Tattvartha Sutrana Karta Kon Shwetambar Ke Digambar

SR No.: 022505
Original Sutra Author: N/A
Author: Anandsgarsuri, Akshaychandrasagar
Publisher: Agamoddharak Pratishthan
Total Pages: 114
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 11 MB

Page 23

‘તત્ત્વાર્થસૂત્રના કર્તા કોણ ?’
શ્વેતાંબરો આ શ્લોકની વ્યાખ્યા પોતાની ટીકાઓમાં કરતા નથી તેમ આ શ્લોકને તત્ત્વાર્થના અન્તર્ગત પણ માનતા જ નથી. શ્વેતાંબરોનું કહેવું છે કે જો આ શ્લોક તત્ત્વાર્થનો હોત તો પહેલા એમાં અભિધેયાદિ નિર્દેશ હોત, કેમ કે અભિધેયાદિ નિર્દેશ વગર એકલું મંગલાચરણ કરવાનો રિવાજ ન તો શ્વેતાંબરોના શાસ્ત્રોમાં છે અને ન તો દિગંબરોના શાસ્ત્રોમાં છે. જેમ શાસ્ત્રની આદિમાં મંગળાચરણ હોય છે તેમજ અભિધેયાધિકાર નિર્દેશ પણ અવશ્ય હોય જ છે. અને મંગળાચરણ શિષ્ટાચારપૂર્વક શાસ્ત્રસમાપ્તિ માટે હોય છે કિન્તુ અહિં તો ‘‘વન્દેતમુર્ખાનવે’ એવું છેવટનું પદ આપીને નમસ્કારનું ફળ શ્રી જિનગુણની લબ્ધિરૂપ બતાવી દીધું છે. જેથી આ શ્લોક તત્ત્વાર્થશાસ્ત્રના સમ્બન્ધમાં છે જ નહિ એમ કહેવાની સાથે સાથે એ પણ કહીએ છીએ કે આ શ્લોકમાં પહેલા તો મોક્ષમાર્ગનું પ્રણેતૃત્વ લીધું છે, પછી કર્મપર્વતોનું ભેદવું; તદુપરાંત વિશ્વતત્ત્વનું જ્ઞાન લીધું છે, એટલે કે આ ક્રમ જ ઊંધો છે. કર્મ-ક્ષય વગર કેવલજ્ઞાન કેવું ? અને કેવલજ્ઞાન વગર મોક્ષમાર્ગનું પ્રણયન ક્યાં? એટલે આ શ્લોક ક્રમથી પણ ભિન્ન છે. તે સિવાય આમાં વિશેષ્યનો નિર્દેશ ન હોવાથી આ શ્લોક બીજા ગ્રંથ સમ્બન્ધી છે તેમજ આ શ્લોકને કોઈએ અહિં તત્ત્વાર્થની આદિમાં મંગલાચરણ કે બીજા કોઈ ઈરાદાથી સ્થાપિત કર્યો છે. તત્ત્વના જાણકાર શ્વેતાંબર અને દિગંબર બંનેય સંપ્રદાયવાળાઓ આ શ્લોકને શ્રીમાન ઉમાસ્વાતિજી મહારાજનો રચેલો નથી માનતા.
૬
શાસ્ત્ર સમ્પ્રદાય
આ તત્ત્વાર્થસૂત્ર બન્ને સંપ્રદાયોમાં - એટલે કે શ્વેતાંબર અને દિગંબરમાં - પરમ માન્ય છે. અને એની ઉપર બંનેય સંપ્રદાયના વિદ્વાનોએ વિસ્તૃત તેમજ સંક્ષિપ્ત વિવેચન પણ કર્યું છે. જો કે કેટલાક પ્રમાણ-ગ્રંથોને - એટલે કે ન્યાય સમ્બન્ધી ગ્રન્થોનો બંને પરસ્પર સ્વીકાર કરે છે, તેમજ ટીકા વડે અલંકૃત કરે છે અને પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણો જીવાદિ વિષયો અને સ્યાદ્વાદ મર્યાદામાં બંનેનું ઐક્ય છે. તેથી જ તો તેમનું પ્રતિપાદન કરનાર યુક્તિપ્રધાન ગ્રંથોને બંને પરસ્પર માને છે. અને એ જ કારણથી સિદ્ધિવિનિશ્ચયનો ઉલ્લેખ પ્રમાણ-શાસ્ત્ર તરીકે શ્રી નિશીથ ચૂર્ણિમાં મળે છે. અષ્ટ-સહસ્ત્રી ઉપર ન્યાયાચાર્ય શ્રીમદ્ યશોવિજયજી ઉપાધ્યાયજીએ ટીકા રચી છે. આવા ન્યાયપ્રધાન ગ્રંથોમાં વ્યાકરણગ્રંથોની માફક વિવાદ ન હોવાથી પરસ્પર માન્યતા રહેવી - કોઈ આશ્ચર્યની વાત નથી. એ જ રીતે તત્ત્વાર્થના વિષયમાં પણ ઘણો ભાગ એવો છે કે જે બંને સમ્પ્રદાયોને એક સરખો સ્વીકાર્ય છે.