAnI mAvajata karavAnuM kyAMthI mAne? arthAt A lokonA hisAbe sAdhune ziSya to banAvI de che paNa te jayAre mAMdo paDe tyAre te gRhasthone suprata karI devAmAM Ave che, ane gRhastha loko e mAMdA sAdhunI mAvajata (sevA suzruSA) karIne tene nIrogI banAve che. AvI hAlatamAM digaMbaronA hisAbe vaiyAvacca karavAnuM kema banI zake ? kharI rIte vinaya ane bhakti to paraspara sAdhuomAM mAnavAmAM koI harakata nathI, paraMtu upakaraNa mAnavAnI pharaja AvI paDe eTale paraspara poSyapoSaka bhAvanA nAme tene uDAvI dIdhI, jo ke saMyatamAM poSyapoSaka bhAva paNa naDatararUpa nathI ja . ane veyAvacca to granthakAra mahArAje tIrthaMkaranAmakarmanA AzravamAM ane atyaMtara tapamAM jaNAvyo ja che. ahIM to umAsvAti vAcakajIe tIrthaMkaranAmakarmanA kAraNo gaNAvatAM veyAvaccane tIrthaMkarapaNAnuM kAraNa batAvyuM che. ane tIrthakara-nAmakarmanu bAMdhavuM sAdhu temaja zrAvaka baMnene mATe sarakhuM ja rAkhyuM che eTale ke sAdhune tIrthaMkaranAmakarmabaMdhanI manAI nathI karI arthAt nA nathI pADI - to evI sthitimAM eTale ke mAMdA-sAjA sAdhunI vaiyAvacca ane cAkarI karavAthI tIrthaMkara nAma karma bAMdhavAnuM kahenAra graMthalekhaka zvetAMbara saMpradAyanA ja hoI zake che. tevI ja rIte muhapattI na hovAthI dvAdazAvartavandana nahIM thAya ane te na thavAthI Avazyaka pratikramaNa nahIM thAya. (8) digaMbaronA hisAbe koI paNa vastu sAdhue rAkhavAnI manAI che to pachI adattAdAnanuM viramaNa zA mATe ? arthAt AdAna-grahaNamAtrathI viramaNa hovuM joIe. (9) digaMbaronI dRSTie vastra vagere levA ane dhAraNa paribhoga - A badho
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara?" 17 ja parigraha che arthAt grahaNa ja parigraha che. to pachI emanA hisAbe to "prada" thI ja viramaNa mAnavuM joIe arthAt "rdhAri" upasarga lagADavAnI zI jarUra hatI ? (10) digaMbarone zarIra sivAya bIjuM kaMI mAnavuM ja nathI. to pachI e loko sAdhune "eSaNA' ane "AdAna nikSepa' samiti kevI rIte mAnavAnA ? kemake pAtrAdi na rAkhavAthI emanA sAdhuone eka ja gharathI bahAra karI levo paDe che jayAre eka gharamAM ja bhojana karI levAnuM che to pachI eka gRhAtra choDavuM ane mAdhukarIvRtti karavI - e kevI rIte rahe !jyAre mAdhukarI vRtti ja nahI rahe to pachI te eSaNA samiti kayAM raheze ? jema pAtrAdika na hovAthI eSaNA samiti banI zakatI nathI tevI ja rIte AdAna nikSepa samiti paNa banI zakatI nathI. kemake koi paNa vastu upADavI ke mUkavI, tene pratyupekSaNa ane pramArjana karIne levI ke mUkavI - enuM nAma AdAnanikSepa samiti che. have ahIM vicAravuM joIe ke jayAre | pramArjana karavA mATe na to rajoharaNa vagere che ane na upADavA mUkavAnI koI vastu ja che. to pachI AdAna nikSepa samiti e lokonA mate kevI rIte thaI zakaze? yathAyogya upakaraNa na hovAthI jo rAtre pezAba (mAtarU) ke TaTTI (aMDita) javAno avasara AvI jAya to yatanA (jayaNA) kevI rIte karI zakAya? kemake lAMbu ane moTu rajoharaNa na hovAthI aMdhArAmAM cAlatAM cAlatAM pramArjana kare zenAthI ? arthAt upakaraNa na mAnavAthI IryAsamiti paNa amuka vakhatamAM banI zakatI nathI.' e ja rIte divase paNa jo kIDIono samUha nikaLe, te samaye paNa virAdhanAthI | bacavuM emanA mATe muzkela thaI jAya che. bhASA samitimAM paNa mukhavastrikA na rAkhavAthI bolatI vakhate saMpAtimAdika jIvonI hiMsA rokI zakAtI nathI. pAtra vagere na hovAthI varasAdanI mosamamAM paNa jalavRSTi thatI rahe to paNa pezAba-TaTTI (mAtare-Thalle) mATe bahAra javuM ja paDaze ane jo sAthe kAMbala na hoya to apUkAyanA jIvonI paNa jayaNA thaI nahIM zake.' tAtparya ke upakaraNa na mAnavAvALAo mATe IryAsamiti AdimAMthI eka paNa samitino asaMbhava che ane zAstrakAra to pAMceya samitione sAdhupaNAnI mAtA tarIke gaNAve che. (11) digaMbaronA hisAbe jainadharma maithuna sivAya syAdvAda rUpa hovAthI ane bhAvaprAdhAnyavAlo hovAthI paNa nagnatA nirapavAda che. eTale ke koI paNa ava
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?' sthAmAM sAdhu vastra na rAkhI zake athavA vastranA saMsargavALo uccatara bhAvavAlo hoya to paNa mokSa nahI pAmI zake. (vADA ke mahelanA saMsargano ke vastra sivAya anyanA saMsargano vAMdho nathI.) paNa zvetAMbaronA hisAbe zakti ane atizayathI sampanna mATe sApha (saMpUrNa) nagnapaNuM Avazyaka che. paNa bAkInA azakta ane anatizAyI mATe saMyamarakSAdinuM sAdhana ja upakaraNa che. jema kSudhAparISahane jItavo ane AhAranI apekSA na rAkhavI, tevI ja rIte pipAsApariSahane jItavA ane pANInI apekSA na rAkhavI, jo zakti cAle to Avazyaka che ja. paNa jyAre anAhA25Ne ane nirjala rahevAnuM na banI zake tyAre zuddha AhAra-pANI levA chatAM kSudhA ane pipAsA-pariSaha sahana karyo - ema kahevAya che. tevI ja rIte vastrAdika upakaraNa nA viSayamAM paNa saMyama Adi mATe zuddha alpamulyavALA vastro vagere upakaraNa rAkhavA - e nAnya pariSahajayanuM bAdhaka nathI. e ja kAraNe to nAkhyane pariSahamAM gaNAvyuM che. jo ni25vAda hota to AnI gaNatarI paNa mukhya vratomAM thAta. 18 (12) pAThako ! digaMbaronI mAnyatA mujaba zIta ane uSNa pariSaha ane daMzamazaka na jItI zake arthAt zIta (ThaMDI)thI DarIne taDakAmAM Ave athavA taDakAthI DarIne chAyAmAM jAya, ke daMzamazakanA bhayathI khuNAmAMthI bahAra nikale to mAtra eTalI ja vAta parathI ja sAdhupaNuM cAlyuM javAnuM mAnavuM paDaze. kema ke zuddha vastrAdika to emaNe maMjUra nathI. to pachI agnyAdikano AraMbha, athavA khasI javAnuM (AghA javAnuM) zuM maMjura karI zakaze ? dhyAnamAM rAkho ke agnino paribhoga sAdhune mahAvratano bAdhaka che ane abhyAdikanA AraMbhathI sAdhupaNAno samULa nAza thaI jAya che. (13) digaMbaronI mAnyatAnusAra zayyAparISaha ane niSadyAparISaha kevI rIte banI zake che ? jo zayyAdikanA nirmamatvathI te parISahano sadbhAva (astitva) mAnIe to to makAnanA sadbhAvamAM jema sAdhu nirmamatvabhAva rAkhI zake che tevI ja rIte tucchavastrAdimAM sArI rIte nirmamatvabhAva kema nahIM rahe ? ane zayyAparISaha tathA carcAparISaha to vedanIya ane mohanIyamAM gaNAyA che, anyathA mohamAM ja gaNyA hota. (14) digaMbaronI mAnyatA mujaba munimahArAje kaMI paNa nahIM rAkhavuM joIe evuM che to pachI teo darbhAdi tRNa paNa kema rAkhI zake ? ane jyAre tRNa (ghAsa)
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara ?" rAkhavAnuM ja nathI to pachI teno upayoga ja kyAMthI thaI zake ? ke jethI tRNasparza nAmano parISaha digaMbaronI mAnyatAthI thAya. khyAla rAkhavo jarUrI che ke satuSa paNa vrIhi na pAke ema kahIne upakaraNano niSedha karyo to pachI ahIM tRNano Dhagalo kema bAdhaka nahIM thAya ? tRSa ane tRNanA sparzamAM gADha agADhano pharaka mAnIe tyAre to saMsargamAtra bAdhaka nathI. paraMtu gADha saMsparza vizeSa ja bAdhaka che, ema mAnavuM paDaze. eTale ke mUccha ja nahIM paNa saMsargamAtra ja bAdhaka mAnavo paDaze. vAstavamAM to jaina dharmamAM dRSTAMtamAtra sAdhaka ja nathI. (15) jyAre sAdhuoe vastrAdika rAkhavAnA ja nathI to pachI vastrAdika vaDe satkAra thAya tyAre paNa abhimAna nahIM Ave evo satkAra parISaha sahana karavAnI emane avakAza ja nathI. pAThako ! kharuM tAtparya e che ke zItoSNathI mAMDI satkAra sudhInA parISaho zvetAMbaronI mAnyatA pramANe ja yogya hoI zake che. (16) Upara jeTalA muddA dAkhavavAmAM AvyA che te badhAthI moTo muddo "vaphAphA nine" A sUtramAM che. kema ke A sUtramAM spaSTa jaNAvyuM che ke zrI jinezvara mahArAja eTale ke kevaLI mahArAjane agyAra parISaha hoya che. arthAt sudhA ane pipAsA parISaha kevaLI mahArAjane paNa hoya che. paraMtu digaMbaronA hisAbe kevaLI mahArAja AhArapANI letA ja nathI to pachI sudhA ane pipAsAno parISaha emane kevI rIte hoI zake ? jo ema mAnI levAmAM Ave ke upacAramAtrathI sudhA ane pipAsAno parISaha kahyo che to svarUpanirUpaNanI jagyAe upacArane koNa kaheze ? ane kevaLI mahArAjamAM sudhA pipAsA parISahano upacAra karavAnI jarUrata ja zA mATe ? tamArA mate ja eka bAju to AhArAdine doSarUpa mAnIne kevalajJAna pachI AhArAdikano abhAva batAvavo che ane bIjI bAju upacArathI AhArAdika saMbhavathI ja thanArA sudhA-parISahAdika batAvavAmAM Ave che. zuM A pArasparika virodha nathI. jarA e viSe vicAro ! kevaLI mahArAjamAM upacAra vaDe koI guNano Aropa karIne stuti paNa kare, paraMtu digaMbaronA hisAbe AhArAdi jevA mahAdoSano upacAra karavAthI to vAstavamAM kevalI mahArAjanI nidA ja thaze. eTale A digaMbara loko AhArAdikane doSa mAnIne kevalI-mahArAjanA niMdaka ja bane che keTalAka ema paNa kahe che ke ahIM "T - 3 - " Avo samAsa karIne ekathI adhika evA dasa nahIM, evI rIte artha karavo arthAt
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tattvArthasUtranA kartA koNa?' , (" T' zabdathI agyAra levA ane vacceno je akAra te niSedha vAcaka hovAthI evo artha thaze ke kevalIomAM agyAra parISaha nathI. pAThako ! sAmAnya buddhivALo mANasa paNa ahIM kahI zake che ke A artha zAstrakAranA AtmAnuM khUna karIne karavAmAM Avyo che. kema ke evo kUTa artha na to zAstrakAro kahe che ane na zAstrakAranI AvI zailI hoya che. tattvArtha sUtramAM zrI gaNezathI ItizrI sudhI (AraMbhathI aMta sudhI) koI paNa jagyAe--koI paNa sUtramAM Avo vAMko artha karavAmAM nathI Avyo to pachI ahIMyA ja Avo vAMko artha kema ? cothA adhyAyamAM "kAphaT' zabda che. zuM teno Avo artha kare che ? kadApi nahIM. kharI vAta to e che ke zAstrakAre koI vAMko artha karyo nathI. paraMtu A tattvArthasUtranA kartA ja zvetAMbara AcArya che ane teo kevalImahArAjane AhAra mAnanArA che. eTale kevalI-mahArAjane sudhA ane pipAsA parISaha hovAnuM gaNIne zvetAMbarAcArya zrI umAsvAtivAcaka mahArAje sUtramAM agyAra ja parISaha kahyAA che. digaMbaronI utpattinI pUrve A sUtra zrI umAsvAtivAcakajIe guNaThANAMmAM parISahanA avatAranA prasaMgathI kema na karyuM hoya ? have ahIMyA digaMbaroe pahelA to upakaraNone upakaraNa tarIke mAnavAnI manAI karI. tyAre eka tarapha to strIne cAritra nathI hotuM ema mAnavuM paDyuM ane sAthe baMdha, nirjarA ane mokSano saMbaMdha je pariNAma sAthe hato tenI jagyAe mokSAdikano saMbaMdha bAhyaliMganI sAthe ja karavo paDyo. ane e ja kAraNe anya liMga ane gRhiliMgathI siddha hovAnuM uDADIne siddhanA paMdara bhedo paNa uDADavA paDyA. tyAra pachI (tadanaMtara) tIrthakara kevalI gocarI mATe nathI jatA ane pAtrAdikanA abhAve bIjAo paNa AhAra-pANI lAvI ApI zake nahIM, eTale kevalI mahArAja AhAra karatA nathI ema mAnavuM paDyuM. ane tethI ja A sUtrano Avo vAMko artha karavAnI digaMbarone jarUrata paDI che. ' vyAkaraNanA hisAbe "nAthA na duza chAza" Ama karavuM ja ayogya che. madhyamapadano lopa karIne karmadhAraya tapuruSa karavo paDaze. nanno samAsa "T' nI sAthe karIne saT zabdane joDavo paDaze. ane ema karavAthI to arthanI dRSTie AcArya mahArAje naiRA' ema karavuM ja ucita che. paraMtu evo ayogya samAsa ane ATalo vAMko artha karyA pachI paNa digaMbara bhAIonI artha siddhi nathI thaI zakatI kemake parISaha 22 che, temAMthI 11 no niSedha karyA pachI paNa
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara ?' 21 ziSa 11 to rahe che ja, eTale ke kevalI-mahArAjAone 11 nahIM hoya to paNa bAkI 11 to hovAnA ja. kadAca ema kahevAmAM Ave ke zvetAMbara loko kevalI mahArAjane 11 parISaho mAne che, te pakSane khaMDana karavA mATe A sUtra kahyuM che to ema kahevuM paNa ucita ke yogya hoI zake nahi. kema ke tamArA ja kathanathI tamane svIkAra karavo paDaze ke tattvArthasUtranI racanAnI pUrve thI ja zvetAMbarono majahaba-dharma hato ane tene tattvArthakartAe khaMDita karyo. paraMtu ema mAnIne paNa "naiTT" evuM sUtra banAvavuM yogya hatuM. bIjA lokonA hisAbe paNa 11 na mAnavA chatAM paNa ahIM prakaraNa tUTI jAya che. kema ke 11 nathI to keTalA che, e to batAvyuM ja nathI. eka hoya, be hoya yAvat nava hoya ke dasa hoya, tyAre paNa agyAra nathI ema ja kahevAze. jo dasa mAnavAmAM Ave to sudhA choDavI ke pipAsA choDavI - eno niyama raheze nahi. bIjI vAta e che ke ahIM konAmAM keTalA parISaha che e batAvavAnuM prakaraNa cAlyuM Ave che kema ke bAdarasaparAyAdimAM badhA ja parISaho hovAno hisAba jaNAvyo che to pachI ahIM agyAra parISaha nathI Avo niSedha kyAMthI AvavAno ? AgaLa karmamAM paNa parISahano avatAra karatAM zAstrakAre ""veranI zoSA' ema kahIne sudhAparISaha ane pipAsAparISahano avatAra vedanIya karmamAM batAvyo che. ane ApanA hisAbe paNa jinarAjane vedanIya karma naSTa nathI thayuM to pachI vedanIyamAM gaNAvela sudhA ane pipAsAno parISaha kema na hoya ? ane jyAre sudhA ane pipAsAno parISaha kevalI mahArAjane hovo maMjura karazo to pachI AhAra ane jalapAna vagara te parISaho kayAMthI thavAnA? jo manamAnyA parISaho mAnavA che to pachI kevalI mahArAjamAM bAvIza ja parISaha mAnI levAmAM zo vAMdho hato ? ' taTastha mANasane to e spaSTa samajAI jaze ke AcArya mahArAje jinezvarane agyAra ja parISaho mAnyA che. eTale zAstrakAra zrImAn umAsvAti vAcakajI mahArAja zvetAMbara pakSanA ja AcArya hatA - na ke digaMbara pakSanA. (17) jevI rIte "puchAtA nine' A sutra e graMthakAra mahArAjanuM zvetAMbarapaNuM sAbita kare che tevI ja rIte mahAvratonI bhAvanAmAM paNa mAtA itanamananaH' arthAt annapANI joIne levuM, e paNa zvetAMbaronI ja mAnyatAnusAra hoI zake che. kemake pAtra vagara lAvavAnuM temaja jovAnuM kevI rIte thaI zake? ane vagara pAtre jovAmAM to jamIna para anna pANI paDI jAya che ke jethI
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ rara tattvArthasUtranA kartA koNa?" (ahiMsAnuM pAlana paNa nathI thaI zakatuM. (18) jo zAstrakAra mahArAja digaMbara hota to tapasyAnA adhikAramAM digaMbaronA hisAbe paNa "vivikatavyasana' kaheta nahIM, kemake te digaMbaronA hisAbe gayA ane Asana rAkhavAnuM kayAM che ke jene mATe vivikata sthAnamAM e baMne karavAnuM nAma tapa kahe. (19) chatAM paNa bAhya ane atyaMtara upadhino arthAt upakaraNAdika ane , kaSAyano tyAga karavo - e atyaMtara tapasyA kahI. ahIM jo upakaraNAdika rAkhavAnAM ja nathI to pachI teno atyaMtara tapamAM tyAga kema kahyo ? ane jo upadhi | arthAt upakaraNa mahAvratano ghAtakAraka che to pachI tapa zuM? zuM parigraha-viramaNAdine tapa mAnI zakIe ? (20) A zAstra jo zvetAMbara na hota to "punAzita ninya nAtA ninjAda' AvuM sUtra na banAvata, kemake bakuzamAM upakaraNa bakuza teja kahevAya che ke je upakaraNanuM mamatva eTale ke dhovuM, raMgavuM kare ene AkAMkSA tathA lobha upakaraNamAM mUkayAM. jyAre Ane to nirjhantha mAnI lIdhA to pachI digaMbara hoya te ja sAdhu hoya - e vAta kayAM rahevAnI ? (21) to paNa A sUtrakAra mahArAja sAdhunA vicAramAM liMgano vikalpa kahe che. have digaMbaronA hisAbe to purUSa ja sAdhu thAya che. to vedarUpaliMganA hisAbe paNa vikalpa raheto nathI. dravyaliMga paNa digaMbaronA hisAbe bhAvaliMganI jema niyata che to pachI veSarUpaliMganI apekSAe paNa vikalpa kayAM raheze ? arthAt A granthanA hisAbe vedarUpa ke veSarUpa liMgamAM eka ja prakAra mAnyo nathI, paNa vikalpa mAnyo che. to ethI spaSTa thaI jAya che ke e granthakAra zvetAMbara ja che. khyAla rAkhazo ke siddha mahArAjanI jema ahIM 'pUrvabhAva-prajJApanA' nathI. kiMtu vartamAna bhAvanI ja prarUpaNA che. (22) chevaTe siddha mahArAjanA viSayamAM paNa zAstrakAra liMgano vikalpa darzAve che to tyAM paNa dravyaliMganuM anekAntikapaNuM mAnavAthI granthakAranuM digaMbarapaNuM uDI jAya che ane zAstrakAra zvetAMbara ja che ema puravAra thAya che. upara jaNAvela kAraNothI A tattvArtha sUtranA kartA (praNetA) zvetAMbarAsnAyanA ja che ema mAnavuM paDaze. A viSayamAM koI paNa vidvAnane kaMI paNa zaMkA-samAdhAna karavuM hoya to zAMtithI pakSapAta choDIne khuzIthI kare, kemake banne pakSonI dalIla
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zvetAMbara higaMbara ?' ((ta) samAthI 4 satyano nizyaya 42vo sugama hoya che. ' sUtra taphAvatA A tattvArtha sUtrane banne saMpradAyavALA svIkAra kare che, kiMtu banne saMpradAyomAM sUtromAM keTaloka taphAvata che. saMpUrNa tattvArthamAM zvetAMbaronA hisAbe ja kramazaH dazeya adhyAyomA u5-53-18-54-44-26-34-25-50 bhane 7 sUtro cha. bheTave ? saMpUrNa tattvArthamAM 346 sUtra che. tyAre digaMbarAsnAyanA tattvArthamAM kramazaH dasa adhyAyomA 33-43-38-42-42-27-38-26-47 sane 8 sUtro cha. bheTave / kula sutro 357 che. arthAt digaMbaronA hisAbe sarvasAdhAraNamAM agyAra sUtro vadhu che. kayA adhyAyamAM zvetAMbaronA AmnAyathI vadhu sUtro che. ane kayA adhyAyamAM digaMbarAsnAyathI vadhu sutro che. kayuM kayuM sutra kayA kayA adhyAyamAM kayA kayA majahaba (dharma-saMpradAya)mAM vadhAre che te nIce ApelA koSThakathI jaNAze - adhya. sU. zve. 21 dvividho'vadhiH 0 35 Adyazabdau dvitribhedau 0 ... 19 upayogaH sparzAdiSu . 52 0 zeSAstrivedAH 12 0 hemArjunatapanIyavaiDUrya rajatahemamayAH maNivicitrapArza upari mUle ca tulya vistArAH padmamahApadmatigijchakesarimahApuNDarI kapuNDarIkA hRdAsteSAmupari prathamA yojanasahasrAyAmastadardhaviSkaM bho bh sh sh sh sh sh sh sh dazayojanAvagAhaH tanmadhye yojanaM puSkara tadviguNadviguNA hRdAH puSkarANi 18 0.-1 sh tannivAsinyo devyaH zrIhIdhRtikIrti || buddhilakSmyaH palyopamasthitayaH sAmAmAnikaparipatkAH gaMgAsiMghurohidrohitAMzAhariddhArikA ntAsItAsItodAnArInarakAntA 3 20 0
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 sh sh sh 0 shh sh 25 0 - sh sh 0 0 28 0 sh sh 0 0 - 'tatvArthasUtrana l in ?' suvarNarUpyakUlAraktAraktododA :-) saritastanmadhyagAH 21 0 dvayordvayoH pUrvAH pUrvagAH 22 0 zeSAstvaparagAH caturdazanadIsahastraparivRtAH gaMgAsiMdhyA dayo nadyaH 24 0 bharataHSaDviMzatipaMca yojanazata vistAraH SaT caikonaviMzatibhAgA yojanasya tadviguNadviguNavistArA varSadharavarSA videhAntAH uttarA dakSiNatulyAH 27 0 bharatairAvatayorvRddhihAsau SaTsamayAmyA mutsarpiNyavasarpiNIbhyAm tAbhyAmaparA bhUmayo'vasthitAH 29 0 ekadvitripalyopamasthitayo haimavatakahArivarSakadaivakuruvakAH 30 0 tathottarAH 31 0 videheSu saMkhyeyakAlAH 32 0 bharatasya viSkambho jambUdvIpasya naka tizatabhAgaH pItAntalezyAH 23 ucchvAsAhAravedanopapAtazva sAdhyAH .30 sthitiH 31 bhavaneSu dakSiNArdhAdhipatInAM palyo pamamadhyardhaM 32 zeSANAM pAdone 33 asurendrayoH sAgaropamamadhiMka ca 0 34 saudharmAdiSu yathAkramaM 0 36 adhike ca 37 sapta sanatkumAre 41 sAgaropame 42 adhike ca 50 grahANAmekaM sh sh lh sh lsh 0 0 0 h h h % h - h h h h 0 h h 0 - 0 h h 0
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zvetAMbara } higaMjara ?' 4 4 4 4 4 5 5 5 5 6 7 no 7 7 7 9 9 9 10 10 10 10 51 52 54 28 42 7 18 8 29 42 anAdirAdimAMzca 43 rUpiSvAdimAn 44 yogopayogI jIveSu 4 zubha: puNyasya 0 21 4 S va w 7 8 nakSatrANAmarthaM tArakANAM caturbhAgaH caturbhAgaH zeSANAM 0 8 0 O jIvasya ca O 00 0 0 0 0 0 0 0 sthitirasurANAM lokAntikAnAmaSTau sAgaropamANi sarveSAm jIvAzca ..o sad dravyalakSaNaM 0 0 28 AmuhUrttAt 38 upazAntakSINakaSAyayozca 40 pUrvavidaH 3 4 7 0 O svabhAvamArdavaM ca samyaktvaM ca vAGmanoguptIryAdAnanikSepaNA samityAlo kitapAnabhojanAni paMca krodhalobha bhIrUtvahAsyapratyAkhyAnAndhanu vIcI bhASaNaM ca paMca zUnyAgAranisevitAvAsaeropadhAkArazuddhisadharmAvisaMvAdAH paJca strINAM kathA zravaNatanmanoharAMganirIkSa pUrvaratAnusmaraNavRSyaMNrasasvazarIrasaMskAratyAgAH manojJAmanojJenadrayaviSayarAgadveSavarjanAni paMca 0 0 25 0 kRtsnakarmakSayo mokSaH anyatra kevalasamyaktvajJAnadarzanasidvatvebhyaH AvidvakulAlacakravavyapagatalepAlAbuvaderaNDabIjavadAnizisvApavacceti dharmAstikAyAbhAvAt
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?' taphAvatanI vicAraNA vAMcako ! upara Apela sUci parathI Apa jANI zakayA hazo ke zvetAMbaro ane digaMbaromAM kayAM kayAM sUtro kayA kayA adhyAyamAM kayA kayA sthAne vadhu ke ochAM che. have ahIM jarA vicAravAnI jarUra che ke kharekhara sUtrakAranA banAvelA sUtro kayAM saMpradAye to uDADayA ane kyA saMpradAye potAnI taraphathI navA sUtro banAvIne ghusADI dIdhAM. jo ke A vAta saMpUrNata: to jJAnI puruSa ane sUtrakAra mahArAja ja jANI zake, to paNa mArI mAnyatAnusAra A viSaya para tulanA karavAnI jarUra jaNAya che, temaja bIjA vidvAnoe paNa A viSaya upara potAnA taraphathI samIkSA karavAnI jarUra che. jethI anya taTastha lokone paNa potAno abhiprAya sthira karavAmAM sugamatA thAya. (1) pahelA adhyAyamAM zrutajJAnanA bheda kathana karyA pachI zvetAMbara loko 21mAM sUtramAM ''dvividhoDadha'' A sUtra le che kiMtu digaMbara loko ene nathI mAnatA ane ''bhavapratyayo:'' kahIne sUtranI zarUAta kare che have A jagyAe vicA2 ka2vo joIe ke jyAre zarUmAM avidhano bheda ja nathI darzAvyo to vaLI ''bhavapratyaya'' AvuM vizeSa bhadanuM nirUpaNa kayAMthI AvI zake? uddezarUpa sAmAnya bheda kahyA pachI ja mati AdijJAnarUpa pratyeka bheda kahyA che ane matijJAnamAM paNa IndriyAdi bheda kahIne ja avagrahAdi bheda jaNAvyA che. temaja avagrahAdibhedo pachI ja bahubahuvidyAdi bheda darzAvyA che ane zrutajJAnamAM paNa be bheda sAmAnyathI darzAvyA pachI ja temanA vizeSa bheda te ja sUtramAM paNa darzAvyA che. ethI spaSTa samajAya che ke AcAryazrInI zailI to 'dvividhoDAdhaH '' e rIte sUtranI racanA karavAnI che to paNa digaMbara loko mAnatA nathI. e emanI marajInI vAta che paraMtu sUtrano lopa karavo e bhavabhIrUnuM kAma nathI. (2) e ja rIte zvetAMbara loko nayanA sAmAnya pAMca bheda mAnIne Adya ane anyanA nayanA bhedone darzAvanArU ''Adyazo dvitrimevo'' AvuM 35muM sUtra mAne che. zvetAMbaronu maMtavya che ke jo eka ja sUtrathI nayanI vyAkhyA karavI hota to ''pramAnavaidhiAmaH'' A sUtranI sAthe ja vyAkhyAnuM sUtra banAvI deta. tethI pUravAra thAya che ke A banne sUtro asalathI ja che. (3) bIjA adhyAyamAM bhAvendriyanA bhedomAM upayogeMdriya nAmaka bhedane to
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zvetAMbara ke digaMbara ?' banne saMpradAyavAlA mAne che ane jIvanuM lakSaNa paNa upayoga ja che e ''3payogo jJakSaI'' A sUtrathI banne svIkAra kare che. ane A upayoga to badhAja kevalI mahArAjAone paNa hoya che. eTale ahIM upayoganuM svarUpa darzAvavA mATe sparzAdika viSayano ja upayoga ahIM levo joIe ane te batAvavA mATe sUtranI paNa AvazyakatA che ja. 27 (4) bIjA adhyAyamAM digaMbara loko ''zeSatriyevAH'' AvuM sUtra mAne che. paraMtu zvetAMbaronuM kahevuM ema che ke "tiSAyaniMga.'' ItyAdi sUtra je auyikanA ekavIza bhedo darzAvanAra che temAM traNa veda kahyA che. ane A bAju nA2ka ane saMmUrcchanajane napuMsaka veda ja hoya che ane devatAmAM napuMsaka veda nathI hoto jyAre AvA be sUtro kahI devAmAM AvyA to potAnI meLe ja nirNaya thaI gayo ke manuSyo ane tiryaMco je garbhaja che te vedavALA hovAthI traNeya vedavALA che A rIte arthApattithI vAta spaSTa hatI, te darzAvavA mATe sUtranI koI AvazyakatA nathI. ane ema nahIM mAnIe to audArikAdika aupapAtika nathI hoto, amukane amuka yoni ane amuka janma nathI, amuka sApavartanIya AyuSyavALA che, evuM paNa sUtrakAre darzAvavuM paDaze. (5) trIjA adhyAyamAM digaMbaraloko 12mA sUtrathI ''amAnuMnetyAvi'' karIne ekavIza sutro 'dirghatIvuMke'' A sUtranI vacce navA mAne che, sUtranI zailIne jovAvALA ane arthane vicAranArA to ahI spaSTa ja samajI zake che. A badhAM sUtro digaMbaroe navA ja dAkhala karI dIdhA che. vastutaH to A tattvArthasUtra saMgrahagraMtha che, eTale AmAM vistArathI kathana karavuM ja ayogya che. ane jo kaMI paNa vistAra karavo hota to '"khIvA ghanuHpRSTha vAhA prapAtaLuMDa dhi gitapava'' ItyAdika nuM kathana karyuM hota. kiMtu varNana graMthanI jema varNana karavAnuM AvA graMthamAM kadApi thaI zakatuM nathI. himavAdino varNa kahevAmAM Ave ane temAM na to enuM AyAma-mAna (parimANa) kahe ane na zikharanuM mAna (parimANa) ane na zikharonI uccatAdi (UMcAI vagere) darzAve ane na zikharonI saMkhyA paNa darzAvI, 12mAM sUtramAM "hemAnunatyAvi'' kahIne pachInA sUtramAM '"har mULe ca tuvistArA:'' ema kahI devuM zuM yogya che ? zuM badhA varSadhara mAnamAM sarakhA che ? kadApi nahIM. to pachI kazo ja khulAso karyA vagara ja AvuM sUtra kema banAvyuM ? 14mA sUtramAM ''teSAmupatti'' ema kahevAmAM AvyuM paraMtu UparanA bhAgamAM A
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvArthasUtranA kartA koNa ?' hida kyAM AgaLa che? pUrva-pazcima madhyamAM che. e to jaNAvavuM hatuM, 18mAM sUtramAM | 'tadina diUT : puccha rAja ' kahyuM to A sUtra vaDe bamaNA bamaNA hado ane puSkaro che AvuM kema na hoya? yAvat AyAmAdikanI ja dviguNatA levI, evuM kyAMthI thavAnuM? yAvat avagAhamAM bamaNo kema nahIM hoya? 19mAM sUtramAM devIo sAmAjika ane pariSahavALI che. ema darzAvavAmAM AvyuM che. to pachI sAmAnika ane pAriSaghanI saMkhyA kayAMthI levI? ATaluM ja nahI, balka enAthI to niyama thaI jaze ke devIone abhiyoga, anIka, AtmarakSaka Adino abhAva ja che. ra0mAM sUtramAM gaMgA vagere nadIone himavadAdinA madhyamAM rahenArI athavA janArI darzAvI che. paraMtu teo varSadharamAM uttara tarapha jAya che ke dakSiNa tarapha? pUrva tarapha jAya che ke pazcima tarapha? varSaghara 6 che ane nadIo 14 che, to vyavasthA kema thaze? ane te vyavasthAno dyotaka eka akSara paNa sUtramAM nathI Apyo - A vAta paNa vicAraNIya che. ekavIzamAM ane bAvIzamAM sUtramAM pUrva ane pazcimamAM javAnuM kahevAyuM. e kayAM sudhI barAbara che? kema ke gaMgA, siMdhu vagere nadIo bharata-airAvatamAM dakSiNa-uttaramAM Avaze tenuM zuM? ane varSadhara para paNa dareka nadI judI judI dizAomAM keTalI keTalI dUra ane kaI kaI dizA tarapha vahe che, enuM to ahIM kazuM varNana paNa nathI. trevIsamAM sUtramAM gaMgA, siMdhuno parivAra to jaNAvyo paraMtu bIjI nadIono parivAra keTalo che? videhanA vibhAga zAnAthI thAya che? enuM pramANa zuM che ? vagere vAtonuM ahI nAma-nizAna ja nathI. ra4 ane 2pamAM sUtromAM bharatAdikano ISano vistAra to kahyo paraMtu AyAma jIvA dhanupRSThanI vAta to darzAvI ja nahI ? 27mAM ane 28mAM sUtromAM 6 ArAonuM svarUpa varNavatA Ayu, zarIra, Adi ullekha na karIne bhUmirasAdikanI vRddhi, hAni ane avasthitatA kahevAmAM AvI che te kyAM sudhI zobhAspada che ? eno vicAra to buddhimAno ja karI zake che. ra9, 30 ane 31mAM sUtramAM sthiti jaNAvI che. tyAM aMtara dvIpa ane bharata airAvatanI sthitino ullekha suddhAM karavAmAM nathI Avyo ane mahAvidehamAM saMkhyaya kALa kahevAmAM Avyo e paNa kyA yogya che? kemake zIrSaprahelikA paNa saMkhyayamAM che ane mahAvidehamAM pUrvakoTithI vadhu AyuSya ja nathI. sUtra 31mAM bharata no vikhaMbha to darzAvyo parantu na to vaitADhayanuM mApa darzAvyuM ane na enI zikhara saMkhyA vagere batAvI ane bharatane mATe dakSiNa uttara vibhAga ane mAna paNa jaNAvyA nathI, A badhI sthiti jotAMja vidvAno kahe che
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara ?' 29 ke A badhAM sUtrone digaMbaroe ja AcArya mahArAjanI kRtirUpa maNimALAmAM kAcanA kaTakAMnI jema dAkhala karI dIdhAM che. ane te paMDitonuM kathana amAre paNa svIkAravuM paDe che. AgaLa vadhIne paMDito kahe che ke digaMbaroe ja 3ramuM sutra "ddhiAMtardI De" evuM rAkhyuM che, to A bAju 10mAM ane 11mAM sUtramAM jaNAvelA bharatAdi, himavadAdi varSa ane varSadhara to dhAtakI-khaMDamAM ane pUSkarAImA be vAra che ema mAnI zakIe chIe. paNa A digaMbaronA hisAbe to dhAtakI khaMDa ane puSkarArdhamAM bharatano bhAga bamaNo levo paDaze ane A vAta koIne paNa mAnya thaI zakatI nathI. thAya paNa kayAMthI? kemake digaMbaroe svayaM sUtro banAvIne zrImAnunI sutramALAmAM dAkhala karI dIdhAM che. cothA adhyAyamAM "pI tAnta joyA" A sAtamuM sutra digaMbarone svIkArya nathI. jyAre banne saMpradAyavALA bhavanapati tathA vyaMtara devone kRSNa, nIla, kApo, ane tejo - evI cAra vezyAo mAne che ane ema paNa mAne che ke jyotiSka devane mAtra tejovezyA eTale ke pItalezyA ja che to pachI ahIM bhavanapati ane vyaMtaranI cAra legyA darzAvanAra sUtra kema manAya ? digaMbaroe bhavanapati ane vyaMtarane vezyA nathI mAnI evuM to nathI, paNa bIjuM sUtra je "tRtIyaH tiH " arthAt jyotiSka nAmakazrIjI nikAyanA devone tejovezyA ja che; ema darzAvavA mATe je sutra hatuM enI jagyAe digaMbaroe "mAvitaritrapu pItAnta joyA?" arthAt AdinI traNa nikAyanA devone pItAnta leDyA hoya che, evuM sUtra banAvyuM che. have ahIM spaSTa ja che ke jyAre jyotiSka devone tejolezyA sivAya bIjI lezyAo che ja nahIM, to pachI AdinI traNa nikAyone pItAnta eTale ke kRSNa, nIla, kApota ane tejalezyAo che ema kahevuM kyAMthI satya hovAnuM ? ane jo Avo goTALo karavo ja che to pachI ema ja kema nathI kahI detA ke "revAnAM paDDa te:" eTale ke devone 6 vezyAo che athavA to sUtranI paNa zI jarUra che? e parathI spaSTa thAya che ke zvetAMbaroe je asala mUla sUtra "ItAnta joyA:" evuM hatuM tene ja mAnya rAkhyuM che ane ucita paNa e ja che. (7) cothA adhyAyamAM zvetAMbaroe "sthitiH" evuM sUtra devatAonI sthitinA adhikAra mATe mAnyuM che. to tyAM digaMboe te adhikAranA sUtrane ja uDADI dIdhuM che. khUbI to e che ke pachIno Akhoya adhyAya devatAdinI ja sthitinuM pratipAdana kare che, ema to banne saMpradAyavALAo mAne che. te chatAM paNa digaMbara loko A
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ haO tatvArthasUtranA kartA koNa?" adhikArane maMjUra nathI karatA. vyAkaraNa vagere zAstromAM paNa niyama che ke jyAM vAraMvAra anuvRtti lAvIne artha kara paDe tyAM adhikArasUtra banAve che, to pachI ahIM Akhoya bhAga sthitino hovA chatAM A adhikAra sUtrane digaMbara loko kema mAnatA nathI. je rIte AgaLanA adhyAyomAM adhikArasUtra che te rIte ahIM levA ucita che. "sa mAtra sa vanthaH" sUtranI jema sthitinuM adhikAra sUtra mAnavuM yogya ja che. anyathA " sapane, , sapta, triraghAni tu. na., paI., pUrvApUrvanantarA" vagere sUtromAM samanvaya karavo jarA muzkela thaze. eTale ke A sthitikALa ja che, attara ke avirahAdikano kALa nathI, evuM kevI rIte thaze ? ane "nArA, vyattarA gha, cotiSThaTUTI . tohA. sarveSa" A sUtromAM adhyAhAra karavo paNa muzkela thavAno eTale A kAraNone vicAranAro mANasa to "sthitiH" A adhikArane darzAvanAra sutrano svIkAra karyA vagara kadApi nahIM rahI zake. (8) jevI rIte digaMbaroe "sthitiH " A adhikAra sUtrane maMjUra nathI karyuM. tevI ja rIte "paviSa yathA" A sutra paNa digaMbaroe uDAvI dIdhuM che. jo ke be sUtromAM saudharmazAna ane sanatakumAra mATendrane grahaNa karyA che. paraMtu "trisarvetyAdri" sUtramAM kyA kyA devalokanI keTalI keTalI sthiti che. A niyama karavo ane "sapaI panyopamadhive" A sUtramAM ane AgaLanA sUtromAM paNa vyavasthA karavAmAM avazya kaThinAI paDaze. je rIte "vaimAnikA" ane "uparyuri A adhikAra sUtro maMjUra karyA che te rIte ja A adhikAra sutrane paNa maMjUra karavuM sarvathA yogya che, ke jethI saudharmazAnAdikanAM nAmo paNa kahevA nahIM paDe ane bIjA sUtromAM vyavasthApUrvaka samanvaya paNa thaI zakaze. (9) zvetAMbara tathA digaMbara - banneya saMpradAyonI mAnyatA mujaba asurakumAranA IMdronI ane zeSa asuronI sthitimAM khAsa taphAvata che to paNa digaMbaroe sarve asuronI sAmAnya asura zabda laIne ja sthiti jaNAvI che, tathA dakSiNauttaranA iMdra, zeSakumAra ane temanA IMdronI sthiti kahI, paNa asala sUtro uDAvI dIdhAM che. evI ja rIte graha, nakSatra, tArAgaNanI sthiti, temaja temanI jaghanya utkRSTa sthitinA sutro paNa uDADI dIdhAM che. Ama A cothA adhyAyamAM temaNe badhAM maLI 13 sutro uDAvI dIdhAM che. (10) cothA adhyAyanA aMtabhAgamAM digaMbaroe "noventiAnAmo
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ? 31 sAropamA sarveSAM" AvuM sUtra mAnyuM che. zvetAMbara samAja A sUtrane maMjUra karato nathI, tenuM kAraNa e che ke jo zrImAnuM umAsvAtijI mahArAjane lokAMtikanI sthiti darzAvavI hota to jyAM lokAMtikonuM sthAna ane bheda darzAvyo tyAM ja darzAvI dIdhI hota. bIjI vAta e ke lokAMtikanuM prakaraNa choDIne lokAMtikanI vAta anyatra uThAvavI e paNa sUtrakAranI zailIne anukULa nathI. trIjI vAta e che ke jo lokAMtikanI sthiti ja kahevI hota to brahmadevalokanI sthiti darzAvI tyAM ja kahI deta. cothI vAta e ke - "to zAntiAnAema kahevAthI badhAya lokAMtikanI sthiti AvI jAya che to pachI "sarveSa" A padanI zI jarUra hatI. A kAraNothI spaSTa thAya che A sUtra zrImAnuM graMthakAra mahArAjanuM banAveluM nathI, paNa koI alpabuddhivALAe svakalpanAnA phaLarUpa A sUtra banAvIne zrImAnunAM sUtromAM ghusADI dIdhuM che. (11) cothA adhyAyamAM devatAo viSe gati, zarIra, AdinI hAni uttarottara devatAomAM che ema darzAvavAnuM sUtra che jeno digaMbaraloko paNa svIkAra kare che, paNa devatAomAM uchuvAsa AhArAdinuM tAratamya darzAvavA mATe je sUtra "ucchavAsAdAravenopapAtAnumAvatI sAdhyA: "(4-23) zvetAMbaroe kAcitu. mAnyuM che tene digaMbaroe uDAvI dIdhuM che. jyAre devatAonA sthiti, vezyAdi viSe adhikatA ane nyUnatA batAvanArAM sUtro mAnI levAyAM to pachI svayaM svarUpa darzAvanAra sUtra zA mATe uDAvI devAmAM AvyuM ? e vicAraNIya che. (12) pAMcamA adhyAyamAM zvetAMbaro "dravyA nIvA" evuM eka ja sUtra mAne che, paraMtu digaMbaro "vyAji" ane "nIla" evAM be sUtro mAne che. zvetAMbaronuM kahevuM ema che ke jo dharmAdharmAdi ajIvone svataMtra ja sUtra banAvIne dravya tarIke gaNAvavAmAM Ave to "gIvAyadharmAdhavakAzapunA dravya AvuM ekaThuM ja sUtra banAvavuM hatuM ane jIvane paNa pachI ja kahevo hato. jethI pAMceyanI dravyasaMjJA thaI jAta. eTale ke dharmAdi pAMcane avakAya darzAvIne pachIthI enuM dravyapaNuM darzAvatAM jIvane sAthe laI pAMceyanuM dravyapaNuM darzAvyuM che. tethI traNa sUtro karavAnI koI jarUra ja rahetI nathI ane je be sutro che te ja yogya che. vAMcako ! ekaThAM sUtrane juduM juduM karI nAkhavuM - emAM sUtrakAranI moTAmAM moTI AzAtanA che. kema ke koI paNa vidvAnuM jo ene jue to te tarata ja kartAne ja bhUla karanAra mAnaze.--
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 "tattvArthasUtranA kartA koNa ?' ' (13) e ja adhyAyanA "sa saMraNeyAH praveza:' A sutranI jagyAe digaMbaro "saMyeyA prazaTdhamadhamaiMchanIvInAM' evuM eka ja sUtra mAne che, paraMtu zvetAMbaro "saMdhyeya: praphe ghagharmayoH" ane "nIvarsa ' - AvA be vibhAgo vaDe be judAM judAM sUtro mAne che. zvetAMbaronuM kahevuM ema che ke ahIM dharma zabda vaDe dharmAstikAya ane adharma zabda vaDe adharmAstikAya levAnuM che paNa jIva zabdathI jIvAstikAya levAnuM nathI. ethI bannenuM sUtra juduM hovuM ja yogya che. ethI nIvA' AvA ekavacanathI ja jo eka vastu jIva "prApa' evA sUtranA dvivacanathI be pramANanI jema AvI jAya to pachI varu zabdano prayoga sUtramAM | lAvavo e sUtrakAranI khAmI darzAvanAra thAya che. zvetAMbara ane digaMbara - banneya asaMkhyAtanI saMkhyAnA asaMkhya bheda mAne che. kiMtu ahIM AmAM kyo asaMkhyAtano bheda levo eno nirNaya thato nathI. tethI dharmAdharmanuM pradezamAna AdimAM ja kathana karIne pachIthI ja tenA jeTalA (barAbara) pradezo dareka jIvanA paNa kahevA yogya thaze. ane dharmAdharmanA asaMkhya pradezanuM mAna to "to chADavaITda' A sUtra vaDe paNa nizcita thAya che. ahIM e paNa vicAravAnuM ke jo "nIvaca ' AvuM alaga sUtra na banAvavuM hota ane ra kAra vaDe asaMkhyAta zabdanI anuvRtti na lAvavI hota to pAchaLa "TTca vInantA:' evuM sUtra karIne saMya pustAna' evuM sutra banAvata eTale ke pudgalanA pradezo darzAvanArA sUtramAM " saMye yAda" A pada karavAnI AvazyaktA ja na raheta. paNa jo "nIvarsa " A sUtra alaga hoIne asaMkhyaya zabda ra kAra vaDe anuvRtta karyo to pachI "vInuvRkRSTa nottaratra' evA niyamathI A asaMkheya zabda AgaLa nahIM cAlI zake, jethI pudgalanA sUtramAM asaMkhyaya pada kahevAnI jarUra paDI. zAstrakAranI zailI e ja che ke zabda vaDe jenI anavRtti lAve tene AgaLa na calAve. ane tethI ja opazamikanA be bheda je samyakta ane cAritra nAmanA hatA temane kSAyikanA bhedo vakhate va zabdathI lIdhA to pachI zAyopathamikanA aDhAra bhedomAM samyakta ane cAritra A bhedo anuvR|ttithI nathI lAvavAmAM AvyA. kiMtu spaSTa zabda vaDe ja tyAM kahyuM che. e ja rIte ahIM nIvarsTa ' A sUtramAM ra zabda kahIne asaMkhyayanI anuvRtti grahaNa karI che, tethI e AgaLa nahIM cAlI zake. eTale ke mugalasUtra mAM "saMyeya' pada joDavAthI ja puravAra thAya che ke sUtrakAre nIca ' A sUtra banAvyuM hatuM. ane
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ?" 33 (A digaMbaroe e sUtrane uDADI dIdhuM ane dharmAdharmanI sAthe ja "Iva nIve" kahIne joDI dIdhuM. (14) vaLI digaMbara lokoe "sa dravya takSai' AvuM sutra jesaMdhAtAryA sUtra pachI ane "utpAdravyaya' A sUtranI pUrve mAnyuM che. paraMtu zvetAMbara loko A sutrane nathI svIkAratA. zvetAMbaronuM kahevuM ema che ke jo sUrIzvarajIne dravyanA lakSaNamAM sattvapaNuM levuM hota to "TUJparyAyavat dravya' evuM je dravyanuM lakSaNa kahyuM te ja jagyAe ke te ja sUtramAM samAveza karIne kahI dIdhuM hota. e sivAya jo vicArapUrvaka jovAmAM Ave to A sUtra ja jainadharmanI mAnyatAthI viruddha che. tenuM kAraNa e ke jinezvara mahArAja ne mAnanArA dravya, guNa ane paryAya A traNeyane sadu mAne che. ane "sa dravya nakSa' AvuM sUtra banAvavAthI guNa ane paryAya, banne asatuM thaI jAya che, eTaluM ja nahIM paNa dravyanuM AvuM lakSaNa jo ISTa hota to TUJparyAyavat dravya" A sUtra juduM zA mATe karata ? matalaba ke "sat dravya | takSa' sUtra na to jainamantavyatAnuM che ane na A sUtra-racanAne anukULa che. zvetAMbara loko to kahe che ke jo A sutra umAsvAtijI ne iSTa hota to "sa dravya | eTaluM ja lakSaNa sUtra paryApta hatuM. udAharaNArtha "TVT paryAyava dravya' A sUtramAM takSaNa zabdanA pravezanI jarUra ja nathI. e ja rIte ahIM paNa takSaUT zabda kahevAnI kaMI ja jarUra nathI. kema ke "udyavidheya' vidhi vaDe ja lakSaNanuM paNa bhAna thaI jatuM hatuM. e sivAya bIjA darzanakAro paNa emanA sUtramAM lakSaNa zabdano prayoga kyAreya paNa karatA nathI. to pachI ahiM lakSaNano artha AvI javA chatAM lakSaNa zabdano prayoga karavo sUtrakArane to yogya nathI. "upayono kSaUT A sUtramAM to lakSyano nirdeza na hovAthI nakSa' zabda kahevo ucita ja che ane ahIM to lakSya tarIke dravya zabda kahyo ja che. e ja pAMcamA adhyAyamAM tAvaH parima:' A sUtra pachI zvetAMbaroe '3 nAvirATramAMa, RMirimAna, yogopayogI nIvey," A traNa sutromAM pariNAmanA bheda darzAvI, AdivALA pariNAma rUpImAM sAkSAt darzAvIne , anAdi pariNAmano sadbhAva zeSamAM (bAkInAmAM) sUcave che. emane samyakta, jIva, upayoga vageremAM lakSaNa ane bheda darzAvavo yogya hovA chatAM paNa digaMbara loko navuM karavAnI Tevane lIdhe ja maMjUra nathI karatA. A sUtronA abhidheyane e loko paNa maMjUra kare che.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvArthasUtranA kartA koNa?" pAMcamA adhyAyanA chellA bhAgamAM digaMbara loko "tadmAvaH pariVT" A sUtrathI adhyAyanI samApti kare che, paNa zvetAMbaro "sanArivADhinaza" "vopayo nIvey' Ama kahIne pariNAmanAM traNa sUtro mAne che. zvetAMbaronuM kahevuM ema che ke pariNAmavAda ja jaina darzananuM asalI mULa che. ane tenA anAdi-sAdipaNA vaDe anekAMtamAM paNa anekAMtanI vyApti siddha thAya che ema darzAvIne saMpUrNa rIte syAdvAdano khyAla ApavAmAM Avyo che, temaja te pariNAma rUpI-arUpImAM ane jaDa-cetanamAM kaI rIte che, e darzAvavuM jarUrI samajIne ja AcAryazrIe te adhikArane saMgrahamAM lIdho che. (15) AgaLa chaThThA adhyAyamAM manuSyanA AyuSyanA AzravamAM "nyA jiMdavaM svamavarkavArnavaM mAnuSI'' ema krodha, mAna, mAyA ane lobhanuM alpatva darzAvavuM che. tyAM digaMbaro alpAdinuM eka sUtra ane svabhAvamArkavanuM bIjuM mAnIne vyartha ja judAM judAM sUtro kare che. ane svAbhAvika Arjava je tiyaMga yoni Ayune rokIne manuSyAyunuM vidhAna karavAnuM prasiddha che, tane choDI devAnu anArthava dekhADe che. e ja rIte devAyuSamAM "sarvi ' e paNa vyartha che. samyaktavALAo badhA AyuSya bAMdhatA ja nathI ane samyaktavAn devo ane nArako paNa che. te deva nathI thatAM. - chaThThA adhyAyamAM manuSya-AyunA baMdhanA adhikAramAM zvetAMbaroe "svIra" khridaa mAvartavIrnavatve mAnuSI'' AvuM eka sUtra mAnyuM che, tyAre digaMbaroe tenA be bhAga banAvIne "kanyAmapariprada mAnuSa0' ane svabhAvamArvava '' AvA be sUtro banAvI kADhayAM. A sUtranuM nimprayojana vibhAjana karI devuM ane manuSyapaNAnA kAraNomAMthI saralatArUpa kAraNane uDAvI devuM-e digaMbarone kema yogya lAgyuM haze ? A viSayamAM digaMbaro jo potAno abhiprAya jAhera karaze to taTastha lokone vicAravAno avasara prApta thaze. saraLatAnA kAraNe manuSyanuM AyuSya baMdhAya che, A vAta digaMbarone paNa svIkArya che, to pachI e lokoe ahIMthI Arjava pada kema kADhI nAkhyuM. koI jo ema kahe ke A pada to zvetAMbaroe ja dAkhala karI dIdhuM che to ema kahevuM bhramamAtra ja che. kemake "mAyA tairyathomasya'' A sUtra vaDe jayAre mAyAnA phaLarUpa Ayu | jaNAvyuM to pachI ArjavanA phaLarUpa AyuSya batAvavAnuM Avazyaka ja che. e sivAya mArdava nI sAthe Arjava levuM paNa yogya ja che.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara ?" 35 (16) chaThThA adhyAyamAM digaMbaroe "sa{/ saMyama" vagere devatAnA AyuSyanA kAraNe darzAvanAra sUtranI AgaLa pharI paNa "sakhyatve gha'' ema kahIne eka sutra vizeSa mAnyuM che. zvetAMbaro A sUtrane nathI mAnatA. zvetAMbaronuM kahevuM ema che ke "manuSya ke tiryaMcano jIva samyaktanI sthitimAM jo AyuSya bAMdhe to avazya devatAnuM ja AyuSya bAMdhe che. kiMtu samyakatva "" A sUtrathI devatAnA AyuSyanuM kAraNa samyakta che ema batAvavuM sarvathA ayogya che enuM kAraNa e che ke samyaktaDe mAtra vaimAnikanuM ja AyuSya baMdhAya che paraMtu ahIM to sAmAnyathI cAreya prakAranA devatAonuM AyuSya kevI rIte bAMdhe? A levAnuM che. joke ahIM AgaLa saMyama ane saMyamasaMyama laIne zrAvaka ane sAdhu mATe kahyuM che, paNa dezavirati ane sarvavirati samyaktapUrvaka ja levI evo ahIM niyama nathI. jema samyaktasahita zrAvakapaNuM ke sAdhupaNuM dhAraNa karavAvALo devalokanuM AyuSya bAMdhavAno Azrava kare che te rIte ja samyakta rahita koI abhavya ke mithyAdRSTi dezavirati ke sarvavirati dhAraNa karavAvALA hoya che, ane tethI te abhavyAdika AvI dezavirati AdinI avasthAmAM cAreya prakAranA devomAM koIpaNa prakAranA devonA bhavasaMbaMdhI AyuSyano Azrava kare che, eTale ke dezavirati vagere dravya ane bhAvathI bane che ane emanAthI cAreya prakAranA deva-Ayuno baMdha thAya che paNa samyakta to vaimAnika sivAya bIjA deva-Aya baMdhanuM kAraNa banatuM ja nathI.mATe sAmAnya deva-AyunA AzravamAM samyaktane levuM sarvathA ayogya che. jo mAnI levAya ke vizeSa devonA AyunuM kAraNa hoya ane tene sAmAnyamAM levAya to koI vAMdho nathI kiMtu ahI to devo ane nArakone devatAnA AyuSya saMbadhI baMdhAzrava che ja nahIM ane deva tathA nArakone pUrvabhavathI cAlyuM AveluM kSAyika kSoyopathamika ja che evuM nathI, ane te jIvo samyaktayukta avasthAmAM paNa bIjI jidaMgI (bIjAbhava)nA Ayuno Azrava ane baMghakare tyAre paNa devalokonA AyuSyano Azrava ane baMdha karI zake che, saMpUrNa spaSTa vAta to e che ke saMyama ane saMyamasaMyama je je gatimAM je je jIvone che te jIvo jo Ayano Azrava ane baMdha kare to avazya deva-Ayano ja Azrava ane baMdha kare evo niyama che, paNa evo niyama kayAreya paNa nathI thaI zakato ke koI paNa gatino koI paNa jIva samyaktavAnuM hoya to devanA AyuSyano ja Azrava ane baMdha kare che kemake deva ane nAraka samavavAnuM to hoya paNa che paraMtu teo devAyuno kyAreya paNa Azrava ane baMdha karI zaktA ja
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?' ja nathI to pachI evI sthitimAM ''samyavatvam'' A sUtra kema thAya? levuM paNa hoya to sarAga sUtramAM ja levuM paDaze ane haiM to ahIM vyartha ja che. A kAraNethI spaSTa thaI jAya che ke vAstavamAM digaMbaroe zrImAnnI kRtimAM A satra ghusADI dIdhuM che, ema zvetAMbara loko mAne che. (17) AgaLa jatAM sAtamA adhyAyamAM ''tattvarrtha bhAvanAH'' AvuM sUtra kahIne mahAvratanI pAMca pAMca bhAvanA batAvanArUM sUtra banneya saMpradAyavALAo svIkAre che kiMtu e sivAya paNa digaMbaro dareka mahAvratanI pAMca pAMca bhAvanA batAvavA mATe pAMca sUtro bIjA mAne che. e saMbaMdhi zvetAMbaronuM kahevuM ema che ke jo AcAryazrIne dareka mahAvratanI bhAvanA sUtra vaDe darzAvavI hota to paMca paMcanI sAthe ja sUcanA karI deta. jemake bIjA adhyAyamAM aupazamikAdinA bhedonI saMkhyA darzAvIne bheda darzAvavA hatA to ''yathAmaM'' kahyuM. AgaLa upara paNa dezivaratinA aticAro vakhate ''vratazIlevu paMca paMca yayAmam'' ja kahyuM. arthAt saMkhyAthI kahyA pachI jayAre anukramathI batAvavAnuM hoya to tyAM ''yathAma'' zabda kahe che. AThamA adhyAyamAM baMdhanA adhikAramAM jJAnAvaraNAdi bhedonI pAMca, nava Adi saMkhyA darzAvI. ane pachI enA bheda gaNAvavA mATe sUtra banAvavuM hatuM to tyAM paNa ema ja kahyuM navamAM adhyAyamAM prAyazcittAdinA bhedonI saMkhyA darzAvavA mATe ''navadyuturdaza paMcandvimevAH yathAkrama'' AvuM sUtra karatI vakhate paNa AgaLa bhedono spaSTa nirdeza karavAno hovAthI ''yathAmaM''kahyuM che. e parathI A vAta nizcita thAya che ke jayAM AgaLa saMkhyAthI bheda batAvIne vivecanapUrvaka bheda jaNAvavAnA hoya tyAM zrImAn AcAryamahArAja 'yathA maM'' zabda mUke che. paraMtu ahIM bhAvanA mATe ''paMcapaMgha'' kahIne ''yathAmaM'' nathI kahyuM, ethI spaSTa thAya che mahAvratonI bhAvanAonA sUtro AcAryazrInA banAvelAM nathI. AcAryazrInI zailI to evI che ke jyAM AgaLa mAtra bhedanI saMkhyA jaNAvavI hoya ane bhedonuM vivecana nahIM karavuM hoya tyAM ''yathAmaM'' nathI kahetA. jemake bIjA adhyAyamAM kSAyikAdi bhedomAM dAnAdi-labdhi, gati, kaSAya, liMga, lezyAdikanI saMkhyA darzAvI. paraMtu AgaLa vivecana karavuM nahotuM to tyAM AgaLa ''yathAmaM'' nahIM kahyuM. tevI ja rIte chaThThA adhyAyamAM paNa AzravanA varNanamAM "indriyakaSAyAvratakriyAH paMcacatuH paMcapaMcaviMzati saMkhyA pUrvasya bhedA: " A sUtramAM IMdriyAdikanA bhedonI saMkhyA to viSayamAM batAvI paNa tenuM vivecana ,,
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara ?" (37. nahotuM to tyAM AgaLa "yathA 5'' pada nathI kahyuM. A badhA hetuo jotA nizcita thAya che ke AgaLa bhAvanA viSayaka sUtro AcAryazrInA racelA nahIM paNa digaMbaroe ja ghusADI dIdhAM che. jo bhAvanAonA sutro digaMbaronAM ghusADelAM na hota to A sUtromAM dareka jagyAe "paMca paM" zabda kayAMthI ghusI gayo hota? kemake AcAryajIe to dezaviratinA aticAranA sutromAM pAMca pAMca aticAra gaNAvyA che paNa koI paNa sUtramAM "vaM paMgha" ema kahyuM nathI. jayAre "i a vaM' evuM vINA vacana kahIne vyApti darzAvI dIdhI to pachI dareka jagyAe sUtra sutra para "paMra paMva'' kahetA rahevuM A vAtane eka sAdhAraNa vidvAnuM paNa yogya nathI samajato. to pachI AcAryazrIjI jevA advitIya vidvAnuM ane saMgrahakArane ema karavuM kevI rIte vyAjabI hoI zake? AmAM paNa sUtrakAre "nikSepaUT' zabda samitinA adhikAramAM lIdho che ane ahIM nikSepaUT' evo gurUtAyukata zabda mUkI dIdho - te saMgrahakAra mATe kevI rIte yogya gaNAya? e ja rIte | ""manoja tAnna panAni'' evo laghunirdeza zakya hovA chatAM paNa yAno itapanamo nanAni" evuM dIrgha banAvavuM paNa ghaTita nahotuM. e sivAya bIjA mahAvratanI bhAvanAomAM paNa bhaya zabda mUkIne "znottamayardaci'' eno ladhu nirdeza sugama ane prasiddhivALo hoI zake tene choDIne "zogha no dhIrutva TIca'' Avo gurUtAyukta vAMko nirdeza kayo buddhimAnuM grahaNa karaze? sAthe sAthe ja ""pratyArathI nA navI vImASaUTT" Avo laghunirdeza hovA chatAM pratyAraNyAnA navI vI mA5 ra" evA gurUtAyukata ane nirarthaka vAkya bhedayukata kahevuM te saMgrahakArane kalaMkti karavA barAbara ja che. trIjA mahAvratanI bhAvanAmAM to digaMbaroe koI ora ja raMga jamAvyo che. trIjuM mahAvrata sattA virama'' eTale ke vagara ApelI vastu nahIM levAnuM vrata che ane bhAvanA paNa A vratanI evI ja hovI joIe ke jenAthI te vratanI rakSA thaI zake. kiMtu A lokoe to "zUnyA IT vimovatA vAsa paroparoghArA cazuddhi sadhamavisaMvAdIH paMva'' AvuM kahIne adattAdAna viramaNanI bhAvanA darzAvavAnI vAMchA rAkhI che ! parantu buddhimAnuM manuSya A sUtra joine ni:saMdeha kahI zake che ke A racanA na to tattvArthakAra mahArAjanI ja che ane na adattAdAna viramaNanI bhAvanAne darzAvanArI che. ahI gurUlaghuno viSaya to dUra rahyo. kiMtu zUnyA gAramAM rahevuM e brahmacaryanA rakSaNa mATe che athavA parigrahavirati mATe che ke
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 tattvArthasUtranA kartA koNa? (adattAdAnanI virati mATe che? zuM AgAra zunya hoya to mAlikanI AjJA vagara rahevuM te adattAdAnathI virativALAne yogya gaNAya? jo ema kahevAya ke "nahI' to pachI zUnyAgAra rUpa bhAvanA adattAdAnathI viratane bacAvanAra kema thaze? evI ja rIte bIjI "vimocAvAsa' nAmanI je bhAvanA kahevAmAM AvI che te parigraha viramaNanI bhAvanA hoya ke adattAdAna viramaNanI? ane potAno ke bIjAno AvAsa choDI de, A vAta adattAdAna viramaNathI saMbaMdhita che kharI? (18) sAtamA adhyAyamAM mahAvratonI sthiratA mATe bhagavAn zrI umAsvAtijIe "tasthaI rAvanA paMgha'' evuM spaSTa sUcana karI dIdhuM che. pachI e ja digaMbaroe 4, 5, 6, 7, ane 8mAM sUtrone kalpita banAvyA che. sUrijIe to A bhAvanAnI sAthe ja hiMsAdimAM apAyAvaghadarzana, maitrI vagere ane jagatanA kAya ane svabhAvanuM ciMtana - A badhA e ja dhairya mATe pachInA sutro vaDe darzAvyA che. jethI vacamAM mahAvratonI bhAvanAno vistAra anucita ja dekhAya che.' jema audayikanA ekavIza bheda, sAkArAnAkAra upayoganA ATha ane cAra bheda, lokAMtikanA bheda, AzravanA bheda vagere saMkhyAmAtrathI nirdeza karI avivRtta ja rAkhyA che. evI ja rIte ahIM bhedono nirdeza yogya ja hato. (19) mahAvratonI bhAvanAnA vistAranA sUtramAM paNa A lokoe eSaNA samitine ahiMsAnI bhAvanAmAMthI uDAvI dIdhI che, vAstavamAM A lokone zaucanA nAme kamaMDaLato rAkhavuM che, paNa mAdhukarI vRttimAM ane bALa, glAna, vRddha, AcAryanI vaiyAvRjyamAM jarUrI evA pAtra mAnavA nathI. tethI ja e Avazyaka banyuM ke enI jagyAe emaNe anatyAvazyaka evI vAgupti ghAlI dIdhI che, evI ja rIte paparolAvI '' nAmanI bhAvanAthI bIjAne uparodhanuM kAraNa na banavuM, A ahiMsA vratanI ja bhAvanA che, adattAdAna viramaNathI teno saMbaMdha koI paNa prakAre nathI. cothI bhAvanAmAM "jekzazuddhi" rAkhavAnuM digaMbaroe svIkAryuM che. jo ke bheTyazuddhi karavI jainamAnyatAnA hisAbe pUrNata: Avazyaka che ane enAthI ja to mAdhukarI vRtti jainoe mAnI che. paraMtu digaMbarone pAtrAdi na rAkhavAnA kAraNe eka ja gharamAM bhojana karI levuM paDe che ane mAdhukarI vRtine jalAMjali devI paDe che. paraMtu bhaizyazuddhi prANAtipAta viramaNanI rakSA mATe che. tene adattAdAna viramaNa sAthe saMbaMdha ja nathI. AvI nirarthaka vAto zrImAn umAsvAtijI vAcakajIe to kahI nathI. e to mAtra digaMbarono ja gapagoLo che. AgaLa pAMcamI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara ?' 39 bhAvanAmAM sadharmAvisaMvAda nAmaka bhAvanA batAvI che paraMtu te paNa samyaktva ke prathama vratanI bhAvanA che. adattAdAna viramaNa sAthe eno koI saMbaMdha nathI. kharekhara to A mahAvratanI bhAvanA evI hatI : AlocyAvagrahayAJcA' bhIkSNAvagraha yAcanam / etAvanmAtramityetadityavagraha dhAraNam / / 1 / / samAna dhArmikebhyazca tathA'vagraha yAcanam / anujJApita pAnAnnAzanamasteya bhAvanAH || 2 | arthAt je makAnamAM rokAvAnI AjJA mAlika pAsethI mAMgavI hoya, te vakhate ja kayAM kayAM zuM zuM karavuM che te spaSTa karIne mAlika pAse thI AjJA mAMgavI pachIthI sthaDila, prazravaNa vagere paraThavavAnA sthAnamAM paNa mAlikane aprIti na thAya evo khyAla karavA mATe pharI paNa te vakhate mAlikano avagraha mAMgavo, chatAM paNa jayAM kayAMya paNa sAdhue rahevuM hoya tyAM paNa tame keTalI jagyA mAlika pAsethI rahevA mATe lIdhI che, eno pUro nizcaya rAkhavo joIe. ema thAya ke tame je jagyAnI yAcanA nathI karI te jagyAno upayoga thaI jAya, ane adatAdAna viramaNamAM doSa lAge. A bhAvanA to makAnanA mAlika je gRhastha ke kSetradevatA hoya tenI apekSAe thaI, paraMtu je makAnamAM pahelA anya sAdhu mahAtmA rokAyelA hoya ane temAM koI navA sAdhue rahevuM hoya to te navA sAdhue pahelethI rahelA sAdhumahAtmAnI maMjUrI levI joIe, AnuM ja nAma che sAdharmikAvagrahanI yAcanA karavI. A cAra bhAvanAo to makAnanI bAbatamAM adattAdAnathI bacAvavA mATe thaI, paNa bIjI rIte mAlike ane AcArye je anna-pANanI AjJA ApI hoya te ja upayogamAM levuM joIe. enA ja mATe ''JanujJApita pAnAnnAzana'' nAmanI pAMcamI bhAvanA che. vAcakagaNa ! ahIM dhyAna Apo ke digaMbaroe kahelI 'zUnyAr' vagere pAMca bhAvanAo adattAdana viramaNathI bacAvaze ke zvetAMbaroe kahelI 'gAtoAvagrahayAMttA' Adi pAMca bhAvanAo adattAdAna viramaNathI bacAvaze ? jo A digaMbaroe kahelI bhAvanAo adattAdAna viramaNa sAthe saMbaMdhita ja nathI to pachI evI kalpita bhAvanAo asaMbaddhapaNe banAvIne AcArya mahArAjanA nAme ThokI besADavI keTaluM anyAyAspada thaze. vAstavamAM A digaMbarone avagrahAdi mAMgavA ane bhikSA lAvIne AcAryAdikane batAvavI - e vAta pAtrAdika nahIM rAkhavAnA AgrahathI ISTa nathI. e ja kAraNe emaNe A bhAvanAono goTALo
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?' (karyo che. . (20) AgaLa AThamAM adhyAyamAM zvetAMbaro " vadhaH' A sUtra juduM mAne che. ane digaMbaro "sAyavIgnIvaH vermo yoyAnuM putrInA datte sa vantha" ema kahIne eka ja sUtra mAne che. zvetAMbaronuM kahevuM che ke jo eka ja sUtra hota to "puna: zabda vaDe uddeza karyA vagara tat zabdathI nirdeza kevI rIte thAya? asalamAM tat zabda pUrva kALamAM kahelI vAtanA parAmarza mATe hoya che. ane jyAre A eka ja sUtra che to pachI tat zabdanI zI AvazyakatA hatI? eTaluM ja nahIM, balka eka ja sUtra hota to "sapIyanIvena varma puratI naM vanthaH' evuM ja sUtra banAvata. AmAM keTaluM lAghava AvI jAya che, e vAta buddhimAnothI chAnI nathI. AvuM laghu sUtra na karyuM tethI sApha jAhera thAya che ke zrI umAsvAti vAcakajIe to ahIM be sUtro karyA hatA paNa koI paMDitamanya digaMbare A zvetAMbaronA sUtrane potAnuM banAvavA mATe ulaTasulaTa karI dIdhuM. duniyAmAM paNa prasiddha che ke koI paNa vastune uDAvI laI janAra te cIjane yathAvasthita svarUpamAM rAkhato nathI. zrImAnuM AcArya mahArAjanI to A zailI che ke pahelAM padArthanuM svarUpa darzAvI pachI tenA saMketa mATe saMjJA kare che. jema ke zrImAne AzravanuM nirUpaNa karavAvALA chaThThA adhyAyamAM pahelAM "manovAkIya yo:" ema kahIne yoganuM svarU5 varNavyuM, pachI ja bIjA sUtramAM "sa AvaH ' kahIne te yoganI AzravasaMjJA karI. te ja rIte ahIM paNa zrImAn AcArya mahArAje pahelAM baMdhanuM svarUpa ke rIta batAvIne pachI "sa vanya " kahIne tenI bandhasaMjJA karI (nAma dIdhuM). pahelAnA sUtramAM baMdhanuM svarUpa kahevAthI bIjA sUtramAM tat zabda vaDe nirdeza karIne ja baMdhasaMjJA karavI yogya | che. tethI spaSTa thAya che ke zvetAMbaronuM mAnavuM ja yathArtha che ane asala tattvArthanuM sUtra zvetAMbaronI pAse ja che. digaMbaroe A sUtrane amArUM che evuM dekhADavA mATe ulaTa - palaTa karI nAkhyuM che. zvetAMbaronuM kathana che ke ATaluM hovA chatAM paNa zrImAnuM umAsvAti vAcakajInuM bhAgya bahu prabaLa haze ke jenA lIdhe A digaMbaroe gaNadhara mahArAjonA banAvelAM asalI sUtrone nAmaMjUra karI uDADI dIdhA, jyAre ahIM tattvArthasUtramAM ulaTapalaTa karI, paNa uDAvyA nahIM. kemake digaMbaronuM e to mantavya che ja ke zrImAnuM umAsvAtijI mahArAjanA samayamAM bhagavAnanA Agamo hAjara hatAM. ane pachI sarvathA naSTa thaI gayAM. jayAre bhagavAnanA zAstrono buccheda karI devAmAM
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ? 41 (digaMbarone vAMdho nahIM Avyo to pachI zrI umAsvAti vAcakajInA tattvArthano) succheda karI devAmAM A digaMbarone zuM vAMdho hota? digaMbara loko bhagavAnanA vacanothI paNa zrIumAsvAtinuM vacana vadhu mAnya karatA haze, anyathA digaMbaronA vaDIloe tattvArtha AdinuM rakSaNa karyuM ane bhagavAnunA vacanono eka TukaDo suddhAM kema nahI rAkhyo ? A jagyAe digaMbaroe vicAra karavo joIe ke tamArA pUrva puruSoe je purANa vagere banAvyAM te bhagavAnanA vacanothI banAvyA ke potAnI kalpanA vaDe banAvyAM? jo ema kahevAmAM Ave ke bhagavAnanAM vacana joIne te anusAra ja banAvyAM to pachI e AcAryanA banAvelA to pUrANAdinA lAkho zloka atyAre paNa mojUda rahyA ane bhagavAnanA zAstrano sarvathA succheda ja thaI gayo, e vAta kema banI ? bIjI e vAta paNa vicAravA yogya che ke zuM digaMbaronA pUrva puruSa evA thayA ke purANAdikanA je grantho kathAnakAdimaya che, te granthonuM to rakSaNa karyuM ane bhagavAnnA amUlya vacanarUpa sUtrono guccheda thavA dIdho ? A vAta paNa vicAravA lAyaka che ke zuM digaMbaronA pUrva puruSo evA thayA haze ke pAMca sAta hajAra zloka paNa yAda na rAkhI zakayA. jo yAda rAkhI zakyA hota to bhagavAnanA vacanonA lAkho zloka kadAca na rahI zakyA hota, paNa hajAro zloka to avazya rahyA hota ane ema thAta to digaMbarone "badamAza (luccA) devAdArane copaDA ja nathI" A lokokti (kahevata) mujaba "bhagavAnanA sUtro sarvathA guccheda thaI gayA, have bhagavAnanA vacana che ja nahI" evuM kahevAno avasara ja kayAMthI Avata. asalI magadhadezanI hakIkata, saMjJA, vyavahAra (vartaNuMka) saMketa vagerenI vidyamAnatA sUtromAM joIne koI paNa vyakti zvetAMbaronAM sUtrono asalI sutro che'' ema kahyA vagara nahIM rahI zake. gadya-padyano ke sugama-durgamano viSaya laIne je kaMI akalamaMda buddhimAnuM) ne agrAhya evuM anumAna keTalAka loko taraphathI karavAmAM Ave to te paNa asatya che, kemake je vyakita pravAhamaya saMskRta bhASAmAM divaso sudhI vAda kare che te vyakti potAnAM gharamAM strI-bALako vagere sAthe grAmya bhASAmAM paNa vAta kare ja che. zrImAn haribhadra sUrijIe ati kaThina "mane vAntanA patAT' Adi jevA nyAya grantho racyA, ane emaNe ja "zrI samarAditya kathA" jevo kathAnakamaya suMdara graMtha paNa racyo. ane je zrImAn hemacaMdra sUrijIe
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 tattvArthasUtranA kartA-koNa?" ("zabdAnuzAsana' ane "pramANamImAMsA' jevA vyAkaraNa ane nyAyanA prauDha graMtho racyAM. temaNe ja triSaSThizalAkA purUSacaritra ane pariziSTaparva jevAkathAnakamaya saraLa graMtho paNa banAvyA. je somaprabhAcAryajIe pratyeka kAvyanA so artha bane evuM kAvya racyuM, te ja somaprabhAcAryajIe "sidra prakaraNa" jevuM AkarSaka kAvya paNa banAvyuM. e ja rIte sUtranI pUrvApara bhASAdimAM hovuM asaMbhavita nathI. to pachI zvetAMbaronA asalI sUtrane nathI mAnatA, temAM emano haTha-kadAgraha sivAya bIjuM koI paNa kAraNa jaNAtuM nathI. (21) AThamA adhyAyanA aMte zvetAMbara lokoe "sada sItva citti puruSavera gumAyuno trAja puSa" AvuM sUtra mAnyuM che. tyAre digaMbaroe "satvedya zumAyu no trAja puchaya' evuM sUtra mAnyuM che. pachI digaMbaroe "toDavaita pApa' evuM chelluM sutra mAnyuM che. eTale ke zvetAMbaroe ekalA puNyanI pravRtione darzAvanAra sUtra spaSTa mAnyuM che. ane pApa prakRtine arthapattithI gamya mAnI che. jayAre digaMbaroe banne prakAranI prakRtine darzAvanArAM sUtra judAM judAM mAnyA che. asalamAM zvetAMbaroe ema vicAravuM joIe ke samyakta, hAsya, rati ane puruSaveda A badhI pravRtio mohanA bhedo che. to , mohanA bhedarUpa thanArI pravRtio puNyarUpa kevI rIte hoI zake? paraMtu zvetAMbara ane digaMbara - banneyane e to svIkArya ja che ke asalamAM AtmAne baMdha to mithyAtva-mohanIyano ja thAya che. pachIthI jayAre AtmA zuddha pariNAmamAM AvIne te mithyAtvanA pulone zuddha karI nAMkhe tyAre ja te pudgalone samyakta mohanIyanA pagalo kahI zakAya. ane te ja samyaktanA pagalone vedato chato paNa jIva samyaktavAnuM che ane rahe che, samyajJAnAdikane paNa pAme che to pachI evA pudgalone puNyarUpa nahIM mAnavAnuM kema banaze? asalamAM to jainazAstranA hisAbe karmapudgala pApa rUpa ja che paraMtu jenA udayamAM AtmA Ananda pAme evA pudgalone puNya mAnIe chIe ane je pudgalone vedatAM AtmA kaSTa bhogave che tene pApa mAnIe chIe. jo A vAta bannene maMjUra che to e apekSAe samyakta pudgalanuM vedana karavuM puNya kema nahIM hoya? samyakta pAmavAthI apUrva AnaMdano anubhava thAya che - evuM to banneyane maMjUra che. have AgaLa hAsya, rati, puruSaveda kahyA che, te paNa jayAre AhUlAdathI anubhUta hoya to te puNya tarIke kema na manAya ? eTaluM ja nahI, balka bannene e paNa svIkArya che ke hAsya, rati ane puruSavedanuM
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara? 43 karma sAruM kArya karavAthI ja baMdhAya che. burA kAryanI pravRttiomAM zoka, arati, ane strIvedano ja baMdha thAya che. to pachI zubhayogathI thanAra Azrava "T TUhyuM?' evuM ja sUtra pUrve kahyuM che te mujaba kema zubha na gaNavo. ane Azrava vakhate puNya gaNe to pachI udaya vakhate te prakRtione puNya na kahevuM ane pApa kahevuM - e kema banaze? vizeSa AzcaryanI vAta to A che ke digaMbara loko strIne mahApApano udaya mAnIne strIne kevalajJAna ane mokSa thato nathI ema mAne che. to ahIM to emanA hisAbe strIvedano udaya paNa jevo pAparUpa che tevo ja puruSavedano udaya paNa pApa rU5 ja che. to pachI strIne puruSanI jema kevalajJAna ane mokSa kema nathI mAnatA? A to eka sAmAnya rUpe vicAraNA karI che. asalamAM to AgaLa chaThThA adhyAyamAM bannene zubhayoga hoya to puNyano ane azubhayoga hoya to pApano Azrava thAya - evuM maMjUra karI lIdhela che. to pachI ahIM puNyanI prakRti gaNAvIne, pApanI prakRti potAnI meLe (svata:) samajAya evI hovAthI kahevAnI jarUra ja nahotI. eTaluM hovA chatAM sUtrane samajavAvALo vyakti spaSTa jANI zake che ke A sUtra zrI umAsvAtivAcakajInuM athavA koI paNa bIjA buddhimAnanuM banAveluM nathI. buddhimAnuM navuM banAvanAra hota to paNa AvuM sUtra na banAvata. kemake "3AnyatA HTT" ATaluM ja kahevuM jarUrI hatuM. kemake pahelAnA sUtramAM puNyaprakRti spaSTapaNe batAvI che. to pachI "to' A padanI AvazyakatA ja zI hatI? potAnI meLe 'cat' zabda kahevAthI ja enAthI eTale ke puNya prakRtithI bhinna prakRtione pApa kahevuM - e AvI jAta. jema digaMbaronA hisAbe 'pAtri vevAda' A sUtramAM "rUtaH" athavA "ataH' kahevAnI jarUra na rahI ane zvetAMbaronA hisAbe 'TH: puSa' sUtra pachI keTalAka sthAnanA hisAbe 'Sa pApa' AmAM rUta" ke "sataH' nI AvazyakatA nathI ane bannenA mantavyathI pratyakSamanya' evuM je sUtra che temAM 'mataH" ke "phataH" kazuMya nathI, ane eja rIte bIjA paNa darzanakAroe "zeSa'nI jagyAe "saMta" ke "phata" nathI lagADyuM. e kAraNathI spaSTa thAya che ke A sUtra digaMbaroe kalpita banAvIne ghusADI dIdhuM che. (22) digaMbaroe hA adhyAyamAM sUtra ema mAnyuM che ke 'zubha pukhathayAzubha pApI' eTale ke zubhayoga puNyano Azrava che ane azubhayoga pApano Azraya che. zvetAMbara loko A jagyAe "zu. puSaca'' ane "rAma: pApasthi" ema karIne banne sUtro judAM judAM mAne che. have A jagyAe zvetAMbaronuM kathana che
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 - "tattvArthasUtranA kartA koNa ke jo A sUtro banne judAM na hota to pahelAM to ahIM samuccaya karavAvALo zabda joIto hato, eTaluM ja nahIM paNa puSyApuNyanuM evuM ekatra sUtra karavuM hota to ja zubhAzuma puvpApayo:" e ja kahevuM yogya hatuM. sUtra jayAM kyAMya paNa samuccaya kare che tyAM vadutve che (u. 3), pAmi kSAvikarizraza (2.7), " vi parimite ra(2-1), "samyakatva vAritra saMyama saMyama' (-1), vipradartIi ra0 (-28), 'mizrAvakaQT: 0 (2-3 2), '0mavyAdhAvihIravaM' (2-46), 'tArA' (4-12), "sarvArtha siddhI ve' (4., 4-rU 2), "paratvIparatve 50' (21, "vika nyA (), "pAririko ' (1-rU 7), 'visaMvata 2 (6-22)', '0mAvane 50' (6-ra 5), " voca' (6-ra 6), 'tyAnamRddhAza' (7-7), " vitpazcaT:" (7-2), "tIrtharatve gha' (7-98) '0mattarIyasya ' (7-14), "kSaya dave vevarna" (0-1), "pariyTHdava' (1 0-6). A sUtro spaSTapaNe udAharaNarUpa che ke samuccaya | darzAvavA mATe va zabda lagADavAmAM Ave che. A badhA sUtromAM mukhyatve te ja sUtromAM kahelo samuccaya che. ane te samuccayane darzAvavA mATe sUtrakAre spaSTa samuccayavAcaka evA no prayoga karyo che. ane A vakAra-vALA badhAM sutro prAya: digaMbarone maMjUra paNa che. jayAre AcArya mahArAjanI digaMbaranA hisAbe ja Upara ApelAM sutro vaDe zailI siddha (puravAra) thAya che to pachI ahIM samuccaya vAcaka evA ra zabdano prayoga na kare ane bannene ekatra mUke, e kema bane? ethI nirNata thAya che ke amArA mAnavA pramANe puNya ane pApanA mATe zrImAnuM umAsvAti vAcakajIe sUtro alaga alaga ja karyA hatA ane A digaMbaroe goTALo karI nAMkhyo che. (23) navamA adhyAyamAM dhyAnanA lakSaNanA sUtramAM digaMbaro 'uttama saMdanana Tw vijJAnirodho dhyAnamamuhUrNAhU' evuM akhaMDa mAne che. jayAre zvetAMbara 'uttama " vagerene eka sUtra mAnIne 'samuhUrtAt' A sUtra juduM le che. have A jagyAe digaMbaroe be sutronuM eka sUtra banAvI dIdhuM che ke zvetAMbaroe eka sUtranAM be sUtro karI dIdhAM che e vicAravAnuM che. vAstavamAM AmAM eka sutra hoya ke be sUtro hoya tethI bhAvArthamAM pharaka nathI. to paNa ekanAM be karavA athavA be sUtronuM eka sUtra karI devuM e avazya bhavabhaya-rahitapaNAnuM
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara?" 45 sUcaka che, ahIM ApaNe A vAtathI matalaba nathI, paNa sUtro be hatAM ane eka thayuM ke eka ja hatuM ane enAM be karI dIdhAM? A vAtano nirNaya karavo muzkela che, to paNa azakaya to nathI ja. kemake sUtrakAra mahArAje aneka jagyAo para aneka padArthonI sthiti darzAvI che jemake trIjA adhyAya mAM nArakonI sthiti batAvI che. tevI ja rIte manuSya ane tiryaMcanI paNa sthiti darzAvI che. evI ja rIte jJAnAvaraNIyAdi karmonI paNa sthiti AgaLa darzAvI che. paraMtu koI paNa jagyAe svarUpa ke bheda batAvavA sAthe sthiti darzAvI nathI. to ahIM sUtrakAra potAnI zailI palaTAve enuM koI paNa vizeSa kAraNa na hovAthI ema ja mAnavuM vAstavika thaze ke| zrImAnuM umAsvAtijI mahArAje svarUpadarzaka ane sthitidarzaka sUtro judAM ja karyA|| hatAM. ane koI paMDitamanya digaMbare potAnI kalpanA calAvI, ekaThAM karIne eka ja sutra karI dIdhuM. (24) e ja navamA adhyAyamAM digaMbaroe tAjJApavipA saMsthAna vivAre gharNa' 'zukajo vAghe pUrvaveda" ane "veninaH' AvAM traNa sUtro mAnyA che ane zvetAMbaroe 'IjJApavipA saMsthAna viyAya dharmamapramatta saMyatasya' 'upazAntakSINa kaSAyayozca' 'zuklecAdye' 'pUrvavidaH' revatI na" evI rIte pAMca sUtro mAnyAM che. have ahIM e vicAra karavAno che ke zuM zvetAMbaroe sUtro umerI dIdhA ke digaMbaroe ochAM karI dIdhAM che ? vAstavamAM to eno khulAso sUtrakAra mahArAja ja karI zake che ke phalANAe mArI, kRtimAM sUtro vadhAryA che, paraMtu buddhimAnuM vyakti potAnI buddhithI paNa Ano kaMIka nizcaya karI zake che. pahelA to A vAta bannee jaNAvI che ke ArtadhyAna nAmanuM dhyAna avirata, dezavirata ane pramattasaMyatane hoya che ane raudradhyAna nAmaka dhyAna dezavirata ane aviratane hoya che. ane A vAta banne phirakAvALA potapotAnAM tattvArtha sUtramAM nirdiSTa kare che. to pachI dharmadhyAna kyA guNasthAnavALAne hoya che eno nirdeza kema na karavo? ethI spaSTa thaI jAya che ke vAstavamAM dharmadhyAna viSe apramattasaMvatano nirdeza sUtrakAre karyo hato je digaMbaroe uDADI mUkyo che. A vAta to dharmadhyAnanA lakSaNavALA sUtranA vibhAga viSe thaI. AgaLa mATe e vicAravAnuM che ke avirata vagerene to dhyAna batAvyAM, paraMtu ethI AgaLa vadhelA upazAMta kaSAya, kSINakaSAyane kyuM dhyAna hoya? eno to ullekha ahIM che ja | nahIM. e ja kAraNathI mAnavuM paDaze ke sUtrakAre "35TntakSI chipAyo' A
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 'tattvArthasUtranA kartA koNa?" ( sutra avazya banAvyuM che. eka bIjI paNa vAta dhyAna devA lAyaka che ke vAcakajI) mahArAje Arta rodranA svAmI darzAvatI vakhate aviratAdine darzAvIne guNasthAnanA hisAbe svAmI batAvyA to pachI apramatta mAtrane dharmadhyAnanA adhikArI batAve ane zeSa upazAMtAdikane na darzAve e kema bane? sUtrakAre A sUtra ahIM jarUra banAvyuM che, enuM eka bIjuM paNa vAstavika pramANa che, te e ke jo ahIM A "3pattakSIviSAyayo' sUtra na hota to 'zamatte rAdhe.' A sUtramAM "' kAra mUkavAnI zI jarUra hatI? eTaluM ja nahIM, balka dareka dhyAnanA adhikAramAM pahelA eno bheda kahIne pachI ja te dhyAnanA svAmI darzAvAya che. jema khuda ahIM ja ArtadhyAna, raudradhyAnamAM bheda darzAvIne pachIthI dhyAtA darzAvyo. evuM banne phirakAono sutrapATha kahe che. to pachI ahIM zukla dhyAnanA bhedo jaNAvyA vagara ja koNa koNa kayA kayA bhedanA dhyAtA che, e batAvavAnI zI jarUra hatI ? eTale vivaza (majabUra) thaI mAnavuM paDaze ke dharmadhyAnano dhyAtA koI vyaktino ahIM pahelAnAM sUtramAM nirdeza hato, ane te vyakitao bIjA dhyAnanA paNa dhyAtA che, te bIjI koI nahIM paNa upazAMtamoha ane kSINamoha - A banne che. eTale ke tAtparya e nikaLe che ke keTalAka upazAMta kSINa mohavALA dharmadhyAnavALA hoya che ane keTalAka zukaladhyAnavALA paNa hoya che ane e vAtane ja darzAvavA mATe "zavane vAghe" A sUtramAM sUtrakAre samuccayavAcaka ra" no prayoga karyo che. ahIM "ra" kAra no prayoga to banneya svIkAre che. kadAca digaMbaro taraphathI ema kahevAmAM Ave ke ahIM samuccaya vAcaka "gha' kAra che paNa tethI upazAMta kSINa mohano samuccaya karavAno nathI, paraMtu pahelA kahela dharmadhyAna ane AgaLa batAvavAmAM Avaze evAM zukla dhyAnanA bhedadraya-e badhA pUrvanA jANakArone hoya che. A artha batAvavA mATe "ra" kArano prayoga che. evo artha karavAthI na to vakAra nakAmo thaze ane na bheda kahevA pUrve dhyAtA batAvyo teno vAMdho Avaze. A rItanuM digaMbaronuM kathana hoya to e kathana sAva khoTuM che. kAraNa ke emanA kathanAnusAra artha karIe to apramattathI mAMDI kSINamoha sudhInA jIvone kayuM dhyAna haze. eno to khulAso rahI gayo. A vAta to digaMbarone paNa maMjUra che, ja ke badhA apramattathI mAMDI upazAMtakSINa mohavALA jIvo pUrvasaMbaMdhI zratanuM jJAna pAmanArA hoya che - evo niyama nathI. eTaluM ja nahIM, paraMtu digaMbara loko, vartamAnakALamAM bhagavAnanuM kaheluM koI paNa sUtra nathI ema mAne che. to zuM sUtra
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ? 47 luccheda mAnyo tyArathI mAMDI lagAtAra pAMcamA ArAnI samApti sudhInA tyAgI munione paNa A digaMbaro ArIdradhyAnavALA mAnaze? mArI dhAraNA che ke A loko kayAreya A vAta maMjUra nahIM kare, tyAre majabUrIthI mAnavuM paDaze ke digaMbaroe 3vzAntakSI |pAyo' A sUtra uDADI mUkyuM che. have e vicAravAnuM che ke "zukajo vAghe' ane 'pUrvaviH " A banne alaga alaga sUtro haze ke eka ja sUtra haze ? A bAbatamAM kharo nirNaya to sUtrakAra mahArAja ja karI zake ema che, paNa vAstavika asala hakIkatane vicArIne ApaNe paNa nirNaya karI zakIe chIe. pahelA to e vicAravuM joIe ke be sUtro judAM judAM karavAthI zuM artha thAya che? ane ekaThAM karavAthI zuM artha thAya che ? vicAravAthI jANavAmAM AvI jaze kI jo ahIM eka ja sUtra rAkhavAmAM Ave to evo artha thaze ke upazAMtamoha ane kSaNamohane dharmadhyAna hoya che ane jo te upazAMtamoha ane kSaNamoha pUrvazratane dhAraNa karanArA hoya to temane zukladhyAnanA AdinA be dhyAna hoya che eTale ke upazAMta kaSAya ane kSINakaSAya jIva paNa pUrvanA zratane dhAraNa karanAra na hoya to temane zukla dhyAna nahIM hoya. ahIM A vAta to banne saMpradAyavALAone mAnya ja che ke zukladhyAnanA pahelA be bhedonuM dhyAna thayA pachI ja kevaLajJAna thAya che. eTale ke dhyAnAnsarikAmAM ja kevaLajJAna thavAnuM banne ya mAnya kare che. A vAta paNa banneya maMjUra ja kare che ke sAmAnyathI aSTapravacanamAtAne jANanAra tyAgI kevalajJAnane prApta karI zake che. have A vAtone samajanArA tarata nizcaya karI zakaze ke A sutro alaga ja hovA joIe eTale ke banne sUtro judAM karavAthI evo artha thaze ke upazAMtamoha ane kSINamohane dharmadhyAna paNa hoya che ane antima bhAgamAM zukladhyAnanAM paNa zarUnA be bhedo hoya che ane jo pUrva zratanA dhAraNa karanArA bIjA paNa eTale ke upazAMtamoha ane kSINamoha sivAyanA apramattasaMyatAdi hoya, temane paNa zukla dhyAnanA pahelA be bheda hoI zake che. have A rIte artha thavAmAM koIpaNa jAtanA maMtavyano virodha nahIM thAya. A kAraNe mAnavuM joIe ke A banne sUtrone zrImAnuM umAsvAti vAcakajIe judAM ja banAvyAM che. ane jyAre Avo nizcaya thaze to cokkasa mAnavuM paDaze ke digaMbaroe ja goTALo karI A banne sUtrone ekaThAM karIne eka ja sUtra banAvI dIdhuM che. bhAgya che jagajIvonuM ke A digaMbaroe bhagavAnu-bhASita sUtro maMjUra nathI rAkhyA, anyathA eka baso zlokanA tattvArthasUtramAM ATalo goTALo digaMbaroe karI nAkhyo to pachI e loko bhagavAnuM bhASita
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?' sUtrone maMjUra karata tyAre to moTA moTA sUtromAM zuM zuM goTALo na karI deta? (25) dazamA adhyAyamAM zvetAMbara loko 'mokSayAjJAnavarzanAvarAntarAya kSayAghra varta' 'vandhahetvabhAvanirjharAmyAM' ane 'nRtna rmakSayo mokSaH ' A rIte traNa sUtro mAne che. tyAre digaMbara loko 'mohakSayAt | jJAnadarzanAvaraNAntarAya kSayAcca kevalaM " " bandhahetvabhAvanirjarAbhyAM tna rmavipramokSo mokSaH' evI rIte be sUtro mAne che. have vAstavamAM ahIM traNa sUtro che ke be sUtro che, eno nirNaya karavo jarUrI che. jo ke ahIM be sUtro mAnIe ke traNa sUtro mAnIe, paraMtu eka paNa vAtano A banne saMpradAyamAM taphAvata nathI. jeTalI bAbato zvetAMbaro mAne che teTalI ja digaMbaro mAne che paraMtu zvetAMbaronA hisAbe A rivAja che ke sUtrabheda kare ke sUtra ane akSarabheda karyA vinA paNa arthano bheda kare to prAyazcittApati ochI nathI. 48 astu, paNa ahIM bheda konI ta2phathI thayo ? traNa sUtra karavAvALA taraphathI A bheda thayo che ke be sUtro karavAvALA digaMbaro taraphathI A bheda thayo che ? digaMbaronA hisAbe vicArIe to to samagra karmano vinAza thAya temAM ja baMdhahetuno abhAva ane nirjarA banne kAraNo hoya che. eTale ke moha, jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAya nA kSayanA kAraNamAM baMdhahetuno abhAva ane nirjarA samAviSTa karyA nathI. kemake digaMbaroe 'vandhahetvamAnanuMrAmAM' A vAkayane svataMtra sUtranA rUpamAM rAkhyuM nathI ane 'mohRkSayAt.' ItyAdi sUtramAM paNa lagAvyuM nathI. eTale ke samagra karmanA kSayarUpa mokSanuM pratipAdana karanAra sUtramAM meLavI dIdhuM che. jo evI zaMkA thaze ke jema digaMbaronA hisAbe baMdha hetunA abhAvAdi kAraNo mokSanI sAthe lAgaze ane mohakSayAdinI sAthe nathI lAgavAnA, tevI ja rIte zvetAMbaronA hisAbe paNa baMghahetunA abhAvAdi kAraNo mAtra mohakSayAdinI sAthe lAgaze, paNa mokSanI sAthe nathI lAgavAnA. paraMtu AvI zaMkA karavI vyAjabI nathI. kAraNa ke asalamAM to banneya saMpradAyavALAe svIkAra kare ja che ke saMsArInuM kharuM mULa to cAra ghAtIkarma ane temAM paNa asalamAM mohanIyakarma ja che. ane mohanIyAdikanA kSayamAM baMdhahetuno abhAva ane nirjarArUpa kAraNa darzAvavAnI jarUra che. bIjI vAta e paNa che ke koI paNa karmanI sthiti bAMdhavI hoya to temAM mohanIyanI ja jarura che, ane mohanIyano abhAva thaI javAthI koI paNa karmano sthiti baMdha thato ja nathI. tethI mohAdikano kSaya thayA pachI vedanIyAdi avAtInA kSayamAM evA koI hetunI
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ? (jarUra nathI rahevAnI. eTaluM hovA chatAM paNa zvetAMbaronI mAnyatA mujaba to mohAdinA kSayamAM ane katna karmanA kSayamAM - banne mAM-baMdha hetuno abhAva ane nirjarA e heta hoI zake. kAraNa ke "utpatvamAva0' A alaga sUtra vacce mUkayuM che ane vacce alaga sUtra hovAthI dehalI-dIpaka' Adi nyAya vaDe banne tarapha lAgu paDaze. eTale ke mohAdi kSayathI kevaLajJAna thAya che, paraMtu mohAdino laya to baMdhanA hetuonA abhAva thavAthI ane nirjarA thavAthI ja thAya che, e paNa artha thaze. - banne saMpradAyavALAone A vAta to svIta ja che ke kevaLajJAna prApta karanArane dazamA guNaThANA pUrve ja mohano baMdha nAza pAme che ane dazamA guNaThA NAmAM sattAmAM raheluM mohanIyakarma paNa nAza pAme che. evI ja rIte dazamA guNaThA INAno aMta thatAM jJAnAvaraNAdinA baMdhanI dazAno paNa aMta thAya che ane bAramAM guNaThANAmAM zeSa sattAmAM rahelA jJAnAvaraNAdi ghAtI karmonI sattA paNa nirmaLa thaI jAya che. tethI mohAdikSayamAM ja ene lagADavuM yogya che. samagra karmakSayarUpa mokSane mATe to kevaLajJAna thayA pachI zAtAvedanIya sivAyanA aghAtI ke ghAtI karmanA baMdhanuM koI kAraNa ja nathI ane vedanIya, Ayu, nAma ane gotranI nirjarA thaI che, paraMta ethI ghAtI-aghAtI - bannenI sAthe baMdhahetano abhAva ane nirjarArUpa hetune joDI zakIzuM. paraMtu kevalya thavAmAM jeTalA pratibaMdhako che te badhAnA baMdhahetano abhAva ane te karmonuM nirjaraNa kevalajJAnanI pUrve anaMtara kALamAM rahe che. samagrakarmanA abhAvarUpa mokSa hovAthI samagra karmanA baMdhahetuno abhAva to anya anya guNaThANAnA kALamAM che ane samagra karmanuM nirjaraNa paNa anya-anya guNasthAnakomAM che. arthAt mokSa thavAnA anaMtara pazcAtkALamAM na to samagra karmanA baMdha hetuo hatA ane na samagra karmonI nirjarA paNa anantara pazcAtkALamAM thAya che. tethI ja zvetAMbara loko A " vinyatvavi0' sUtrane bannemAM eTale ke kevaLajJAnanA kAraNarUpa mohAdikanA layamAM ja hetupaNAthI lagADe che ane e ja yuktiyukta hovAthI mokSanA sUtramAM tene saMyukata karavuM A digaMbaronA bhavabhaya nirapekSatAthI bharelo anyAya che. (ra6) dazamA adhyAyamAM mokSanA lakSaNa pachI digaMbaroe evA sutro mAnyA che ke "mAnavAmitratvAnAM ' 'satra vastItvajJAnana siddhatveH ' arthAt A banne bhAganA be sUtro mAnyA che. zvetAMbaroe A sthAna
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?' * para ''saupazAmitibhavyAtmAva--Anyatra vatta samyavatva jJAnavarzana siddhatvamyaH'' evuM eka ja sUtra mAnyuM che. A jagyAe paNa e ja vicAravAnuM che ke digaMbaroe asalanA eka sUtranA be sUtro karyAM ke zvetAMbaroe be sUtro alaga alaga hatAM temane joDIne eka karyuM ? buddhimAn mANasa samajI zake che ke ahIM alaga alaga sUtra haze ja nahIM, ane e vicAravuM jarUrI che ke sUtrakAra 'anyatra' zabda vaDe je apavAda batAve che te eka sUtra hoya tyAre ja thAya che. judAM judAM sUtro hota to to eka 'na'kAra vaDe ja apavAda darzAvI zakyA hota. sUtrakAranI zailI paNa evI ja che. juo (3.17) 'tairAvavivedAH rmabhUmayonyatra vevavu bhattarajI myaH' A trIjA adhyAyanA sUtramAM bharatAdika kSetronuM karmabhUmipaNAMnuM vidhAna karatA devakurU vagere paNa mahAvidehAMtargata hovAthI karmabhUmi thaI jatA hatA, tethI ahIM 'anyatra' ema kahIne devakurU Adine varjita karyA che. evI ja rIte ahIM paNa spaSTa samajavAnuM che. arthAt aupazamikAdika bhAvono sarvathA abhAva kahI devAmAM kevala samyaktvAdikano abhAva paNa thaI jato hato. tethI sUtrakAra mahArAje 'anyatra vatta' ItyAdi kahIne te samyaktvAdikano je abhAva thato hato te rokI dIdho. A paddhati ahIM tattvArthakAra mahArAje ja rAkhI che evuM nathI, paraMtu vaiyAkaraNAcAryoe 'saMpravAntaghyAnyatro Aya:' ItyAdi sUtro ekaThAM ja banAvyAM che. arthAt A banne bhAgone alaga alaga karI be sUtro banAvavA e yogya ja nathI. keTalAka to eTale sudhI kahenArA maLaze ke jayAre pahelAnA sUtrathI aupamikAdika sarvabhAvano niSedha thaI gayo to pachI bIjA sUtramAM 'anyatra' Adi kahevAthI zuM thavAnuM ? eTale ke devadattanuM maraNa thaI gayA pachI tene mAranArane mArI nAkhIe to zuM devadatta jIvato thaI javAno ? devadatta jIvita rahetAM mAravAvALAne mArI nAkhavAmAM Ave to devadatta bacI zake che. e ja rIte ahIM paNa AdyasUtrathI 'aupaniSThAvi' bhAvono niSedha karI dIdho to pharI bIjA 'anyatra0' A sUtrathI zuM thaze ? eTale ke evI jagyAe be sUtro banAvavAno A AcArya bhagavAno niyama nathI. ane anya AcAryo paNa AvA alaga sUtro karatA nathI ane niSedha karIne pharI bIjA sUtra vaDe 'anyatra' kahIne aTakavAmAM aucitya paNa nathI. eTale ahIM be sUtra alaga karavA vyAjabI ja nahotuM. have A sUtro judAM karavA yogya nahotAM. eTaluM ja nahI, balke judAM karavAthI digaMbarone keTaluM nukasAna thAya che te juo. digaMbaroe '
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ?' 51 ("gau zanizAbhivyatvanAM ra' evuM sUtra banAvyuM che. A sUtramAM SaSThIno anvaya kayAM karavo tenuM ThekANuM ja nathI. jo ema kahevAmAM Ave ke eno pUrvenA kRtnaviprokSo mokSa:" A sUtramAM vipramola zabda che tenI anuvRtti karIzuM ane tethI e artha thaze ke aupazamikAdika bhAvono paNa vipramokSa thaI javo tenuM nAma mokSa che, paNa ema kahevuM niyamathI viruddha che kema ke vipramokSa zabda je | che te utnakarmanI sAthe samAsathI joDAyelo che ane samastapadanI anuvRtti nathI thaI zakatI. kema ke "saMniyo ziSTInAM raiva pravRttiH sava nivRtti." eTale ke eka pada vaDe kahevAelA padArthanI sAthe ja pravRtti thAya che ane sAthe ja nivRtti thAya che. to ahIM ekalA vipramokSapadanuM anuvartana kevI rIte thaze ? eka bIjI paNa vAta vicAravAnI che ke karmano nAza karavA mATe prayatna karavAmAM Avyo hato ane enAthI sakalakarmano vipramokSa thayo. e rIte zuM opazamikAdika bhAvonA nAza mATe prayatna karavAno che ? kahevuM paDaze ke aupazamikAdika je bhAvo che te | karmonI mAphaka hoya ane prayatna karIne kSaya karavA yogya nathI. to pachI ahIM vipramola zabdanI anuvRtti kevI rIte thavAnI? bIjuM e paNa che ke jayAre bhavya zabda sAthe (pachI) svarUpane sUcita karanAra -' pratyaya tame lagADyo to pachI bahuvacana kevI rIte lagADayo ? eTale ke "bhavyatva' ja kahevuM ghaTita hatuM. sAthe e paNa vicAravAnuM ke opazamikAdi bhAvono sarvathA viccheda levo hoya to ja "3nyatra' kahIne apavAdanI jarUra | che. keTalAka bhAvono vyuccheda kahevAno hoya to "anyatra" karIne apavAda, darzAvavAnI jarUrata ja nathI. eTale tAtparya e ke jayAM sudhI saMsAra samudrathI pAra na pAme ane mokSa na thAya tyAM sudhI ApazamikAdika pAMca bhAvo je bIjA adhyAyamAM kahyA che temano yathAyogyatAthI sarbhAva thAya che. paraMtu mokSa thatI vakhate te pAMceyamAMthI mAtra kevala samyaktAdika bhAva ja rahIne bIjA bhAvo badhA nivRtta thaI jAya che. A vAtane samajanAra mANaso sArI peThe samajI zakaze ke zvetAMbaroe || je 'pazAridrivyatvamAvIdavInyatra0" ItyAdi eka ja sUtra rAkhyuM che, te ja ucita che. ane zrI umAsvAti mahArAjanuM banAveluM paNa AvuM ja sUtra hovuM joIe. A sUtramAM pAMcamI vibhakitano nirdeza che ane te ja yukta che. kAraNa ke pazamikAdi bhavyatvanA abhAvathI mokSa thAya che to tene hetu mAnavo ane tenAthI mokSa thavo yogya thaze. paNa jo "bhavyatyAnAM ' ema karIne SaSThI
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ para tatvArthasUtranA kartA koNa?" (vibhakita mAnIe ane emanA vipramokSane mokSa mAnIe to opazamikAdika bhAva mokSano samakAlIna banI jaze ane te to koIpaNa rIte ISTa nahIM hoya. A sthAne zaMkA avazya thaze ke aupazamikAdikanA ane bhavyatvanA abhAva nI zI jarUra che ? kemake jJAnAvaraNAdika to jJAnaAdine rokanAra hovAthI emano abhAva hovo Avazyaka che. paraMtu opazamikAdika ane bhavyatva kone rokavAvALA che ke jethI emano abhAva mokSanuM sAdhana mAnavAmAM Ave ? enA samAdhAnamAM samajavAnuM e che ke opazamikAdi bhAva karmanA Upazama thayopazamAdithI thAya che ane mokSa thavAnA vakhate to jIva sarvathA pratibaMdhakathI mukta che. tethI muktajIvone to kSAyika ja bhAva hoya che. ane temanAmAM paNa dAnAdikanI - ke je karmonA kSayathI paNa thAya che temanI paNa pravRtti hotI nathI. tethI kevala samyaktAdika sivAyanA badhA aupazamikAdikano abhAva hovo - e mokSanuM kAraNa batAvyuM. ahIM bhavyatvano abhAva batAvyo, tenuM kAraNa e ke bhavyatva je che te kAraNadazA eTale ke mokSa pAmavAnI yogyatAnuM nAma che ane mokSarUpa kArya jayAre thaI gayuM tyAre to have kAraNa dazA rahI nathI, tethI tene bhavyatAno abhAva kahevo ja paDaze. jagatamAM paNa vRkSa ke skaMdha vakhate aMkura dazA nathI hotI. evI ja rIte ahIM paNa mokSa vakhate bhavyatva na rahe e svAbhAvika che. ane tethI ja ahIM bhavyatvapaNAno abhAva ja mokSano heta mAnyo che. jIvapaNArupI pariNAmika bhAva rahevAno hovAthI bhavyatvano abhAva spaSTa zabda vaDe darzAvyo e to svAbhAvika ja che. (27) dazamA adhyAyamAM ja "pUrvayotisaMpatvi' ItyAdi sUtronI AgaLa digaMbaroe "3Aviddha(r) na ivava vyaTVtine pAtAluvaravahu vInavanAzavIvedag' evuM sUtra mAnyuM che. zvetAMbara loko A sUtrane maMjUrI nathI karatA. zvetAMbaronuM kathana ema che ke AcAryamahArAja jevA saMgrahakAra potAnA banAvelA sUtramAM dRSTAMtanuM sUtra banAve e asaMbhavita ja che, jo dRSTAnna ApavuM ane dRSTAnta vaDe padArthanI siddhi karavI ISTa hota to pahelA pramANanA adhikAramAM hetu dRSTAntAdi kaheta, upamAna ane AgamapramANanuM paNa svarUpa kahIne dRSTAntanI sAthe nirUpaNa karata. kaMI nahIM to dharmAstikAyAdikanA nirUpaNamAM to dRSTAntAdi avazya batAvata. paraMtu koI paNa sthAne daSTAnna nathI darzAvyA. to ahIM atyanta sugama jagyAe daSTAnta ApavA e sUtrakAramahArAjane mATe kema yogya thAya? ahIM akSapAdAdi sUtrakAra paNa potAnAM karelAM sUtromAM A rIte dRSTAMto ApatA nathI.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara?" 53 (to pachI ahIM saMgrahakAra thaIne dRSTAMta ApavA mATe sUtra banAve e kema saMbhavita) hoI zake? jo ke bIjA sUtrakAro dAMtabaLe eTaleke bahirbApti vaDe padArthanI, siddhine mAnavAvALA hovAthI dRSTAMtanuM sUtra kahI paNa zake, tathApi te loko | sUtraracanA vakhate dRSTAMtane mukhyapada nathI ApatA, to pachI jainAcAryo jeo antavyaptithI ja eTaleke "manyathaTSnupatti' thI ja sAdhyanI siddhi mAnavAvALA hoI AvA laghugrasthamAM dRSTAntAdika mUke, e kevI rIte saMbhavI zake? mAnI laIe ke mokSanI sthiti atyaMta upAdeya hovAthI tenI siddhi mATe dRSTAntAdi avazya darzAvavA joIe to pachI "pUrvaprayoI0" ItyAdi sUtramAM ja dRSTAMta kahI devAnuM ghaTita hoya. eTale ke "7 nI vicUrvaprayoga dvitInuvasaMtviverAvInavendacchAnizivarAtipAimI tAtiH' ema kahevuM ja ucita hatuM. kemake dRSTAMtanuM sUtra alaga karavAthI badhA hetu arthAtarathI bIjIvAra kahevA paDyA che. saMgrahanA hisAbe vAraMvAra vata' pratyaya ane vAraMvAra paMcamInuM kathana karIne hetano prayoga paNa darzAvavAno nahoto. paraMta 'pUrvaprayogAsaMgatvabaMdhacheda tathAgatipariNAmaizcakrA lAbveraNDAgnizikhAvad' eTaluM ja kahevuM yogya hatuM. kemake yathAsaMgrapaNAthI hetu dRSTAMtono samanvaya ane sopaskAra ja sUtra hovAnA niyamathI yathArtha vyAkhyA thaI jAta. A jagyAe zvetAMbaronA hisAbe pUrvapraya dityAdrimAM pratyeka pada para paMcamIno prayoga kema karavAmAM Avyo che? e paNa vicAravAnuM ja che. e zvetAMbara loko te sUtramAM anne "tatiH evuM pada mAne che. ane tenuM astitva hovAnI AvazyakatA ema mAne che ke AgaLanA eTale ke caturtha sUtramAM "TchatyAnovAttAta'? A jagyAe gatino adhikAra AvI gayo che. ane ahIM paNa gati ja pUrvaprayogAdika vaDe siddha (puravAra) karavI che to pharI "tAtiH' A pada levAnI kaMI|| jarUra nahotI. paNa ahIM je "tAtiH pada sUtrakAre lIdhuM che, eno artha e ke siddhamahArAjanI karmakSaya hovAthI aciMtyapaNe gati hoya che. ane te gatinA kAraNane ApaNe jANI zaktA nathI. to paNa A samAdhAna zraddhAnusArI sajjano mATe ja upayogI thaze, paraMtu tarkanusArIo mATe kAraNa jaNAvavAnI jarUrata che ema mAnIne A sutra banAvyuM che. ane ahIM tarkanusArI mATe hetu darzAvavA mATe 1 badhA ja hetuo judA judA batAvyA che. kemake koI kyA hetuthI samaje ane koI kyA hetuthI samaje, tethI ja to eka hetunA prayoga para bIjA Adi hetu karavAthI paNa
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 tattvArthasUtranA kartA koNa ? (dUSaNa nathI thatuM. anyathA eka hetu vaDe sAdhyanI siddhi thAya tyAre anya hetuono prayoga karavo te nyAyazAstranI viruddha che. kharekhara to, A gati acinya svabhAvanI sthitithI ja che. nahIMtara adholaukika grAmothI siddhi pAmavAvALAmAM ane urdhvalokamAM siddhi pAmavAvALAmAM pUrva prayogAdinuM tAratamya mAnavuM paDaze, je koIpaNa prakAre ISTa nathI. e ja kAraNathI to pahelAnA sUtramAM "Tchati evo prayoga karyo che ane ahIM "tatiH ' A juduM pada mUkayuM che eTaluM ja nahI, badhe pahelAnA sUtramAM "sato vAttAta' evuM pada lagAvIne sUtrakAre siddhamahArAjanI gatino viSaya zAstranI apekSAe tyAMja samApta karyo che. anyathA cothuM sUtra juduM na banAvata. banne sUtro enna karI ' tattaramAtozAntAtUrva pUrvaprayokAyio ti" eTaluM ja kahevuM paryApta hota. ane ghakhalo paNa Apavo hota to 'ghaalvatu eTaluM umerI deta. paraMtu sUtrakAra mahArAje adhikAri-bhedathI alaga alaga sUtro karyA che. e ja rIte prathamAdhyAyamAM paNa sUtrakAra mahArAje "nirdezamitvaH" sUtra ane "satsaMdhyA' A sUtra alaga alaga karyA ane zraddhAnusArI tathA tarkanusArIone ema karIne ja samajAvyA che. eTale ke ahIM tarkanusArI mATe alaga sUtra banAvyuM ane gatinI siddhi karI. tethI tAMtiH 'pada mUkavAnI jarUra che. ema paNa nahIM kahevAnuM ke jyAre takanusArIo mATe siddha mahArAjanI gatinI siddhine mATe hetunI jarUrata hatI to hetu rzAvyA, paraMtu "tAtiH' A pada thI zo lAbha? enuM samAdhAna e che ke pahelA " ti evuM pada mUkyuM che te to yathAvasthita svarUpa vyAkhyAna mATe che, ane siddhonI gati sAMbhaLyA pachI zaMkA thAya ke te siddha mahArAjane na to koI siddhakSetramAM laI janAra che, ane na koI | karmano udaya che, ane ahIMthI laI pheMkanAra ke mokalanAra paNa nathI to pachI emanI gati kayA kAraNathI thAya che ? evI zaMkAnA samAdhAna mATe A hetuonuM kathana | karavuM ane "tati ' A paMda kahevuM vyAjabI ja che. evI paNa zaMkA nahI karavAnI ke jayAre tarkanusArIo mATe hetunuM kathana ane "tati pada mUkavuM ucita che to pachI emane mATe ja dRSTAMta ApavuM kema jarUrI nahIM hoya? kemake "sAyeti' sUtramAM jevI rIte hetu kahevAM chatAM paNa dRSTAMta nathI lIdhuM tevI ja rIte ahIM paNa dRSTAMta lIdhuM nathI. (28) dazamA adhyAyamAM ja digaMbara loko "viddha9 nI krerityAdri sUtra pachI "dharmAtivAyAmAvati' evuM sutra mAne che, A sUtra digaMbaroe kevI
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara?' 55 (rIte ghAlI dIdhuM tenI khabara nathI kAraNa ke pahelAnA "pUrvaprayo: ane viddha chu tIna %H 'ItyAdi A be sUtrothI siddha mahArAjanI lokAMta sudhI Urdhvagati thavAno hetu ane dRSTAMta darzAvyA che, ane te gatimAM jo hetu levAmAM Ave tyAre to emaja kahevAnuM thAya ke "tAvastivayiti' eTale ke lokAMta sudhI ja dharmAstikAya che. tethI siddha mahArAjanI gati lokAMta sudhI ja UrdhvamAM hoya paraMtu ahIM to digaMbaroe sUtra ulluM mUkI dIdhuM che, eTale ke hetumAM kahyuM ke dharmAstikAyano abhAva che, to zuM dharmAstikAyanA abhAvamAM siddhonI UrdhvamAM lokAMta sudhI gati thAya che, evuM mAne che? kayAreya ema mAnavAnuM na hoya pahelA ja pAMcamA adhyAyamAM sAphasApha kahyuM che ke "paristhityupagraho ghagharmayopArada' eTale ke jIva ane pudgalonI gatimAM dharmAstikAya ja avalaMbana Ave che. ane e bannenI sthitimAM adharmAstikAya avalaMbana Ape che. jyAre A vAta nizvita che to pachI dharmAstikAyanA abhAvamAM siddhonI gati che evuM kema kahI zakAya? kadAca mAnI levAmAM Ave ke saMsArI jIvonI gatimAM dharmAstikAya kAraNa che paraMtu siddhamahArAjanI gati mATe dharmAstikAyane hetu mAnavAnI jarUrata nathI. paraMtu evuM koI paNa saMpradAyavALo mAnato nathI. jo ema mAnI levAya ane tethI ja siddha mahArAjanI gatimAM dharmAstikAyanA abhAvane hetu mAnI levAya to pahelo to sUtrakAre pote kahelI lokAMta sudhInI urdhva gati ja nahIM raheze kAraNa e che ke lokAMta sudhInA sarva sthAnomAM dharmAstikAya vyApta ja che. sUtrakAra mahArAje paNa "nochAvAnuvAda itharmayoH kR --' ema kahIne samagra lokamAM dharmAstikAyanuM hovuM (astitva) svIkAra karela che. to pachI loko sudhI paNa mukatonI gati kema hovAnI? A badhA praznonI vaNajhArathI chUTavA mATeno eka ja rasto che ane te e ke dharmAstikAyano abhAvarUpa hetu siddhamahArAjanI gatimAM na rAkhavo. kemake dharmAstikAyano abhAva to sarva-aloka mAM che ane dharmAstikAyanA abhAvathI siddha mahArAjanI gati mAnIe to emanI gati sarva alokamAM hoya ane alakAkAzano aMta ja nathI. tethI siddha mahArAjanI haradama gati thatI ja rahe. A hetuthI siddha mahArAjanI gatimAM dharmAstikAyanA abhAvane kAraNe nahIM mAnavuM ja yogya che. paraMtu lokAMtathI AgaLa dharmAstikAyano abhAva hovAthI lokAMtathI AgaLa siddha mahArAjanI gati nathI evuM ja darzAvavA mATe A sUtra-che-eTale ke dharmAstikAyano abhAva hovAthI siddhanI AgaLa gati nathI thatI. jo ke A rIte digaMbaronuM mAnavuM barAbara thaI
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?' , jAya paraMtu sUtra A vAtane anukUla nathI gaNatuM. kemake A sUtramAM siddhamahArAjanI gatino adhikAra che. kiMtu alokamAM siddhagatinA abhAvane sUcita karanAra zabda paNa nathI. kadAca zvetAMbaroe 'tadmatiH ' evuM pada 'pUrva prayogaH ' sUtramAM mUkayuM che ane tyAM 'ttav' zabda jevuM sarvanAma che ane jUdIjudI vibhakti vaDe ja bIjA bIjA artha Ape che tevI rIte ja 'ta ' zabda avyaya paNa che ane avyayathI AgaLa AvelI badhI vibhaktio UDIM jAya che paraMtu te uDelI vibhaktio potAnA arthane prakaTa kare che tethI artha karavAmAM 'tad' zabdane avyaya tarIke laI laIe to siddhono adhikAra to AvI jaze. paNa gati hovAnI ja vAta raheze eTaleke gati nahi hovAnI vAta to koI paNa prakAre rahI zake evI nathI. A kAraNathI spaSTa puravAra thAya che ke koI digaMbare potAnI buddhinI kacAzane lIdhe pUrNataH vicAra karyA vagara ja A sUtra ahIM umerI dIdhuM che. zvetAMbara loko to A sUtrane maMjUra karatA nathI. uparyukata 28 muddAono vicAra karanAra vyakitaone spaSTa jaNAI Avaze ke digaMbaroe potAnI badadAnatathI athavA buddhinI kacAzane lIdhe eka nAnAsA tattvArtha sUtramAM ochuM vattu karIne svacchaMdatAnuM rAja jamAvyuM che. jevI rIte A digaMbaroe asalI sUtrone uDADIne tathA navA sUtro dAkhala karIne sUtramaya graMthamAM goTALo karyo che. tevI ja rIte A digaMbaroe zrImAn umAsvAti vAcakajI mahArAjanA racelA A tattvArtha graMthanA sUtrone paNa ThekaThekANe nyUnAdhika karIne pUro goTALo karyo che, A vAta have pachInA lekhathI spaSTa samajAI jaze. A tattvArtha jevA eka baso zlokanA graMthamAM digaMbaroe sUtrone sarvathA vadhAravA ghaTADavAnuM keTaluM jabarU karyuM che? A vAta uparyukata bhAga vaDe pUravAra karI ApI che. have A digaMbaroeja e ja tattvArthasUtramAM kayA kayA sUtranA pAThamAM ghaTADo-vadhAro karela che, e dAkhavavAmAM Ave che. joke e A 'pa' nA sthAne 'va' ane '7' nA sthAne 'OM''T' ane 'apAya' nA sthAne 'avAva' ane 'aupapattina' nA sthAne 'saupapAhi' AdinI mAphaka karIne parivartana karyu che, paraMtu A vAtane vyaMjanabheda karavo te jaina dharmanA hisAbe mahAna doSa hovA chatAM gauNa karIne ahIM to jayAM vyaMjana'bheda ane arthabheda banne hoya evA ja sthAno batAvIne samAlocanA karavAmAM Avaze.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara?" sUtrapAponothagharcAsa. ) (1) prathama adhyAyamAM A lokoe rividhi AvuM sutra nathI mAnya eja kAraNathI temaNe "vipratyaya nA vevAnA evA sUtranI jagyAe vapratyasvarlaeNvanArA Ti' ema mAnyuM che eTaleke pahelAM avadhinA bhedone darzAvanAra sUtra na mAnIne ahIM avadhijJAnano adhikAra na hovAthI avadhino adhikAra dekhADavA mATe "madha' zabda dAkhala karyo, joke avadhinA adhikArane batAvavAnuM sUtra na karIne ahIM mavaze zabda kahevAthI avadhino adhikAra AvI jaze. paraMtu AgaLanA sUtramAM avadhinA sUcita karavA mATe madha zabda kayAMthI AvavAno? be bheda darzAvanAra sUtra mAnI levAmAM Ave tyAre to eka bheda bhava pratyayano darzAvyA pachI bIjo bheda ahIM bIjA sutra vaDe darzAvavAno hovAthI savA zabdanI AvazyakatA bIjA sUtramAM nahIM rahe. paNa adhikArathI ja vaza zabda AvI jaze jo ke mavapadanI anuvRtti ahIM sUtramAM AvI zake che, kiMtu sUtrakAra mahArAjanI paddhati evI che ke anuvRtti karavA mATe prayatna karavo. jema bIjA adhyAyamAM aupazamikanA bhedonI saMkhyAmAM samyakta ane cAritra kahyA ane pachI emane zAyikanA bhedamAM paNa levA hatA to tyAM anuvRtti darzAvavA mATe "gha' zabda ghakhala kayo ahIM pahelAnA adhyAyamAM ja "tiH tiH 'A satramAM matinuM nirUpaNa karIne paNa AgaLa matijJAna levuM hatuM to "TrinTiyAnandriyanimitta', evuM sUtra kahIne "tata' zabda dAkhala karyo. eja rIte AkhA tattvArthamAM adhikAra ane anuvRtti mATe zabda ke tat zabda dAkhala karyo che to pachI ahIM A sUtramAM dAkhala karelo zabda AgaLa "yathAvataH " sUtramAM kevI rIte jaze? A to sada zabda ahIM ghusADavAno vicAra thayo. paNa emaNe "nIravAnAM' evo je pATha A sUtramAM hato te paNa palaTAvI nAMkhyo ane "revanAvALAM' evo pATha karI lIdho. sUtrakAra mahArAje adholoka, tiryacaloka ane Urdhvaloka evo krama rAkhyo che ane tethI ja sthAna nirUpaNamAM pahelA nArakI pachI manuSya tiryaMca, ane pachI devanuM nirupaNa karyuM che, ane AyunA kAraNamAM paNa nArakAdika anukrama mUkayo che. AyunI pravRtio darzAvavAmAM paNa pahelA nArakanI ja AyuprakRti darzAvI che, to ahIM "nAvavAnAM' evuM pada mukavuM, eja sutrakAra ne abhipreta hovuM joIe. (2) e ja sUtranI AgaLanA sUtramAM zvetAMbaro "thottanimittaH' evo pATha mAne che tyAre digaMbaro kSayopazama nimittaH' ema mAne che
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?' zvetAMbaronuM kathana che ke AgaLa bIjA adhyAyamAM kSAyopazamikanAM bhedomAM avadhijJAnane gaNAvIzuM, eTale ahIM 'yovata nimittaH' ja zabda kahevo barAbara che, kemake ahIMA to potapotAnA karmanA kSayopazamathI matijJAnAdikanI utpatti A prakaraNamAM nizcita thAya che. paraMtu ahIM kSayopazama zabda kahevAthI kono kSayopazama levo e nizcita nahIM thAya, kemake matijJAnAdi jJAna ane cakSudarzanAdi darzana ane bIjA paNa ajJAnAdika kSAyopamika bhAvanA che. ane teo paNa potapotAnA AvAraka karmanA kSayopazamathI thAya che. to pachI ahIM kono kSayopazama levo? e saMdigdha ja raheze. eTaleke kSayopazamanI sAthe eTaluM avazya kahevuM paDaze ke 'svAvAra kSopazama nimittaH' AvuM avadhi manuSya tiryaMcane thAya che. ahIM evI zaMkA jarU2 thaze ke, karmanI prakRtinA kSayopazamano adhikAra hajI sudhI kahyo ja nathI. to pachI ahIM 'yathovata nimittaH' evuM kema kahI zakAya? paraMtu evI zaMkA nahI karavI joIe. AnuM kAraNa e che ke pahelA to zAstrakAra mahArAje jaina zAstranA AdhAre ja grantha racyo che, tethI zAstrano adhikAra laIne 'yathovanimittaH' ema karI zakIe chIe, vyAkaraNa zAstrAdikanI, jema svataMtra saMjJAdi vidhAna karIne zAstra banAvela nathI. kiMtu jaina zAstrano eka bhAga saMgRhIta karyo che tethIja to jJAnAdi, karmAdi, lokAdi, aupamikAdi aneka padArthonu ahIM svarUpa varNavyuM nathI. digaMbaronuM kahevuM jo ema hoya ke zAstramAM kahelA varNanane dhyAnamAM rAkhIne ja zAstrakAre 'kSayopazama nimittaH' ema kahyuM che. paNa jayAre zAstranI apekSAe ahIM kahevuM che tyAre to 'yovanimittaH' e ja kahevuM barobara haze, kemake lAghava paNa AmAM che ane kSayopazama zabda ApekSika hovAthI avadhijJAnAvaraNane kahyA vagara kSamopazamanI vyAkhyA kevI rIte thavAnI? 58 (3) e ja adhyAyamAM matizruta jJAnanA viSayanuM je sUtra 'matizruto nivandhaH sarvadravyevasarvaparyAyebu' ema hatuM temAMthI digaMbaroe Adino sarva zabda kADhI nAkhyo ane 'matizrutayoneivandho vyavasarvapayevuM' evo pATha banAvyo A jagyAe asala matizrutajJAnathI badhAMya dravyo jANI levAya che, A vAta to banneyane maMjUra che, to pachI sarva zabda kADhavAnI zI AvazyakatA hatI. digaMbaronuM kadAca evuM kathana hoya ke 'dravyevu' kahevA vaDe ja sarva dravya AvI jaze tethI 'dravyeSu' athavA 'sarvadravyeSu' bannemAMthI kaMIpaNa kahevAya emA vAMdho nathI,
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara? 59 (paNa jo ema ja hoya to pachI kevalajJAnano viSaya darzAvanArA sUtramAM sarvadravyaparyApu' zA mATe kahevuM? jayAre tyAM sarva dravya ane sarva paryAyano viSaya batAvavA mATe tyAM sarvazabda levAnI jarUrata che to pachI ahIM sarva zabdane zA mATe choDI devo? kadAca matizratano viSaya sarva dravyo che, ema nahIM mAne to ahIM sarva zabdanI jarUrata nathI rahetI, to e mAnavuM paNa vyartha che. ema mAnavAmAM chabasthane mRSAvAdanI ane parigrahanI virati saMpUrNa nahI hoya, kemake mRSAvAda ane parigraha badhA dravya viSayaka che eTale ahIM sarva zabda cokkasa rahevo joIe. (4) bIjA adhyAyamAM kSAyopathamikanA aDhAra bhedo darzAvatA zvetAMbaro jJAnajJAnanatAnAhita dhayaH' evo pATha mAne che tyAre digaMbara loko "jJAnajJAnanA dhyayaH' evo pATha mAne che have ahIM eTalI vAta to spaSTa che ke banne saMpradAyavALAo AmaSaSadhiAdi aneka labdhio mAne che eTaleke ekalI (mAtra) dAnAdi pAMcaja labdhio nathI jyAre ema che to pachI mAtra labdhi zabda kahevAthI dAnAdikanI ja labdhi zabda kahevAthI dAnAdikanI ja labdhi levI Avo niyama kevI rIte thaze? samasta tattvArthasatramAM koI paNa sthAne A dAnAdika ne labdhi tarIke jaNAvyA nathI. to pachI ahIM labdhi kahevA vaDe dAnAdika pAMcaja levA e nizcaya kevI rIte thaze? ane jyAre evo nizcaya ja nahIM thAya to pachI labdhi zabdanI sAthe paMghazabda kevI rIte lagADI zakAze? ahIM e zaMkA avazya thavAnI ke pahelAnA sUtramAM kSAyikanA nava bheda darzAvatI vakhate dAnAdika pAMca spaSTa darzAvyA che. to ahIM 'AnAdri eTaluM ja na kahetA vAnAvi7 dhyayaH' evuM zvetAMbaroe kema kahyuM? paraMtu evI zaMkA nathI karavAnI kAraNake lAyopathamika bhAvanA dAnAdika pAMca pravRtimAM Ave che. ane jagatanA vyavahAramAM paNa Ave che. tethI eno labdhi tarIke vyavahAra thAya che ane kSAyikabhAvathI thanAra dAnAdika pravRtirUpa ja hoya evuM nathI. e ja kAraNathI pahelA dAnAdikanI sAthe bdi-zabda lagADyo nathI ane ahI lAyozimika bhedamAM ja dAnAdikanI sAthe snadhya zabda lagADayo che ema samajI levu. (5) bIjA adhyAyamAM ja audayikanA ekavIza bhedomAM zvetAMbaroe vidhyArzanA jJAnAnaMyatAsiddhatva:' evo pATha mAnyo che. jyAre digaMbaroe miththAnAjJAnAyatI siddha evo pATha mAnyo che. arthAt zvetAMbaroe tva' pratyaya mAnIne asaMyatatva ane asiddhatva mAnyA che. digaMbaroe "tva' pratyaya
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ "tatvArthasUtranA kartA koNa?". (lIdho tethI asaMyata ane asiddhane audayika mAnavA paDaze, paraMtu e vyAjabI thaze nahIM, kemake asaMyata ane asiddha evA to jIvo Avaze ane jIva to audayika bhAvathI nathI. jo bhAva pradhAna nirdeza mAnIne ahIM asaMyatatva ane asiddhatvane levAnAM hoya to pachI "tva' pratyaya joDavo zuM khoTo hato? ane tva pratyaya hato te zA mATe uDADI dIdho? zAstrakAre A ja adhyAyamAM "bhavyatva' mAM - pratyaya lIdho che ane dazamAM adhyAyamAM paNa "mavettva' kahyuM ja che arthAt zAstrakAra - pratyayane spaSTapaNe kahe ja che to pachI ahIM kema na kahe? bIjA adhyAyanA pAriNAmika bhAvane darzAvanAra sUtramAM zvetAMbaro nImavyApArI nira' evuM sUtra mAnI ne Adi zabda vaDe asaMkhyAtAdi pradezAdi le che jyAre digaMbara loko "navamavyAkhavyatAniva' ema mAne che, jo ke digaMbara loko paNa bhavyatAdikanI jema asaMkhya pradeza-Adi paNa pAriNAmika che ema to mAne che, paraMtu ahIM Adi zabdanuM hovuM mAnya karatA nathI. ahIM kadAca evI zaMkA thAya ke jo ahIM Adi zabda vaDe bIjA bhedo levAnA che to pachI teo spaSTa ja kema kahI detA nathI? sUtrakAre uddeza vakhate paNa kema na karyA, kahetI vakhate pAriNAmika nA traNa ja bheda kema lIdhAM? paraMtu e zaMkA nahI karavI. zaMkA na karavAnuM kAraNa e che ke asaMkhyapradezAdikabhAva pAriNAmika hovA chatAM paNa asAdhAraNa nathI. eTale spaSTa zabda vaDe nahIM darzAvyA ane bhedanI gaNatarImAM paNa lIdhA nahIM, paNa emane mATe ahIM sucanA paNa nahI karavI e zI rIte ucita hoya? aMte jema jIva mATe jIvata anAdi pAriNAmika tevIja rIte ajIvana ajIvatva paNa pAriNAmikabhAva anAdi che. tene paNa darzAvavA mATe Adi zabdanI jarUrata hatI. (6) eja bIjA adhyAyamAM zvetAMbaro gfthavya dhvanaspataya sthAvara" ane teno vAyudvarjiyAyaza tra:' A rIte trasa ane sthAvaranA vibhAgo karIne pRthvIkAya, akAya ane vanaspatikAya-A traNane sthAvara ane teukAya, vAyukAyA ane beIdriyaAdine traNa mAne che ane tethI ja AgaLa iMdriyanAsUtramAM 'vIrthyantInAne' evuM sUtra mAne che. eTale ke pRthvIkAyathI mAMDIne vAyukAya sudhInA jIvone ekaja sparzanendriya che, evuM ja zvetAMbaronuM maMtavya che jayAre digaMbara loko "pRthivyateno vAyuvanaspataya sthAvara lindriyAtastrA ?" ane vanaspatyantInA" evAM kramathI traNa sUtra tenA sthAne mAne che. vAstavamAM A bannemAM Idriya viSe to maMtavyabheda nathI. paraMtu trasaraMjJA keTalI "kAya"nI
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zvetAMbara ke digaMbara ' 61 hoya ane sthAvAra saMjJA keTalI 'kAya' nI hoya emAM banneno mata bheda thaI jaze. vyAkaraNanAM hisAbe vicAravAthI spaSTa jJAta thAya che ke 'sthAnarzItAH sthAvAH' arthAt sthira ja rahe tenuM nAma sthAvara. have pRthivIkAya, akAya, ane vanaspatikAya sthira rahenArA che, eTale e traNane sthAvara kahevA anucita nathI. emanAmAM joke nadI vagerenA pravAhAdi dekhAvAnA lIdhe ema jaNAze ke akAyane sthAvara kema kahevAya? evI zaMkA thaze. paNa sthaLanA nIcApaNAthI jaLanuM gamana che, kiMtu svabhAvathI gamana nathI. ane bIjA kAraNothI gamana hoya. tethI sthAvarapaNuM maTatuM nathI paraMtu agnikAya ane vAyukAyanuM to potAnA svabhAvathI ja calanarUpa gamana hoya che. eTale emane trasa kahevAmA zo vAMdho che? ema nahIM kahevAnuM ke sukha duHkhanI IcchAthI ja hIlacAla kare tenuM ja nAma trasa kahevAya. kemake ema kahevAthI to trasareNu zabdathI zuM samajavuM? trasareNu to te ja jaDapadArthanuM nAma che je bArIka thaIne pUrvApara vAyu AdinA kAraNe pazcima-pUrvanI tarapha dhase. A badhuM kahevAnuM tAtparya eke agnikAya tathA vAyukAyane trasamAM laI zakAya che. alabatta emane gatinA kAraNe trasa kahIzuM, paraMtu sukhaduHkhanA kAraNe hIlacAla na hovAthI labdhithI sthAvara kahevA paDaze. arthAt jema beIMdriyAdika labdhithI trasa che tema e labdhithI trasa nathI ane tethI ja to trasakAyanA sUtramAM tattvArthakAra mahArAje 'tenovAyuH ' Ama judo samAsa karIne A bannenuM alaga svarUpa jaNAvyuM che. kemake Avo koI abhiprAya na hota to 'tekhovAyu dvIndriyAyastrajJA' evuM sUtra banAvata jethI judI vibhakti paNa na lagADavI paData ane 'T' kAra paNa umeravo na paData. ema kahevuM nahIM ke zvetAMbarono koIpaNa zAstramAM tejo ane vAyune trasa tarIke gaNyA nathI, kemake sthAnAMga, bhagavatIjI, paNavaNAdi zAstromAM pRthavyAdika pAMceyane sthAvara gaNyA che. jIvAbhigama ane AcArAMga vageremAM teja ane vAyune sthAvaramAM na gaNatAM trasamAM gaNyA paNa che. tattvataH to tejaHkAya ane vAyukAya gatithI trasa che ane labdhithI sthAvara che. eTale A bannene trasa ane sthAvaramAM gaNyA che. paraMtu ahIM tarkAnusArIo mATe tarkano vicAra karIne banne vAto jaNAvavI zAstrakAranA hisAbe ucita che. (7) sUtra 20 mAM digaMbara lokoe 'sparzatAndhavanzadvAstavarNAH' evuM sUtra mAnyuM che ane zvetAMbaroe 'sparzAsAndharUpazadvAOSAmarthaH' ema mAnyuM che emAM traNa vAtono taphAvata che. (1) varNa levo ke rUpa levuM (2) 'ttava' levuM ke
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvArthasUtranA kartA koNa? ("teSa' levuM ane (3) artha levo ke artho levo. joke emanAmAMthI koI paNa rIte levAthI tAttvika maMtavyano pharaka nahIM paDe, paraMtu kharekhara zuM hovuM joIe, e vicAravAnuM che, khyAla karavAno che ke pAMcamAM adhyAyamAM nityavasthitIrUvana" ane "RSi purAH " levuM che, paraMtu varNa nathI levo, A sUtrane banne maMjUra kare che. ane tyAM rU5 zabdathI dazyamAnatA ja levAnI che, to pachI ahIM rUpa zabdane badalavAnI zI jarUrata che? tyAM paNa rUpa zabda vaDe ja upalakSaNathI sparzAdika paNa laI dharmAstikAyAdikamAM rUpAsa gaMdhasparza ane zabdamAMthI kazuM paNa nathI, e ja kahevAnuM che jo rUpazabda ahIM na laIe to gaMdhAdikano abhAva upalakSaNathI kevI rIte levAnA? rUpazabdathI tyAM pAMcamA adhyAyamAM mUrtimattA levAnI hoya ane ahIM varNa zabdathI zuklAdi levAnA hoya to e vAta judI che. paNa ahIM Idriyono viSaya kahevo che ane badhA ja dharmavALA cakSuno viSaya varNa nathI mAnatA, kiMta rUpa ja mAne che. to pachI ahIM viSayanA sthAne "rUpa' ja kahevuM ucita che. ane pudgalanA sthAne ja varNa zabda yogya che. paraMtu tatha'pada je karyuM che te barAbara nathI. enuM kharuM kAraNa to e che ke ahIM arthazabdane samAsa karI levAthI AgaLanA sUtramAM 'zrutamanijiyaca' nI jagyAe arthazabdanI anuvRti nahIM thAya, ane ahIM "" pada mUkayuM to tyAM "artha:' evuM ekavacana pada lagADavAnuM kema banaze. bIjI vAta e paNa che ke pahelAnA sUtramAM "zrotrA' evuM bahuvacanAnta sUtra che. teno saMbaMdha "tapa" evA bahuvacana vagara kema lagADavo? jo saMbaMdha ja lagADavo nathI to pachI pada zabdanuM prayojana ja zuM che? trIjI vAta e che ke " " evuM bahuvacana rAkhavAthI dareka IdriyamAM dareka viSayanI prApti thaI jaze. tethI ekavacana karavAthI eka eka IMdriyano eka eka ja viSaya saMbaddha thaze. e parathI spaSTa thaze ke "teSArtha evuM ja pada rAkhavuM ucita che. (8) sUtra ra9 mAM digaMbaroe "samayAvidA' evuM sUtra mAnyuM che, ane zvetAMbaroe samayo viprada evuM sUtra mAnyuM che, digaMbaronA hisAbe A sUtra avigraha nAmanI gatinuM svarUpa darzAvavA mATe che. avigraha nAmanI gati je sUtra 21mAM kahela che tenuM ahIM svarUpa che. eTaleke tyAM sUtramAM 'virUdInIvaca' mAtra evuM ja kahyuM hatuM eTale ke avigrahAno vakhata darzAvyo nahoto te vakhata ahIM darzAvyo. paraMtu zvetAMbaronA hisAbe A sUtra avigrahagatino vakhata darzAvanAra hovA sAthe vigrahagatimAM paNa AdyanA samayanI gati
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ?' avigrahApaNuM darzAvavA mATe che. ane tethI ja gatimAM jeTalo samaya lAge temAMthI eka samaya ocho karIne bAkInA samayo vigraha tarIke gaNI zakIe chIe. niyama paNa e ja che ke game teTalA samayanI vakragati hoya paraMtu AghasamayamAM to ju gati ja hovAnI. A jagyAe buddhimAna mANaso samajI zake che ke jo zAstrakArane avigrahAno vakhata ja kahevo hato to "viprada nIvacce samayA' evuM "samaya viprada nIvasya' evuM athavA nIvacce samaya vipradA' evuM athavA "vipraha nI vacce samaya' evA pATha banAvata. paraMtu vipradaratI va saMsArika pra icaturtha evo vigrahagatino adhikAra zarU karIne vacce avigrahano adhikAra na leta, eTaluM ja nahIM balle "i to trI nhaSnAdAra" evo vigrahanA anAhArakapaNAno vakhata darzAvanAra sUtranI vacce koI paNa hisAbe na ja mUkta. ataH spaSTa che ke koIka digaMbare potAnI akkala lagADIne gatinI sAthe joDavA mATe A sUtramAM "Isamayagavigraha' evuM karI mUkayuM che. (10) sutra 30mAM digaMbaronA mate " tau trIvUDanAdAraH' evo pATha che, jayAre zvetAbaMronA mate "i to vaISnAhI?' evo pATha che. ahIM vicAravAnuM e che ke jyAre pahelAnA sUtramAM prA vaturtha' kahIne traNa ja samaya sudhI vigrahanuM hovuM mAnya che ane temAM eka samaya vigraha tarIke mAnavAno ja nathI to pachI traNa samaya anAhArakanA kayAMthI thavAnA? ane traNa samayanI gatimAM traNeya samayo anAhAranAM mAnazo tyAre to eka samayano avigraha kayAM raheze? ane Rju gatimAM paNa anAhArakapaNuM mAnavuM paDaze. tethI "$ Dho vAMcanahiraH' ema kahevuM yogya thaze. evI zaMkA nahIM karavAnI ke vigrahagati pAMca samaya sudhInI hoya che. kemake je adholokanA khuNAmAMthI UrdhvalokanA khuNAmAM utpanna thaze tene pAMca ja samaya thaze. AghasamayamAM vidizAmAMthI dizAmAM Avaze, bIjA samayamAM trasanADImAM Avaze, trIjA samayamAM UrdhvalokamAM jaze, cothA samayamAM dizAmAM jaIne pAMcamAM samayamAM vidizamAM jaze. jyAre evI rIte pAMca samayanI gati thaIne cAra vakra thAya che to pachI ahIM ja vakra kema kahyA? evI zaMkA na karavAnuM kAraNa e che ke Avo saMbhava hovA chatAM ghaNuM karIne evI gati nathI thatI. ane eja kAraNathI bhagavatI sUtramAM paNa cAra samayanI gatino ja adhikAra lIdho che. cAra samayanI gatimAM AdyAnta samayamAM anAhAraka na hovAthI be ja samaya anAhArIpaNuM rahe che ane eTaleja ahIM eka ke be samaya ja anAhArakapaNuM
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 tattvArthasUtranA kartA koNa ?" lIdhuM che. TIkAkAra siddhisenasUrijI mahArAja ahIM "vA' zabdanI vyAkhyAmAM upalakSaNathI pAMca samayanI gati ane traNa samayanuM anAhArakapaNuM jaNAve che. paraMtu traNa samayanI ke cAra samayanI gati levI ane traNa samayanuM anAhArakapaNuM levuM e to ekadama ja ayogya che. sUtrakAra zrI umAsvAtijIe paNa "prA ta ema kahIne traNeya vigraho ahIM lIdhA che. ane vigraho jeTalA hoya teTalA anAhArakapaNAM levAnA hota to "manAdAra vikradRvatI " athavA "vipra davaDhanAdAra?" evuM eka ja sUtra karI deta. judA judA vigraha ane anAhAranuM sUtra karavAnI kiMIpaNa jarUra nahotI. paraMtu aMtano vigraha anAhAramAM levAno nathI. tethI sUtra jUdu karavuM ja Avazyaka hatuM. (11) sUtra 31mAM digaMbara loko "saMpUrjhana papAvAgnansa' evuM sUtra mAne che. pahelA to digaMbaroe "3papA' zabda "3ApAta' nA sthAne mUkyo che. ahIM ja nahIM, balka AgaLa paNa jayAM jayAM aupapAtika ke upapAta zabda Ave che tyAM tyAM paNa emaNe "ta' nI jagyAe "ra karI nAMkhyo che paNa emano A rivAja (paddhati) potAnI paribhASA darzAvavA mATe ja che. emanI paddhati pramANe to gati zabdanI jagyAe paNa "ri' zabda kahIe to Azcarya nathI. astu. paNa ahIM papAkAtu' karIne paMcamInuM ekavacana kevI rIte lagAvyuM? ahIM garbha, saMmUrchAima ane upapAta A traNa rItie janma darzAvavAno che to pachI ekavacana kema mUkayuM? sUtrakAra mahArAja to Theka-ThekANe eka sthAnamAM eka vacana, benA sthAnamAM dvi vacana ane ghaNAMnA sthAnamAM bahuvacana spaSTapaNe kahe ja che. ahIM eka vacanano prayoga mAtra digaMbaronI kalpanAnuM ja pariNAma che. ema nahIM kahevAnuM ke "papAtA' evuM bahuvacana mUkavAthI "nana' nA sthAnamAM paNa bahuvacana mUkavuM paDaze ema na kahevAnuM kAraNa e che ke udezya sthAne bahuvacana hoya to paNa vidheyanA sthAnamAM to "tatva" "cA""jJAna" Adi sthAnomAM bannenA pAThomAM evA ekavacana spaSTa ja " (12) sUtra 33mAM digaMbaronA mate 'narAyunAi6napotAnAM ja evo pATha che, tyAre zvetAMbaronA mate "naradhvaUpotanAnAM 17." evo pATha che. pahelA to ahIM vyAkaraNanA niyamAnusAra dvandranA aMte athavA AdimAM lAgela pada badhAne lAgI zake che, to pachI "nara/' ane "ig' nI sAthe "nani' dhAtuno banelo "na' lagADavAnI zI jarUra hatI ? eTaleke AgaLanA "na' vaDe banneno
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ?' (saMbaMdha thaI jaze ema nahIM kahI zakAya ke ahIM to kadaMta che, kemake banne pada pahelA) rahe to paNa AgaLanA "nani dhAtumAMthI pratyaya AvIne "na' banavAmAM vAMdho nathI. acarajanI vAta to e che ke jarAya ane aMDanI AgaLa to "nane' dhAtuthI banelo "na' lagADyo ane "ota' nI AgaLa to paNa lagADyo nahIM "gota'| zabdano artha "potana' thaI jaze ema nathI. "nA" artha e che ke vastranI mAphaka svacchatApUrvaka sApha janma pAme. na to jenI cAre bAjue jarAyu hoya, ane na to je aMDamAMthI janma pAme. Ama hAthInA baccA vagerenI mAphaka janma pAmanArane "potana' kahevAya che. "ta' zabdano artha "bacca' kahevAmAM Ave to zuM jarAya thI thanArA ane aMDa (IDA) thI janmanArA nAnAM hoya tyAre te baccAM nahIM kahevAya? jo te paNa pota eTalA baccAM kahevAya to pachI pota zabda kahevo ja nakAmo che ane trIjA prakArano janmato rahIja jaze. tethI lAghavanA hisAbe ane yathAsthita padArthanA nirUpaNamAM "narAdhvaU6 potanAnAM' evo ja pATha kahevo samucita che. (13) sUtra 34mAM digaMbaro "revanAraVITmupatiH ' evuM sUtra mAne che. ane zvetAMbaro "nAradevInAmupatiH' evuM sUtra mAne che. AmAM nArakone prathama kahevAnuM kAraNa pahelA adhyAyanA "navapratyayaH" A sUtranI jema ane upapada tathA upapAta mATe paNa eja adhyAyanA 31mAM saMpUrjhana papA ' sUtranI jema samajavuM. . (14) sUtra 37mAM digaMbaro loko "paraMpasUkSya' evuM sUtra mAne che ane zvetAMbaro teSAM pUruM paraM sUkSya' evuM sUtra mAne che. banneyanA mate A sUtranI pUrve ziH zarIrAja' A sutra che. have ahIM bannenA hisAbe nirdhAraNa darzAvavA mATe vibhakita to joIze. zAstrakAra mahArAja to jayAM paNa SaSThI, saptamI|| vibhaktivALu pada kahevAnI AvazyakatA jue tyAM spaSTapaNe te kahe che. jema ke ta6 vizeSa"tonaya evI rIte ahIM paNa nirdhAraNa mATe "teSa'pada levuM, ja paDaze. ane teSAM evuM pada leze tyAre ja to te dArikAdi zarIromAM AgaLa AgaLanuM zarIra bArIka eTaleke "alpasthAnamAM rahenArU' evo artha thaze. anyathA pahelAnA sUtramAM raheluM zarIraja' pada ahIM kevI rIte lagADI zakAze? (15) sUtra 4ramAM digaMbaroe "tArani mAnyAni parminnA caturtha" evo pATha mAnyo che ane zvetAMbaroe "taphAvani mAnyAni yuITUveja cA vaturtha" evo pATha mAnyo che. joke prathama adhyAyamAM AvuM
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ = tattvArthasUtranA kartA koNa ? 'jJAnanA vikalpo darzAvanArU saptamIvALuM sUtra che, paraMtu tyAMto bannemAM sUtrapAThI sarakhA che. arthAt banne saptamaMta ja mAne che. ahIM bannemAM paraspara pATha bheda che. ahIM vicAravAnuM e che ke tyAM to jJAnaguNa hato, ane guNI AtmA hato. guNa hoya te guNImAM rahe ane zAstrakAre paNa dravyAyAnirju: TTUT:' ema spaSTa kahyuM paNa che. eTale tyAM prathama adhyAyamAM to saptamI vaDe nirdeza karavo yogya ja hato. paraMtu je jagyAe zarIra ane zarIrIno sabaMdha batAvavo che tyAM saptamI lagADavI kevI rIte ucita thaze? bIjAM e paNa vicAravAnuM che ke zarIramAM jIva che ke jIvamAM zarIra che? jo ema kahevAyake zarIra ekaluM paNa pAchaLa rahe che ane jovA vagerenA vyavahAramAM paNa zarIra ja Ave che. tethI zarIramAM jIvanuM rahevuM yogya gaNAya, to pachI eka jIvamAM cAra sudhI zarIra hoI zake che. ema kahevuM kevI rIte banaze? eTale ke spaSTa che ke "svAmijAva' ne darzAvanArI SaSThI vibhakti ja ! ahIM joIe. . (16) eja adhyAyanA sUtra 46mAM digaMbaro "papA$i' evo pATha mAne che. ane zvetAMbaro vaidika yAti' evo pATha mAne che, ahIM digaMbaronuM kahevuM ema che ke papAdika ane opapAtika viSe to barAbara ja che ke ame "tA'tA sthAne "ra karyo che, paraMtu yi ' zabdanuM sthAna to tame ja ulaTAvyuM che. tethI amAruM e kathana ucita che ke sUtrakAra mahArAje orika zarIra viSe narmasamUrNananamAM' kahIne zarIranuM chelle kathana karyuM. AgaLa AhArakanA adhikAramAM paNa "zuja vizuddha-vyAti pAhAra' je sUtra che tyAM paNa AhArakanuM nAma pachI ja kahyuM che. e parathI spaSTa jAhera thAya che ke ahIM paNa sUtrakAra mahArAje to "papariva %i ya' evuM ja kahyuM hatuM paraMtu zvetAMbaro e ene ulaTAvIne yimIpatiruM' evuM banAvI dIdhuM. A jagyAe zvetAMbaronuM kathana che ke sUtrakAra mahArAje reziyamIpati evuM ja sUtra banAvyuM che, ame kaMI paNa ulTAvyuM nathI ane yuktiyukata pAThakrama paNa e ja che AnuM kAraNa e che ke audyarika ane AhAraka zarIranAM sUtro svataMtra che, arthAt temanAmAMthI koInI paNa anuvRtti AgaLanAM sUtramAM karavAnI nathI, paraMtu ahIM to vaijyi zabdanI anuvRtti AgaLanA "dhi pratyayaM " A sUtramAM karavAnI che. ane sUtrakAranI zailI evI che ke vidheyanI anuvRttimAM vidheya zabdane aMte kahevo ane AgaLa "tatva' zabda vaDe parAmarza karavo. jema ke trisAda mAdvI, tastramANe,
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara ' 67 te mAtravaH svandhaH ' A badhAM sUtromAM jayAre pUrvenA sUtronuM samyagdarzana, jJAna, yoga ane karmanA svIkAra rUpa vidheyanI anuvRtti karavI hatI. tyAre tenuM kathana chelle karIne pachInA sUtramAM tAt zabda lIdho. eja rIte ahIM paNa 'vaiyi' vidheyamAM mUkIe to 'tadhdhipratyayaM ca' tyAM AgaLa anuvRtti lAvavA mATe anyamAM uccAraNarUpa prayatna karavo paDe. tethI ahIM vaiyinuM uddezyapaNuM anyoccAraNavaDe mUkI dIdhuM, jethI AgaLa anuvRtti AvI jAya, ema na kare to 'tRdhdhipratyayaM =' ane 'tainasamapi'. A banne sUtromAM viparyAsa karavo paDe. (17) sUtra 49mAM digaMbaro AhArakazarIranA adhikAramAM 'pramattasaMyatathaiva' evuMsUtra mAne che. jyAre zvetAMbaro 'caturvajJapUrvadhartyeva' evo pATha mAne che. banne saMpradAyavALAo e vAta to maMjUra kare ja che ke A AhAraka zarIra caudapUrvane dhAraNa karavAvALA ja banAve che. ane AhAraka banAvatI vakhate AhAraka zarIravALA pramatta ja saMyata hoya che. jayAre AvuM banneyanuM maMtavya che to pachI A ulaTAsulaTI kema thaI? digaMbaro ane zvetAMbaro-badhAya ema mAne ja che ke badhA pramattasaMyato AhAraka zarIra banAvatA nathI. jayAre badhA pramatta sAdhu AhAraka nathI karI zakatA to pachI 'pramattasaMyattathaiva' ema kahevuM vyartha ja che. digaMbaro taraphathI kadAca ema kahevAya ke 'pramattasaMyattathaiva' ema kahevAnu tAtparya e che ke 'apramatta saMyata' hoya te AhArakavALo na hoya evuM kadAca digaMbaronuM kahevuM hoya to te paNa vyartha che. kAraNa ke apramatta guNaThANuM AhAraka zarIravALAne paNa hoya che. jo ema kahevAmAM Ave ke AhAraka zarIra je vakhate banAve te vakhate apramatta paNuM nathI hoDyuM paraMtu AhAraka zarIra banI gayA pachI apramattapaNuM hoI zake che, to ahIM e vAta avazya vicAravAnI che ke zuM apramattapaNuM thayuM te vakhate tenA AhAraka zarIrane AhAraka zarIra nathI gaNyuM? gaNyuM che to pachI 'pramattasaMvatathaiva' arthAt pramattasaMyatane ja AhA2ka zarIra hoya che e kahevuM kevI rIte yogya haze? arthAt na to badhA pramatone AhAraka hoya che ane na badhA AhAraka zarIravALA pramatta ja hoya che, paraMtu pUrvadharapaNAmAM to niyama ja che ke caturdazapUrvene dhAraNa karanAra hoya te ja AhAraka zarIra banAve che have spaSTa thaI gayuM ke zvetAMbaroe svIkArelo 'RRturdazapUrvagharathaiva'e ja pATha sAco che ane 'pramattasaMvatathaiva' evo digaMbarono kahelo pATha asatya ane kalpita che. (18) trIjA adhyAyanA pahelA sUtramAM digaMbara loko "nazAvALuApaM
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?' dhUmatamomahAtamaH prabhAbhUmayodhanAmbuvatAkAza pratiSThAH saptAdho'dhaH " eTalo ja pATha mAne che, ane zvetAMbara loko enA pachI 'pRthutAH' eTalo pATha vadhAre mAne che. bannenA mate eka eka pRthvIthI AgaLa AgaLanI pRthvI pahoLI che to pachI ahIM 'pRthutarAH' pada na mAnavuM e digaMbaro mATe ucita nathI. ane jo 'pRthutarAH' nahIM le to 'jJo'dhaH' nI jarU2 ja zI hatI? kadAca ema kahevAmAM Ave ke pRthvIno anukrama darzAvavA mATe 'agho'ghaH' kahevAnI jarU2 che to e kahevuM paNa vyartha ja che kemake'ghanAmbuvAtALAza pratiSThAH' kahevAthI ja 'gadho ghaH ' no bhAvArtha AvI jAya che. to e para thI spaSTa che ke sUtrakAre 'Jo' ghaH ' e pada kahyuM hatuM ane tethI nIcenI pRthvI vadhu vadhu vistAravALI che e puravAra karavAnI jarUrata raheze, te mATe 'pRthutarA' sUtrakAre kahyuM ja che. (19) trIjA adhyAyanA bIjAsUtramAM digaMbaro 'tAtu trizatapaMcaviMzatibaMgha vaizavatripaMconaina(zatasahasrALipaMca caiva yathAmaM' evuM sUtra mAne che, tyAre zvetAMbaro 'tAtunA' ATaluM ja sUtra mAne che, buddhimAna vyakita A sUtrane jotAM ja kahI zakAze ke A sUtranI kRti ja zrI umAsvAti vAcakajInI nathI, paraMtu digaMbaroe ja ghusADI ghusADIne sUtra bagADI nAkhyuM che. kema ke pahelA to saMgrahakArakanA vacanamAM ATalo vistAra ja asaMgata che ane jo sUtrakAra mahArAjanI ja kRti hota to upara ane nIce hajAra yojana je dareka pRthvImAM choDavAnuM che, te vAta kema na kahI hota? bIjuM e paNa che ke 'jJakSa' zabda choDIne 'zattasahasra' jevo moTo zabda zA mATe lagADe? jo nAkane mATe narakAvAsanI saMkhyA kahe to pachI saudharmAdika devalokamAM vimAnonI saMkhyA ane bhavanapati vagerenA bhavanonI saMkhyA, sUryacaMdranuM pramANa vagere kema na kahe? tattvArthakAra jevA buddhimAn AcArya zuM evuM na kahI zake ke jethI vidheya pada mukhya hoya ane paMcanI saMkhyAne paNa judI na karavI paDe, ema nahIM kahevAnuM ke evuM banI ja zakatuM nathI. juo, Ama thAya ke, tAputrizatsaMghaviMzatipaMcazatrapaMcone lakSapaMcanA 'buddhimAno vicArI zake che ke A 'daiva' zabda ja kahI rahyo che ke A digaMbaronuM karatUta che ane 'yathAmaM' A zabda paNa binajarUrI che. jo samAna saMkhyA hovA chatAM paNa yathAmaM zabdanI jarUra hoya to 'te-' ityAdi je narakanI sthitivALuM sUtra che tyAM 'yathAmaM' zabda kema nahI? sUtrakAra mahArAjanuM (2-1) sUtra ja bhAvonA uddezarUpa che. tyAM athavA 'paMcanavaH' evuM karmanA bhedonA uddeza rUpa sUtra che tyAM ja 68
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara?" 69 yathAkrama zabda lagADe che ane ahIM tevo uddeza ane nirdeza juo che ja nahIM evI) sthitimAM yathAvra maM zabda lagAvI devo, e bhavabhayanI rahitatA dekhADavAnI sAthe ghusADanAranI bAlizatA ja dekhADe che. ethI spaSTa thaI gayuM ke A digaMbaronuM kalpita sUtra ja che, digaMbaroe kalpita banAvyuM che, ane zvetAMbaroe banAveluM sutra vyAjabI che, tenuM spaSTa pramANa hAjara che, te e ke banne saMpradAyavALA AgaLanuM sUtra 6ThuM A rIte mAne che "te khetri saptAsaptazatAvaMzati transiMzatnIpamAM satvInAM pAM sthiti A prakAranuM sutra jayAre bannenAM matathI svIta che to pachI tyAM pu' zabda vaDe konI anuvRtti karaze? zvetAMbaroe to "ttA nAda' evuM sUtra mAnI lIdhuM che. tethI emane to sAteya bhUmimAM rahela sAteya prakAranI narakomAM anukramathI AyuSya AvI jaze. paraMtu digaMbaroe lAkho narakAvAsa lIdhA. tethI sAta sthitiono saMbaMdha kayAM batAvavAnA? eTaluM ja nahIM, balba che nArakonA nArakAvAsa to eka samAsavaDe kahyA che ane saptamIno narakAvAsa paNa judo kahyo che. enAthI paNa sAta sthitiono saMbaMdha kevIrIte lagADI zakAze? ahIM eTaluM vicAravuM jarUrI che. ke sUtrakAranI zailI che ke samAsanA judapaNAthI sthitino saMbaMdha judo rAkhe che. ane e ja rIte devatAonA adhikAramAM Anata-prANata, AraNa-acuta, ane vijayAdikane eka samAsamAM kahyA ane sthitimAM navamA-dazamA ane agIyAramA-bAramA mAM be-be sAgaropama vadhAryA che ane vijayAdikamAM eka ja vadhAryo. e rIte ahIM paNa samajI laIzuM to digaMbaronI cAlAkI samajI zakaze. tethI A cha no samAsa karavo ane sAtamIno narakAvAsa judo rAkhavo te AgaLa kahevAmAM Avaze te sthitinAM saMbaMdhathI virUddha ja che. sauthI vadhAre to e ke nara athavA narakAvIne evuM koI paNa pada ahIM svataMtra nathI ke jeno saMbaMdha "tey' A padanI sAthe karavAmAM Ave. zvetAMbaro to 'tAnuM niveda' evuM sUtra mAne che, tethI tenu' nI jagyAe svataMtra naraka zabda lagADIne sAtano saMbaMdha karI zakAze. | (20) e ja adhyAyanA trIjA sUtramAM zvetAMbaronI mAnyatAnusAra "nityA zupatarataiyApAimavedavenAvayi sUtra pATha che. jyAre digaMbaronA mate "nArAnityAnA tara0' pATha mAnyo che. have ahIM vicAra karo ke pUrve) bIjA satramAM naskAvAsanuM sUtra banAvyuM che. to ahIM nArada' A padano saMbaMdha kevI rIte lagADayo? arthAt digaMbaronA hisAbe paNa tevu' athavA "sAe &K.'
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvArthasUtranA kartA koNa? DO (koI pada hovuM jarUrI hatuM. e parathI lAge che ke zvetAMbaronuM je bIjuM sUtra "tAlu) nAda" ema hatuM temAM koIe TippaNanI rIte narakAvAsonI saMkhyA lakhelI haze, te A digaMbaroe mULasUtramAM bheLavI dIdhI, ane narakAvAsanI saMkhyA bheLavI devAthI nirAda A pada tyAM nakAmuM paDyuM tene ahIM trIjA sUtramAM bheLavyuM. ema nahIM kahevuM ke emAM zo vAMdho che? kemake kharI rIte to ahIM "nareza' pada zvetAMbaronA hisAbe bIjA satramAM "tA' pada sAthe lAgeluM hatuM ane ahIM narakAvAsanI saMkhyA vacamAM ghAlIne je "nArada pada ghAlyuM che te asaMbaddha thaI gayuM che tene mATe "tepu' ke "tatra' para lagADavAnI AvazyakatA che enA AgaLanA sUtramAM paNa teNe vara0deg ItyAdi satranI jagyAe paNa "teSu' A pada sAmAnya bhUmibhedathI nArakone nahIM lAgI zake, kemake vacce narakAvAsanuM sUtra AvyuM ane have "namE' sAmAnya nArakonuM vAcaka banI jaze. tyArabAda "teSu' kahIne bhUmibhedathI nArakonI sthiti jaNAvavI e asaMbaddha thaze. e parathI spaSTa jaNAya che ke digaMbaroe potAnI kalpanAthI ja narakAvAsano bhAra ahIM nAMkhI dIdho ane "nArada' zabda saMbaMdha joyA vagara ja ahIM trIjA sUtramAM mUkI dIdhI che. (21) e ja trIjA adhyAyamAM sutra dazamomAM digaMbaraloko "paraMtadevatari viheMdAhide jorAvatavarSA kSetrA'i, evo sUtrapATha mAne che, tyAre zvetAMbaraloko "tatra matademavata' ItyAdi sUtrapATha mAne che. have A jagyAe digaMbaroe "tatra' zabda uDADI mUkyo paraMtu A bharatAdi kSetronuM sthAna teo kayAM mAnaze? kemake tiryagu lokamAM badhA dvipasamudro darzAvIne temanA AkAra Adi jaNAvyA pachI navamA sUtramAM "tatva' zabda vaDe badhA dvIpasamudrono parAmarza karIne vacamAM jambudvIpa darzAvyo che. have A jaMbudvIpamAM e bharatAdikane darzAvavA mATe parAmarza karavAvALA padanI jarUra hatI. paraMtu A digaMbaroe te parAmarza karavAvALuM pada uDADI mUkyuM. kadAca ema kahevAya ke pahelA jabudvIpano adhikAra hovAthI tenI anuvRtti thaI jaze ane anyaya lagADavA mATe saptamI joDIne "tatra' evuM laI lezuM. e kahevuM vyartha ja che. kemake pahelAto sUtrakAranI A paddhati ja nathI. ane evuM ja mAnI laIe to ahIMto saptamattanuM koI sUcaka pada nathI. paraMtu AgaLanA sUtramAM "tadvimAninaH' A sUtramAM parAmarza karavAnI koI jarUra nahotI. ethI spaSTa che ke ahIM "ttatra' pada hovuM ja joIe. digaMbaro taraphathI kadAca ema kahevAmAM Ave ke A bharatAdika kSetro ekalA jaMbudvIpamAM ja nathI levAnAM, kti
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ?' 71 dhAtakIkhaMDa, ane puSkarAImAM paNa e ja bharatAdika kSetra levAnAM che, tethI ahIM tatra' zabda levAnI jarUrata nathI. paraMtu e kathana paNa vyartha che AnuM kAraNa e che ke AgaLa Upara ItIhaMDe' "purArthe ema kahIne tyAMto bharatAdikanuM bamaNApaNuM levAnuM che, tethI A sUtra to jaMbudvIpane mATe ja raheze ane ahIM tatra' evuM pada avazya joIze ja. digaMbaronA hisAbe paNa to A sUtra jaMbudvIpAdi traNa sthAno mATe rahI zake ja nahIM. kAraNa ke A lokoe je sUtro vadhAryA che temAM badho adhikAra jaMbUdvIpano ja lIdho che. yAvat bharatane 190mAM bhAgamAM lIdho che te jaMbudvIpa sivAya nathI. tethI ahIM "tatra' zabda avazya levo ja paDaze. (22) e ja adhyAyanA sUtra 36mAM digaMbara loko mAryAnne chAza' evo pATha mAne che. jyAre zvetAMbaro " vinAza' evo pATha mAne che. digaMbaroe ahIM spaSTatA mATe ja "dinA' nI jagyAe bane chAza' ema karyuM che paNa ahIM pahelAM e vicAravAnuM che ke sveccha ane Arya zabda paraspara viparIta che, arthAt Arya zabda nirUktithI banyo che ane pleccha zabda myuccha dhAtuthI ja banyo che. tethI dhAtuthI banelA zabdane pradhAnapada apAya e ja yathArtha che ane jyAre dhAtuthI ja bananAra pleccha zabda lezuM to kartAmAM "vivaU' pratyaya lagADIne "tti' evo ja zabda banAvavo paDaze eno e artha thaze ke avyakta bhASA bolanArAo pti' hoya che ane jeo AvA nathI teo Arya che. ethI A paNa spaSTa thAya che ke ahIM brAhmI lipi ane ardhamAgadhI bhASAno jyAM jyAM pracAra nathI te gliza kahevAya ane jyAM emano pracAra thaI gayo teo Arya che. A hetuthI ahIM gliza zabda ja kahevA yogya gaNAyo che. (23) sUtra 38mAM "rApo' evuM utkRSTa ane jaghanya-evI manuSya ane tiryaMcanI sthiti darzAvavAnuM sUtra hatuM tyAM A digaMbaroe "parAve ema karI dIdhuM kemake zAstrakAra to jyAM paNa jaghanyasthitino adhikAra le che. tyAM jaghanya sthitine aparA sthiti kahe che juo cothA adhyAyamAM devatAonI jaghanya sthitimAM "maparA || popama' (33) tADapIM' evIja rIte adhyAya AThamAmAM paNa pa/ kADhazamuhUrtA' (18) A sUtro jovAthI jaNAya che ke sUtrakAra jaghanya | sthitine aparA ja kahe che. bIjI A vAta paNa spaSTa che ke jyAM utkRSTa sthiti darzAvavAnI hoya che tyAM "+' zabdathI ja vyavahAra kare che. jemake A trIjA adhyAyamAM manuSya tiryaMcanI utkRSTa sthiti jaNAvavAmAM A sUtramAM ja "rA' no
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7ra 'tattvArthasUtranA kartA koNa ? upayoga karyo che. eja rIte nArakonI utkRSTa sthitinuM sUtra je naM.6 nuM che temAM parA zabda vaDe ja utkRSTa sthiti kahI che. adhyAya cothAmAM "varaHpatyopamaHgharuM ra' (39) digaMbaronA hisAbe paNa utkRSTa sthitimAM "TRI'padano ja prayoga mAnya che. to pachI utkRSTa sthitithI pratipakSa evI jaghanya sthiti darzAvavAmAM "maparA evA ja padano prayoga thAya. paraMtu digaMbaroe potAnI Teva mujaba kaMIka paNa taphAvata karavo joIe ema vicArIne ahIM 'punI jagyAe "va' karIne " vize' ema karI | nAkhyuM che. (24) sUtra naM.39mAM zvetAMbara loko "tirtha yonInAM 'evo pATha mAne che A jagyAe digaMbaroe "tiya yoninAnAMva' evo vAMko pATha kema banAvyo ? zu tirthagyoni zabda vaDe tiryaMcono bodha thato nahoto? jo digaMbaronuM ema mAnavuM hoya to te atyanta anucita che kemake tigmoni zabdathI tiryaMca nahIM lezuM to pachI "tiryajyonina' zabda ja tiryaMco mATe kevI rIte hovAno? vAstavamAM sUtrakAre to utaryoni" evo ja zabdamUkyo che. juo adhyAya cothAnuM sUtra 27 "mapariveza manuSya: zeSAtiryayonayaH" ahIM tiryaMconuM lakSaNa ke saMjJA ApavAmAM paNa tiryayoni e ja zabda kahyo che. ahIM sUtrakAre tiryoninAda' evo digaMbaroe badalelo pATha sUtramAM paNa Avyo nathI ane digaMbaroe evuM mAnyuM paNa nathI. evI ja rIte "nAyA taiyonI A sUtramAM tiryanina zabda tiryaMca mATe nathI mAnyo. ahIMto AyuSya darzAvavAmAM taiyona' zabda taddhitAnta che. sUtrakAra mahArAje to " tini ' zabdathI ja tiryaMco lIdhA che. ane digaMbaroe mAtra potAnI AdatathI anyathA kahIne tiryaMconuM AyuSya darzAvyuM che. ethI spaSTa thAya che ke digaMbaroe ja A pATha bagADayo che. (25) adhyAya cothAmAM digaMbaro "mAhitripu tAMtA " evuM sutra mAne che. tyAre zvetAMbaro "tRtIyaH tijoyaH' evuM sUtra mAne che. A viSayanI samIkSA sutranI adhiktAnA viSayamAM thaI gaI che. tethI A vAta tyAMthI ja samajI levI ucita che. bIjuM e ke jo sUtrakAre ja banAveluM A sUtra hota to evuM astavyasta kadApi na hota, kemake traNa nikAyanA devonI vezyA kahevI hota to vItAnta ' ATaluM ja sUtra banAvata ane vaimAnikanI vezyAno to pahelethI ja apavAda che. bIjuM e paNa che ke tAnta taiyA: 'bahuvrIhinI chAyAvALuM pada mUkta ja nahIM. kiMtuM tAttA joyA' evuM spaSTa kaheta. trIjuM e paNa che ke
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ?' 73 sAvitaHevA "tanuM pratyAnti nI zI jarUrata che? "mAtri eTaluM kaheta athavA "tripu' ATaluM ja kaheta. ema nahIM kahevAnuM ke AgaLa karmasthitinA adhikAramAM sUtrakAra mahArAje ja "mAhitii0' evuM sUtra banAvIne kahyuM che. jethI ahIM "mAhitaH' kahevuM zuM khoTuM che? ema na kahevAnuM kAraNa e che ke tyAM pahelAnuM sUtra attarAyakarmanI dAnAdi uttara prakRti batAve che ane tyAM "mAhitaH' pada na lagADyuM hota to dAnAdi traNa prakRtionI sthiti thaI jAta, paraMtu jJAnAvaraNIyAdi traNe mULa prakRtiono to prasaMga ja nahoto. eTale tyAM "sAritaH | evuM pada mUkavAnI jarUrata hatI. pahelA to Adi zabdanI ja ahIM jarUrata nahotI, | kemake AgaLa vaimAnikanA apavAda sivAya paNa prathama upasthita traNa ja bheda AvI zaktA hatAM. (26) cothA adhyAyanA 4thA sUtramAM digaMbara loko trAnnizata' evo pATha trAyazciMza devatA mATe mAne che. ane zvetAMbara loko "trAyaviM' evo pATha mAne che tetrIza devatA jemAM hoya tevA ne "trAyaciMza' nAmaka devo kahe che. tevA sthAne A nAma hovAthI "g' pratyaya Avavo jarUrI che, A vAta vyAkaraNanA jANakArothI chAnI nathI. (27) e ja rIte A digaMbaroe pAriSadya nAmaka devatAo mATe vid evuM pada kahyuM che. e paNa vicAraNIya che. (28) A cothA adhyAyanA 19mAM sUtramAM to digaMbaroe jabaro julama karyo che. jotAMbara lokoA sUtrano pATha "gharmezanasanemAmAdendrabrahmaloklaantkmhaashukrshsraaressvaantpraanntyoraarnnaacyutyornvsugraiveykessu, vinayavainayantanayattA niteSasarvArthasiddhara' A rIte mAne che. tyAre digaMbara loko A sUtramAM "brahma' pachI "brahmottara, nA jova() AgaLa "chApaSTa ane " pachI "madAzujha' pachI "zatAra' evI rIte cAra devaloka vadhu mAne che. vastutaH A sUtra zvetAMbarAcAryanuM raceluM hatuM. tethI ahIM kalpopapatra bAra ja devaloka gaNAvyA hatA. paraMtu digaMbaroe potAnI mAnyatA mujaba soLa kalpapapanna devaloka banAvI dIdhA. A devaloka asala AcAryanA pAThamAM nahotA enuM pramANa A adhyAyamAM ja digaMbaronI mAnyatA mujaba paNa sApha sApha che juo, pahelA to devatAonA bheda darzAvyA che, jemAM ja'zaSTAMvAdavija vopana paryanta" A sUtra vaDe kalpopapannanA bAra bheda batAvyA che ane raiveyaka vimAnanI
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 'tattvArthasUtranA kartA koNa? (pahelAnA devaloka kalpapapanna che, A to "UT hyavego vanya:' evuM ja A adhyAyanuM ja 23muM sUtra digaMbaroe paNa mAnyuM che. tethI spaSTa che to pachI svayaM sUtrakAre pote ja bAra bhedono uddeza karyo to pachI nirdezamAM soLa bheda kayAMthI kahevAya? bIjuM e paNa che ke IzAna devaloka sudhInA devatAo to kAyAvaDe maithuna sevavAnA pravicAravALA hoya che. ane AgaLanA sparza, rUpa, zabda ane manathI pravicAra karavAvALA che jo ke ahIM zvetAMbara loko to e bemAM sparzAdikano pravicAra mAne che ane sUtrakAre paNa "yoddhA ' ema kahI 3-4mAM sparza, 5-6mAM rU5, 7-8mAM zabda, 9-10-11-12mAM mana, e rIte pravicAra mATe sthiti mAnI ja che. tyAM digaMbaronA hisAbe pahelA sparza viSe to be devaloka levA paDaze. sUtrakArane e kevI rIte ISTa hoya? kemake ekamAM be, ane traNamAM cAracAra devaloka levA paDe ane kaMI paNa saMkhyAno ullekha na kare ? digaMbaronA hisAbe to sUtrakAre , dvivatucatuddhipu' ema kahevuM jarUrI hatuM. evI zaMkA nahIM karavI joIe ke anyanA cAra devaloka to mana:pravicAramAM zvetAMbarone levA ja che. to mananA viSayanI jema ahIM traNamAM paNa cAracAra devaloka mAnavAmAM zuM khoTuM che? e zaMkA na karavAnuM kAraNa A che ke sUtrakAra mahArAje ja "mAnata-prAti' ne ane "mArA-ma_ta' ne ekaThA gaNyA che. ane te mATe ja sUtrakAre svayaM "mAnataprAta:" ane "mAraVIbutayo:' evA judAjudA ane ekatra samAsa karI batAvyA che. eTaluM ja nahIM, paNa "mAraVIbutAtUrNa0' A 3ramA sUtramAM AcArya mahArAje pote ja AraNAzmatanuM ekatrapaNuM jaNAvyuM che. tethI Anata ane prANatane, AraNa ane ayyatane to be gaNavAnuM sUtrakAranA vacanathI che. paraMtu rU5 ane zabdanI bAbatamAM cAra cAra devaloka levA, e to sUtrakAranA "yorkayo vacanonI viruddha ja che. AgaLa vaLI e vicAravuM Avazyaka che ke digaMbaronA hisAbe mAhendradevalokanI sthitinA sUtra pachI "trisarNanavaivAdri trayoddeza vaMzapathAnitu A sthitinA sUtramAM 7+3=10, 7*7=14, +9=16, +11=18, +13=20, +13=22, A rIte cha devalokanI ja sthiti jaNAvI che. ane AgaLanA sUtramAM raiveyakAdinI sthiti jaNAvI che. ahIM zvetAMbaronA hisAbe sUtranA prAraMbhamAM vizeSa' zabda mATendranI sthiti mATe che. pachI 5-6-7-8 A cAra devaloka svataMtra ane 9-10no eka, pachI 111rano eka, rIte cha sthAna banI jAya che. paraMtu digaMbaronA hisAbe to ahIM
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara ?" 75 ( sthitinA kramano devalokonI saMkhyA sAthe meLa karavAno rasto ja nathI. A badhAM kAraNothI spaSTa thaI jAya che ke digaMbaroe potAnI mAnyatA ghusADIne A sUtrane saMpUrNa bagADI dIdhuM che. (29) sUtra 28muM digaMbaroe "sthitirasunA/suvarNadvIpaNA sAgaropama tripalyopamArthahInanitA' evuM sUtra mAnyuM che. buddhimAnuM vyaktio A sUtrane jotAM ja kahI zake che ke A sUtra tadana judu che. kemake kharekhara to ahIM zvetAMbaronA hisAbe to AgaLanI sthitino ane bhavanavAsIno adhikAra cAlyo Ave che. paraMtu digaMbaroe A "sthitiH " ane "maney' vALAM sUtro mAnyA nathI. to ahIM Sa zabda vaDe kone levA ? tenI samaja ja nathI. dakSiNa ane uttaranA IMdrono vimAnikamAM to AyuSyabheda sUtra vaDe darzAvyo ane ahIM na darzAvyo. ahIM pAMcano uddezya che, ane vidheyamAM phakata traNa ja che. ane mAnI laIe ke be sivAyanAne ardha-ardha hIna kahevuM. to te mATe pahelA to jaI zabda be vAra kahevo joIe paNa te to kahyo ja nathI. eTaluM ja nahIM balka ahIM kitA" zabda sthiti sAthe lagADavo e paNa ayogya che. ane "mitA" no vizeSa ja koI nathI kahyo. buddhimAnuM vyakita prakSepa paNa karata to "rdhA--dInapatyopamAM' AvuM sIdhuMsaraLa sUtra banAvata. kharekhara to "mitA' zabda ja vyartha che. kemake ahIM koI paNa sthitinA sUtramAM nita" zabda lagADyo ya nathI ane lagADavAnI AvazyakatA paNa nathI dakSiNa ane uttaranA nAgakumArAdikanI sthitimAM paNa ahIM pharaka nathI | dekhADyo. A kAraNothI spaSTa thaI jAya che ke digaMbaroe ahIM paNa sUtrono purepuro goTALo karI nAkhyo che. (30) A cothA adhyAyamAM sUtra 29mAM digaMbara- loko "dharmezAnayo. | sApane gha' evo pATha mAne che. A pATha paNa sutrakAranI zailIthI virUddha che. pahelA to e vicAra karo ke banne devalokamAM sthiti jUdI jUdI darzAve che ke, ekaja sthiti darzAve che? jo AnI laI e ke judI judI sthiti batAvavAnI che arthAt saudharma devalokanI alaga ane IzAna devaloka nI alaga darzAvavI che to banneno samuccaya karavA mATe "rakAra dAkhala karavo joIe. sUtrakAra dareka jagyAe | samuccayanA sthAnamAM ghakAra, lagADe ja che. jo ema kahevAmAM Aveke banne devalokanI sthiti sAthe ja kahevI che. to pachI "thievuM kahI zakAya nahIM. kiMtu sAdha" evuM ja kahevuM paDaze. bIjI vAta e paNa che. pahelA ja "sthi
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvArthasUtranA kartA koNa ? (Ava0" A sUtramAM sApha sApha kahyuM che ke dareka devalokamAM pahelA pahelAnA devalokanI apekSAe vadhu sthiti levI. to ahIM prathama ane bIjA devalokamAM sthiti sarakhI kema hoya? evI ja rIte AgaLa sUtra 33mAM paNa digaMbaroe "mArA popamadha evo vakAra lagADyA vagarano ja pATha mAnyo che. to tethI aparA eTale ke jaghanya sthitimAM paNa banne devalokomAM pharaka nahIM raheze ane pharaka na rahevAthI sthiti Adi sUtra proTuM thaI jaze, jo tyAM jaghanyasthitimAM prathama devalokamAM eka palyopama ane bIjA devalokamAM palyopamathI vadhu sthiti mAnavAnI hoya to tyAM paNa vakAra lagADavo ja joIe. zvetAMbaroe to ahIM ra Dhipu yathAzrama" evuM adhikAra-sUtra mAnyuM che ane " sapanethave. g' AvA judAM judAM sUtro paNa mAnyAM che. jethI emane adhika sthiti levAmAM paNa vAMdho nathI ane sarvezAnayo. evuM mAnavAnI paNa jarUrata nathI. evI ja rIte sthiti evuM adhikAra sUtra "sthitivAcaka mAnyuM che ane AgaLa bhavanapati mAM dakSiNa ane uttara IdronI sthiti mATe ane zeSa tyAMnA devonI sthiti mATe sthitinuM juduM juduM sUtra kahyuM che. ethI spaSTa thaI jaze ke zvetAMbarono ja pATha kharo | che. (31) A adhyAyamAM ja sUtra30mAM digaMbaro "sAnamAramAdendriya sapta' evo pATha mAne che. have A jagyAe pahelA to adhikAra sUtra mAnyuM hota to "sAnamAramAdevI' ema na kahevuM paData, kahyAM chatAM paNa banne devalokanI sthiti sarakhI thaI jAya che ane tethI ja sthiti pramAva0' A sUtra viruddha thaI, jAya che. ahIM bIjo paNa virodha Avaze. te virodha e ke saudharma ane IzAna devalokanI jaghanya sthiti jaNAvIne zAstrakAra mahArAja pharamAvaze ke "parataH parataH pUrvA pUrvaganantara' arthAt bIjA devaloka thI AgaLa pahelA pahelAnA devalokanI utkRSTa sthiti je hoya te AgaLa AgaLanA devalokamAM jaghanya sthiti samajavI. have ahIM trIjA ane cothA devalokanI eka sarakhI sthiti mAnI lIdhI to pachI cothA devalokamAM jaghanya sthiti kayAMthI lAvavAnA? trIjA ane cothA devalokanI sthiti sarakhI hovAthI ahIM ja trIjA devalokamAM nizcaya nahIM thavAno. kAraNake prathama ane bIjA devalokanI sthiti eka sarakhI darzAvI che. bIjA devalokanI koI judI utkRSTa sthiti darzAvI nathI ke jene ahIM trIjA devalokamAM jaghanya sthitinA rUpe mAnIe. jo mAnI laIe ke ahIM utkRSTa sthitinA sUtramAM
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ?" 7. ("nArthezAnayo sI ropameLave" ema kahyuM che paraMtu janya sthitinA sUtramAM "to peMzAnayo" evuM pada mUkIne jaghanya sthiti nathI kahI. tethI tyAM jaghanya sthiti "kapa/palyopama A sUtra vaDe mAtra saudharma devalIkanI jaghanya sthiti mAnazuM. pahelA to ahIM saudharma IzAna-be devaloka levA eno Apane nizcaya karavo ja agharo (kaThina) che. kAraNake tame "sauthatiSa yathAzrama' A adhikArasUtre to mAnyuM nathI, bIjuM ahIM eka ke be devaloka levA ane mATe koI pada nathI. eTaluM hovAthI paNa A virodha thaI javAno ke IzAna devalokamAM Apane jaghanya sthiti kaI mAnavI ? e muzkelI thaI jaze. kAraNake saudharma devalokanI utkRSTa sthiti be athavA sAdhika be sAgaropama che. ane te ja IzAnamAM jaghanya sthiti mAnavI paDaze. eno artha e thavAno ke IzAnamAM jaghanya sthiti be sAgaropama ke sAdhika be sAgaropama mAnavI paDaze. ethI e moTo vAMdho Avaze ke jo | ahIM ja bIjA devalokathI pahelAnI utkRSTa sthitinuM jaghanyasthitipaNuM darzAvavuM hoya to AgaLa narakanA sUtramAM dvitIyAnveiSa' evuM pada je kahyuM che e ja pada ahIM kahevAnI jarUrata hota. eTaleke evuM sUtra kahevuM paData ke dvitIyaripu parata parataH pUrvApUrvIDanantarA' "nArA ' paraMtu evuM sUtra nathI kahyuM. e ja spaSTa batAve che ke sUtrakAra mahArAjane A jaghanya sthitinuM sUtra bIjA devaloka vagere sAthe lagADavuM nathI. e parathI spaSTa thaI gayuM ke digaMbaroe mAnelo pATha asala AcAryajIno banAvelo nathI. ethI e paNa spaSTa thaI gayuM ke AgaLa paNa "sAgaropame' " 'A sUtro trIjA cothA devalokanI jaghanya sthitinA hatAM. te paNa digaMbaroe uDADI dIdhAM che. A jagyAe AvI zaMkA avazya thaze ke jo "dharmASiyathA' evuM adhikAra sUtra ja zvetAMbaroe mAnyuM che to pachI sapta sana9mAre' AvuM sUtra banAvavAnI zI jarUra hatI? kemake pUrve be devalokanI sthiti AvI gaI che. tethI A trIjI sthiti trIjA devalokanI cheH e spaSTa jaNAya che, paNa A zaMkA yogya nathI. kAraNae ke AgaLanA sUtramAM "viSa' adhika sthiti cothA mAhendra devalokamAM darzAvavI che. to tyAM cotho devaloka ane adhika sAta sAgaropamanI sthiti-A banne vAto spaSTa khabara paDe te mATe ja ahIM A sUtra jarUrI che. bIjuM e paNa kAraNa che ke trIjo, cotho devaloka eka valayamAM hovAthI koI vyakti banne devalokamAM sAdhikasAgaropanI na mAnI le te mATe paNa sanakumAranI sthiti judI batAvavAnI jarUrata che. evI ja rIte AgaLa paNa, IIR
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?" 'barLAvyuttApUrchA0'A sUtramAM paNa devalokanuM nAma levAnI jarU2 che kAraNake AraNaacyuta ne eka sAthe gaNavA ane eja rIte Anata prANatane paNa samasamAsavALA hovAthI eka sAthe gaNavA-A vAta spaSTa thaI jAya. eja rIte pratigeveyakamAM eka eka sAgaropama vadhAravA mATe navapraiveya' ema kahyuM ane badhAvijayAdicAramAM eka ja vadhAravAmATe 'vinayavipu' ehyuM che. ane sarvArthasidhdhamAM ajaghanyAnutkRSTa tetrIza sAgaropama sthiti che. e darzAvavA mATe tenuM paNa nAma spaSTa kahyuM che. anne, A sarva vyavasthA adhikAra sUtra kahevAvaDe ja thaI che, ane cothA vagere devalokonA nAma paNa adhikAra sUtranI sattAthI ja kahevA nathI paDyAM. (32) AgaLa paNa ahIM cothA adhyAyamAM vyaMtara ane jyotiSpo viSe jaghanya ane utkRSTa sthitimAM sUtrakAranA pATha bhinna bhinna che. paraMtu te bAbatamAM sUtrakAra mahArAjanuM evuM koI svataMtra vacana nathI ke jethI ghusADanArane athavA uDADanArane pakaDI zakAya. joke eja sUtranuM bhASya svopanna hovAthI ane e ja AcAryanAM banAvelAM bIjA bIjA graMthonA AdhAravaDe viparyAsa karavAvALAno nirNaya karI zakAya che, paraMtu temAM hamaNAM anya graMthamAM utaravAnuM yogya na gaNI AM sthAnamAM saMkoca ja ucita che. (33) pAMcamAM adhyAyamAM digaMbara loko tisthityupagraho dharmAdharmayopArH' evo pATha sattaramA sUtramAM mAne che. tyAre zvetAMbara loko 'hyuvapro' evo pATha mAne che. ahIM samajavAnuM eTaluM ja ke darekano upakAra alaga alaga che. darekanA be upakAra na hovAthI '3padmaddau' evuM dvivacana karavAnuM ucita ja nathI. ane jo bannene mATe dvivacana rAkhavuM hoya to 'ghagharmayo sne' tyAM paNa eka vacanAnta ja agavAhanI anuvRtti mATe muzkela thaze, tyAM paNa 'avagraho' ema ja karavuM paDaze. ' , (34) A adhyAyamAM ja 28mA sUtramAM zvetAMbara loko 'bhevasaMdhAtAmyAM cAkSuSAH' evo pATha mAne che. tyAre digaMbaro 'bhevasaMdhAtAmyAM cAkSuSaH' ema mAne che. have A jagyAe jo presa ke zodhakanI bhUla na hoya to kahevuM joIe ke zvetAMbaroe mAnelo pATha ja yogya che. ane digaMbarono pATha ayogya ja che. kAraNake pahelA sUtrakAre 'jhaLavaH dhArzva' evuM sUtra banAvIne bahuvacanAMta ja skaMdha zabda mUkyo che. ane digaMbaroe paNa 'saMghAtabheddezya utpadyante' evo sUtra-26no pATha mAnyo che. tethI gha zabda tyAM paNa bahuvacanAMta ja mAnyo che. 78
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zvetAMbara ke digaMbara ' 79 to pachI ahIM ekavacanAMta skaMdha zabdanI anuvRtti kyAMthI AvavAnI? ane ekavacanAMtathI zo lAbha che? ema nahIM kahevuM joIe ke jema 'mevAvaSNuH' A sUtramAM aNu zabda ekavacanAMta karI dIdho che, e ja rIte ahIM skaMdha zabda paNa ekavacanAMta ja hovo ucita che. ema na kahevAnuM paheluM kAraNa e che ke tyAM aNu zabda anuvRttithI lAvavAno nathI. ane ahIMto dha zabda nI anuvRtti lAvavI che. ane gha zabda pahelA ja bahuvacanAMta che. bIjuM kAraNa e paNa che ke aNunuM sthAna eka ja che ane skaMdhanAM sthAno to anaMtAnaMta che. tethI paNa dha zabda ekavacanAMta hovo ucita nathI. bIjuM, tyAM aNu zabdono zAstrakAre spaSTa uccAra eka vacanamAM karyo che. A badhAM kAraNono vicAra karavAthI spaSTa thaI jaze ke 'cAkSuSA: ' evo zvetAMbarono mAnelo kharekharo zabda A digaMbaroe pheravyo che. jema, A sUtro para digaMbaronuM tattvArthasUtra je nirNayasAgara presa drArA mudrita jainanityapATha saMgrahamAM che. tenA pAThanI apekSAe samIkSA karI che. evI ja rIte bIjA paNa sUtrono vicAra te ja pustakathI karyo che. jo digaMbara bhAIonI mAnyatA jUA prakAranI hoya to sUcita kare. jethI ame asatyAkSepathI bacI jaIe. (35) eja pAMcamAM adhyAyanA 37mA sUtrano pATha digaMbara loko evo mAne che ke 'vaMghedhio pAnI 'ca' eTaleke puddagalono paraspara baMdha thavAmAM je adhikaguNa hoya che te pAriNAmika arthAt bIjAne badalI de che. e jagyAe zvetAMbara loko vande samAdhijo piima' evo pATha mAne che, eno artha e che ke puddagalono paraspara baMdha thatAM samaguNathI samaguNano palaTo thaI jAya che. arthAt dazaguNa kRSNa puddagalanI sAthe dazaguNa zvetano baMdha thAya athavA dazaguNa raktanI sAthe dazaguNa sapheda puddagalano baMdha thAya to kramazaH kApota ane gulAbI pariNAma thaI jAya che. A vAta pratyakSathI paNa jaNAya che. to pachI AvI vAtane digaMbaroe kaI buddhimattA vaDe badalI nAMkhI? nyUnaguNanI bAbatamAM zvetAMbara ane digaMbara bannemAMthI eke paNa vidhAna karyuM nathI. enuM kAraNa e che ke bIjA je nyUnaguNa hoya che. te to baMdha pAmanAra bIjo skaMdha ApoApa vadhu guNavALo che. ane adhikaguNavALAnuM pariNAma thaI jAya e to sUtramAM spaSTa kahyuM ja che. (36) sUtra 39mAM digaMbaraloko 'hrAttAzrva' evuM sUtra mAne che. tyAre zvetAMbaro 'vAta zvetye ve'evo sUtrapATha mAne che. zvetAMbaronuM kahevuM ema che ke jo kAla dravya svabhAvika rIte ja AcAryazrIne svIkAryA hota to dravyAnIvAzva' e
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?" (sthAnamAM ja kahI deta, aMtamAM kAlanA upakAranuM vartanA paripaITH0' vagere sUtra kahyuM tyAM paNa kahyuM hota, ane bIjuM e paNa che ke jo ahIM ekIya mate kALane dravya na kahevuM hota ane digaMbaronA mantavyAnusAra ja svataMtra rIte kALane dravya mAnavuM hota to "mananta samayaH rAtaH' AvuM nAnuM sUtra banAvata. na to ahIM " kAranI jarUra hatI ane na "soganantasamayaH evuM pRthaka sutra karIne anuvRtti mATe "tata' zabdanI jarUra hatI. ethI spaSTa thAya che ke kALane AcArya mahArAje vikalpathI dravya tarIke mAnyo che ane ema hovAthI " vita evo zvetAMbaronA kathAnusAra ja pATha hovo Avazyaka che. digaMbaronA hisAbe to samasta lokanA AkAzamAM kAlANunI vidyamAnatA che. tethI emanA mate to je rIte "ghathayo. vRtna' A sUtra zrI umAsvAti vAcakajIe banAvyuM che te rIte ja A kaLa dravya mATe paNa avagAha ane pradezamAna samagralokamAM darzAvavAnuM jarUrI hatuM. arthAt "no takAjAmataH (athavA) "navanitA chAttApa|vaH " ema yA bIjI koI rIte kahevAnI jarUrata hatI. paraMtu sUtrakAra mahArAja svataMtra kALane dravya nathI mAnatA, athavA lokAkAzamAM vyApti nathI. mAnatA ane samagra lokAkAzanA jeTalA pradezo che. teTalA kALanA aNuM paNa nathI mAnatA. ethI spaSTa jaNAya che ke na to sUtrakAra digaMbara AmnAyanA hatA, ane na temaNe digaMbaronI mAnyatAne sAcI mAnI che. A sUtra nitye koI paNa rIte mAne, paraMtu A sUtra pUrNataH zvetAMbaronI mAnyatAnuM ja cheH e parathI spaSTa thAya che ke enA rtA AcArya zvetAMbaronI mAnyatAvALA hatA ane A tattvArtha sUtra paNa e zvetAMbaronuM ja che. (37) AgaLa AzravanuM pratipAdana karanAra chaThThA adhyAyamAM digaMbaro tIvra jJAtAjJAtamIvAthaRUvIryaviHi ' evuM kahyuM sUtra mAne che, ane | zvetAMbara loko tIvramanvajJAtAjJAtA vavAyafdhavarAtteidi' evuM sutra mAne che, zvetAMbaronuM kahevuM che ke jema tIvramaMdAdi atyaMtara che. te ja rIte vIrya paNa atyaMtara vastu che. ane adhikaraNa e bAhya vastu che. vaLI te adhikaraNanA bhedo paNa AgaLa darzAvavAnA che, to adhikaraNane attamAM ja rAkhavuM yogya che. tRtIyA vibhakti laIne karaNa levo ke paMcamIthI heta levo ? vaLI vizeSa zabdanI ahIM AvazyakatA che ke nathI ? e vicAraNIya hovA chatAM paNa kartA viSayaka carcAmAM eTaluM upayukta nathI.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ?' A jagyAe sauthI vadhu dhyAna ApavAnuM to e che ke ahIM adhikaraNa pado samAsamAM AvI gayuM che. tethI gauNanA parAmarza hovAnuM na mAnIne AgaLanA sUtramAM "dharanIvInIvAda' ema kahIne adhikaraNa zabda spaSTa levAnI jarUrata paDI. eja rIte bIjA sthAnomAM samastapadonI anuvRtti karavI sUtrakArane ISTa nathI, e vAta nizcita thaI jAya che, (38) e ja adhyAyamAM sUtra 13mAM digaMbaraloko 'vAyodrayAtIvrapariNAma zAMtrimohaca" evuM sUtra mAne che, tyAre zvetAMbara loko "pAyodrayAtItrA tyapariNAmasthAtrimohaca' evo pATha mAne che. zvetAMbaronuM kahevuM ema che ke ahIM "mAtma' zabda na mUkIe to koI muni mahArAjane koI adhama mANase kaSAyodayathI tADana-tarjana karyuM to zuM kaSAyodayathI munirAjanA zarIramAM je paryAjora thayo, te munirAjane cAritramohane baMdhAvanAro thaze? mAnavuM ja paDaze ke, vairAgyavAn munirAjane to enAthI nirjarA thAya che to pachI ahIM pariNAmanI| sAthe "mAtma' zabda lagAvo jarUrI che ja. banne saMpradAyavALAoe A graMthanA ja bIjA adhyAyanA opazamivALA sUtramAM diyika pariNAmanI pUrve ja "tatva' zabda kahevAnuM mAnyuM che. tethI A paNa mAne ja che ke karmodayajanya pariNAma paNa jIva ane ajIva bannemAM thAya che. eTale ahIM "mAzabda hovo ja joIe. (39) e ja rIte sUtra14mAM digaMbaro dvAraHpawhatva nA sthAyuSa evuM sutra mAne che tyAre zvetAMbaro "vahAra-paribraha- 2 nAra sthAyuSaH | evo pATha mAne che. zvetAMbarono Azaya e che ke jema bahu AraMbhAdithI narakanuM avirata evA cakravartI vagere jIvo AyuSya bAMdhe che e ja rIte taMdulamasya, karaTotkarTa vagere jIvo paNa kaSAyodayanI tIvratAthI narakanA AyuSyano Azrava kare che, mATe "ra" kAranI jarUrata che. ane tethI ja deva, gurU, dharmanI AzAtanA karanArane ane mAsAdikanuM tapa karIne AhAra karavAvALAne paNa narakAdikanuM AyuSya bAMdhavAno saMbhava manAze. * : (40) sAtamAM adhyAyamAM digaMbara loko hiMsAdriSyiAmutrApAyAvadarzana' evo pATha mAne che, tyAre zvetAMbara loko hiMsAdriSyidAmutra vAyAvadarzana | evo pATha mAne che. ahIM to spaSTa jaNAI Ave che ke "rUda' ane "mutra' no samuccaya karavA mATe "" zabdanI jarUra che ane sUtrakAre "gha' kAra kahyo paNa haze, paraMtu mAtra zvetAMbaronuM sUtra laIne koI paNa prakAre jema tema karIne ulaTa-palaTa
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 'tattvArthasUtranA kartA koNa ?' karavAnuM kArya ja digaMbaroe karela jaNAya che. (41) je rIte navamA sUtramAM Avazyaka evo 'zva'kAra hato paNa digaMbaroe uDAvI dIdho eja rIte agyAramAM sUtramAM 'maitrIpramovALyamAdhyasthAni va saMvega vairAgyartha' evuM sutra banAvIne anAvazyaka 'T' kArane zAmela karI dIdho che. ahIM 'T' kAranuM koIpaNa mULa prayojana nathI, na to ahIM 'T' kAra lagADavAthI koI lAbha che, paraMtu digaMbaroe ahIM 'T' kAra lagADI dIdho che. deg (42) adhyAya sAtamAM sUtramAM digaMbaroe '0 varSa:parimonarthavadyAni' evuM sUtra mAnyuM che, ane zvetAMbarAe 'varSa0 dhiSThatvAni' evuM sUtra mAnyuM che. zvetAMbaronuM kahevuM che ke anarthadaMDanA adhikAramAM anarthaka kone gaNavuM, e ja samajAvavAnuM hoya che ane e ja zabdane chUpAvAya kema ? AthI e spaSTa che ke potAnA arthathI vadhAre hoya te aticAra rUpa hoya. anyathA vadhu hovA chatAM paNa bIjAne paNa upayogamAM Ave tene anarthaka kema kahI zakAya? eTaleke anarthakapaNuM to tyAre ja thAya ke potAne temaja bIjAne paNa prayojanamAM na Ave ane adhikapaNuM to potAnA kAryathI vadhu thayuM tene kahI zakIe chIe, ane te ja anartha daMDano aticAra bane che. (43) AThamAM adhyAyanA chaThThA sUtramAM digaMbaro tivrutAdhimanaH paryayavattAnAM' evuM sUtra mAne che tyAre zvetAMbaro 'matyAdrInAM' eTaluM ja sUtra mAne che, zvetAMbara loko enA kAraNa tarIke kahe che ke mati, zruta, avavidha, manaHparyava ane kevala-A pAMce jJAna prathama adhyAyamAM darzAvyAM che tethI matyAdi eTaluM ja kahevuM pUratuM che. ema nahIM kahevuM ke jo ahIM mati vagerene spaSTa nathI kahetA to pachI 'cakSu cakSu vadhavAnAM' evuM darzanAvaraNanA bhedomAM spaSTa nirdeza kema mAno cho ? ema na kahevAnuM kAraNa e che ke A graMthamAM e sivAya koIpaNa jagyAe cAra darzana gaNAvyAM ja nathI. kSAyika ane kSAyopazamika bhedomAM anukrame eka ane traNa maLI cAra darzana gaNAvyAM che, paraMtu koI paNa sthaLe cAra darzananAM nAmo to gaNAvyAM ja nathI. e kAraNe ahIM cAra nAma avazya kahevA joIe ane matyAdijJAnanAM nAmo to AgaLa AvI gayAM che, tethI nahIM kahevA ja ucita che. digaMbaronI ulaTa-sulaTa karavAnI vicitratA to evI cheke ahIM spaSTatAnI jarU2 che ane sUtrakAre spaSTatA karI che te uDADI mUke che ane jyAM punarUktapaNAthI saMkoca karyo che tyAM pote saMkucitatA karI bese che.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara ?' (44) AThamA adhyAyanA 13mA sUtramAM digaMbara lA ko rAnanAmonopama varyAna' evo pATha mAne che, jyAre zvetAMbara loka nAvInA' eTaluM ja sUtra mAne che. zvetAMbaronuM kahevuM che ke zrImAnuzrIe bIjA | adhyAyanA cothA sUtramAM ja kSAyikanA bheda gaNAvatAM dhana, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIrya-A pAMceya bheda yathAkrame gaNAvyAM che ane sUtrakAranI paddhatithI eka vAra kahela bIjIvAra kahevuM ucita paNa nathI. (45) e ja adhyAyanA 20mA sUtramAM digaMbaro "SA //mantarmuhUrtA" evo pATha mAne che tyAre zvetAMbaro "paINTImantarmuhUrta' evo pATha mAne che. zvetAMbaronuM kahevuM che ke antarmuhUrta A zabda avyayIbhAvathI banela hovAthI napuMsaka liMgano che. tethI johUrta ema ja hovuM joIe. ane zeSa sarve karmonI jaghanya sthiti eka eka antarmuhUrtanI hovAthI antarmuhUrta zabdanI AgaLa bahuvacana) virUddha che. kadAca ema kahevAmAM Ave ke eka eka karmanI antarmuhUrtanI jaghanyasthiti hovAthI badhA zeSa karmonI apekSAe antarmuhUta hovAthI antarmuhUta zabdanI AgaLa bahuvacana mUkavuM ucita che paraMtu ema kahevuM vyartha che. tenuM kAraNa e che ke ghaNAM karmonI apekSAe sthitimAM bahuvacana mAnIe to pUrve jJAnAvaraNAdi cArakarmonI utkRSTa sthiti trIza koDAkoDI sAgaropama kahI che tyAM "TiMzataH' ema kahevuM paDaze ane nAmagotranI sthiti vIzasAgaropama koTAkoTi darzAvI che to tyAM "aAtI'! ema kahevuM paDaze. e ja rIte devatAonI sthitimAM pratyeka devatA ane devalokanI | judIjudI sthiti hovAthI palyopama ane sAgaropamamAM badhAM sthaLoe bahuvacana mUkavuM paDaze A badhA kAraNothI spaSTa thAya che ke e "mantarmuhUrta evo ja pATha hovo joIe. (46) navamA adhyAyanA 30mA sUtramAM digaMbaro "mArtikanojJa20' ane 31mA viparIta manojJaca' evo pATha mAne che. zvetAMbaro "sArdhamamanojJAnA" evo pATha mAne che. tyAre zvetAMbaronuM kahevuM che ke aneka prakAranA amanojJa viSayo hoya che ane dhyAnano kALa muhUrta sudhIno hovAthI amanojJaviSayonA viyogamAM dhyAna thAya che ane aneka viSayonA samUharUpe paNa vimukta thavAnA lIdhe dhyAna thAya che tethI bahuvacana rAkhavu e ja ucita che. (47) sUtra 33mAM zvetAMbaro "nidAna ' evo sUtra pATha mAne che ane digaMbaro "nidAna vAnopadatavitAnAM' evo sUtra pATha mAne che. zvetAMbaro ane
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 tattvArthasUtranA kartA koNa ?" digaMbaro banneya bhavAntaramAM bhagavAnanI sevA maLavI, zubhagurUno yoga prApta thavo, gurU vacananuM zravaNa pAmavuM vagere vAto maLavAnI cAhanA kare che. paraMtu temane nidAna gaNIne ArtadhyAna nathI gaNatA. ataH kayuM nidAna ArtadhyAna gaNAya? e vicAravuM joIe. nirNaya e ja hovAno ke viSayAsaktinA pariNAmavALAnuM ja nidAna ArtadhyAna thaze. (48) sUtra 36mAM digaMbara loko gharmadhyAnanA adhikArIno nirdeza nathI karatA. zvetAMbara loko "sapramatta saMyatI' ema kahIne dharmadhyAnanA adhikArIno nirdeza kare che. zvetAMbaronuM kathana che ke jo Arta, raudra ane zukla dhyAnanA adhikArI bhagavAna umAsvAtijI e darzAvyA che to pachI ahIM dharmadhyAnamAM adhikArIno nirdeza kema nahIM ?
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara ?' 85 bhASyanA kartA viSe mImAMsA uparyukta vicAro parathI zvetAMbaro ane digaMbaronA tattvArtha sambandhi kyAM kyAM sUtromAM taphAvata che. e vAta dhyAnamAM AvI gaI have, e ja tattvArtha sUtra para eka nAnuM zuM bhASya che jene zvetAMbara loko mAne che ane diMgabara loko nathI mAnatA. te bhASyane zvetAMbara loko mAtra mAne ja che ema nahIM, balka te bhASyane zrImAn umAsvAti vAcakajI e ja batAvyuM che ema mAne che. - have, vicAravAnuM e che ke e bhASya zrImAnuM umAsvAti vAcakajInuM banAveluM che ke nathI? e bhASya svayaM zrI umAsvAtavAcakajI e ja banAvyuM che. e bAbatamAM jo ke enI vRtti banAvanAra zrI haribhadrasurijI ane zrI siddhasenAcAryajI to spaSTa zabdomAM ja te bhASyane svapajJa darzAve che. bhASyanI svopajJatA viSe vicAraNA (1) bhASyakAra mahArAja pote ja A sUtranuM svatapaNuM darzAve che, juo, saMbaMdhakArikA-31mAM zlokamAM 'narte ca mokSamArgAd hitopadezo'sti jagati kRtsne'smin / tasmAt paramidameveti mokSamArga pravakSyAmi // 31 // ' buddhimAnuM mANaso vicArI zake che ke jo sUtrakAra ane bhASyakAra eka ja na hota to "pravakSyAmi' evuM "maTu' zabdanI sAthe lAganArUM kriyApada na kaheta. (2) AkhA (samagra) bhASyane jonAra manuSya sArI rIte joI zake che ke bhASyamAM eka paNa jagyAe sUtrakAra mATe bahumAnano eka zabda paNa nathI vAparyo. jo sUtrakAra mahArAjathI bhASakAra jUdha hota to kyAreya paNa sUtrakAranA bahumAnanI paMktio ke vizeSaNa kahyA vagara na rahyA hota. (3) bhASyakAre koIpaNa sthaLe avataraNanA adhikAra vagere sUtrakArathI bhinnapaNuM jaNAvyuM nathI. ke vaikalpikatA paNa darzAvI nathI. (4) bhASyakAre koI paNa sthaLe sutranA duruktapaNA ke sUktapaNAno vicAra paryo nathI. (5) bhASyakAra mahArAje koIpaNa sthaLe "sUtrakAre ema kahyuM che "sUtrakAra ema Hkahe che evuM kathana karyuM nathI, ane vyAkhyAno vikalpa paNa jaNAvyo nathI. - (6) bhASyakAre jyAM paNa sUtranuM avataraNa ApyuM che tyAM sUtranI sAkSI ApIne paNa ' Adi sUtrakAra ane bhASyakAranuM abhedapaNuM dekhADanAra,
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtranA kartA koNa? - ja zabda prayoga karyo che. juo, 'tra avatA' vagere abheda darzaka sthaLo, je jovAthI Apa vAMcakone saMpUrNa nirNaya thaI jaze ke A bhASya sUtrakAra mahArAje ja karela che. . (ka) bhASya (kalakattAnuM pustaka) pRSTha 39 "3aaN vitA' nIvAvani tasvani' eTale ke jIvAdi tattvo ApazrIe sUtra 4mAM darzAvyAM che. jo bhASyakAra mahArAja ane sUtrakAra mahArAja judA hota to ahIM '3jasta mahetA' evo prayoga na hota. || (kha) pRSTha 45mAM "3aaN vitA paMjhiyAti' Ape iMdriyo pAMca che ema kahyuM che. A sUtra-adhyAya 2, sUtra 15mAM (ga) pRSTha 45mAM ja "3d HvatA pRthavyadhvanaspatitenIvayavo dviyinci navanIniyA' (aa. ra-pU.93, 94) ane kriyAji' (3. rajU. 1) ti' eno vicAra karatAM spaSTa thaI jaze ke bhASya sUtrakAre ja karyuM che ane "gfthavyaLanaspatyakti no krama ja sthAvara ane trasanI bAbatamAM svIkAryo che. (gha) pRSTha 46 "3Ata pavati dvivighAnIvAra samanA manati (3.2, sU 99.) | () pRSTha 66 3rd paraMtA nArA rUti rti pratitya sacivo mAva:" (3. 2, sU 6 tirupAya.) | (ca) pRSTha 77 "sataMtratA to hAthaToDavAda (pU-9 2)" 'tanattarapUrNa chatyAM to kAntAiita (1 0-)'A sthaLe vadhu vicAra to e karavAno che ke trIjA adhyAyamAM bhASyakAra "3mAM avatA' ema kahe che ane te sUtro to ghaNAM AgaLa AvavAnA che e vAtane vicAravAthI nirNaya thaI jaze ke A "Daka avatA' prayoga bhASyanI apekSAe nathI, paraMtu pUrvenA sUtranI racanA jAte ja karI che. tenI apekSAe ja che. (cha) pRSTha 86 "utkaM bhavatA mAnuSasya svabhAvamArdavArjavatvaM ca' (atpAmapasjidae pAvartavArnivaM mAnuSa -3. 6 jU. 7 8) (ja) pRSTha 92 'utkaM bhavatA bhavapratyayo'vadhi rakadecAnAmiti' (bhavapratyayoM nArakadevAnAM ( a 1 sU 22) tathaudayikeSu bhAveSu devagatiriti (2-6 gatikaSAyetyAdi) kevalizrutasaMghadharmadevAvarNavAdo
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87 'zvetAMbara hipa2 ?' darzanamohasya (a. 6 sU. 14) sarAgasaMyamAdayo daivasya (sarAgasaMyamasaMyamAsaMyamA-kAmanirjarAbAlatapAMsi ca daivasya (a.6 sU 20), nArakasaMmUrchino napuMsakAni, na devAH (a. 2 sU. 50-51). (jha) pRSTha 96 "utkaM bhavatA devAzcaturnikAyAH (4-1) dazA STaJcadvAdazavikalpAH (4-3) () pRSTha 111 'uttvaM bhavatA dvividhA vaimAnikA devAH, kalpopapannAH kalpAtItAzca (a. 4 sU 18) (Ta) "pRSTha 113 utkaM bhavatA jIvasyaudayikeSu bhAveSu tiryag yonigatiriti (a.2- sU.6) (gatikaSAyaliMgetyAdi) tathA sthitau tiryagyonInAM ceti (3-18) AzraveSu ca mAyA tairyagyonasya (a. 617) iti. (Tha) pRSTha 134 'utkaM bhavatA saMghAta bhedebhyaH skandhAH utpadyante) (Da) pRSTha 135 "uttkaM bhavatA jadhanyaguNavarjAnAM snigdhAnAM rUkSeNa rUkSANAM ca snigdhena saha baMdho bhavatIti' (na jaghanyaguNAnAm |--- (Dha) pRSTha 136 'utkaM bhavatA dravyANi jIvAzca' (5-2) (Na) pRSTha 137 'utkaM bhavatA guNaparyAyavad dravyam' (5-37) (ta) pRSTha 137 'utkaM bhavatA bandhe samAdhikau pAriNAmikau' |(5-36) | (tha) pRSTha 143 'utkaM bhavatA sakaSAyAkaSAyayoryogaH sAmparAyikeryApathayoH' (6-5) (sakaSAyAkaSAyayoH sAmparAyikeryApathayoH). (da) pRSTha 149 'utkaM bhavatA sadvedyasyA zraveSu bhUtavratyanukampeti' (6-13) ___ (dha) pRSTha 154 'utkaM bhavatA hiMsAdibhyo virativrataM' |(hiMsAnRtasteyAbrahmaparigrahe bhyo virativrataM 7-11) ___(na) pRSTha 183 'uktaM bhavatA guptyAdibhirabhyupAyaiH saMvaro bhavatIti' (9-2 sa guptisamitidharmAnuprekSA0) __ (pa) pRSTha 207-'utkaM bhavatA pUrve zukle dhyAne (zukle cAdhe 9-39) pare zukle dhyAne (pare kevalinaH 9-40)
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 'tapArthasUtrana sil tu ?' . / (pha) pRSTha 208 'utkaM bhavatA parISahajayAttapaso'nubhAvatazca karmanirjarA bhavatIti' (9-3 tapasA nirjarA ca, 8-22 vipAko'nubhAvaH, 8-24 tatazca nirjarA) (ba) pRSTha 3 tattvArthAdhigamAkhyaM bahvartha saMgrahaM laghugraMtham / vakSyAmi | ziSyahitamimamarhadvacanaikadezasya // 22 // - A vacano parathI spaSTa thaI jAya che ke bhASyakAra ja sUtrakAra che. jo banne eka 4 naDota to 'vakSyAmi'ma graMtha zyavAnI pAtamA ta nahIM. (A) pRSTha 5. 'taM purastAllakSaNato vidhAnatazca vistareNopadekSyAmaH' // sthaNe 55 'upadekSyAmaH' mAvo prayoga bhova-bhAbhATe tyAre 4 thAya : yAre mULakAra ja bhASyakAra hoya. (A) pRSTha 7 . 'llikSaNato vidhAnatazca purastAd vistareNopadekSyAmaH'| sUtra bhaassy|2 na ho to mahA 'vakSyanti' ama heta. () pRSTha 16. mAdhya2 baje cha ? 'uktaM bhavatA matyAdIni jJAnAni uddizya tAni vidhAnato lakSaNatazca purastAdvistareNa vakSyAma iti taducyatAmiti / atrocyate / matiH smRtiH saMjJA, cintetyAdi' mA paMktione vicAranAra buddhimAno to avazya svIkAra karaze ke A vacana parathI sUtrakAra ane bhAgyakAra eka ja vyakti che. kema ke, ema na hota to bhASyakAranA vacanano dAkhalo laIne zaMkA uThAvavI ane pachI sUtra vaDe samAdhAna karavuM - e banneno kartA eka na hoya to kApi bane nahIM. ___ rIta. 4, pRSTha 8 'aNavaH skaMdhAzca (5-25), saMghAtabhedebhya utpadyante (5-26) iti vakSyAmaH pRSTha 16. 'nayavAdAntareNa tu yathA matizrutavikalpajAni bhavanti tathA purstaadvkssyaamH|' (2) 'cAritraM navame'dhyAye vakSyAmaH nayAna vakSyAmaH, pRSTha 48, sakaSAyatvA0 (2-2) kAyavAGmanaHprANA0 (5-19) nAma pratyayA. (8-24) iti vkssyaamH| pRSTha 166 bandhaM vakSyAmaH / pRSTha 172 sthitibandhaM vakSyAmaH / pRSTha 180 anubhAvabandhaM vkssyaamH| pRSTha 181 pradezabandhaM vakSyAmaH /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara?" pRSTha 183 saMvaraM vakSyAmaH / pRSTha 194 parISahAn vakSyAmaH / pRSTha 200 ita UrdhvaM yadvakSyAmaH / ' A badhAM sthaLoe mULa sUtrakAranI bAbatamAM trIjA puruSanA kriyApadanI jarUra hatI, paraMtu mULa ane bhASyanA racayitA eka ja hovAnA lIdhe sarvatra "vAma:' evo "kasmata' zabdanA kriyApadanAM prayoga karyo che. (la) A badhA pramANo karatAM vadhu baLavattara pramANa nIce ApIe chIe. A nIce Apela pramANathI spaSTa jaNAI jaze ke tattvArthanA mULa sUtrakAra ane bhASyakAra eka ja che. A pramANane vadhu baLavattara kahevA mATeno muddo e che ke svayaM bhASyakAra mahArAja ja potAnI spaSTa vRtti darzAve che. "pRSTha 2 2 "vI muradhya ca0 vIrvanayI va maha0 nygrodhikaaprsuuten0| arhadvacanaM samyaggurUM / idamuccai garavAcakena sattvAnukampayA dRbdhaM / tattvArthAdhigamAkhyaM spaSTamumAsvAtinA (svAtitanayena) zAstram | 1 /' Avo spaSTa pramANamaya ullekha hovA chatAM paNa bhASyakArane na mAnavo, e kevo abhinivezano prabhAva haze ! te vAMcakagaNa pote ja vicAre. bhASyane asvIkAra karavAnuM kAraNa uparyukata pramANothI vAcakone spaSTa jaNAI gayuM haze ke je umAsvAtivAca-|| kajI e tattvArtha sUtra racyuM che temaNe ja A bhASya paNa banAvyuM che. have vAMcaka vAMcanAra ne e zaMkA avazya thaze ke AvuM spaSTa pramANa hoI digaMbara loko tattvArtha sUtrane maMjUra kare che, paNa bhASyane kema maMjUra karatA nathI ? paraMtu e zaMkA te vAcakone ja thavAnI, ke jeo digaMbaronI rItabhAtathI paricita nathI. kema ke e lokone kharekhara to tattvArtha ja mAnavuM ucita nathI. kAraNa ke AmAM saMgamAtrane parigraha nathI kahyo, kevaLI mahArAjane agyAra parISaho mAnIne kevaLIne AhAra mAnyo che. bakuzane paNa nigraMtha svIkAryo che. paraMtu A loko A mULa sUtrono artha potAnA saMpradAyane anukUla game tema mArI macaDIne besADI le che. paraMtu jo bhASyane maMjUra kare tyAre to potAno kapolakalpita artha cAle nahIM, tethI A diMgabaroe bhASyane asvIkRta ja rAkhyuM. bhASyakAra mahArAje to vivecanamAM evuM spaSTa pharamAvyuM che ke jethI digaMbaroe potAnuM maMtavya choDIne zvetAMbaronuM maMtavya
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 'tatvArthabhUtrana sil is ?' svIkAravuM ja paDe. 7-11 L.- cetanAvatsu acetaneSu ca bAhyAbhyantareSu dravyeSu mUrchA parigrahaH 9-11 nuM . - ekAdaza parigrahAH jine vedanIyAzrayAH saMbhavanti, tadyathA kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakacaryAzayyAvadharogatRNasparzamalaparISahAH 9-48 - mA. -zarIropakaraNavibhUSAnuvartina RdviyazaskAmAH sAtagauravAzritAH avivittkaparivArAzchedazabalayuktA nirgrathA bakuzAH, liMgaM dvividhaM-dravyaliMgaM bhAvaliMgaM ca, bhAvaliMgaM pratItya sarve paMca nirgrathA bhAvaliMge bhavanti, dravyaliMgaM pratItya bhAjyAH 9-49 liMgaM strIpuMnapuMsakAni, pratyutpannabhAvaprajJApanIyasyAvedaH sidhyati, dravyaliMgaM trividhaM-svaliMganyaliMgaM gRhiliMgamiti, tat pratibhAjyaM sarvastokA napuMsakaliMgasiddhAH, strIliMgasiddhAH saMkhyeyaguNAH, puMliMgasiddhA saMkhyeyaguNA iti / 7-23 arhacchAsanAnuSThAyinAM zrutadharANAM bAlatapasvizaikSyaglAnAdInAM ca saMgrahopagrahAnugrahakAritvaM pravacanavatsalatvamiti / / 7-3 anujnyaapitpaanbhojnmiti| -. .. 7-33. AtmaparAnugrahArtha svasya-dravyajAtasya annapAtravastrAdeH pAtre'tisargo dAnam / 9-26 tatra bAhyo dvAdazakarUpasyopadheH / 9-49 nuM bhASya - bakuzo dvividhaH-upakaraNabakuzaH zarIrabakuzazca, tatropakaraNAbhiSvattkacitto vividhavicitramahAdhanopakaraNaparigrahayuktA bahuvizeSopakaraNakAMkSAyukto nityaM tatpratIkArasevI bhikSurUpakaraNabakuzo bhavati / A uparyukta vAkyo joIne digaMbaroe bhASya svayaM sUtrakAre banAvela hovA chatAM paNa maMjUra karyuM nathI.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara ?' bhASyakAranuM anukaraNa joke digaMbaroe A bhASyane mAnya nathI karyuM, paraMtu digaMbaronA AcAryoe A bhASyane joIne ja ane te parathI ja pachI sarvArthasiddhi vagere TIkAo banAvI kRtinI AvazyakatA zrImAn gaNadhara mahArAje tathA AcArya mahArAjAoe anaMtagama temaja nayanA vicArathI yukta aMgonI racanA karelI, ane te kRti zrImAnanA kALamAM sArI rIte vidyAmAna paNa hatI, to pachI sUtrakAra mahArAjane tattvArtha banAvavAnI zI AvazyakatA hatI ? zrImAne A zAstramAM je vAto kahI che te sUtromAM spaSTa upalabdha hatI. ane atyAre paNa upalabdha che. juo ! samyagdarzana Adi mokSamArga mATe 'nANadaMsaNissanANaM nANeNa viNA Na hoMti caraNaguNA / ghara nahiMto novo movara souM ||vIdaM 3ttara0 35thya | e ja rIte paNavaNAjI ane uttarAdhyayanamAM nisarvAdhigama samyaktanuM varNana pada 1, ane uttarAdhyayanI gAthAomAM che, satsaMkhyA kSetrAdi mATe saMtapayaparUvaNA anuyogakAromAM, jJAnano saMpUrNa adhikAra nandIsUtramAM, nayano adhikAra anuyogadvAramAM, bhAvono adhikAra anuyogakAramAM, jIvonA bheda jIvAbhigama ane paNavaNAmAM zarIrano adhikAra prajJApanAmAM ane anuyogadvAramAM, narakano adhikAra jIvAbhigama, bhagavatIjI vageremAM, bharatAdi kSetro mATe jaMbudvIpa-prajJapti, zeSa samasta dvIpasamudro mATe bhagavatIjI, ane anuyogadvAra ane jIvAbhigamamAM devatAono adhikAra sthAnAMga, samavAyAMga, bhagavatI, prajJApanA, jIvAbhigamAdimAM, kALa ane sUrya caMdrAdi bhramaNa vagere mATe sthAnAMga, bhagavatI, jaMbudvIpaprajJapti. caMdraprajJapti, sUryaprajJapti Adi, devatAonI sthiti mATe prajJApanAnuM sthitipada I Adi, dharmAstikAyAdi dravyo mATe anuyogadvAra, sthAnAMga, bhagavatI AdimAM, pudgalonA skaMdha-varNa-zabda mATe uttarAdhyayana, prajJApanA, bhagavatI, sthAnAMga Adi, 1 utpAdi stoddhAra mATe nayApelayukta anuyogakAra, bhagavatI AdimAM, dravyAdinAM I aNo uttarAdhyayanAdimAM, Azrava mATe sthAnAMga, bhagavatI AdimAM, jJAnAvaraNAdi hetuo mATe zrI bhagavatIjI, paMcasaMgrahAdi prakaraNamAM, deza-sarvavirati ane bhAvanA
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 tattvArthasUtranA kartA koNa ?'' --- - mATe sUyagaDAMga, AcArAMga, upAsakadazAdimAM, aticAro mATe upAsaka dazAMga, zrAddhapratikramaNAdimAM, karmanA bhedo mATe sthAnAMga, prajJApanA,bhagavatI karmaprajyAdimAM, karmonI sthiti mATe sthAnAMga, samavAyAMga, prajJApanAdimAM, saMvara mATe uttarAdhyayana, dazavaikAlika, AcArAMgAdimAM, parISaha mATe uttarAdhyayana bhagavatyAdimAM, tapasyA mATe uttarAdhyayana, opapAtika, sthAnAMga, bhagavatyAdimAM, dhyAna mATe Avazyaka niryukti, opapAtika, sthAnAMgAdimAM nigranthonA svarUpa mATe bhagavatI, uttarAdhyayana di, sarvano artha ema che ke zrImAnuM umAsvAtivAcakajIe tattvArtha sutramAM je hakIkta kahI che te sUtromAM anupalabdha nathI. tyAre, evuM che to pachI evuM alaga sUtra banAvavAthI to vidyArthI varga loko AnAthI ja saMtuSTa thaI jaze ane AgaLa sUtro jovAno prayatna karaze nahIM. ane ema thavAthI sUtrakAra gaNadhara mahArAjanI avajJA thavAnI. jovAmAM Ave paNa che ke digaMbara loko A tattvArthane ja maMjUra kare che ane badhA sUtrasiddhAMtone uDAvI de che. jo vAcakajI mahArAje A sutra na banAvyuM hota to digaMbarone AvuM sUtrApApanuM mahApApa aMgIkAra karavAno avasara na paNa Avata. pUrvokta zaMkAnA samAdhAnamAM pahelA to e ja samajI levuM ucita che. ke jainomAM nato "pUrvapUrvamunInAM prImALe evo niyama che ane na "uttarottaramunInAM prArtha' evo niyama che paraMtu pUrvApara avirUddha syAdvAdamaya padArthane mAnavo, e ja niyama che. tethI zraddhALuone to padArtha sUtramAMthI maLe ke bIjA graMthomAMthI maLe | temAM koIpaNa jAtano vAMdho nathI. vAstavamAM sUtranA adhikArI hovA chatAM AdyathI ja badhAya kaMI sarva sUtronA adhikArI hotA nathI. tethI AghAdhikArIone lAbha pamADavo te A graMthano uddezya che. bIjo muddo e paNa che ke ApanA kathanathI paNa A vAta to spaSTa che ke A tattvArthasUtramAM kahelA viSayo zrI gaNadhara praNIta sUtromAM che. paraMtu viprakIrNa che, to AvA viprakIrNa padArthone ekatra karIne kahevA - e ochuM upayogI nathI. trIjo muddo e paNa che ke sUtromAM jyAM jyAM padArthonuM svarUpa kahyuM che tyAM ane badhA vidyArthIgaNa AvA vistAra yukta ane savAMgapUrNa tattvane avadhAraNA karavA samartha na hoya, tethI tevAo mATe Avo laghusaMgraha banAvavAnI AvazyaktA ochI nathI. cothA muddo e paNa che ke zAstromAM je rUpe jIvAdika tattvonuM svarUpa kahevAmAM AvyuM che tethI ahIM kAMIka ora ja (bIjA ja)| rUpe jIvAdi tattvo kahyAM che - eTale ke jema ahIM samyagadarzanAdika kramathI jIvAdi padArtho nirUpita che tevo krama koI paNa sUtramAM nathI. pAMcamAM muddAmAM abhyAsIone
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetAMbara ke digaMbara ?' 99 ((kaMThastha) karavAmAM laghusUtra hovAnA lIdhe moTI suvidhA rahe che. svayaM gaNadhara mahArAjAoe paNa bhagavatI Adi sUtromAM zataka uddezanI prAraMbhamAM saMgraha darzAvyo che. ane zrI samavAyAMgajI tathA naMdIjImAM AcArAMgAdika sUtranI saMgrahaNI ane zrI pAlikasUtramAM paNa kAlika, utkAlika badhAnI saMgrahaNI kahI che. tethI badhAno saMgraha - A tattvArthanuM hovuM ucita ja che. A badhAM kAraNo vicAratAM spaSTa jaNAI jaze ke vAcakajI mahArAjanI A racanA atyaMta Avazyaka che, AvI nAnI kRti vaDe vidyArthIone tattvapadArthone samajavAnuM saheluM hovAthI sUtrakAre kaheluM vistRta varNana jANavA mATe taiyAra ane lAyaka banI jaze. AmAM zrI vAcakajI mahArAje sUtrakAronI avajJA karI nathI, balka sUtrakAra mahArAjanI bahu ja bhakti karI che. chelle Ape je kahyuM ke digaMbara loko A tattvArthane ja mAnya karIne sUtrone uDADI de che to AmAM ema ja kahevAya ke AgADhamithyAtvano udaya thaI jAya ane ema kare temAM zrI vAcakajI mahArAjano zo doSa ? zuM Avo "tattvArtha' jevo graMtha | na hota to te digaMbaro AgADhamithyAtvI na hota ? arthAt hota ja. kadApi nahIM, to pachI A AgADhamithyAtvavALAno vicAra laIne vAcakajI | para doSAropaNa kema karAya ? A digaMbara loko mATe to utthApakapaNuM ane viparyAsakAritva janmasiddha hakka che. - emAM koI zuM karavAno ? juo ! A lokoe bhagavAnanI mUrtine paNa cakSuhIna karI lIdhI. eTaluM ja nahIM, balka patyeka AsanathI besavAthI koIpaNa mANasanuM liMgaAdi dekhAtuM nathI. to paNa A diMgabaroe palyakAsanastha bhagava--timAne paNa hAtha AgaLa liMga lagADI dIdhuM che. asalamAM bhagavAnanuM liMga adazya hatuM. teno paNa emaNe vicAra na karyo. digaMbara loko e to vicAratAM ja nathI ke jyAre tattvArthasUtrane maMjUra karavuM che to pachI zrImAnuM gaNadharamahArAje ja banAvelA ane A tattvArthanI jaDa svarUpa evAM sUtro maMjUra kema na karavAM. paraMtu tattvArtha sUtra hota ja nahIM to zuM digaMbara loko sUtro mAnata? kadApi nahIM, tattvArtha mAnyA pachI paNa ardhajaratIya nyAyanuM avalaMbana karIne je loko sUtrane maMjUra nathI karatA, te loko jo tattvArtha na hota to azrutavAdI banI zaktA nahotA ? jo amRtavAdI) banavAmAM emane vAMdho nathI Avato to pachI vAcakajInI kRtine zA mATe dUSita karavI ? tattvata: joIe to zrI vAcakajI mahArAje A sUtra vaDe bahu ja moTo upakAra karyo che, emAM koIpaNa prakAranI zaMkAne sthAna nathI.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvArthasUtranA kartA koNa?" kRtinuM svarUpa A tattvArthane joIne AvI zaMkAo avazya thavAnI ke moTAM moTAM zAstromAM zrotAonI sugamatApUrvaka praveza karAvavA mATe AvAM AvAM laghu zAstronI jarUra che, paraMtu AvAM nAnAM nAnAM zAstrone to "prakaraNa-saMjJA ApavI joIe, te ahIM nathI. ahIM to A tattvArthane "sUtra' kahevAya che ke kema ? ema paNa tevAM ja sUtromAM sthaLe - sthaLe sUtranA avayavane adhyayana, uddeza, prAbhRta, prAkRtavarga, vastu, calavastu vagere saMjJA hoya che. ane ahIM adhyAya saMjJA ja rAkhI che te kema rAkhavAmAM AvI ? evI bIjI zaMkA thavAnI Ameya ahIM jaino mATe ati mAnAspada evI prAkRta bhASAmAM AnI racanA na karatAM, saMskRta bhASAmAM AnI racanA kema karI ? A trIjI zaMkA thavAnI, cothI zaMkA e paNa thaze ke adhyayanakartAone kaMThastha karavAmAM ane dhAraNasmaraNamAM upayogI evI padyabaMdha racanA na karIne gadyabaMdha racanA ahIM kema karavAmAM AvI ? A badhI zaMkAonAM samAdhAno A prakAre kramazaH samajavAM joIe - Ane sUtra kahevAnuM kAraNa e jaNAya che ke prakaraNanuM kArya eka eka aMzane vyutpAdana karavAnuM hoya che, ane A sUtramAM badhA viSayonuM pratipAdana che. kharekhara to jema jaimini Adie pota-potAnA dharmasaMpradAyanAM darzana sUtro banAvyAM e ja rIte banAvavAmAM AvyuM che. tethI jaM Ane "sUtra" kahevAya che. e ja gaghabaMdha sutranI racanA karavAmAM paNa samajavuM, kema ke bIjA darzana zAstro paNa adhyAya' vibhAgathI ane gadyasUtrathI ja che, ema A sUtra paNa racavAmAM AvyuM che. e ja rIte bIjA darzana zAstra-graMtho saMskRta bhASAmAM hovAnA lIdhe ja A sutra paNa saMskRta bhASAmAM ja racAyuM. jaina loko ekalI prAkRta bhASA ja mAnya kare che ema kahevuM ja samaja vagaranuM che. kema ke jainonA sthAnAMga ane anuyoga dvAramAM "saviya para yA jevI A vAkya vaDe saMskRta ane prAkRta banne bhASAone eka sarakhI mAnI che. zrImAna tIrthaMkara mahArAjAdinI dezanA je prAkRtamAM mAnI che te prAkRta atyAre kahevAya che tevI saMskatajanya prAkRta nathI. paraMtu aDhAra prakAranI dezI bhASAthI mizrita ardhamAgadhI prAkRta che. A bhASA dvArA badhA dezavALA zrotAone dharmanI bodha sArI peThe thaI zake che. saMskRta bhASAmAM dezanA devAthI keTalAka vidvAno ne ja bodha maLe. paraMtu sAmAnya janatA to zrI jinezvara bhagavAnanA upadezathI vaMcita rahe ane jo ema thAya to pachI zrI jinezvara mahArAja jagadgurU kema bane ? devatAonI bhASA paNa ardhamAgadhI ja che. enuM kAraNa eja che ke A bALagopALane devatAnA ArAdhananI yogyatA che ane devatAne ArAdhakano bhAva samajavAnI paNa AvazyakatA che. eTaluM ja nahIM, babbe
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zvetAMbara ke digaMbara?" (devatAono vArtAlApa jo saMskRtamAM ja hoya to A bALagapALa sAthe tRSTa thaIne vArtAlApa karavo ke varadAna Apavo azakya ja banI jAya. tethI devatAonI bhASA paNa AbALagopALane samajAya evI ardhamAgadhI mAnavAmAM AvI che. paraMtu saMskRtabhASA dvArA vidvAnone samajAvavAnI AvazyakatA mAnIne ja zrImAnuM umAsvAtivAcakajIe A sUtra saMskRtamAM ja banAvyuM che. saMskRtatara bhASA ja pUrvakALamAM pracalita hatI, tethI azokadika rAjAonA prAcIna lekho paNa saMskRta bhASAmAM ja che. prAcInatama koI paNa zilAlekha asalIpaNAno InakAra kare che. kema ke koI paNa asalI bhASAno saMskAra karIne taiyAra karelI bhASA ja "saMskRta" hoI zake che. ane tethI ja prAkRta bhASAne sUyagaDAMganiryuktikAra svAbhAvika bhASA gaNI zake che. prAkRta zabdano artha paNa bhASAnuM svAbhAvikapaNuM darzAve che. eTaluM hovA chatAM paNa jamAnAnA prabhAve jyAre saMskRta bhASA tarapha laukika viddhadagaNa jhUkyo ane lokonI abhirUci saMskRta tarapha vadhI, ane aMte saMskRtamAM ja vidvattAnI apUrvatA gaNavAmAM AvI, tyAre zrImAnuM umAsvAti vAcakajIne paNa jaina mahattA mATe tattvArtha sUtra saMskRta bhASAmAM ja karavAnuM Avazyaka lAgyuM. darzana zAstronI chAyA pUrvatarakAlIna jaina sutronI racanA, jJAnAdi AtmAnuM svarupa che ane AzravAdithI dUra thaI javAnuM ane jJAnAdi mATe ja kaTibaddha thavuM, e ja uddezathI karavAmAM AvatI hatI. ane e ja kAraNe to bhava ane mokSamAM paNa Akhare udAsInatA ja rahetI hatI. te kAraNathI ja to kevaLI bhagavAnane saMkalpa-vikalpathI rahita mAnyA, paraMtu sAMkhya, naiyAyika, mImAMsaka, vaizeSika ane bauddha Adi e jayAre potAnAM zAstro mokSanA uddezathI banAvyA ane lokonI abhirucI paNa tevI thaI to zrImAnuM umAsvAtijIne paNa te rIte ja AnI racanA karavI Avazyaka lAgI, tethI ja zrImAne "sampanajJAna-vAritrALa mokSamA !" evuM prAraMbhamAM ja mokSane uddezIne sUtra banAvyuM. e ja rIte sutrakAra bhagavaMte nisarga-adhigamAdi samyaktanA daza bheda darzAvyA hatA. tyAre vAcakajIe zeSA AjJA ruci vagere bhedono antarbhAva nisarga ane adhigamamAM karyo, ane emane bheda tarIke na letAM hetu tarIke lIdhA. sAthe sUtrakAroe samyaktane AtmAnuM svarupa mAnyuM hatuM ane tattvArthanI zraddhAne eka Astikyarupa liMgapaNe lIdhI hatI. paraMtu vAcakajIe zraddhAne lakSaNa svarupe lIdhI che. AnuM kAraNa paNa dArzanika siddhAMta ja che. kemake tarkanusArIo mATe A lakSaNAdino mArga jeTalo anukuLa hovAno teTalo pelo nahi hoya.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ -, 'tatvArthasUtranA kartA koNa?" sUtrakAroe jJAna AtmAnuM lakSaNa che ema karIne jJAnanuM varNana karyuM che. tyArI | vAcakajIe padArthanA adhigama mATe pramANanI AvazyakatA che, ane te pramANa jJAnarUpa | che, tethI jJAnanA varNananI AvazyakatA gaNAvI. sUtrakAroe UpakramanA bhedamAM athavA jJAnanA bIjA pakSathI pramANanI vyAkhyA karelI, jayAre vAcakajIe jJAnanuM svarUpa ja pramANa laIne vyAkhyA karI che. sUtrakAroe aMgopAMgamAM smaraNAdi mATe spaSTa vibhAga karyo nahoto. te emaNe matijJAnamAM smaraNAdikano samAveza karI teno parIkSamAM antarbhAva spaSTa rIte darzAvyo. sUtrakAroe cahyuM ane manane mATe aprApyakAritA para bhAra nahoto mUkayo, tyAre vAcakajIe svataMtra sUtra banAvIne cahyuM ane mananA aprApyakAritA spaSTa karI AthI, A paNa dArzanika siddhAMtanA pracArane kAraNe ja zakaya bane che. kemake bauddhonuM maMtavya cakSu, mana ane zrotranI aprApyakAritAnuM che ane naiyAyikAdikonuM maMtavya ema che ke, sparzanAdinI jema cakSu paNa prApyakArI ja che, vAcakajIe spaSTa kahI dIdhuM ke cakSu ane mana A banne ja aprApyakArI che ane sparzanAdi cAra prApyakArI ja che. bIjA darzanakAroe piTaka ane vedAdi mATe prAmANikatAno nAda calAvyo hato, tyAre vAcakajIe zrutanA adhikAramAM AcArAMgAdika aMgo ane tadavyatirikata AI vacanonI prAmANikatA pratiSThita karI che. anya darzanakAroe viparyAsa ane saMzayAdikane mithyAjJAna ane ajJAna zabdathI abhihita karyA che, tyAre vAcakajIe jenI dhAraNA padArtho mATe yathAsthita nathI ane sadasatu nA jeo ekAMtavAdI che te badhAyano bodha ajJAna ja che, ema darzAvyuM che. eTale ke pavitra maMtavyane mAnya karanArA manuSyanA saMzaya viparyAsavALA jJAnathI paNa pavitra padArthane nahIM mAnavAvALAnI buddhi ke je zAstrIya pravINatA UnmArganuM ja vardhana karanArI bane che eTaluM ja nahi, balka evAne koI paudgalika padArthanuM ahiM evuM vibhaMga jJAna paNa thaI jAya, tyAre paNa te jJAna te mahAtmAne ane tenA upAsakone saMsAra tarapha pADanAra che. A badhuM vivaraNa darzanakAranA pracAranA prabhAva vaDe vadhu thayu che. 8 sUtrakAroe sUtranI vyAkhyA karatI vakhate samajelA padArthane sArI rIte samajAvavA mATe nayonI AvazyakatA mAnI hatI. ane tethI ja nayano adhikAra anugama pachI rAkhyo hato. ane nalpi nahiM vi suraM tatvo va nimi, vi vI' ema kahIne samagra jinavacanamAM nayanI vyApakatA darzAvI hatI, tyAre vAcakajIe samagra padArthanA jJAnamAM te nayanonI upayogitA zaruAta thI ja darzAvIne te pramANanI mAphaka naya paNa padArtha- avabodhano mukhya hetu che ema darzAvyuM che. samApta
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka anokhuM AMgaLI - cidhaNuM... AlamanAM AMgaNe Abha -UMcuM uchaLI raheluM satya (!) che. pRthvI daDA jevI goLa che ! pRthvI bhamaraDA jevI phare che. !! epolo caMdra para pahoMcyuM che ! ! ! paNa.... A ja satyane pIMkhIne bahAra paDeluM mahAsatya e che ke... napRthvI goLa che napRthvI phare che 'na epolo caMdrane AMkhyuM che varSonA traNa traNa dAyakA pachI pU.paM. gurUdevazrI abhayasAgara ma.sA.nI vedhaka dRSTimAMthI ubhareluM A eka mahAsatya pAlItANAnI puNyadharA para siddhagIrInI zILI chAyAmAM ITa-cUnAnuM rUpa lai jagane AMgaLI-cidhaNuM karI rahyuM che Avo... ene nIhALIe ane maLelI zaktino satyapravAha enA bhaNI vahAvIsukRta-sAgaramAM DUbakI lagAvIe... A rahyuM enuM puruM ThekANuM.... zrI jaMbuddIpanirmANa yojanA AgamamaMdira pAchaLa-taleTI - pAlItANA (saurASTra) Printed by: Print Vision