Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ISSN 2454-3705 * zrutasAgara | zrutasAgara www.kobatirth.org SHRUTSAGAR (MONTHLY) July-Aug 2015, Volume: 02, Issue: 2-3, Annual Subscription Rs. 150/- Price Per copy Rs. 15/EDITOR: Hirenbhai Kishorbhai Doshi SPO ER vari // magyanabhaH // muktamupadiSu mamivalaMbha // dhUbhanava manaM puNyaca vidhamanye // bhi yaH // bhacaviS liuDa pithauyenabhaH // jiM zAradAlipibaddha suzobhita hastaprata AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira For Private and Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Krishna pU. gurubhagavaMtazrI ke cAturmAsa praveza ke kucha sunahare pala For Private and Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrutasAgara AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kA mukhapatra zrutasAgara vArSika sadasyatA zulka rU. 150/ aMka zulka - rU. 15/ SHRUTSAGAR (Monthly) varSa -2, aMka-2-3, kula aMka-15, julAI-agasta 2015 Year-2, Issue-2-3, Total Issue-15, July-August-2015 Yearly Subscription - Rs.150/Issue per Copy Rs. 15/ AzIrvAda rASTrasaMta pa. pU. AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. * saMpAdaka * hirena kizorabhAI dozI evaM jaina Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnamaMdira parivAra 15 agasta, 2015, vi. saM. 2071 zrAvaNa suda- 1 SINTENT ISSN 2454-3705 vi prakAzaka AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kobA, gAMdhInagara-382007 For Private and Personal Use Only phona naM. (079) 23276204, 205, 252 pheksa: (079) 23276249 Website : www.kobatirth.org Email: gyanmandir@kobatirth.o
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1. saMpAdakIya 2. guruvANI 3. Beyond Doubt 4. zAradA lipi : eka adhyayana 5. pustaka samIkSA 6. samAcAra sAra prAptisthAna : www.kobatirth.org anukrama hirena ke. dozI AcArya zrI buddhisAgarasUrijI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Acharya Padmasagarsuri DaoN. uttamasiMha DaoN. hemanta kumAra DaoN. hemanta kumAra AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira tIna baMgalA, Tolakanagara parivAra DAIniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda- 380007 phona naM. (079) 26582355 For Private and Personal Use Only 3 4 8 30 32
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org saMpAdakIya hirena ke. dozI paryuSaNa parva kI hArdika zubhakAmanAoM ke sAtha zrutasAgara kA yaha aMka Apake karakamaloM meM sAdara samarpita karate hue apAra Ananda kI anubhUti ho rahI hai| isa aMka meM prathama lekha guruvANI zIrSaka ke tahata AcArya zrI buddhisAgarasUrIzvarajI ma.sA. kRta karmayoga karNikA se prakAzita kiyA jA rahA hai jisameM bhayatyAga evaM bhayotpatti ke vividha prakAroM kA varNana kiyA gayA hai| dvitIya lekha ke rUpa meM 'zrutadevIne' zIrSaka ke tahata yoganiSTha AcArya bhagavanta zrI buddhisAgarasUrijI ma.sA. kRta bhajana pada saMgraha bhAga-8 meM se prastuta kiyA gayA hai to tRtIya lekha rASTrasaMta AcArya bhagavaMta zrI padmasAgarasUrIzvarajI ma.sA kRta pustaka Beyond Doubt se saMkalita kiyA gayA hai / AzA hai cAturmAsa ke isa pAvana avasara para ina lekhoM ke mAdhyama se samAja ko eka naI dizA va preraNA milegii| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturtha lekha ke rUpa meM bhAratIya prAcIna lipiyoM ke saMrakSaNa-saMvardhana hetu zrutasAgara ke mAdhyama se calI A rahI zrRMkhalA ke tahata isa bAra zAradA lipi kA paricaya prastut kiyA jA rahA hai| isa lekha meM zAradA lipi ke udbhava evaM vikAsa tathA saMpUrNa varNamAlA va lekhanazailI kA vizad vivecana prastuta kiyA gayA hai| pratyeka aMka meM prakAzita honevAlI pustaka samIkSA zrRMkhalA ke tahata isa bAra jinazAsana ArAdhanA TrasTa, muMbaI dvArA vi.saM. 2070 meM prakAzita kRti 'jinAlaya nirmANa mArgadarzikA' kI samIkSA prastut kI jA rahI hai| zilpa evaM sthApatya meM ruci rakhanevAle vidvAnoM ke lie yaha eka atyanta hI mahattvapUrNa va ucca koTi kA saMdarbha grantha hai / samAcAra zreNI meM rASTrasanta AcArya bhagavanta zrI padmasAgarasUrijI ma.sA. evaM unake ziSya-praziSyoM ke cAturmAsika ArAdhanA hetu maMgala praveza viSayaka samAcAroM kA saMkalana kiyA gayA hai| AzA hai isa aMka meM saMkalita sAmagrI dvArA hamAre vAcaka avazya lAbhAnvita hoMge va apane mahattvapUrNa sujhAvoM se avagata karAne kI kRpA kreNge| .. For Private and Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org guruvANI AcArya zrI buddhisAgarasUrijI bhItino sadaMtara tyAga karavo. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyAM sudhI bhIti che tyAM sudhI AtmA eka kSudra jaMtu samAna che. A vizvamAM sAta prakAranI bhIti rAkhanArAthI koI jAtanuM paNa mahAna kArya banyuM nathI, banatuM nathI ane bhaviSyamA banaze nahi. zarIranI mamatA ane prANanI mamatA e be jenA manamAM nathI te ja manuSya kartavyakAryano adhikArI bane che. saMyoge jeTalI vastuono AtmAnI sAthai saMbaMdha thayo che teTalI vastuo kharekhara AtmAnI nathI tethI saMyogI vastuono viyoga thavAno che evo pUrNa nizcaya karIne AtmAdvArA je je kartavya kAryo hoya temAM sarva prakAranI bhItino tyAga karIne pravartatuM joIe. AtmA vinA anya kazuM AtmAnuM thayuM nathI, dhatuM nathI, thaze nahi evo nizcaya che; to nakAmI bhrAnti dhArIne bhItiyo zA mATe dhAraNa karavI joIe? je je vastuo AtmAnI vastutaH nathI evI paugalika vastuonI mamatAthI bhIti utpanna thAya che, bhItithI AtmA parabhavamAM rahIne napuMsaka jevo pAmara kAyara - niHsatva bane che. tethI zuMe zreya svaparanuM karI zakAtuM nathI. koI paNa saMyogano viyoga thavAno che, che ne che ja; emAM kadApi anya pheraphAra thavAno nathI, to zA mATe bIvuM joIe? svAdhikAre vivekapUrvaka kAryamAM pravartatAM sarvasvArpaNa karavAmAM bhItino eka vikalpa paNa na thAya evo nirbhaya AtmA jyAre thAya che tyAre AtmAmAM sthiratA thAya che ane asthiratA TaLI jatAM sadvartananA zikhare AtmA virAjamAna thAya che - ema anubhavadRSTithI avabodhavaM. bhIti kartavyabhraSTa banAve che. je manuSya nAmarUpanI ahaMvRttinA tAbe thaIne mRtyu vagere bhItiyothI vhIve che ane tethI kartavyabhraSTa thAya che teo vizvamAM dAsatvakoTImA rahevAne utpanna thaelA che. teonuM bhAgya eka garIba pazunA jevuM dayApAtra dekhAya che. For Private and Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra SHRUTSAGAR www.kobatirth.org 5 zrutadevIne pado thArAM sadA pUjuM, avajJA bhItithI dhrUjuM; sadA sevaka banyo tAro, kRpA lAvI gaNo mhAro. bhalI pUjA karUM thArI, hRdaya mUrti banI mhArI; hRdayane ThAranArI tuM, upAdhi TALanArI tuM. hane dekhe sakala romo, khaDAM thAtAM hRdaya harSe; hRdayamAM vAsa karavAthI, anubhava vRSTiyo varSe. nhane seve maLI zAnti, haeNne seve TaLI bhrAnti; thayuM adbhuta Anande, paDuM nA dvaitanA phande. aho tuM prANathI pyArI, jau tuja para sahuvArI; abhayaniHkheda dharanArI, sahaja Ananda karanArI. sadA mazkula thayo tujamAM, ananya prema che tujamAM; sadA e mantrathI dhyAvuM, smaraNamAM tejane lAvuM. dhare tuM brahmalIpIne, nirakSara bhAva jIpIne; sadAnI zAnti karanArI, hRdayakSetre vicaranArI. sahaja samyaktva denArI, madhurA bola kahenArI; thaI pratyakSa tuM devI, hRdayathI mheM tane sevI. anupama varNa dharanArI, karI thArI bhalI yArI; anupama dharmanI kyArI, dharI prIti sadA thArI. sadAno tuja pUjArI, khumArI cAkhato nyArI; ulaTa AMkhe sahu dekhuM, alakhanija vyaktine pekhuM. sadAnI brahma khumArI, caDhI te nahi utaranArI; budhyabdhi harSa kallole, stave zrutadevatA bole. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AcArya zrI buddhisAgarasUrijI For Private and Personal Use Only July-Aug-2015 1 2. 3 4 5 6 8 9 10 11
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Beyond Doubt Acharya Padmasagarsuri The steadfastness, concentration and unity of all parts of the body is tremendous and unique. But only when one descends from the elephant of pride and egoism, such steadfastness and concentration is possible in one's life. One who is egoistic and proud can never realize the greatness of Lord Arihantal. As it has also been said: "laghutA se prabhutA se mila THAT A While walking both the right foot and the left foot co-operate with each other to reach their destination. Both are indispensable and supplementary to each other. Such co-operation and adoration is worth practising by one and all. One can be virtuous and great only when one gives up false pride. But for Indrabhuti pride proved to be a great advantage. It was only pride that introduced Indrabhuti Gautama to the Supreme Lord. Without total surrender, pride cannot be overcome. One cannot achieve anything without being humble and noble in thought, word and need. To fill water from the tap, you have to place the pot below the tap and not above it. To fill a bucket of water, it has to be lowered into the well and only when the bucket bends, water flows into it, not otherwise. The train heads towards the station only when the signal bends and only when the switch of the fan or bulb is pressed, electricity flows and the room is brightened. The i.e. mind also works like the switch. For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 7 SHRUTSAGAR July-Aug-2015 The reverse of is i.e. humility. Only when one knows to i.e. darkness can be destroyed. Ony when one learns to do 'Namaskar' i.e. reverence, ignorance can be destroyed and it is only when ignorance is got rid of, the Atman is enlightened and is credited with infinite knowledge, faith and power. It is only in this light of knowledge that Atman experiences infinite bliss. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir As long as Indrabhuti was not prepared to be humble, he was devoid of knowledge and true glory. As soon as he learnt the lesson of Vinaya i.e. humility, he became respectable. He could achieve this, owing to simplicity and humility alone. CHAPTER 4 Indrabhuti, at last reached the samavasarana. As mentioned earlier he had a doubt in his mind based on the Vedas, which he did not present it before anyone for clarification. His doubt was genuine for it arose in his mind, when he was contemplating over the scriptures. Only those questions having depth will lead to answers which will be effective and impressive. That was the reason for Indrabhuti to have renounced everything and become Lord Mahavira's disciple at once. Some people have doubts that are either incomplete, incorrect or borrowed. They do not get satisfactory answers for their questions, because they themselves are not clear about their doubts as such. One cannot make out head or tail of the questions. For Private and Personal Use Only (Countinue...)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zAradA lipi: eka adhyayana DaoN. uttamasiMha zAradA lipi hindustAna kI purAtana lipiyoM meM se eka hai| isakA udbhava lagabhaga chaThI zatAbdI ke uttarArdha se AThavIM sadI ke antarAla meM guptakAlIna uttarI brAhmI tathA kuTila lipiyoM se huA hai| isa lipi kA calana mukhyataH aphagAnistAna, gAndhAra, pAkistAna ke uttarI-pazcimI bhAga, laddAkha, jammu-kAzmIra, himAcala pradeza, paMjAba, hariyANA evaM dillI ke kSetroM meM rahA hai| ina sabhI pradezoM se prApta zAradA lipibaddha zilAlekha evaM vividha granthoM kI pANDulipiyA~ isake pramukha sAkSya haiN| inameM se hI zAradA lipibaddha eka purAtana lekha sarAhA~ kI prazasti hai| jisakI lipi lagabhaga nauvIM zatAbdI ke Asa-pAsa kI hai| mArtaNDa kA zilAlekha bhI ati vistRta aura prAcInatama hai| yaha lekha mahArAjA avantivarmA ke zAsanakAla kA hai jo lagabhaga AThavIM zatAbdI ke uttarArdha meM likhA gayA hai| isakI lipi atyanta sundara aura pUrNa vikasita lipi hai| jisase anumAna lagAyA jA sakatA hai ki paThana-pAThana meM zAradA lipi kA calana bahuta pahale hI prArambha ho cukA hogaa| isa lipi kA prayoga tatkAlIna mudrAoM meM bhI khUba huA hai| kAzmIra ke saMgrahAlaya meM zAradA lipibaddha rAjakIya prAcIna mudrAoM kA apAra koza vidyamAna hai| pAzcAtya purAtattvavida zrI vogela ne bhI apanI pustaka 'aiMTikviTIja oNpha caMbA sTeTa' meM zAradA lipi ke kucha zilAlekhoM, purAtana tAmrapatroM aura prazastiyoM kI pratilipiyA~ saMkalita hI haiN| inakI lipi ke svarUpa tathA lekhanazailI se sahaja anumAna lagAyA jA sakatA hai ki yaha lipi sahasroM varSa pUrva astitva meM A cukI thii| hAlA~ki isa lipi ke utpattikAla kA nizcita anumAna lagA pAnA kaThina hai, lekina adyAvadhi paryanta upalabdha zilAlekhoM, tAmrapaloM, mudrAlekhoM Adi ke AdhAra para prasiddha purAtattvavidoM ke alaga-alaga mantavya haiN| byulara ne kAMgaDA se prApta abhilekha 'baijanAtha prazasti' ke AdhAra para zAradA lipi kA samaya AThavIM zatAbdI mAnA hai| kilhaoNrna bArahavIM zatAbdI mAnate haiN| haoNrnela ne sAtavIM zatAbdI mAnA hai to 1. Buhler, G, Kashmir Report, Calcutta, 1961, P.76. 2. J.PH.Vogel, Antiquities of Chamba State, pt.l.p. 44. 3. JASB, Vol. LX, p. 90. For Private and Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR July-Aug-2015 DI.Ara. sAhanI ne pAkistAna se prApta abhilekha ke AdhAra para chaThI zatAbdI mAnA hai| bhUSaNakumAra kaula DeMbI sAtavIM zatAbdI kA uttarArdha mAnate haiN| jApAna ke horayujI vihAra meM vidyamAna 'uSNISavijaya-dhAriNI' nAmaka tADapatrIya grantha ke antima patra para zAradA lipi kI saMpUrNa varNamAlA likhI huI milatI hai| anumAna hai ki yaha patra lagabhaga pA~cavIM zatAbdI ke uttarArdha se chaThI zatAbdI ke pUrvArdha meM likhA gayA hogaa| 'gilagiTa' evaM 'turphAna' Adi sthAnoM se prApta zAradA lipibaddha atyanta prAcIna hastapratoM se isakI prAcInatA evaM vyApakatA svayaM pramANita hai| sAtha hI jo zilAlekha tathA abhilekha prApta hue haiM unase bhI isa lipi kI prAcInatA, mAnyatA evaM lekhanazailI kI vividhatA ke sAkSAta darzana hote haiN| inameM cAMbA abhilekha, kAMgaDA kA abhilekha, aTaka zilAlekha, kaSTavAra zilAlekha, jayasiMha kAlIna zilAlekha, tApara kA prastara zilAlekha, vijayezvara kA zilAlekha, kapaTezvara zilAlekha, khunamUha zilAlekha, uskara kA zilAlekha Adi pradhAna haiM, jo zrInagara ke saMgrahAlaya meM saMgrahIta haiN| ina zilAlekhoM se jJAta hotA hai ki zAradA lipi lagabhaga pandravIM zatAbdI ke AsapAsa sarvatra pracalita thI aura rAjakIya kAryoM meM bhI prayukta hotI thii| ___ yaha lipi vizeSarUpa se kAzmIra meM vikasita huii| yahA~ prAyaH samasta saMskRta vAGmaya zAradA lipi meM hI likhA gyaa| kAzmIra ko 'zAradA deza' yA 'zAradA maNDala' ke nAma se bhI jAnA jAtA hai| Aja bhI yahA~ ke granthAgAroM meM isa lipi meM nibaddha hastapratoM ko saMjokara rakhA gayA hai| samaya-samaya para bhArata AnevAle videzI vidvAna isa lipi meM nibaddha anekoM granthoM ko apanI-apanI lipiyoM meM lipyantara kara apane sAtha le jAte rahe haiN| ina lipyantarita pratiyoM ke sAtha mUla pratiyA~ bhI eka sthAna se dUsare sthAna yA eka deza se dUsare deza taka gaI haiN| vartamAna meM aise kaI granthoM ke sAkSya hamAre sAmane vidyamAna haiM jinakI zAradA lipi se anya lipiyoM meM lipyantarita pratilipiyA~ to upalabdha haiM lekina unakI mUla zAradA lipibaddha prateM anupalabdha haiN| ye prateM aba kahA~ hoMgI aura kisa dazA meM hoMgI yaha atyanta mahattvapUrNa evaM vicAraNIya viSaya hai| eka yojanAbaddha sarvekSaNa dvArA andhakAra meM nimagna ina pANDulipiyoM ko khojane kI AvazyakatA hai| 8. El, Vol. XX88, p.919-96 And Plate. 2. Deambi B.K. Kaul, Crops of Sharda Inscriptions of Kashmir, p. 60. For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 10 zrutasAgara julAI-agasta-2015 hindustAna ke granthAgAroM meM Aja bhI zAradA lipibaddha hastapratoM kI saMkhyA lagabhaga eka lAkha se adhika hai| yadi yojanAbaddha sarvekSaNa kiyA jAye to isa saMkhyA meM aura bhI vRddhi hone kI nizcita saMbhAvanA hai| videzI bhaNDAroM meM bhI kucha pratiyA~ hone ke sAkSya mila rahe haiN| isa lipi meM nibaddha hastaprateM pATha zuddhatA kI dRSTi se ati mahattvapUrNa mAnI gaI haiN| itihAsakAra kalhaNa apanI rAjataraGgiNI meM prAcInatama zAradA lipi kA sAkSya prastuta karate hue kahate haiM dRSTaica puurvbhuubhrtRprtisstthaavstushaasnaiH| prazastipaTTaiH zAstraizca shaanto'shessbhrmklmH||' arthAt 'prAcIna rAjAoM ke dvArA nirmANa karavAye gaye devamandira, nagara, tAmrapatra, zAsana tathA prazastipatra evaM sAmAyika kAvyAdi granthoM ke adhyayana se merA bhrama naSTa ho cukA hai| isase itanA to siddha ho hI jAtA hai ki uparokta abhilekhoM meM se saba nahIM to, kucha kI lipi to avazya hI zAradA rahI hogii| lekina kAlAntara meM ina sAkSyoM kA kyA huA evaM kaba, kahA~ aura kaise lupta ho gaye yaha eka gahana zodha kA viSaya hai| cInI yAtrI hvenasAMga evaM phAhyAna ne apane yAlA varNana meM kAzmIra meM zAradA lipi ke gahana adhyayana aura paThana-pAThana kI paramparA kA ullekha kiyA hai| bhikSu henasAMga to varSoM taka kAzmIra ke 'jainendra vihAra' meM rahakara zAradA lipibaddha granthoM kA adhyayana, cintana, lipyantara evaM cInI bhASA meM anuvAda karate rhe| nizcaya hI ina granthoM meM saMskRta, pAli, prAkRta evaM apabhraMza kA eka apAra sAhitya rahA hogaa| kazmIrI zaivadarzana kA AdhArabhUta grantha zaivasUtra bhI AcArya vasugupta kI kaThina tapasyA aura khoja ke uparAnta hI 'mahAdeva ghATI meM zaMkara utpala' para zAradA lipi meM aMkita milA, jisa para 87 sUtra nibaddha haiN| 'alahinda' grantha ke racanAkAra alberUnI (10vIM zatAbdI) ne bhI apane itihAsa meM kAzmIra kI lipi zAradA kA ullekha siddhamAtRkA nAmakaraNa se kiyA hai| inakA mAnanA hai ki yaha lipi kAzmIra, madhyadeza tathA vArANasI meM pracalita thI evaM mAlavA meM 'nAgara lipi' kA calana thaa| usa samaya kAzmIra tathA vArANasI zikSA ke pramukha kendra the| cIna deza ke taAMga sAmrAjya ke itihAsa' meM bhI kAzmIra kI lipi zAradA kA ullekha huA hai, jo ise atyanta prAcInatA kI ora le jAtA hai| 1. rAjataraGgiNI, taraGga-1, zloka-15 For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR July-Aug-2015 zAradA lipi ke samakAlIna yA kucha uttaravartI lipi devanAgarI hai| ina donoM lipiyoM meM varNavinyAsa evaM lekhanaparaMparA kI dRSTi se ApasI sAmya bhI dikhAI paDatA hai| ataH devanAgarI ko zAradA lipi kI laghu bhaginI kahA jA sakatA hai| isa para zAradA lipi kA prabhAva spaSTa dikhAI paDatA hai| kAlAntara meM zAradA sirpha kAzmIra tathA usake AsapAsa ke kSetroM taka hI sImita rahI jabaki nAgarI lipi dhIre-dhIre saMpUrNa uttara bhArata meM prayukta hone lgii| ___TAkarI, DogarI, gurumukhI, paMDavAnI, caMdavAnI, bhaTAkSarI, pAbucI, mahAjanI tathA tibbata kI bhoTa lipi bhI zAradA lipi se hI vikasita huI haiN| ataH isa lipi ko uparokta samasta lipiyoM kI jananI kahA gayA hai| lekina yahA~ baDe hI afasosa pUrvaka yaha likhanA paDa rahA hai ki Aja zAradA lipi kA calana hindustAna meM pUrNataH banda ho cukA hai| isa lipi ko jAnanevAle bhI gine-cune hI bace haiM, jo behad cintA kA viSaya hai| sadiyoM se bhAratIya purAtana jJAnasaMpadA ko apane vargoM meM saMjokara hama taka surakSita paha~cAne vAlI isa lipi ko Aja saMrakSaNa kI mahatI AvazyakatA hai| ataH vidvAnoM se namra nivedana hai ki isa lipi ke paThana-pAThana meM yathA yogya sahayoga pradAnakara isakA saMrakSaNa evaM saMvardhana kareM; jo hamArA rASTrIya kartavya hai| zAradA lipi nAmakaraNa viSayaka avadhAraNA : zAradA lipi ke nAmakaraNa ke viSaya meM spaSTa sAkSya upalabdha nahIM haiN| lekina anumAna ke AdhAra para kaha sakate haiM ki isa lipi kA udaya kAzmIra prAnta meM huaa| kAzmIra kI ArAdhya devI bhagavatI zAradA haiN| isI kAraNa isa pradeza ko zAradA deza bhI kahA jAtA hai| ataH zAradA deza kI lipi hone ke kAraNa ise zAradA lipi ke rUpa meM prasiddhi milii| pAzcAtya purAtattvavida esa.vI. zAtadA ne apanI pustaka kazmIra vokAbularI' (laMdana saMskaraNa) meM kahA hai ki 'zAradAnandana nAmaka kisI vidvAn ne kazmIrI bhASA ko likhane meM isa lipi kA prayoga kiyA, ataH isakA nAma zAradA lipi pddaa| yaha anumAna aisA hI hai jaisA ki nAgarI lipi ke nAmakaraNa ke viSaya meM nAgara brAhmaNoM ke dvArA lekhanakArya kiye jAne ke kAraNa nAgarI nAma pddnaa| lekina zAradAlipi nAmakaraNa viSayaka isa anumAna ke siddha hone kI saMbhAvanA bahuta hI kama hai| For Private and Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara julAI-agasta-2015 rAyabahAdura paM. zrI gaurIzaMkara hIrAcaMda ojhA ne apanI prasiddha kRti 'bhAratIya prAcIna lipimAlA' meM zAradA deza meM utpanna evaM vikasita hone ke kAraNa hI isa lipi kA zAradA nAma se prasiddha honA likhA hai jo ucita pratIta hotA hai| pAzcAtya vidvAn DaoN. byUlara tathA DaoN. ema.e. sTaoNna ne bhI isa lipi ke zAradA deza meM pracalita tathA utpanna hone ke kAraNa isakA nAma zAradA ke rUpa meM prasiddha hone kI saMbhAvanA vyakta kI hai| jaba taka spaSTa pramANa nahIM milate taba taka zAradA deza meM utpanna va pracalita hone ke kAraNa tathA zAradA deza kI sarvamAnya lipi hone ke kAraNa hI isakA nAma zAradA lipi ke rUpa meM prasiddha honA sarvasammata pratIta hotA hai| zAradA lipi kI vizeSatAeM: * yaha lipi brAhmI, nAgarI, graMtha tathA anya bhAratIya lipiyoM kI taraha hI bAyeM se dAyeM likhI jAtI hai| * isa lipi meM nAgarI lipi kI taraha zirorekhA lagAkara likhane kA vidhAna hai, jo hameM brAhmI tathA graMtha lipiyoM meM nahIM miltaa| * zAradA tathA devanAgarI lipiyoM meM atyanta sAmya dRSTigocara hone ke kAraNa ina donoM lipiyoM ko sagI bahenoM kI saMjJA prApta hai| * isakA svarUpa atyanta nelAkarSaka evaM kiMcita sthUlAkSarAtmaka hai| ataH ise sthUlAkSara lipi bhI kaha sakate haiN| * moTI kalama dvArA akSaroM ke lekhana kI paraMparA hone ke kAraNa isa lipi meM nibaddha hastapratoM ko spaSTatayA paDhA jA sakatA hai| jisa kAraNa lipyantara yA saMpAdana Adi meM azuddhi hone kI saMbhAvanA kama ho jAtI hai| * yaha lipi hastanirmita kAgajoM para likhane ke lie upayogI lipi hai| hAlA~ki isa lipi meM nibaddha tADapatnIya pANDulipiyA~ bhI upalabdha haiM, lekina isake akSaroM kA AkAra sthUla hone ke kAraNa tathA tADapaloM meM kAgaja ke mukAvale sthAnAbhAva ke kAraNa ise kazmIrI kAgajoM para likhane hetu mahattvapUrNa lipi mAnA gayA hai| * yaha lipi kAzmIra tathA paMjAba ke rAjakIya kAryAlayoM meM bhI prayukta hotI rahI hai| ataH ise tatkAlIna rAjakIya kAryakAz2a kI lipi hone kA gaurava prApta hai| For Private and Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 13 July-Aug-2015 * gilagiTa se prApta prAcInatama pANDulipiyA~ isI lipi meM nibaddha haiM, jise zAradA lipi kA gaurava kahA jA sakatA hai| isa lipi meM saMskRta, pAli, prAkRta, apabhraMza Adi bhASAbaddha sAhitya ko zatapratizata zuddha likhA jA sakatA hai| yaha lipi lekhana evaM vAcana kI dRSTi se sarala evaM sugama hai| arthAt jo bolA jAtA hai vahI likhA jAtA hai aura phira vaha likhita pATha usI pUrvoccArita dhvani kA bodha karAtA hai| isa lipi meM samasta uccArita dhvaniyoM ke lie svatantra evaM asaMdigdha lipicihna vidyamAna haiN| ataH ise pUrNataH vaijJAnika lipi kahA jA sakatA hai| * prAcIna granthoM ke samIkSAtmaka saMpAdana evaM adhyayana hetu vidvAnoM dvArA isa lipi meM nibaddha hastapratoM ke pAThoM ko zuddhatA kI dRSTi se mahattvapUrNa aura upayogI mAnA gayA hai| * apane samaya kI zreSTha lipi hone ke kAraNa tatkAlIna granthakAroM evaM lahiyAoM ne ise sarvAdhika Azraya pradAna kiyA / * isakI varNamAlA meM svara evaM vyaMjana varNoM kA vargIkaraNa dhvani-vaijJAnika paddhati se vyAkaraNasammata uccAraNa sthAna evaM prayatnoM ke AdhAra para kiyA gayA hai| * isa lipi kA pratyeka varNa svatantrarUpa se eka hI dhvani kA uccAraNa prakaTa karatA hai, jo sugama aura pUrNataH vaijJAnika vidhAna hai| * isa lipi meM brAhmI kI taraha paDImAtrA kA prayoga bhI dekhane ko milatA hai| isa lipi meM anusvAra, anunAsika evaM visarga hetu svatantra lipicihna prayukta hie haiM, jo uttaravartI lipiyoM meM bhI yathAvat svIkRta haiM / * isa lipi meM saMyuktAkSara lekhana hetu akSaroM ko Upara-nIce likhane kA vidhAna milatA hai| arthAt jisa akSara ko AdhA karanA hotA hai use Upara tathA dUsare akSara ko usake nIce likhA jAtA hai| * brAhmI, nAgarI tathA graMtha lipiyoM meM bhI saMyuktAkSara lekhana hetu yahI paraMparA milatI hai / kAlAntara meM nAgarI lipi meM saMyuktAkSara lekhana paraMparA meM parivartana huA, jisake pariNAmasvarUpa saMyuktAkSaroM ko eka hI zirorekhA ke nIce prathama akSara For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara julAI-agasta-2015 ko AdhA tathA dUsare akSara ko pUrA samAnAntara likhA jAne lgaa| Adhunika nAgarI tathA anya Adhunika lipiyoM meM aba isI prakAra samAnAntara saMyuktAkSara lekhanavidhAna dekhane ko milatA hai| * isa lipi meM kucha akSaroM kA saMyukta vidhAna uparokta brAhmI, graMtha, nAgarI Adi lipiyoM se atyanta bhinna hai| arthAt kucha akSaroM ke Apasa meM saMyukta hone para eka tIsarA hI nayA svarUpa ubhara kara sAmane AtA hai jise gahana adhyayana ke bAda hI samajhA jA sakatA hai| * isa lipi meM saMyuktAkSara lekhanavidhA ati vistRta aura vaividhyapUrNa hai| jisake kAraNa isameM nibaddha hastapratoM ko paDhane athavA lipyantara karane vAloM ko adhika parizrama karanA paDatA hai| lekina saMyuktAkSaroM kI yaha prakriyA kucha niyamoM ke tahata calatI hai aura jinako ina niyamoM kA samyak jJAna ho unake lie ise samajhanA bahuta hI AsAna ho jAtA hai| * isa lipi meM repha yukta vargoM ke lekhana hetu ekAdhika vidhAna dekhane ko milate haiM, jinameM se kucha ati sarala haiM to kucha ati ktthin| * uttarI bhArata kI prAcIna tathA Adhunika lipiyoM, dakSiNI bhArata kI drAviDa lipiyoM tathA bhArata ke pArzvavartI dezoM kI lipiyoM kA zAradA se bahuta kucha sAdRzya hai| inameM varNamAlA, svara-vyaMjana bheda, svara-krama, vyaMjanoM kA vargIkaraNa, mAlA niyama Adi saba lagabhaga samAna hI haiN| kisI meM kucha dhvaniyA~ kama haiM to kisI meM adhik| * brAhmI ke alAvA sarvAdhika lipiyoM kI jananI hone kA gaurava isa lipi ko prApta hai| * gurumukhI, TAkarI, DogarI, moDI, mahAjanI, rAmajAnI, pAvucI, bhaTAkSarI, tibbatI Adi aneka lipiyA~ isI lipi se udita huI haiN| / * yaha lipi lekhana, pratilipikaraNa tathA lipyantaraNa ke paryApta anukUla lipi hai| * isa lipi kA jJAna prAcIna hastapratoM ko saralatApUrvaka paDhane, lipyantara karane, 'pratilipi karane evaM aitihAsika tathyoM ko jAnane meM atIva sahAyaka siddha hotA For Private and Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 15 SHRUTSAGAR July-Aug-2015 * isa lipi ke jAnakAra prAcIna nAgarI lipi ko AsAnI se sIkha sakate haiN| * Aja bhI isa lipi meM nibaddha hastaproM kI saMkhyA lagabhaga ekalAkha se adhika hai, jo bhAratIya granthAgAroM ke gaurava meM abhivRddhi karatI hai| zAradA lipi kI varNamAlA : zilAkhaNDa, tAmrapatra, lohapata, tADapatra evaM hastanirmita kazmIrI kAgajoM Adi para nibaddha prApya sAkSyoM meM prayukta isa lipi ke svara evaM vyaMjana vargoM kI saMracanA tathA lekhana vidhAna nimnavata hai svara varNa lekhana prakriyA a A i I u U R R au jAtA la la e ai o au aM aH TE TENNumaH vidita ho ki zAradA lipibaddha pANDulipiyoM meM dIrgha 'I'kAra ke do prayoga prApta hote haiM jo uparokta tAlikA meM pradarzita kiye gaye haiN| 'anusvAra' cihna bhI do taraha se prayukta hotA hai, eka usa akSara ke Upara lagAkara nAgarI lipivat tathA dUsarA usa akSara ke pIche lagAkara brAhmI va graMtha lipivt| "visarga' cihna anya lipiyoM kI taraha hI akSara ke pIche lagAne kI paramparA milatI hai| yaha visarga cihna kabhI-kabhI pUrNavirAma cihna kA bhrama bhI utpanna karatA hai| ataH zAradA lipibaddha hastapratoM ke paThana-pAThana yA lipyantaraNa karate samaya isakA vizeSa dhyAna rakhanA caahie| For Private and Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara julAI-agasta-2015 vyaMjana varNa lekhana prakriyA - - - - - kAya ga ya ka rajaka 44va - - - 805ugha7 tha kaDAcA bhayAvala va sa - - ghamanakA kAra, rasa ina vargoM meM 'ma'kAra zirorekhA binA likhA jAtA hai jo hastaprata paDhate samaya nAgarI lipi ke 'bha' varNa kA zrama karatA hai| 'za'kAra nAgarI lipi ke 'ma' varNa jaisA hone ke kAraNa 'ma'kAra kA bhrama utpanna karatA hai| mUrdhanya 'Sa'kAra zirorekhA ke binA likhA jAtA hai tathA 'sa'kAra nAgarI lipi ke 'bha' varNa kI taraha likhA jAtA hai| vidita ho ki 'sa'kAra tathA 'ma'kAra donoM hI eka samAna dikhate haiM, lekina ina donoM meM sUkSma antara hai jise dhyAna meM rakhanA caahie| vaha antara sirpha itanA hI hai ki 'ma'kAra ke nIce kI ora kA bhAga golAkAra hotA hai jabaki 'sa'kAra ke nIce kA bhAga libhujAkAra hotA hai| 'tha' varNa nAgarI lipi ke mUrdhanya 'Sa' kI taraha likhA jAtA hai| isI prakAra 'ba' tathA 'va' vargoM meM bhI sAmya dikhAI detA hai| ina doneM meM antara sirpha itanA hI hai ki 'va' kI khaDIpAI nIce taka nikalI huI hotI hai jabaki 'ba' kI khaDIpAI bAIM ora muDakara trikoNAkAra gola ho jAtI hai| 'gha' varNa bhI nAgarI lipi ke 'gha' varNa kA bhrama utpanna karatA hai| 'cha' varNa brAhmI ke 'cha' tathA nAgarI ke 'La' varNa jaisA hotA hai| 'u'kAra evaM 'ta'kAra bhI eka-jaise For Private and Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 17 SHRUTSAGAR July-Aug-2015 hone ke kAraNa paraspara eka-dUsare kA bhrama utpanna karate haiN| ataH hastaprata paDhate samaya ina vargoM kA vizeSa dhyAna rakhanA caahie| halanta-cihna lekhana prakriyA isa lipi meM halanta ke lie (1) cihna prayukta huA hai, jo antima varNa kI zirorekhA ke sAtha joDakara Upara se nIce kI ora kiMcita dAIM ora ghumAkara lagAyA jAtA hai| yaha cihna kabhI-kabhI pUrNavirAma athavA 'A' kI mAtrA kA zrama bhI utpanna karatA hai| udAharaNa svarUpa yahA~ kucha varSoM meM halanta cihna lagAkara isa prakriyA ko nimnavat samajhA jA sakatA hai ka T / t / n / m karAuna bhara - - - vidit ho ki halanta cihna yukta vargoM ke sAtha jaba 'ra' joDate haiM to usa varNa ke nIce kI ora (1) isa prakAra kA cihna lagAkara likhA jAtA hai| yathA - to 6 ka 7 s +Hartal amasomeomkuwarnimes otto tot he - - - - - avagraha cihna lekhana prakriyA isa lipi meM avagraha ke lie (s) cihna prayukta huA hai jo Adhunika devanAgarI meM adyaparyanta pracalita hai| yathA- ke'thi For Private and Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 zrutasAgara julAI-agasta-2015 anunAsika cihna lekhana prakriyA / yaha cihna nAgarI lipi meM prayukta candrabindu jaisA hI hotA hai, jo varNa kI zirorekhA pala lagAyA jAtA hai| kahIM-kahIM yaha ulaTA bhI likhA huA milatA hai| donoM hI prakAra nimnavat haiM - / pa~ OM caiM uga, ya ya,ye mAtrA lekhana prakriyA isa lipi meM prayukta mAlAoM ke lekhana hetu nimrokta cihnoM kA prayoga huA hai u U R 4.7. J | anusvAra visarga au mecamera - inameM se 'A' svara kI mAlA ke tIna prakAra milate haiN| yaha mAlA vyaMjana kI zirorekhA ke anta meM kabhI eka choTI sI bindI, kabhI choTA daNDa aura kabhI trikoNAkAra ke rUpa meM prayukta hotI hai| vidita ho ki svatantra 'A' likhate samaya hasva 'a'ke nIce eka choTA sA golAkAra cihna lagAkara likhane kA vidhAna hai jo hrasva 'u'kAra kI mAtrA jaisA dikhatA hai| hrasva 'i' evaM dIrgha 'I' kI mAlAe~ devanAgarIvat hI prayukta huI haiN| hrasva 'u' evaM dIrgha 'U kI mAtAoM ke anekavidha prayoga dekhane ko milate haiM, jinakA ullekha hama Age kreNge| "e' va 'ai kI mAtrAe~ zirorekhA para kramazaH eka va do paDIpAI ke rUpa meM lagatI. For Private and Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 19 July-Aug-2015 haiN| 'o' va 'au' kI mAlAoM meM sirpha itanA hI antara hai ki 'o' kI mAtrA ke pIche eka choTIsI 'A' kI mAtrA lagA dene se vaha 'auM' kI mAtrA bana jAtI hai| R kI mAlA lagabhaga nAgarIvat hI hai| yahA~ 'ka' varNa ke sAtha sabhI mAtrAoM kA prayoga nimnavat hai ka | kA | ki kI | ku kU kR ka| kAki kI ku kuka kR ke | kai | ko kau kaM / kaH kA ke keka kA keka kA vidita ho ki 'Ga, ja, Ta tathA Na' ke sAtha jaba 'A' kI mAtrA lagatI hai to isake AkAra meM kiMcit parivartana ho jAtA hai, jo nimnavat hai - - - - - ra rasa | hrasva 'u'kAra evaM dIrgha 'U'kAra kI mAtrAoM ke vividha prayoga 'u' evaM 'U' kI mAtrAoM ke brAhmI, graMtha, nAgarI Adi lagabhaga sabhI lipiyoM meM ekAdhika vaikalpika prayoga dekhane ko milate haiN| zAradA lipi bhI isa niyama se achUtI nahIM rhii| yahA~ hasva 'u'kAra mAtrA ke lagabhaga tIna prayoga va dIrgha 'U'kAra kI mAlA ke do prayoga pradarzita kiye jA rahe haiM, jo vyaMjana vargoM ke nIce kI ora lagAne ' kA vidhAna hai| yathA ku / kU / chu / DU ka.kucha ,kaka, ku U. For Private and Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 20 zrutasAgara julAI-agasta-2015 vidita ho ki zAradA lipi meM jaba 'ka' varNa ke sAtha hasva yA dIrgha 'u'kAra kI mAtrA kA prayoga hotA hai to isakA svarUpa kiMcit parivartita ho jAtA hai jaisA ki Upara darzAyA gayA hai| isI prakAra jaba 'ke' ke sAtha hasva yA dIrgha 'R'kAra kI mAlA kA prayoga hotA hai to bhI isakA svarUpa parivartita hotA hai| yathA kR saha rephasUcaka cihna isa lipi meM repha ke lie graMtha yA nAgarIvat alaga se koI cihna prayukta nahIM huA hai| lekina repha ke anekavidha prayoga alaga-alaga vargoM kI prakRti anusAra dekhane ko milate haiN| kucha vargoM ko 'ra' ke nIce likhakara repha kA prayoga kiyA jAtA hai to kucha varNoM ke sAtha Upara kI ora rikta sthAna choDakara isakA prayoga darzAyA jAtA hai| kucha varNoM kA to repha lagane ke kAraNa svarUpa hI badala jAtA hai aura ve eka tIsarA hI nayA svarUpa grahaNa kara lete haiN| yahA~ repha ke samasta prayogoM ko kramAnusAra pradarzita kiyA jA rahA hai madhyastha halanta 'ra' varNa prAyaH apane agrima varNa ke Arambha meM zIrSa para likhakara repha cihna ke rUpa meM prayukta hotA hai| arthAt Upara 'ra' likhakara usake nIce dusarA varNa jisa para repha kA prayoga darzAnA ho vaha likha diyA jAtA hai| isake alAvA eka prayoga aisA bhI milatA hai jisake tahata jisa varNa para repha lagAnA ho usa varNa ko likhakara, usake Age eka golAkAra cihna banA diyA jAtA hai; jo repha ke rUpa meM uccArita hotA hai| yahA~ ina donoM hI prakAroM ko nimnavat darzAyA jA rahA hai r + ka = rka nilaka r + ka = ke nAka % arm ananews 1. graMtha, prAcIna nAgarI evaM Adhunika devanAgarI lipiyoM meM bhI yaha parivartana dekhane ko milatA hai| 2. brAhmI lipi meM bhI yahI prayoga dekhane ko milatA hai| For Private and Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR July-Aug-2015 arka mAnaka vArtA vAva jaba bhI 'kha, ga, ca, ja, dha evaM za' ina chaH vargoM meM repha lagatA hai to halanta ra kA sIdhA prayoga na kara kevala usa sthAna ko rikta athavA khAlI rakhakara nIce kI ora dvitIya akSara ko likha diyA jAtA hai| aisI sthitI meM uparokta ina chaH varNoM kI pRSTha mAlA (khaDIpAI) Upara kI ora se, arthAt zirorekhA se nIce kI ora spaSTataH rikta dikhAI par3atI hai| ataH yadi ina vargoM ko dhyAna meM rakhA jAye to uparokta zirorekhA se saMlagna Upara se nIce kI ora khaDIpAI vAle riktasthAna ko dekhate hI isa prakriyA kA bodha ho jAtA hai| yathA ra+kha cha - surkha, surkhiyA~ + ga = " - mArga, durgA T+ya ca-bhacabhAbamA raga-ja-manAyaja ra+ca = rca - arcanA, carcA | ra+ja = rja - Arjava, arjuna rAja-ajamAna -sa.bhulava asuna +dha = - uttarArdha, Urdhva | ra+za = rza - darzana, vimarza +--upasaacamma ma-ramana,vibhanna 3. 'Na' para repha lagAkara 'Na' likhate samaya ye donoM varNa ApasameM milakara eka tIsarA hI nayA svarUpa grahaNa kara lete haiM, jo dekhane meM to lagabhaga 'la' varNa jaisA hotA hai lekina use 'Na' paDhA jAtA hai| yathA + Na = rNa la For Private and Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Arya varya www.kobatirth.org zrutasAgara julAI-agasta- 2015 karNa kala karNATaka kala ka isI prakAra jaba 'ya' varNa para repha lagatA hai to bhI 'r' aura 'ya' donoM saMyukta hokara eka nayA svarUpa dhAraNa kara lete haiM, jo dekhane meM to nAgarI lipi ke 'da' varNa jaisA hotA hai lekina 'rya' paDhA jAtA hai| hastaprata lipyantara evaM paThana-pAThana ke samaya 'rya' kA yaha svarUpa sadaiva 'da' kA bhrama karatA hai| ataH isa cihna ko vizerUpa se dhyAna meM rakhanA caahie| yathA 22 r + ya = rya tasya = da ada dhArya vada sarva bhaca caturvarga ucaja eda kAryAlaya kadantaya jaba bhI agra halanta 'r' ke bAda 'va' varNa AtA hai to bhI 'rva' likhane ke lie eka naye AkAra kA saMyuktAkSara ubharakara AtA hai, jo dekhane meM to nAgarI lipi ke 'ca' varNa jaisA hotA hai lekina paDhA jAtA hai 'rva' / yathA r + va = rva bara+va= ca Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir garvita pUrvI For Private and Personal Use Only sthit thu cI
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 23 July-Aug-2015 jaba bhI halanta 'ra' ke bAda 'tha' varNa AtA hai to 'rtha ke lie eka naye AkAra kA saMyukta vyaMjana ubharakara AtA hai| yaha varNa lagabhaga nAgarI lipi ke dIrgha 'U'kAra sadRza hotA hai, jo zAradA lipi meM sarvadA 'tha' kA bodha karAtA hai| yathA ra + tha = rtha pArtha sArtha yaU / kAryArtham kAdaUbhara bhAU puruSArtha dhurudhAU zAradA lipi meM aMka lekhana ||3|BFbhAu 60. ha zAradA lipi meM saMyuktAkSaroM kI sthiti zAradA lipibaddha pANDulipiyoM meM prayukta saMyuktAkSaroM kA jJAna saMpAdanakArya meM mahattvapUrNa sthAna rakhatA hai| jaisA kI hama uparokta prakriyA meM dekha cuke haiM ki isa lipi meM kucha akSara aise haiM jo dUsare vargoM ke sAtha saMyukta honepara pUrNataH parivartita ho jAte haiN| yadi usa parivartita svarUpa kA jJAna na ho to hastaprata paDhate samaya yA lipyantara karate samaya anekavidha azuddhiyA~ hone kI saMbhAvanA bar3ha jAtI hai| yahA~ hama urokta saMyuktAkSaroM ke alAvA milanevAle saMyukta varNoM kI prakriyA evaM unake svarUpa kA ullekha kreNge| jaba halanta s' ke sAtha the varNa juDatA hai to stha' likhane ke lie 'sa' ko pUrA likhakara usake nIce zAradA lipi meM 'rtha' ke lie prayukta nAgarI lipi ke 'U kAra sadRza varNa ko likhA jAtA hai jisakA uccAraNa 'stha hotA hai| 1. prAcIna devanAgarI lipi meM bhI stha, jja va jjha ke lie naye hI parivartita svarUpa vAle saMyuktAkSara prayukta hue haiN| For Private and Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 24 zrutasAgara yathA julAI-agasta-2015 s + tha= stha bhAva: sthAna sthAnIya sunIyA sthApanA prasthAna dhUimunA isI prakAra jaba halanta 't evaM n' vargoM ke pazcAt 'tha' varNa AtA hai to ttha' evaM 'ntha' likhane ke lie 'ta' va 'na' vargoM ko pUrA likhakara unake nIce uparokta 'U'kAra sadRza varNa likhA jAtA hai| yathA - - t + ya = tya n + thantha ughaUnA+ca-U. azvattha bhanaU, granthAgAra gagana utthAna Una Atmamanthana aGamajana Atmamanthana jaba 'da' ke sAtha 'dha' varNa juDatA hai to 'da' likhakara usake nIce eka (8) aisA cihna lagAkara likhA jAtA hai jisakA uccAraNa 'ddha hotA hai| yathA For Private and Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 25 SHRUTSAGAR July-Aug-2015 samRddha sabhavRddhivAra / zraddhA siddhi bhiyUi 'da' ke sAtha 'ya'varNa joDakara 'dya' likhane ke lie pUrA 'da' likhakara usake nIce AdhA 'ya' joDA jAtA hai jo nAgarI lipi meM pracalita 'R'kAra kI mAtrAvata dikhatA hai| yathA d + ya = dya ciya: bhaTTa vidyAlaya vilaya / viH / vidyopAsanA vidhAbhana adya vidyA vidita ho ki anya halantAkSaroM meM bhI jaba 'ya' varNa juDatA hai to isakA svarUpa uparokta nAgarI lipi ke RkAra kI mAtrAvat hI ho jAtA hai| yathAdhyAna pana Aditya bhari / ramya tabha masam abhyAsa bhabha mUrdhanya 'e' ke sAtha jaba 'Ta' yA 'Tha' varNa juDate haiM to do prakAra se likhane kA vidhAna milatA hai| eka to 'Sa' ke nIce 'Ta' yA 'Tha' varNa ko yathAvata likha diyA jAtA hai| jabaki dUsarI prakriyA ke tahata mUrdhanya 'Sa' likhakara usake nIce nAgarI lipi meM pracalita dIrgha 'U'kAra kI mAtrA sadRza cihna lagAyA jAtA hai jo 'STa' evaM 'Tha' donoM ke lie eka samAna prayukta hotA hai| isa kAraNa yaha eka dUsare kA zrama bhI utpanna karatA hai| aisI sthitI meM hastaprata paDhate samaya AnupUrvI-anAnupUrvI vidhAna kA prayoga kara 1. graMtha lipi meM bhI yakAra joDakara likhane ke lie lagabhaga aisA hI cihna aura yahI prakriyA dekhane ko milatI hai| For Private and Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26 zrutasAgara julAI-agasta-2015 yogya pATha kA avagAhana karanA caahie| vidita ho ki zAradA lipibaddha pANDulipiyoM meM 'STa' yA 'STha likhane ke lie yaha dvitIya prayoga hI adhika dekhane ko milatA hai| ataH ise dhyAna meM rakhanA caahie| ye donoM prayoga nimnavata haiM - S + Ta = STa ghaTa,dhU - S +Tha = STha ghara+0:dhU.pU vRSTi -- tIrthakara arihanta siddha AcArya brAhmI zAradA 5 rUpU oSTha dhuDavU vadhi kAbU pRSThabha , madhU / zAradA lipi meM lekhana abhyAsa jIjara | pUjA ara, pura dviArA kRSNa ja bhi niraJjana jhiyAda mala, mula madana ula, jula sucanA madAsuda sundarI svaccha mugdha carcA arjuna - - sUkSma maka, mujha maya, muyA - - | zUnya prArthanA arcanA milana ghAUna annA sthUla oSTha udhU, udhU icchA lajjA For Private and Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 27 July-Aug-2015 zAradA lipi meM namaskAra mahAmaMtra lekhana abhyAsa meM ani maiM bhI mmeM ayariyAsa maiM uvarasyA maile matabhA ebhe dhaMbhakara,bhava bhii| maMgala' D bhavabhi, thamma saba mNgle|| zAradA-lipibaddha pANDulipi jimIgalamayamA DilIlA anaparAgabhanI ganima gjUjhapilApilalakAne mana-matrikA kADIudagirijamAnA huvanAnisAmayiyaM lamiTalibhamAnamabhiH bhayamaka kalA kalpala gaNIbhakSamabhumarakIbhavabhIna manAsira gogara amara 0 hAyanamabhani malamavinAmavimyAnapAsa DisemirAjaniyamika bhalapamaLaANrs layalI manAyI jamIbhIma samAhita unabhara ga yama garga 5 bhalAmari bhimakSatimA bhaiya ra nIviSamasaMga gamAvi kahAdhiyAya maSTa | 17 payazAlI mUla maka For Private and Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara julAI-agasta-2015 28 zAradA-lipibaddha zilAlekha (kAzmIra saMgrahAlaya kI vebasAITa se sAbhAra) bhAratIya prAcIna zrutasaMpadA ko jIvita rakhane meM isa lipi kA mahattvapUrNa yogadAna rahA hai| prAcIna itihAsa ke punarlekhana meM bhI zAradA lipibaddha zilAlekhoM, dastAvejoM, sikkoM, pANDulipiyoM, abhilekhoM evaM anya sAkSyoM kI ahama bhUmikA rahI hai| kAzmIra sahita bhAratIya vividha saMgrahAlayoM meM saMgRhIta zAradA lipibaddha ina purAlekhoM ke gahana adhyayana kI AvazyakatA hai, jisake mAdhyama se avazya hI pragati ke naye patha prakAzita hoNge| isa lipi meM nibaddha pANDulipiyoM ke pATha atyanta zuddha prApta hote haiM, jisa kAraNa isa lipi meM upalabdha prateM Aja bhI Adhunika samIkSakoM kI prathama pasanda banI huI haiN| hAlA~ki vartamAna meM bhAratIya granthAgAroM meM prApya zAradA lipibaddha pANDulipiyoM kI saMkhyA lagabhaga eka lAkha ke karIba hai| lekina jo bhI hai vaha atyanta mahattvapUrNa aura hamAre granthAgAroM kI zobhA meM abhivRddhi karanevAlA hai| yadi eka suniyojita sarvekSaNa kiyA jAye to isa saMkhyA meM vRddhi hone kI bhI pUrI saMbhAvanA hai| mujhe pUrA vizvAsa hai ki ekadina gilagiTa va turphAna kI taraha anya sthAnoM para bhI zAradA lipibaddha prAcIna khajAnA avazya milegA, jo hindustAna ke itihAsa ko naI dizA pradAna kregaa| isa lipi ne apane samAna kaI anya lipiyoM ko janma diyA hai, jinameM se gurumukhI, DogarI, tibbatI Adi kucha lipiyA~ to Aja bhI pracalita haiN| kucha lipiyA~ For Private and Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 29 July-Aug-2015 zAradA kI taraha hI lupta ho cukI haiM aura Aja unako jAnanevAle vidvAna bhI nahIM rahe haiM, jo cintA kA viSaya hai| zAradA lipi ke paThana-pAThana kI paraMparA ko jArI rakhane ke uddezya se rASTrIya pANDulipi mizana dvArA Ayojita 'pANDulipi evaM purAlipi adhyayana kAryazAlAoM' meM isa lipi ko bhI paDhAyA jA rahA hai, jo sarAhanIya hai| mujhe bhI ina kAryazAlAoM meM adhyayana evaM adhyApana hetu samaya-samaya para sammilita hone kA avasara prApta hotA rahA hai, jise maiM apanA saubhAgya samajhatA huuN| isa avasara para maiM kAzmIra prAntIya zAradAlipi vizArada guruvara proM TI.ena. gaJjU mahodaya ko sAdara smaraNa karanA cAhatA hU~, jinhoMne vividha kAryazAlAoM ke mAdhyama se hameM isa lipi kA gahana adhyayana kraayaa| pro. gaJja mahodaya assI varSa kI umra meM bhI eka naujavAna kI taraha zAradA lipike saMrakSaNArtha AjIvana kRta saMkalpita haiN| isa saMkalana meM yahA~ jo kucha bhI maiM saMkalita kara sakA hU~ vaha saba unake hI AzIrvAda kA phala hai| yaha saMkalana unheM sAdara samarpita karate hue bhagavAna se prArthanA karatA hU~ ki unako sudIrgha AyuSya pradAna kare, jisase zAradA lipi ke gUDha rahasyoM ko prakAza meM lAyA jA ske| mujhe pUrNa vizvAsa hai ki isa saMkalana ke mAdhyama se samAja meM zAradA lipi ke prati jAgRti AyegI aura ise paDhane-paDhAne vAloM kI saMkhyA evaM ruci meM abhivRddhi hogii| AzA hai gaNamAnya vidvajjana isa lipi ko jIvita rakhane ke lie yogya prayAsa karate raheMge aura hamArI yaha prAcIna thAtI yuga-yugAntaroM taka puSpita-pallavita hotI rhegii| dhnyvaad|| saMdarbha grantha 1. bhAratIya prAcIna lipimAlA, saMpA. gaurIzaMkara hIrAcaMda ojhaa| 2. prAcIna bhAratIya lipizAstra evaM mudrAzAstra, lekhaka-e.pI.tyAgI evaM aar.ke.rstaugii| 3. bhAratIya purAlipi vidyA, lekhaka-dinezacaMdra srkaar| 4. zAradA-lipi-prAvezikA, lekhaka-pro. TI.ena. gngge| 5. zAradAlipi maJjUSA, lekhaka-DaoN. anirvANa dsh| 6. bhAratIya prAcIna lipibodhinI, lekhaka-DaoN. uttmsiNh| For Private and Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra pustaka nAma saMkalana sahayoga prakAzaka prakAzana varSa mUlya : : : www.kobatirth.org P pustaka samIkSA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir DaoN. hemanta kumAra jinAlaya nirmANa mArgadarzikA zrI dinezabhAI mahAsukhalAla, zrI phenIlabhAI jhaverI jinazAsana ArAdhanA TrasTa, muMbaI. vikrama saMvat 2070 500/- bhASA: gujarAtI/hindI maMdiroM, pratimAoM evaM tIrthoM kI pavitra bhUmi bhArata meM aneka jaina aura jainetara maMdira haiM. unameM jainamaMdiroM kA zilpa, sthApatya aura unakI kalAkRti Adi apUrva aura anokhI hai. maMdira aura tIrtha bhAratIya saMskRti ke pracAraka evaM saMdezavAhaka haiM. AdikAla se saMskRti kI paramparA ko avicchinnarUpa se mAnava ko avagata karAte maMdira hamArI AsthA ke kendra haiM. maMdira, pratimAe~ evaM tIrtha hamArI sAMskRtika virAsata haiM jo hamAre atIta kA paricaya dete hue hamArI sAMskRtika prAcInatA ko siddha karate haiM. jinamaMdira, jinapratimA aura unakI pUjA kA vidhAna AtmonnatikAraka evaM AtmavikAsa ke advitIya sAdhana haiM. jinamaMdira AdhyAtmika zuddhi kA adbhuta kendrarUpa pavitra sthala hai. prAcIna jainamaMdiroM ke zilpa sthApatya, kalAkRti ke sAtha anupama mahimA kA sundara varNana aneka zAstroM meM kiyA gayA hai. jisakI itanI adhika mahimA ho, jo hamAre jIvana ko eka UrjA pradAyaka ho evaM jahA~ kI bhUmi hRdaya meM alaukika dharmollAsa jagAne kI kSamatAdhAraka ho usake nirmANa meM yadi sAvadhAnI nahIM rakhI gaI to isakA viparIta asara hotA haiM. isalie jinAlaya, jinapratimA Adi ke nirmANa meM pUrI sAvadhAnI rakhanA ati Avazyaka hai. For Private and Personal Use Only prastuta pustaka "jinAlaya nirmANa mArgadarzikA " jina maMdira evaM pratimA nirmANa karane-karavAne vAloM ke lie bahuta hI upayogI graMtha hai. isa pustaka meM jinAlaya nirmANa karane -karavAne se hone vAle lAbha, puNya Adi kA vistRta varNana kiyA gayA hai. isa graMtha meM yaha batAyA gayA hai ki maMdira saMbaMdhI kAryoM ke mAdhyama se paramAtmA ke prati anurAgaprema sahaja ho jAtA hai, jinazAsana ke sAtha viziSTa koTi kA RNAnubaMdha hotA hai jisase bhavAntara meM bhI bhavobhava jinazAsana kI prApti sahaja hotI hai. jinazAsana ke isa kSetra meM kI gaI sevA bhakti dIrghakAlIna evaM ciraMjIva hotI hai.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 31 July-Aug-2015 isa graMtha meM jinamaMdira nirmANa karane ke pUrva kina-kina bAtoM kA vizeSa dhyAna rakhanA Avazyaka hai, usakA vistRta vivaraNa diyA gayA hai. itanA hI nahIM maMdira nirmANa se saMbaMdhita choTI se choTI bAtoM ke saMdarbha meM saMbaMdhita viSaya kA sUkSmatA pUrvaka ullekha kiyA gayA hai. jaise maMdira nirmANa se pUrva pUrA plAna taiyAra karanA, esTImeTa nikAlanA, zilpI se nakze taiyAra karavAnA, khAtamuhUrta ke lie uttama samaya nirdhAraNa, Avazyaka sAmagrI kI vyavasthA, kArIgaroM ke sAtha pUrva carcA Adi kA vyAvahArika vivaraNa varNita hai. kisa kArya ke bAda kaunasA kArya karanA, kauna-kauna se kArya hetu pUrva meM kaisI taiyArI karanI Adi kA khUba spaSTa vivaraNa diyA gayA hai. kisa kSetra meM kisa prakAra ke sImeMTa, patthara, IMTa Adi kA prayoga karanA upayogI hogA isa viSaya meM bhI spaSTatA pUrvaka vivaraNa diyA gayA hai. prastuta prakAzana bhAratabhara meM hI nahIM balki saMpUrNa duniyA meM banane vAle jinamaMdiroM ke nirmANa meM bahuta hI upayogI siddha hogA. jinazAsana ArAdhanA TrasTa evaM usake mArgadarzakoM ne prastuta graMtha ko gujarAtI evaM hindI bhASA meM prakAzita karavAkara gujarAta evaM gujarAta ke bAhara ho rahe jinAlaya nirmANa meM Ane vAlI kaThinAIyoM ke lie mArga prazasta kiyA hai. jaisA ki pustaka meM yaha varNana hai ki yaha graMtha zIghra hI aMgrejI bhASA meM bhI upalabdha hone vAlA hai, to yaha graMtha saMpUrNa vizva meM ho rahe jinamaMdira ke nirmANa meM mArgadarzaka kI bhUmikA adA karegA. pustaka kI chapAI bahuta suMdara DhaMga se kI gaI hai. AvaraNa bhI kRti ke anurUpa bahuta hI AkarSaka banAyA gayA hai. vistRta viSayAnukramaNikA, kAryoM evaM upayogI vastuoM kA vivaraNa, Avazyaka citra Adi bhI bahUpayogI siddha hoMge. yaha graMtha maMdira nirmAtAoM ke lie to atyanta upayogI hai hI, sAtha hI graMthAlayoM meM saMgrahaNIya bhI hai. jinazAsana ArAdhanA TrasTa kI ora se maMdira nirmANa saMbaMdhI mArgadarzikA ke rUpa meM muni zrI saumyaratnavijayajI ma. sA. dvArA saMkalita evaM saMpAdita "jaina zilpa vidhAna" bhI prakAzita kiyA gayA hai. pUjya zrI saumyaratnavijayajI ne zilpa saMbaMdhI aneka zAstroM kA talasparzI adhyayana kara maMdira nirmANa hetu eka mArgadarzaka grantha samAja ke samakSa prastuta kiyA hai jo maMdira nirmANa kArya meM bahuta upayogI siddha hogA. AcArya zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja sAhaba zrutasevA kA anupama kArya kara rahe haiM. saMgha, vidvadvarga tathA jijJAsu isI prakAra ke aura bhI uttama prakAzanoM kI pratIkSA meM hai. sarjanayAtrA jArI rahe aisI apekSA hai. pUjya AcAryazrIjI ke isa kArya kI sAdara anumodanA ke sAtha koTizaH vaMdana. sAtha hI jinazAsana ArAdhanA TrasTa ke adhikArIgaNa tathA kAryakartAgaNa bhI dhanyavAda ke pAtra haiM. For Private and Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rASTrasanta AcAryadava zrI padmasAgarasUrijIkA cAturmApsika sAdhanA hetu maMgalapraveza sampanna ___ DaoN. hemanta kumAra parama pUjya rASTrasanta AcAryabhagavanta zrImada padmasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAhaba ne apane ziSya-praziSyoM ke sAtha dinAMka 25 julAI, 2015 ko ahamadAbAda ke seTelAiTa jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha meM cAturmAsa ArAdhanA hetu maMgalapraveza kiyA. isa pAvana avasara para vizAla zobhAyAtrA kA Ayojana kiyA jisameM hAthI, ghor3e, U~Ta, dhvaja-patAkoM se susajjita ratha, vibhinna prakAra ke baiMDa-bAjoM ke sAtha dezavideza ke vibhinna bhAgoM se padhAre gurubhaktoM, zraddhAluoM evaM sthAnIya logoM ne bhAga liyA. zobhAyAtrA jainadharma evaM parama pUjya AcAryazrIjI kI jaya-jayakAra karate hue zahara ke vibhinna mArgoM se gujaratI huI sabhA sthala para pahu~cI. mArga ke donoM ora zraddhAlu nara-nArI natamastaka hokara pUjyazrIjI ko namana kara rahe the. vizAla janasamUha kI upasthiti meM parama pUjya rASTrasanta AcAryadeva zrImada padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. ne bhagavAna mahAvIra ke upadezoM kA varNana karate hue kahA ki mAnava jIvana kA parama lakSya hai mokSa kI prApti. hameM apane jIvana meM lakSya ko lekara hI calanA cAhie. eka lakSya lekara caleMge to hamArA mAnava jIvana dhanya banegA. nahIM to aba taka hamane kitane mAnava tana pAe hoMge kintu saMyama nahIM karane ke kAraNa saMsAra meM bhramaNa kara rahe haiM. saMsAra ke cakra se apanI AtmA ko nikAlanA hai. paramAtmA mahAvIra ne hameM yahI batAyA hai ki mAnava tana milA hai to isakA sadupayoga kareM. varSAvAsa kA mahattva samajhAte hue kahA ki yaha samaya hamAre jIvana meM bahuta mahattvapUrNa hai. isa samaya meM eka sthAna para sthira hokara AtmakalyANa hetu sAdhanA karate hue apane carama lakSya kI prApti hetu prayAsa karanA cAhie. isa avasara para AcArya zrI devendrasAgarasUrijI ma. sA., AcArya zrI hemacaMdrasAgarasUrijI ma. sA., AcArya zrI vimalasAgarasUrijI ma. sA., gaNivarya zrI prazAntasAgarajI ma. sA. Adi ne bhI jana samUha ko apane pravacana se lAbhAnvita kiyA. upasthita sabhI zraddhAluoM hetu navakArazI evaM bhojana kI uttama vyavasthA kI gaI thI. sabhI kAryakrama pUrNa dhArmika vAtAvaraNa meM sampanna hue. For Private and Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra seka www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddha kA mahAparva pU. gurubhagavaMtazrI ke cAturmAsa praveza ke kucha sunahare pala For Private and Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TITLE CODE: GUJ MUL 00578. SHRUTSAGAR (MONTHLY). POSTAL AT. GANDHINAGAR. ON 15TH OF EVERY MONTH. PRICE: RS. 15/-DATE OF PUBLICATION JULY-AUG-2015 Photo - cAturmAsa praveza prasaMga ke zubhAvasara para AzISa pradAna karate pUjyazrI prakAzaka AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kovA, gAMdhInagara 382 phona naM. (079)23276204,205, 252, pheksa (079) 23276249 Website : www.kobatirth.org email: gyanmandir@kobatirth.org PRINTED, PUBLISHED AND OWNED BY : SHRI MAHAVIR JAIN ARADHANA KENDRA, PRINTED AT : NAVPRABHAT PRINTING PRESS. 9-PUNAJI INDUSTRIAL ESTATE, DHOBHIGHAT, DUDHESHWAR, AHMEDABAD-380004 PUBLISHED FROM : SHRI MAHAVIR JAIN ARADHANA KENDRA, NEW KOBA, TA. & DIST. GANDHINAGAR. PIN : 382007. GUJARAT EDITOR : HIRENBHAI KISHORBHAI PO Private and Personal Use Only