Book Title: Jivannu Amrut
Author(s): Bhavyasundarvijay, Sanyambodhivijay
Publisher: Jainam Parivar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023302/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - matijJAna sutajJAna kevalajJAna avadhijJAna mana:paryavajJAna jIvananuM - amRta jaina darzana prarUpita jJAnanuM sUkSmatama ane spaSTatama nirUpaNa preraka pa.pU. AcAryadeva zrImad vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.pU. sakalasaMghahitaciMtaka nyAyavizArada AcAryadeva zrImad vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhuvanabhAnu-padArtha-paricaya-zreNi-8 / jayau savaNusAsaNa-zrI vardhamAnasvAmine namaH | // zrI prema-bhuvanabhAnu-pa-jayaghoSa-hemacaMdragurUbhyo namaH | jIvananuM amRta (jaina darzana prarUpita jJAnanuM sUkSmatama ane spaSTatama nirUpaNa) -: preraka :pa.pU. sakalasaMghahitaciMtaka AdhyAtmika-zibira-AdyapraNetA AcAryadeveza zrImad vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA -: lekhaka :pa.pU. sarasvatI labdhaprasAda AcAryadeva zrImad vijayaratnasuMdarasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSyaratna pa.pU. viddhadagraNI munirAjazrI bhavyasuMdaravijayajI ma.sA. -: saMyojaka :pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSyaratna pa.pU. paMnyAsajI zrI saMyamabocivijayajI ma.sA. -: prakAzaka :jainamarparivAra Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra saM. 25400 vi. saM. 2070* i.sa. 2014 2 - jIvananuM amRta Jeevananu Amrut S u Name Author's pa.pU. munirAjazrI bhavyasuMdaravijayajI ma.sA. P.P. Munirajshree Bhavyasundervijayji M.S. sarva hakka prakAzakane svAdhIna..(c) prathama AvRtti * 3000 nakala mUlya rUA. 50.00 -: saMzodhaka :pa.pU. AcAryadeva zrImad vijayaajitazekharasUrijI ma.sA. pa.pU. paMnyAsajI zrI mahAbocivijayajI ma.sA. -: prApti sthAna :a jainam parivAra, amadAvAda. mo. 8980121712 2 divyadarzana, 39, kalikuMDa sosAyaTI, dhoLakA, ji. amadAvAda. mayaMkabhAi pI. zAha, mo. 98210 94665 a devAMga araviMdabhAi zAha, mo. 9322277317 amitabhAi ke. zAha, vaDodarA mo. 9898586224 3 hasita dipakabhAi baMgaDIvAlA, surata mo. 94271 58400 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svasaMpattinA savyaya dvArA jemaNe zAsanane samRddha ane potAnA paralokane saddhara banAvyA zutapremI gurUbhakta parivAra zI bhulAlIlA pAI-paricaya zaNivI DrI valtha thatI] - zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zvetAMbara mUrti pUjaka tapagaccha jaina saMgha-ghATakopara (i.) 0 zrI rAMdera roDa zvetAMbara mUrti pUjaka jaina saMgha surata OUR SU zrI bhuvanabhAnu-padArtha-paricaya zreNi tattvajJAnazreNi ke prastuta prakAzana meM pa.pU.paMnyAsajI zrI saMyamabodhivijayajI ma.sA. kI preraNA se hai| zrI sImaMdharasvAmi jaina saMgha, aMdherI (pUrva) ne / apane jJAnanidhise suMdara lAbha liyA hai| mUlya cukAye binA jaina gRhastha isa kI mAlakiyata na kre| Page #6 -------------------------------------------------------------------------- Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAda gacchAdhipatizrIno anujJApatra ni tIrtha 9552mAtmA sarvotkRSTa 506 9gaLI khA deza-dekho samajha dhyA pUrve zAsana- mojamArga sthApanA apanAnadhana khAyA nedhAda nenenina uhebAda teyo ne dharmasthApe tene naitadhata uddezAda- teghAmane svatajharaNAra ArAdhanAra mAnanAra ne naina IbAda sAyA pradRSTanda yane zakti zAjI dhanAra paramAtmA nainadharmaNa Apa adamano sAjhayo che seavazya sAthamA jAikzAsama dhApe samanu zAsana ne sthAjhadeche nemAMmadama svAbharaNArA saMyama nAra nemanA mukhya zivasyo anupAdiyo jananAra sAu saMkhyAmAM nAdana hoya che temane gaerAjhara uddevAda pahana itsAntare te sarjarI kAya paraMtu romane prabhunA AziSahidhA sadaspre lAvabhA khedanujJAna dAnisayi punya tarata pragar3ha Ada cheka jalako romane pA salA mAnavA prarALA gAvA ke mahApurUSo 'sarvajJavAsta citra ane sarvI kahodA cha vA vAstA apanA jane aMhume zrI tIrtha phera lagavAna zrI gaDAvara lagavAna kaI vAdo dh tAdhakara lagavAna roDa gaNe dAra-ta bhagavAna Ane karata homamI 205 kAya paraMtu sA lagadAnanA sAvApralAva pUlda zAjI gaeradhara zikSaka sa69ddha jano dhAda-jaghA gurulAo aneprAyaH samAna zakti pAyA paramAtmA samavedAlAsanA hoya che zrI paramAtmAnA hAdhe romanA to zivAya yA gasAra lago 4 Gym detA vadhatA paramAtmAdadAnya jJAna patmne yA zAsana prarUpadhe rune yogya ziSyone zAsana bahana IIkA saMbhAvanA sthApache sthApanA pUrvI paramAtmA yogya 149yone saMtiyAM saMmanA majhanA utararUpe saMjitamA kipaTinu jJAna Apache rune sezatAbdI potAne marjesa jJAnakA avadhI prabhunA pralApa khene punyathA zAsana mAdenA sajaa DATanA mArgo upAyoM vighAno hAtdo pore sucAdara rUpe rayeo niyata rote mAM prabhune navAja Apale saMkriyA azA rUpeo ane garAiraheko sUtra rUpe jAra aMgazye che rune seno artha vistArakhe huA diyA jAI tara lagAna Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se rakhanAne prAmApatAnA jJAna nAhI cIta ola hodAlA mora chApa ase prAmAnuGkhAra Ane sAmane paThana pAThavalI anujhAne saMghanAsananA saMbhAjanatA anuzA Apa ho yA anujhAne lAbha ApanA iTe aU AsthApanA prabhunA IdajahAAna pachI ta prathama dezanAmA bAyo pratu mahajAra umAyika prathama dezanA aupAhila, rUpaNDa au upadhita jananAdI dadatujhe jADI hareka prabhu prathama dezanAmAsanasthApanA gaNadhara sthApanA huncha ho bhane saMgha zAsana saMyojana gaNAdha kone sauMpe che- padmI prabhu janma anekana hotA AyA unheM paraMtu seoddhAne taiyAra hadavAnI nyAjahArI gaNadhara kheyA vinsyAne sopalakhAdeche AA dirako jagarAte Asana saMbhAlA asA sakSama taiyAra karanA hoda ho jaghA samovaDIdA bhemA rAjjita hodA chatA jajhA mahAdinayA namra nAnAmadAnI madAne jaguNomahAda jaghAna ekAtmA prema tela avazya moje kacche tama jaghAna gaNadhara do pakSa bahulava paTTI nutana G4p4 moje do-prabhutA dha dhvajagara zAsana dhapAuna tama yogyatA hai ki vagara zAsana bahana udhara, sAvA bhoDAle dizA sarva prabhulA 2xrani saka ki jJAna ugne AdhAra saMpannatA hoya cha AmA huDA sabasa bhimA doSa dhana se nyUnatA Ave che sAchate anaMta kule huyAdana Adache chatA sUrya ahama Baziamche rAhunA grahAmadhI grasane so sUrya50% se haidarAne deo dAmana naSTra ojhe prema prabhuzAsana vikrama avAdhita sarva hetu Aye ho rahecha raheko sApralAva ho pratuto sane saijalAditatatkAnano usane DAnadvArA pragaDha dosa lAdina dharatesa AdhAra nA badana paddhatino Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogi BDIO 6202012912 2047 2 2mL B2142171 24652 28degNAM MInaniya dhay 2010 2012154 nhar 2734. 32312m 47 2061 260 x 2.7 Pn.ary 2940 dAdA 23nai, SA/24varan cartoog200 301240 2 200 2168 - 241342 Monp 1044 2nt and infanopa 827 02-225cfursgeni 59.. 2Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAdi gyAsAM | prakAzakIya anaMtajJAnaguNasaMpanna tIrthakara bhagavaM to mohanA aMdhakAramAM athaDAtA jIvone sukhanI oLakha ane sAcA sukhano mArga maLe te mATe jJAnanA prakAzanuM chUTe hAthe dAna karavA kevalajJAnI banyA pachI roja be dezanA=7 kalAka jinavANI prakAze che. zAsananI sthApanA bAda turta ja gaNadhara bhagavaMtoe vyakta karelI tattva-jijJAsAnA pratyuttaramAM prabhue samagra saMsAra svarUpane oLakhavAnI cAvI rUpa tripadI prakAzI. 'uppanna i vA, vigame i vA, dhuve i vA', ane e tripadInA nAnA dvAramAM chupAyelo mahAtattvakhajAno gaNadhara bhagavaMtoe potAnI viziSTa prajJAthI dvAdazAgIrUpe pragaTa karyo.. jinazAsananA sArasarvasvasamo e dvAdazAMgIno pravAha kALabaLe vilupta thato rokavA pUrvAcAryoe lekhana-vivecanasarjana ane prakaraNa-bhASya Adi uddharaNarUpe satata purUSArtha karI TakAvyo...paraMtu kALanuM viSama AkramaNa nitanavA rUpo dhAraNa kare che. saMskRta-prAkRta girAno pravAha ruMdhAyo ane puNyapurUSoe lokabolImAM prabhuvANInI dhArA vahAvI.. - pa.pU. sakala ghahitaciMtaka yu vAjano ddhAraka AcArya deveza zrImad vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAe koi puNyavaMtI dhanyapaLe jinazAsananA tattvajJAnane viSayavAra vibhAjita karI saraLa bhASAmAM prakAzita karavAno vicAra vaheto mUkyo...varSo bAda pa.pU. paramAtmabhaktinimagna AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya pa.pU. paMnyAsajI zrI saMyamabodhivijayajI ma.sA.e gurUbhaktithI e vicArane sAkAra karavA kamara kasI, jabaradasta jahemata uThAvI. aneka mahAtmAone vinaMtI karatA te mahAtmAoe paNa zrutabhakti, gurUbhakti ane saMghabhaktinA A avasarane vadhAvI lIdho, jenI ame khUba khUba anumodanA karIe chIe. | pa.pU. zAstra-zAsanamarmajJa AcAryadeva zrImad vijayaajitazekharasUrIzvarajI ma.sA. tathA pa.pU. bahuzruta pravacanapaTu paMnyAsajI zrI mahAbodhivijayajI ma.sA. e Avela tamAma lakhANane potAnI zAstra-parikarmita matithI saMzodhita karI ApyuM che te badala pUjyazrIonA atyaMta RNI chIe. - nizcita karelA 40 thI adhika viSayomAMthI prathama caraNa rUpe 11 pustakono seTa prakAzita karI rahyA chIe, temAM jIvananuM amRta (jaina darzana prarUpita jJAnanuM sUkSmatama ane spaSTatama nirUpaNa) pustaka 5.pU. munirAja zrI bhavyasuMdaravijayajI mahArAja sAhebazrIe AgavI zailImAM ane tamAma tattvono samAveza karIne lakhI Apela che. pUjyazrInI zrutabhaktinI aMtarathI anumodanA...amArI vinaMtino svIkAra karI sAragrAhI prastAvanA 'mAdhava'nA upanAmathI lakhI ApanAra pU.munivarazrIne bhAvabharI vaMdanA. prinTIMganuM kArya dila daine karI ApanAra zubhAya AsavALA dinezabhAi muDakarNIne paNa hajAro salAma. prAnta, zAsananI, saMghanI, zrutanI sarvatomukhI sevA sAtatyapUrvaka, samarpaNapUrvaka ane saphaLatApUrvaka karI | zakIe evI paramakRpALu paramAtmAne prArthanA.. jainam parivAra Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavodadhitAraka pa. pU. guhevazrIno AzirvAda patra namo namaH zrIguru premsuurye| supizAcI garachanA sabhaI sva siddhAMtamahAIghi khAyArya heva samaha yanya premasUrI dharala mahArAla zUnyamoza labhane virATa sakna myu saMvata piMDavADA yAnumayi prasaMge raca-guru sAthai sAI sAgastha rakhane hayAta thaghane lagalaga ekarath vadhu munisonu samayaga chA rakhanI jJAnI, gItArtha, tapasvI, pratha thana baTula- saMyamIjIko mazAja samudAyasabhI janyA hAegA hatA ne nA tejo lekhonA paTaghara, bhavana bhara sudha guru lagayaMtanI gharachA sonI pUrti dukhAnu artha bhanmArga yu le svA pUlya pAha anurupa sAmAyI lagayaMta mahalakya bhuvanalAnu sUTa ghazm mahArAna zreSTha saMyam ugratapa sAtha viziSTa zAnasemela vizeSatA hatI, attu zAsana le prApti ke saMghanI sevAmA khA bhavana samarpita DyU, ajaNa puru SArtha Dyau kAnanI TelI saMdhyA suddha saMpramata sAdhanA sAthe te sope sartyata samAdhi sAthai parasoDa prayAgaDyu juddhi vharaspati bhejI hutI, leza jalyudaya mAre ramatI kadhI ka pranuzAsana rakhane saMghanA prasarana yobhanAyo tamanA manamA khano ttha anu zAsana khAne tapasI sAdhusonA dANa (2) Rtu zAsananA dizA sAhitdana rakSAka. tsUitra unmArgako atikara kI prattu zAsananI raA DaratI saMghanA khalyuharu mATe saMyama, jJAnI samUhAyanuM sarvana harakhu (3) sAdhu-sAdhako namI seyamanukale mATe dizAra isammA dAyanAkI khApayA loga kA pratApaiyAga bAre ghamaMtrAta zomI lovA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) mAnAna) pAyama 29 10 pe ja14manA (sAtAmA 25sthi628). ( MYHMA AMy + tyA ) navA nAya ra 216 mata pATa [. ___460 431) MAHY saMyama lanu 105240 sAtha prala 201210 PM saghanA bhu65 mAramA bhya). auan zApAnamana) CavCENCHAR 2yA ANCHOn5 2. jI sAyo bhu yaha apanA 27 mA pAremana se CRt Minute RL .4141)2) naya, (2000, sAre prakRtiko / stha34005) muja sura vya10 20 malla 2011 MAY 2 mI 20 mA 52 A ) sthApanA thApAma) yA yA 24 249 yA kAlara) Cra ) CALLutyo 12 nAnI 0 + 1200 2 2 ) sAla 20 ma) +0 ( 42) Hin2044FROYA JUNE260) 5 25sarala mA C44-41 saMbanAMrim2/ 44dNHAL) 2014 DAN.HyamabAAaraur sArA 4 . aba sapanA / 1021 202+ MAH MPun 4) 26. 20 520 mAra sanoram 2 2 la 5 4004)dk5 tAna) sAtha mama 2 404) jaya PD23 50 124) bhala2016 2 sapata kara lerA - bhaOH. Ima12 ghana 214, 2056 12 ) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnanA tejomaya pradezanI yAtrA jaina darzananI padArtha vyavasthA sarvathA avisaMvAdI che, evuM sarvadarzananA jANakAronI buddhie svIkAra karyo che...jJAna vize jainadharmanI sUkSmatA binaharIpha to che ja, sAthe jIvanavyavahAro sAthe saMvAdi paNa che. naiyAyiko jJAnane muktAtmAmAM nathI mAnatA ane izvaramAM nityajJAna mAne che. sAMkhyo jJAnane prakRtinuM ja tattva gaNe che. mImAMsaka pAse mukti nathI ane izvara nathI tethI jJAnanI sattA prakRtigata thai jAya che. bauddhonA yogAcAramAM jJAnane AtmasvarUpa mAnyuM che.' jainadarzane AtmAnA anaMta guNomAM jJAnane paNa eka guNa gaNyo che. A guNa dareka jIvamAM ane jIvanI dareka avasthAmAM vikRta ke avikRtarUpe DokIyuM to kare ja che. mATe ja zAstromAM kahyuM che ke nigodamAM paNa akSarano anaMtamo bhAga ughADo che. Ama to dareka guNanI anaMtamo bhAga ughADo hoya che, chatAM jJAnanI pradhAnavilakSA eTalA mATe che, ke te pradipanI jema svaparaprakAzaka che. karmayukta sarve jIvonA sarva guNo | avaguNo, audayika ceSTAo ane opazamika pariNAmo vi. sarva avasthAmAM abhivyakti UbhI karanAra tattva jJAnaguNa che. lajAmaNIno saMkoca ane bakulano vikoca, nALIyeranI baddhamUlatA ane rudatIno zoka, A badhI vanaspatimAM paNa dekhAtI abhivyaktinuM upAdAna kAraNa jJAnaguNa che. abhivyaMjakatAne lIdhe jJAnaguNa AtmAnI karmayukta avasthAmAM paNa samasta acetana duniyAthI AtmAne vegaLo jAhera kare che...mATe ja ghaNA sthaLoe cetanAnnakSaNo nIva:-jIvanI AvI vyAkhyA ApI che. karmayuta avasthAmAM mithyAtva mohathI vikRta thayelA jJAnaguNane ajJAna kahevAmAM Ave che. jJAnano abhAva ane viparIta jJAna baMne samAna kArya kare che. lakSathI dUra rAkhavAnuM...mATe mithyAtvamohathI kalaMkita jJAnAvaraNIyanA kSayopazamane ajJAnarUpa ja gaNavAmAM Ave che, ane mithyAtvarahita avikRta jJAnaguNane ja jJAnarUpe biradAvyo che. temAM prathama be jJAna matijJAna ane zrutajJAna che, je indriyasApekSa hovAthI parokSa che. matijJAna, zrutajJAna prAyaH paraspara sApekSa che. | matijJAna : be prakAre che, zrutanizrita ane azrutanizrita. autpAtikI vigere 4 prakAranI buddhi te azrutanizcita che...zrutanizritamAM indriyo ane mana sAthe arthAvagraha, ihA, apAya ane dhAraNAnA 28 bheda thAya che. zrutajJAnanA akSaradyuta vigere 14 bheda che... matijJAnanuM bIju nAma Abhinibodhika jJAna che. naMdisUtramAM saraLa vyAkhyA ApatA kahe che. "ndriyamanonimitto yogyezAvasthitavastuviSaya: bhuTAtimAso vothavizeSo tyartha:' indriya ane mananA sahakAre yogyadezamAM rahelI vastuno spaSTa pratibhAsarUpa bodhavizeSa, te che matijJAna ane zrutajJAnanI vyAkhyAne paNa saraLatAthI raju karI che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcyavAcakabhAvapurassarIkAreNa zabdasaMspRSTArthagrahaNaheturUpalabdhivizeSaH / vAcyavAcakabhAvanI pradhAnatAthI zabdamAMthI upajatA arthanA grahaNanA kAraNabhUta jJAnazaktine zrutajJAna kahyuM che ane te paNa indriya ane mananA nimittathI ja thAya che. zrutaM 6 tav jJAna nA=zrutajJAna=sAMbhaLeluM jJAna, saMbhaLAyeluM jJAna, bolAtuM jJAna, e zrutajJAna che. pAMca jJAnamAM bolakuM jJAna zrutajJAna che, ane tethI te ati upakArI che. anabhilApya anaMta bhAvo che. tenAthI anaMtamA bhAge abhilApya bhAvo che je bolI zakAya che. teno anaMtamo bhAga 14 pUrvamAM gaNadharoe guMthyo che. akSaronI saMkhyA samAna hovA chatAM pUrvadharone arthalAbhamAM pharaka SaTyAna patita hoya che. tenuM kAraNa che matizrutajJAnano te te pUrvadharane thayelo yathAmAtrAno kSayopazama...AtmapratyakSathI thanA2 jJAna traNa che. avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevaLajJAna. avadhijJAnane kSetra ane dravyamAM maryAdA che mATe nAma che avadhijJAna, kSetramAM deva-nAkane AzrayIne nIce-nIcenuM jANI zakAya che ane dravyamAM rUpImAtramAM ja pravRtti thAya che. paraMtu A jJAnamAM thato arthasAkSAtkAra te sIdho AtmAmAMthI thAya che. A jJAnanA anugAmI vigere 6 bheda che. manaH paryavajJAnathI mananA bhAvo jANI zakAya che. tenA be bheda che. Rjumati, vipulamati. pahelA karatA bIjuM spaSTatama hoya che. kevaLajJAna e kevaLa che. eka ja che. matijJAna vigerethI nirapekSa che. saMpUrNa jJAna thayA pachI adhurA jJAna vilaya pAme che, ane AtmAthI abhinnarUpe sarvapadArtha prakAzaka lokAlokavyApI kevaLajJAna sahajarUpe vilase che. AtmAmAM rahelA jJAnaguNa para pAMca jAtanA ja AvA2ka karmo hovAthI anAvaraNa pAmatA sarvajJAnasamudAyano samAveza A pAMca jJAnamAM thai jAya che. jaina darzanamAM jJAnaviSayaka jJAnasamRddhinA A uparachallA darzanathI paNa eTaluM samajI zakAya che. A koi mImAMsA nathI paNa kevaLajJAnanA baLe pIrasAyeluM kevaLa satya che. ApaNane maLelA Agamo ane zAstro e satyarUpI dhRtanA bhaMDAra che. ApaNI buddhine enuM samucita vidhithI pAna karAvIe to ArUggabohilAbha maLyA vagara na ja rahe...matijJAna ane zrutajJAna A benI paNa samyaupAsanA ughaDyA vinAnA tamAma Atmapradezone mukti kAje saphALA ka2vA samartha che. sA vidyA yA vimuktaye... jJAnanA AvA tejomaya pradezano pravAsa karAvI rahyA che...munivarazrI bhavyasuMdaravijayajI ma.sA. svayaM jJAnagaMgAmAM masta che, spaSTa ane svastha jJAna e emano jIvanamaMtra che ane jJAnaprasAdInuM vitaraNa e emanI jIvana praNAli che...AvA munivaranA mAdhyame ApaNe mokSamArganI tripadImAMnA eka tattva jJAnanA tejomaya vistArane khuMdatA khuMdatA kevaLajJAnanA paramocca pradezane varIe e ja maMgala zubhAbhilASA... mAdhava Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , , jIvavuM amRta jenA vaDe padArtha jaNAya te jJAna. jJAna e AtmA(jIvadravya)no guNa jene darzana be prakArano bodha mAne che. 1) sAmAnya bodha, 2) vizeSa bodha. dA.ta. dUrathI jotAM sAme kaMika che, evo khyAla Ave te sAmAnya bodha che ane mANasa che | jhADanuM ThUMThuM che. evo khyAla Ave te vizeSa bodha che. sAmAnya bodhane jaina zAsanamAM "darzana' kahevAmA Ave che. ane vizeSa bodhane "jJAna' kahevAmAM Ave che. jJAna e jIvano svAbhAvika guNa che. eTale jo koi karmarUpa AvaraNa na hoya to jIva svabhAvathI ja saMpUrNa jJAna dharAve che. traNe kALanA-traNe lokanA sarva padArthone jANe che. jene kevaLajJAna kahe che. paraMtu anAdikALathI jIva upara karmanuM AvaraNa che ja, je tenA svabhAvane DhAMke che. temAM darzanAvaraNa karmathI darzana DhaMkAya che, ane jJAnAvaraNa karmathI jJAna DhaMkAya che. chatAM koipaNa karma jIvanA guNane saMpUrNapaNe DhAMkI zakatuM nathI, nahIM to jIva potAnA svabhAva vinAno thatAM ajIvarUpa banI jAya.. eTale jJAnAvaraNa karmathI DhaMkAyA pachI paNa jIvane keTaluMka jJAna to hoya ja che. jaina darzanamAM jJAna mukhya be prakAranuM che. 1) pratyakSa - je bAhya koi paNa sAmagrI (indriya, mana vi.) nI sahAya vinA sIdhuM AtmAne thAya che. avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna pratyakSa che. jIvananuM amRta , Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) parokSa - je AtmAne sIdhuM thatuM nathI, indriyAdi sAmagrI dvArA thAya che te. matijJAna ane zrutajJAna parokSa che. temAM paNa indriya-mana dvArA thatu matijJAna e saMvyavahArathI pratyakSa gaNAya che (jene taiyAyiko vagere pratyakSa kahe che.). ane zAstravacana-anumAnAdithI thatAM mati-zrutajJAna to parokSa ja che. mithyAtvInA jJAnane ajJAna (viparIta jJAna) kahevAya che. prazna - mithyAtvI paNa ghaDAne "ghaDo" ja mAne che to pachI te ajJAna kema kahevAya ? uttara - samyakatvI ghaDAne syAdvAdadaSTithI pUrNapaNe jANe che. arthAt ghaDo bhUtakALanI apekSAe mATIno Dhagalo paNa che, bhaviSyakALanI apekSAe ThIkaruM paNa che, vi. badhuM jANe che-svIkAre che. mithyAtvI eka ja dRSTikoNa (vartamAna)nI pakkaDavALo hovAthI kadI ghaDAne pUrNapaNe jANato nathI. UlaTuM A ghaDo ja che, mATI ke ThIkaruM nathI, ema mAne che, te jJAna viparIta ja hovAthI ajJAna che. tema mithyAtvIne jJAnanA phaLarUpa virati ane mokSa na thatA hovAthI tene jJAna che ja nahIM, ajJAna ja che. mithyAtvIne 3 jJAna thai zake - mati, zruta ane avadhi, jene matiajJAna, zruta-ajJAna ane virbhAgajJAna kahevAya che. eka jIvane eka sAthe 1,2,3 ke 4 jJAna hoi zake. 1) mAtra kevaLajJAna 2) mati-zruta jJAna athavA mati-zruta ajJAna 3) mati-zruta-avadhi jJAna athavA mati-zruta ajJAna, virbhAgajJAna athavA mati-zruta-mana:paryava jJAna. 4) mati-zruta-avadhi ane mana:paryavajJAna mati-zruta jJAna (ke ajJAna) vinAno koi jIva hoto nathI. sUkSma nigodanA jIvane paNa akSaranA anaMtamA bhAga jeTaluM jJAna to hoya ja che. jJAnanuM svarUpa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na kevaLajJAna : jIva paranuM jJAnAvaraNa karma sarvathA nAza pAmI jAya to jIvano svAbhAvika jJAnaguNa pragaTa thAya che, jene kevaLajJAna kahe che. kevaLajJAnamAM eka sAthe-pratyeka samaye traNe lokanA-traNe kALanA-sarva dravyonA-sarva paryAyonuM jJAna thAya che. kevaLajJAna thAya pachI mati vi. jJAno hotA nathI. ahIM A vAta dRSTAMtathI samajIe-comAsAnI RtumAM ghanaghora vAdaLo chavAyelA hoya tyAre bharadivase paNa ghaNuM aMdhAruM thaI jatuM hoya che. jo ke rAta jevuM aMdhAruM thatuM nathI. jyAre vAdaLo sAthe sUrya saMtAkukaDI rame tyAre kyAreka sUryanA kiraNo kANAmAMthI bahAra AvatA dekhAya che. sUrya samAna jIvano jJAnasvabhAva che. ghanaghora vAdaLA e kevaLajJAnAvaraNa karma che, je sUryanA prakAzane DhAMkI de che, tethI kevaLajJAna thatuM nathI. paNa A vAdaLAmAM vacce kyAMka kyAMka thoDAM chidro hoya che, je mati vi. jJAnAvaraNa karmanA kSayopazamarUpa che. temAMthI thoDo thoDo prakAza Ave che, te mati vi. jJAno che. have jo vAdaLA saMpUrNa dUra thai jAya to sUryano pUrNa prakAza Ave, pachI kANAMmAMthI Avato prakAza na rahe; tema kevaLajJAnAvaraNa karmano kSaya kSatAM pUrNajJAna-kevaLajJAna pragaTa thai jatAM bAkInA mati vi. jJAno rahetA nathI. eTale ekaluM mAtra te ja hovAthI ja tene kevaLajJAna kahevAya che. kevaLajJAna zAzvata che. arthAt AvyA pachI anaMtakALa sudhI rahe che, kadI nAza pAmatuM nathI. kevaLajJAna eka ja che, peTAbheda nathI. te zuddha, paripUrNa, anaMta (anaMta dravyo ane tenI avasthAone jANanAra) ane avyAghAtI che. mati vi. jJAnano upayoga jIve karavo paDe che. dA.ta. sAme A pustaka hovA mAtrathI vaMcAi jatuM nathI, icchApUrvaka vAMcavuM paDe che. tema avadhijJAna dvArA kaMI jANavuM hoya to upayoga mUkavo paDe, to ja jANI zakAya, anyathA nahIM. jyAre kevaLajJAnano upayoga mUkavo paDato nathI. arIsAmAM jema vastunuM pratibiMba paDyA ja kare, tema kevaLajJAnathI sarva padArtho jaNAyA ja kare che. jIvananuM amRta Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLajJAnanI sAthe kevaLadarzana paNa hoya ja che. baMneno upayoga vArApharatI 1-1 samaya mATe rahe che. je samaye kevaLajJAna thAya tenA prathama samaye kevaLajJAna, pachI kevaLadarzana, pachI kevaLajJAna ema upayoganuM parAvartana thayA kare che. kevaLadarzanathI sarva padArthono sAmAnya bodha ane kevaLajJAnathI vizeSa bodha thAya che. kevaLajJAna samaye indriyAdithI thatAM matijJAna hotA nathI. eTale kevaLajJAnIne AMkha hovA chatAM AMkhathI jotA nathI, kAnathI sAMbhaLatA nathI, nAkathI sUMghatA nathI, jIbhathI cAkhatA nathI ke cAmaDIthI sparzano anubhava karatA nathI. badhAnuM jJAna temane kevaLajJAnathI ja thAya che. arihaMtanI dezanA sAMbhaLavA aucityathI kevalI bhagavaMto jAya che, paNa kAnathI sAMbhaLatA nathI, kevaLajJAnathI ja dezanA jANe che. je potAnA sthAne beThAM beThAM paNa jaNAya ja che. gocarI vApare, temAM lADavo Ave to jIbhathI tenI mIThAzano anubhava karatA nathI, kevaLajJAnathI ja lADavo mITho che, te jANe che. tema temane vicArarUpa bhAvamana nathI hotuM. prazna - kevalI bhagavaMta gocarI zA mATe vApare ? - uttara - kevalI bhagavaMtane audArika zarIra che, vedanIya karmano udaya che. temAM kSudhA vedanIyano udaya paNa hoya che, tethI bhUkha lAge che, ane zarIra AhAra vinA TakI zake nahIM. tethI AhAra kare che. badhA siddha bhagavaMtone to kevaLajJAna che ja. manuSyalokamAM dareka kALe ochAmAM ochA 2 karoDa ane vadhumAM vadhu 9 karoDa kevalI bhagavaMto vidyamAna hoya che. kevaLajJAnanI prApti - apramattapaNe cAritranuM pAlana karatA prathama saMghayaNa dharAvanArA sAdhune deza-kALa anukULa hoya, arthAt mahAvideha kSetramAM sadAkALe, bharata-e2vatamAM utsarpiNImAM trIjA-cothA ArAmAM ane avasarpiNImAM trIjA-cothA-pAMcamA ArAmAM viziSTa adhyavasAyathI kSapakazreNinI prApti thAya to cAra ghAtIkarmono nAza karI teramA guNasthAne kevaLajJAnanI prApti thAya che. manuSyapaNAmAM kevaLajJAnano utkRSTa kALa dezona kroDa pUrva che. 4 jJAnanuM svarUpa Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . kevaLajJAna pAmyA pachI kevali bhagavaMta vyavahArathI sAdhudharmanuM pAlana kare che. jo gRhasthapaNAmAM ja kevaLajJAna thayuM hoya to sAdhuveza le. kevaLajJAna samaye devatAone khyAla Ave to mahotsavAdi kare, paNa tevo niyama nathI. koine khabara na paDe tevuM paNa banI zake che. zAstramAM kUrmAputra kevalinuM draSTAMta Ave che. jeo kevali banyA pachI paNa devatAne khyAla na AvatA cheka sudhI gRhasthaveSamAM ja rahela. tevI ja rIte sAdhupaNAmAM kevaLajJAna pAmela paraMtu devatAthI ajJAta kevalI AvazyakatA mujaba potAnI ke bIjAnI gocarI levA jAya. jema arNikAputra AcAryanI gocarI levA puSpacUlA kevalI sAdhvIjI jatA hatA. pAchaLathI AcAryazrIne khyAla AvatA baMdha kyuM. bIjAne khabara paDe ke kevaLajJAna thayuM che to kevalInI bhakti na le. kevaLajJAnI bhagavaMtanuM AyuSya pUrNa thavA Ave tyAre jo vedanIya vigere 3 karmonI sthiti AyuSyakarma karatA vadhAre hoya to 8 samayanA kevali samuddAta vaDe badhA karmonI sthiti samAna kare. tyArabAda yoganirodha karIne ayogi thAya. jyAM pAMca hRsva svara (a, i, u, 8, lu)nA uccAraNa jeTalo kALa rahe. te samaye sarvasaMvara hoya che arthAt bilakula karmabaMdha hoto nathI. tyAra pachI AyuSya pUrNa thatAM aspRzadgatithI 1 samayamAM mokSe jAya. aspRzada gati eTale vaccenA AkAzapradezone sparyA vinA jAya. je avasthAmAM rahIne Ayu pUrNa thAya temAM zarIranA polANone pUrI daIne AtmA ghana bane eTale tenI avagAhanA 1/3 bhAga ochI thAya. eTalI avagAhanAmAM teno AtmA siddhakSetramAM rahe. kevali bhagavaMta saMsAramAM rahe tyAM sudhI mAtra 1 zAtAvedanIya karma bAMdhe. tenI sthiti mAtra 2 samayanI hoya che. prathama samaye baMdhAya ane bIjA samaye bhogavAine kharI jAya. tene iryApathika (= yogathI thato) karmabaMdha kahe che. sAMparAyika (kaSAyathI thato) karmabaMdha temane hoto nathI. kevaline azAtA, duHsvara vi. azubha aghAtI karmono udaya hoi zake che. anAdeya, apayaza vi.no nathI hoto. tIrthakara kevaline tevI azubha prakR jIvananuM amRta Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tino udaya na hoya. yogya bhavya jIvone kevali dezanA Ape, dIkSA paNa Ape. anaMtA kevalio evA paNa thai gayA che ke jeo kevaLajJAna thayA pachI eka paNa dezanA ApyA vinA ja mokSe cAlyA gayA. temane mUkakevali kahevAya che. AyuSyanA chellA aMtarmuhUrtamAM ja kevaLajJAna pAmIne tarata mokSe janArAne aMtaHkRt kevali kahevAya che. (gajasukumALa vi.) A bharatakSetramAM A avasarpiNImAM prathama kevaLajJAna RSabhadeva bhagavAnane thayuM. chelle jaMbUvAmIne thayuM. tyArabAda kevaLajJAnano viccheda thayo. have AvatI utsarpiNImAM prathama tIrthaMkara pAnAbha svAmIne paheluM kevaLajJAna thaze. , zAnanuM svarUpa Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manaH paryavajJAna devo, nArako, garbhaja manuSyo ane garbhaja tiryaMco lAMbu vicAravAnI zakti dharAve che, jene dIrghakAlikI saMjJA kahevAya che, ane A jIvo saMzI kahevAya che. vicAravA mATe teo mana:paryApti dvArA AkAzamAMthI manovargaNAnA pudgalone grahaNa kare che. tene dravyamana rUpe banAve che. tenA AdhAre teo vicAra kare che-je bhAvamana kahevAya che. ApaNe jevo vicAra karIe chIe / karavo hoya tevuM dravyamana bane che. dA.ta. ghaDAno vicAra karIe to dravyamana ghaDA jevuM bane. manaHparyava (athavA mana:paryAya) jJAnathI, aDhI dvIpamAM rahelA saMzI jIvonA dravyamanane jANI zakAya che. arthAt AnuM dravyamana ghaDA jevuM che te jANI zakAya ane tenA parathI te ghaDAno vicAra karI rahyo che, te jANI zakAya che. te bhAvamana arthAt vicAra to arUpI hovAthI manaHparyavajJAnathI jaNAtuM nathI, paNa manaHparyavajJAnathI jaNAyelA dravyamananA AdhAre, mati-zrutajJAna dvArA tenA bhAvamananuM-vicAranuM anumAna thai zake che. mana:paryavajJAna, saMzI jIve grahaNa karela manovargaNAnA pudgalone ja jANI zake che, AkAzamAM rahelA manovargaNAnA pudgalone nahIM. tema bIjA koi paNa dravyane jANI zakatuM nathI. manaHparyavajJAna 7mA guNasthAnake rahelA apramatta sAdhune ja utpanna thAya che. te samaye temane mati-zrutajJAna niyamathI hoya che. avadhijJAna hoya paNa kharuM ane na paNa hoya. eTale ke avadhijJAna na hoya tene paNa manaHparyavajJAna thai zake che. aDhI dvIpanI bahAra paNa saMzI jIvo che kharA, paNa temanA dravyamanane mana:paryavajJAnathI jANI zakAtuM nathI. manaHparyavajJAnathI utkRSTathI bhUta ane bhaviSyakALamAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kALa sudhInA manodravyane jANI zakAya che. arihaMta paramAtmA dIkSA le te samaye temane avazya manaHparyavajJAna utpanna thAya che. jIvananuM amRta Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana:paryavajJAnanA be prakAra che. 1) Rjumati ane 2) vipulamati. Rjumati mana:paryavajJAna karatAM vipulamati mana:paryavajJAnathI vastu vadhAre spaSTa jANI zakAya che. jene vipulamati mana:paryavajJAna thAya, tene te ja bhavamAM avazya kevaLajJAna utpanna thAya che, arthAt te caramazarIrI hoya che. niyama mokSamAM jAya che. eka jIvane mana:paryavajJAna utkRSTathI dezona kroDa pUrva (1 pUrva = 70,560 abaja varSo sudhI rahI zake. saMpUrNa vizvamAM mana:paryavajJAnI jIvonI kula saMkhyA ochAmAM ochI 2 hajAra ane vadhumAM vadhu 9 lAkha hoi zake. prazna - mana:paryavajJAnathI mAtra mana ja dekhAya che, bIjA dravyo nahIM. to pachI divAla pAchaLa rahelI vyaktinuM mana dekhAya, tethI vicAra jaNAya; paNa vyakti to dekhAtI nathI, to pachI te vicAra konA che, te kevI rIte jaNAya ? uttara - viziSTa zrutajJAnanA baLathI. (iti zrIjayaghoSasUraya:) hAla bharatakSetramAM mana:paryavajJAnano viccheda thayelo che. jJAnanuM svarUpa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhijJAna jagatamAM rahelA cha dravyomAMthI mAtra pudgala dravya rUpI che, arthAt varNa-gaMdha-rasa-sparza dharAve che. avadhijJAnathI niyata kSetra ane kALamAM rahela amuka rUpI dravyone jANI zakAya che. jema jema avadhijJAnAvaraNa karmano kSayopazama vadhato jAya, tema tema avadhijJAna nirmaLa thatuM jAya ane tethI vadhu moTA kSetra, vadhu lAMbA kALamAM rahela vadhu sUkSma dravyo paNa tenAthI jANI zakAya. kSetrathI vicArIe to avadhijJAna utkRSTathI saMpUrNa lokamAM rahelA rUpI dravyone jANI zake, uparAMta alokamAM paNa amuka maryAdA sudhImAM rahelA rUpI dravyone jANI zake, paraMtu alokamAM rUpI dravyo ja na hovAthI jANavAno prazna nathI raheto. kALathI vicArIe to avadhijJAna bhUta ane bhaviSyamAM asaMkhya kALacakra (utsarpiNI-avasarpiNI) sudhInA rUpI dravyone jANI zake. dravya dRSTie vicArIe to avadhijJAna utkRSTathI sUkSmamAM sUkSma pudgaladravya-paramANune paNa jANI zake che. AvA avadhijJAnathI manovargaNAnA pudgalo paNa jANI zakAya, tethI bIjAnA vicAro paNa jANI zakAya. kAryaNavargaNAnA pudgalo paNa joi zakAya, tethI bIjAnA karmo paNa jANI zakAya. bhAvanI draSTie vicArIe to dareka dravyanA asaMkhya pariNAmo (avasthAbadalAva Adi) joi zake che. avadhijJAna 2 prakAre thAya che. 1) bhavapratyayika - devo ane nAkone janmathI ja niyamA-avadhijJAna athavA vibhaMgajJAna hoya che-te temanIM gatinA kAraNe ja utpanna thatuM hovAthI bhavapratyayika kahevAya che. 2) guNapratyayika - manuSyo ane tiryaMcone virati vi. guNonA prabhAve avadhijJAna utpanna thAya che te guNapratyayika kahevAya che. tIrthaMkara bhagavaMto pUrvanA (deva ke nArakanA) bhavathI avadhijJAna sAthe laine Ave che-arthAt cyavana(garbhAvAsathI)ja temane avadhijJAna hoya che. jIvananuM amRta 9 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je avadhijJAna utkRSTa dravya-kSetra-kALamAM rahelA dravyone jANe che te paramAvadhijJAna kahevAya che. paramAvadhijJAna thayA pachI 1 aMtarmuhUrtanI aMdara avazya kevaLajJAnanI prApti thAya che. " - mithyAtvanI sAthe rahelA avadhijJAnane virbhAgajJAna kahevAya che. mithyAtvI devo-nArakone to virbhAgajJAna hoya ja che, dravyavirati vi. thI mithyAtvI manuSyo | tiryaMcone paNa virbhAgajJAna utpanna thai zake che. zivarAjarSine virbhAgajJAnaMthI 7 dvIpa-samudra sudhIno tirthAloka dekhAyotethI 7 samudrapramANa lokanI prarUpaNA teNe karI hatI. zreNika rAjAnA secanaka hAthIne virbhAgajJAna hatuM. avadhijJAnanI (ke virbhAgajJAnanI) sAthe avadhidarzana niyamathI hoya che, jenAthI rUpI dravyono sAmAnya bodha thAya che. devagatimAM upara-uparanA devonuM avadhijJAna vadhu vizuddha hoya che. anuttara vimAnanA devo kaMika nyUna saMpUrNa lokane avadhijJAnathI joi zake che. potAne koi zaMkA thAya to manathI ja, aDhI dvIpamAM rahelA kevalI bhagavaMtane prazna pUche che. kevali bhagavaMtanA kevalajJAnamAM te prazna jaNAya eTale potAnA dravyamanane te praznanA javAbanA AkAre goThave che (kevalIne bhAvamana hotuM nathI.) jene anuttara deva potAnA vizuddha avadhijJAnathI jANIne javAba meLavI le che. narakagatimAM nIce-nIcenA nArakonuM avadhijJAna ghaTatuM hoya che. temanA avadhijJAnanA kSetra | kALa eTalA alpa che ke teo tistRlokamAM thayelA potAnA pUrvabhavane avadhijJAnathI jANI zakatA nathI kAraNake tiskRloka temanA avadhijJAnanA kSetranI bahAra che. alabatta jAtismaraNa jJAna dvArA pUrvabhavane jANI zake che. | vyaMtara-vANavyaMtara vi. halakI jAtinA devonuM avadhijJAna paNa alpa hoya che. jo potAnA avadhijJAnanA kSetranI bahAra teo nIkaLI jAya, to pAchA potAnA bhavanamAM pahoMcavAno mArga na jANI zakavAthI bhaTakyA kare che. deva ane narakagatimAM rahelA jIvonA avadhijJAnamAM keTalA dravyakSetra-kALa dekhAya, temanA kSetrano AkAra vi. nuM vistRta varNana vizeSAvazyaka bhASya vi. zAstromAM ApeluM che. avadhijJAna 1 jIvane utkRSTathI sAdhika 66 sAgaropama sudhI rahI jJAnanuM svarUpa Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake. te A rIte 1) be vAra anuttaramAM 33 sAgaropamanA AyuSyamAM-vacce 1 manuSyanA bhavamAM. 2) traNa vA2 bAramA devaloke 22 sAgaropama nA AyuSyamAM ane vacce 2 manuSyanA bhavamAM. = vizvamAM avadhijJAnI jIvonI kula saMkhyA asaMkhya = kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI che. avadhijJAnI deva-nAka-tiryaMco asaMkhya che, manuSyo saMkhyAtA che. avadhijJAnanA aneka prakAro che. keTalAka A pramANe je avadhijJAna AvyA pachI jAya nahIM-kevaLajJAna sudhI TakI ja rahe, apratipAtI kahevAya athavA bhavanA aMta sudhI rahe te paNa apratipAtI gaNAya dA.ta. devone... je jIvane saMpUrNa loka uparAMta alokamAM aMzamAtra kSetranuM paNa avadhijJAna thAya, te niyamA apratipAtI hoya che. keTalAka jIvonuM avadhijJAna evuM hoya che ke temanI sAthe jAya. arthAt 100 yojananuM avadhijJAna hoya to jyAM jAya tyAMthI 100 yojana sudhInuM jJAna thAya. ene anugAmI avadhijJAna kahevAya che. keTalAka jIvonuM avadhijJAna jyAM utpanna thayuM hoya, tenI AsapAsanA kSetranuM ja thAya che. jo jIva te kSetranI bahAra jAya to avadhijJAna tenI sAthe na Ave, arthAt tene avadhijJAnathI kazuM na jaNAya. pAcho te kSetramAM Ave, to pAchuM jaNAya. Ane ananugAmI avadhijJAna kahevAya che. keTalAkanuM avadhijJAna evuM hoya che ke pote jyAM hoya tyAMthI dUranuM jANI zake, AsapAsanuM na jANI zake dA.ta. bhAratamAM beThelo hoya ane avadhijJAnathI briTanane jANI zake, bhAratane nahIM. Ane apratibaddha avadhijJAna kahevAya che. keTalAka avadhijJAna evA paNa hoya che ke jemAM kSetra saLaMga na jaNAya, vaccenA amuka bhAga jaNAya, amuka nahIM. dA.ta. pahele mALe pote hoya, bIjo mALa jaNAya, trIjo mALa na jaNAya, cotho mALa jaNAya vigere Ane sAMtara avadhijJAna kahevAya che. jIvananuM amRta 11 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhijJAna badhI dizAmAM sarakhuM nathI hotuM. koi eka dizAmAM vadhAre hoya, bIjI dizAmAM ochuM hoya tevuM banI zake che. thayeluM avadhijJAna, te ja bhavamAM cAlyuM jAya, tevuM paNa banI zake che. zAstromAM vAta Ave che ke munine avadhijJAna thayuM. devalokamAM risAi gayelI indrANIne manAvatA indrane joyo, tethI hasavuM AvyuM-te pramAdathI avadhijJAna cAlyuM gayuM. Ane pratipAtI avadhijJAna kahevAya. keTalAka jIvonuM avadhijJAna utpanna thayA pachI AtmavizuddhinA kAraNe vadhatuM jaI zake che eTale ke pahelA ochuM hoya, pachI vadhe. Ane vardhamAna avadhijJAna kahevAya. - keTalAka jIvonuM avadhijJAna utpanna thayA pachI doSo AdinI azuddhinA kAraNe ghaTI zake che eTale ke pahelA vadhAre jue, dhIme dhIme ochuM jaNAya. Ane hIyamAna avadhijJAna kahevAya. avadhijJAnathI dareka padArthanA jaghanyathI cAra paryAya-varNa-gaMdha-rasasparza ane utkRSTathI asaMkhya paryAya jaNAya che. jJAnanuM svarUpa Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ autpAtikI buddhi vanayikI buddhi 1. vidyAdhyayana rAjA kA Adeza 3.do prakAra ke uttara zilA maMDapa 2. vRddhA kA prazna 5. vinIta kA sammAna 4. putra milana bhayabhIta meMDhA 'azvatanizrita matijJAna kukuTa-yuddha-zivANa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI zakaTAra avAya kI sthiti azrutanizrita matijJAna pAriNAmikI buddhi avagraha nandarAjA vararuci 20 Ba dhAraNA IhA maMtrI putrI yakSA apamAnita vararuci zruta-nizcita matijJAna Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhi jJAnanA bheda avadhi jJAna ke bheda 1. AnugAmika avadhijJAna avadhi jJAna ke bheda anAnugAmika avadhijJAna varddhamAna hIyamAna hIyamAna apratipAti avadhijJAna pratipAtika avadhijJAna Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtoM naraka bhUmi bhava pratyAtika avadhijJAna cAroM jAti ke deva manaHparyava jJAna bhAva taraMga bhAva taraMge va taraMgeM guNa pratyAyika manaH paryavajJAnI kalpAtIta deva bhAva taraMge manaH paryavajJAnI saMjJI tiryaJca bhAva vizuddhi janya cagati meM zubha bhAva janya Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matijJAna nahi indriya ane mana dvArA, zratane anusaryA vinA je jJAna thAya che, te matijJAna kahevAya che. matijJAnanA be bheda che. 1) cutanizrita matijJAna 2) azrutanizcita matijJAna, emAM zrutanizcita matijJAnanA 4 prakAra paDe che. 1) avagraha - je vastuno bodha thavAno che te vastu ane bodha karanAra indriyano saMbaMdha thatA je aspaSTa bodha thAya che, te avagraha kahevAya che. - (Grasping Power) vastutaH avagrahano samAveza "darzana' mAM thAya che. avagrahanA be bheda che. a. vyaMjanAvagraha - vastu ane indriyano saMbaMdha. jema ke kAnamAM zabdo athaDAvA. A vyaMjanAvagrahano kALa eka aMtarmuhUrtano che. ba. arthAvagraha - vyaMjanAvagrahanA aMte thato vastuno aspaSTa bodha. kaMika thayuM' evA svarUpano arthAvagrahano kALa eka samayano che. 2) ihA-arthAvagraha thayA bAda vicAraNA-zuM thayuM? tevI. (Logic Power.) 3) apAya - ihA pachIno nizcaya-"koika avAja Avyo" vi. rUpa. - (Decision Power) apAya thayA pachI pharI pAchI IhA thAya che. "zeno avAja Avyo ?' vi. rUpa. pharI pAcho apAya thAya che-"mANasano' pharI pAchI ihA thAya che-kono ? strIno ke puruSano ?' pharI pAcho apAya... Ama cAlyA kare che jyAM sudhI zakya teTalo spaSTa bodha thAya. sauthI pahelA je arthAvagraha thayo-(kaMika thayuM), te neyika arthAvagraha kahevAya che. (je "darzana' rUpa che, 1 samayano che.) tyArabAda IhA ane apAya thAya che. pachI pharI thatI ihA mATe pahelo apAya ja avagraha rUpa bane che, tene vyAvahArika arthAvagraha kahevAya che-je aMtarmuhUrta samayano che ane "jJAna" rUpa che. 4) dhAraNA - vastunA nirNayanI daDhatA(Memory Power) dhAra- - NAnA 3 prakAra che. a. avizruti - apAya thayA bAda, tenuM vAraMvAra + satata punarAvartana thavuM te. jema koi vastune barAbara yAda rAkhavI hoya to dhArI-dhArIne jovAmAM Ave che. jIvananuM amRta Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba. vAsanA - avicyutinA kAraNe AtmAmAM paDI jatA saMskAra. ka. smRti - nimitta maLavAthI saMskAranuM jAgaraNa thatAM thatuM smaraNa. ApaNo anubhava che ke vastunuM jJAna thavA chatAM jo tenA 52 vyavasthita dhyAna apAyuM na hoya to lagabhaga bhUlI javAya che, smRti thatI nathI, tenuM kAraNa e ja che ke avicyutinA abhAve saMskAra paDatA nathI. saMskAra asaMkhyakALa sudhI AtmA para rahI zake che. navo janmelo bALaka bhUkha zamAvavA stanapAna kare che, tyAre pUrvabhavonA saMskArane kA2Ne ja tevA prakAranI pravRtti ka2vAnuM jJAna ene thAya che. saMskAro jeTalA gADha hoya. teTalI smRti tarata thAya che-lAMbA kALa pachI paNa thAya che. saMskAro nabaLA hoya to yAda karavA mahenata karavI paDe, lAMbA kALa pachI yAda na Ave. mRtyu ane janma evI ghaTanAo che ke ghaNAkharA saMskAro naSTa thai jAya che, chatAM atyaMta gADha saMskAra paDI gayA hoya to pachInA bhavamAM paNa pUrvabhavanI ghaTanAonuM smaraNa thAya che, jene jAtismaraNa jJAna kahevAya che. vartamAnamAM paNa ghaNA jIvone jAtismaraNa jJAna thayeluM jovA maLyuM che. jAtismaraNa jJAnathI pUrvanA saMkhyAtabhavonuM jJAna paNa thai zake che. jAtismaraNajJAnanA dRSTAMta - zikArInA tIrathI ghAyala thayelI samaDIne mRtyu samaye muni bhagavaMte navakAra saMbhaLAvatA marIne zrIlaMkAmAM rAjakumArI banI... rAjasabhAmAM bhAratathI AvelA zreSThine chIMka AvatAM 'namo arihaMtANaM' bolyA, te sAMbhaLatA rAjakumArIne pUrvabhavamAM sAMbhaLelA navakAranA saMskAro jAgrata thayA, jAtismaraNa jJAna thayuM. pratibodha pAmI, potAnA mRtyusthaLe AvIne zakunikAvihAra (samaDIvihAra-bharUca) jinAlaya baMdhAvyuM. valkalacIrIne potAnA tApasapaNAMnAM kamaMDala vi. 52nI dhULane sApha karatAM pUrvabhavamAM sAdhupaNAMmAM karelAM paDilehaNanA saMskAro jAgrata thayA. jAtismaraNa jJAna thayuM. zubha pariNAmothI tyAM ja kevaLajJAnanI prApti thai. jAtismaraNa paNa eka prakAranI smRti-dhAraNAno ja bheda che. A cAre prakAranuM matijJAna pAMca indriya ane manathI thAya che, tethI badhAnA 6-6 prakAra thAya che. 1) sparzanendriya (tvacA / cAmaDI)thI thatuM spArzana matijJAna. (jIbha)thI thatuM rAsana matijJAna. 2) rasanendriya 3) ghrANendriya (nAka)thI thatuM prANaja matijJAna. 14 jJAnanuM svarUpa Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4) cakSurindriya (AMkha)thI thatuM cAkSuSa matijJAna. 5) zrotrendriya (kAna)thI thatuM zrotra matijJAna. 6) manathI thatuM mAnasa matijJAna. temAM cakSurindriya ane manathI vastunuM jJAna thAya tyAre cahyuM ke mana sAthe vastuno saMbaMdha thato nathI. jema ke dUra rahelA parvato vigere paNa AMkhathI dekhAya che ane devaloka vigere paNa manathI vicArI zakAya che, eTale cAkSuSa ane mAnasa matijJAnamAM vyaMjanAvagraha hoto nathI. tethI ja cahyuM ane mana aprApyakArI kahevAya che, arthAt dUra rahelI vastuno bodha karanAra che. bAkInI cAra indriyo prApyakArI che, arthAt vastuno saMbaMdha thayA pachI ja teno bodha kare che. prazna - avAja to dUrathI paNa saMbhaLAya che. uttara - sAunDa prapha rUmamAM thayelo avAja bahAra saMbhaLAto nathI. te batAve che ke avAjanA yugalo kAna sudhI pahoMce to ja avAja saMbhaLAya che. te rIte dUra rahelI vastunI sugaMdha ke durgadha Ave che, tenuM kAraNa paNa tenA pugalo nAka sudhI pahoMce che te che. tethI TAiTa peka DabImAM rAkhela vastunI gaMdha bahAra AvatI nathI. (tevI ja rIte taLAva vi.nI najIka ThaMDaka anubhavAya te spArzana jJAna ke dUra raMdhAtI vastunA svAdano anubhava thAya te rAsana matijJAna mATe paNa samajI levuM.) Ama vyaMjanAvagrahanA cAkSuSa-mAnasa choDIne 4, arthAvagraha-ihAapAya-dhAraNAnA 6-6 ema kula 28 bhedo matijJAnanA thAya che. sparzanendriya dvArA vadhumAM vadhu 9 yojana dUra rahelI vastunuM spArzana matijJAna thaI zake che. rasanendriya dvArA 9 yojana, dhrANendriya dvArA 9 yojana, cakSurindriya dvArA 1 lAkha yojanA ane zrotrendriya dvArA 12 yojana dUra rahelI vastunuM jJAna thai zake. cakSurindriya mATe kahelI 1 lAkha yojanAnI maryAdA, je vastu pote aprakAzita che, tenA mATe che. sUrya-caMdra vi. svayaM prakAzita evI vastuo to vadhu dUrathI paNa joi zakAya che. jaina darzana pAMca indriya dvArA sparza-rasa vi. guNanI jema dravyanuM paNa jJAna svIkAre che. dA.ta. moDhAmAM mUktA ja "A mIThuM (Salt) che" evuM jJAna thAya che. naiyAyiko mAtra sparzanendriya ane cakSurindriyathI ja dravyanuM jJAna mAne che. jIvananuM amRta Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna manane avagrahAdi zI rIte thAya ? uttara - svapnamAM thAya che, te anubhavasiddha che ja. A 28 prakAranA matijJAnanA darekanA 12-12 bheda paDe che. - 1) bahu - ghaNAM badhA avAja ekasAthe saMbhaLAya to dareka avAjane oLakhI zake. 2) bahuvidha - je avAja saMbhaLAyo, tenA aneka guNadharmo-mITho, jADo, tINo vi. ne jANI zake. 3) kSipra - tarata ja-jhaDapathI oLakhI jAya. 4) nizcita - koi cihna hoya to ja oLakhI zake. jema ke dhajAthI maMdira oLakhAya. (koi hint maLe to oLakhI jAya) 5) asaMdigdha - potAnA jJAnamAM zaMkA na hoya. khAtarIbaddha rIte kahe. 6) dhruva - dareka vakhate ekasarakhI rIte jANe. A 6 ane tenAthI viparIta 6 - abahu, abahuvidha, akSipra, anizrita, saMdigdha ane adhruva (eno artha saraLa che.) ema kula 12 bheda thAya. kula 28 4 12 336 bheda matijJAnanA thayA. azrutanizrita matijJAna = cAra prakAranI buddhi te azrutanizrita matijJAna kahevAya che. 1) vaiyikI - guruno, vaDIlono vinaya karavAthI jJAnAvaraNano viziSTa kSayopazama thAya che. tenAthI je buddhi utpanna thAya che, te vainayikI buddhi kahevAya che. A buddhi kevI hoya ? te samajavA zAstramAM dRSTAMta ApeluM che. eka ja guru pAse be ziSyoe jJAna meLavyuM. chatAM eka vidyArthI guruno vinaya nahoto karato to tene zAstrIya padArthonA rahasyono viziSTa bodha na thayo. jyAre bIjo ziSya gurUno vizeSa vinaya karato hato. mAtra bAhya vinaya ja nahi, tenA romaromamAM gurU pratye viziSTa bahumAnabhAva hato. pariNAme zAstronA viziSTa rahasyone te pAmI zakyo. tenI buddhi evI viziSTa thai gai ke jenA kAraNe te je kAMi kahe te satya TharavA lAgyuM. eka vAra eka DosImAe A baMne jaNane pUchuM ke, '"mAro dIkaro ghaNA varSothI paradeza gayo che. tenA koi samAcAra nathI. te kyAre Avaze ?'' tyAM ja tenI pAse rahelo pANI bharelo ghaDo nIce paDyo. phUTI gayo. avinayI jJAnanuM svarUpa 16 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSya kahyuM ke, "ghaDo phUTI gayo che ema sUcave che ke tamAro dIkaro marI gayo che." ane DosIe poka mUkI. paNa vinayI ziSya AzvAsana ApatAM kahyuM ke, "mAjI ! jarAya ciMtA na karo. are ! AnaMda pAmo. tamAro putra tamArA gharanA daravAje AvIne Ubho che. ghaDo phUTatAM mATImAM mATI maLI gai, te e sUcave che ke tamAro dIkaro pAcho tamArI pAse AvI gayo. te rAha jue che. jaldI ghare pahoMco." DosImA ghare pahoMcyAM. kharekhara temano dIkaro paradezathI AvIne temanI rAha joto Ubho hato. 2) kArmikI - koipaNa vastuno vAraMvAra abhyAsa karavAthI temAM je nipuNatA Ave che, te kArmikI buddhi che. suthAra raMdhAthI lAkaDAne chole to sIdhuM sapATa cholAya che. ApaNe cholavA jaie to vAMkuMcUkuM jAya. suthAranI te AvaData te kArmikI buddhi che. thALInRtya vi. aneka dRSTAMto kArmikI buddhinA che. 3) pAriNAmikI - aneka prakAranA anubhavonA AdhAre ghaDAtI buddhi pAriNAmikI buddhi kahevAya che. "gharaDAM gADAM vALe' e kahevata vRddhonI anubhavajanya pariNAmikI buddhine ja jaNAve che. aneka kathAo-prasaMgomAM paNa vRddhonuM zANapaNa jaNAya che. 4) otyAtikI - tevA koi anubhava ke abhyAsa vinA sahaja jakoThAsUjhathI je buddhi utpanna thAya che, te atpAtikI buddhi kahevAya che. autpAtikI buddhi mATe zAstramAM rohakanuM dRSTAMta ApeluM che. rohaka nAmano nAnakaDo bALaka potAnA pitAnI sAthe prathamavAra rAjagRhI nagarI gayo. pAchA pharatAM bhulAI gayelI vastu levA pitA pAchA nagaramAM gayA. nadI kinAre beThelA te rohane, nadInI retamAM AkhI rAjagRhI nagarInuM moDela taiyAra karI dIdhuM ! prathamavAra ja joyelI nagarInuM tarata ja AbehUba rIte moDela taiyAra karI devuM te zuM nAnIsUnI vAta gaNAya ? nagarano rAjA ghoDA upara te tarapha AvI rahayo che, tyAre bahAdura nAno bALaka kahe che, "koNa cho ? tyAM ja UbhA raho. ahIM rAjamahela che. rAjamahelamAM ghoDo na AvI zake !' vagere jIvananuM amRta 17 ... Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane potAnI rAjagRhI nagarIne AbehUba rIte retImAM taiyAra thayelI joine rAjA tenI buddhi upara vArI gayo. pachI to rAjAe aneka rIte tenI buddhinI kasoTI karI. gAmanI bahAra rahelI paththaranI zilAne jarA paNa khaseDyA vinA te zilAno maMDapa banAvavA kahyuM tyAre gAmanA badhA lokonI ciMtA rohake dUra karI. zilAnI ekabAju nIce khADo karIne pIllara Ubho ryo. pachI tenI sAmenI trAMsI bAjunA cheDe zilA nIce khADo karIne pIllara Ubho ryo. be pIllaranA sahAre TakelI zilAnI nIcenA bAkInA be cheDe paNa nIce khADo karAvIne pIllara karAvI dIdhA. pachI nIce badhe khADo karAvyo. ane e rIte zIlA nIce maMDapa taiyAra thai gayo. tyAra pachI to te rAjAe tenI buddhi-cAturInI aneka parIkSA karI. darekamAM tarata ja rohake potAnI buddhithI ukela ApI dIdho. pUrve kahelA matijJAnanA 336 bheda Rtanizcita matijJAnanA che. temAM azrutanizcita matijJAnanA A 4 bheda umeratAM kula 340 bheda matijJAnanA che. prazna - tame zarUAtamAM ja jaNAvyuM ke "zrutane anusaryA vinA je jJAna thAya te matijJAna' have matijJAnanA 336 bheda tame kRtanizrita matijJAnanA jaNAvo cho. to temAM paramArtha zuM che ? uttara - AgaLa mati-zrutano bheda jaNAvatI vakhate samajAvazuM ke matijJAna thAya tyAre zabdane anusarIne jJAna nathI thatuM, tethI te zrutAnusArI nathI. - have temAM je matijJAna thavuM, te pUrve kyAreya paNa zrutajJAna rUpe thayuM hoya, tenA saMskArathI atyAre zabdanA anusaraNa vinA ja matijJAna thAya te zrutanizcita gaNAya. dA.ta. nAnA bALakane gAya dekhADIne kahevAya ke "A gAya che tyAre zrutajJAna thAya che. pachI vAraMvAranA saMskArathI moTA thayA pachI gAya dekhAtAM ja "A gAya che' evuM jJAna thAya te matijJAna che, paNa te zrutanA saMskArathI thayuM hovAthI zrutanizcita che. jenuM zrutajJAna pUrve kyAreya thayuM ja nathI, chatAM viziSTa kSayopazamathI - buddhithI jJAna thaI jAya (jema upara buddhinA dRSTAMtamAM batAvyuM tema) to te azrutanizcita matijJAna che. matijJAnano utkRSTa kALa samyakatvanA utkRSTa kALa jeTalo sAdhika 66 sAgaropama che. jJAnanuM svarUpa Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matijJAnI jIvo jaghanya ane utkRSTathI kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA che. pratibhA, buddhi, AvaData, dakSatA, indriyonI viziSTazakti (cAnA bagIcAmAM rakhAtA mANaso-je dareka cAnI quality judI pArakhI zake che, pagInI nirIkSaNazakti ityAdi...) matijJAnarUpa ja che. matijJAnanuM utkRSTa aMta2 dezona ardhapudgalaparAvarta jeTaluM che. arthAt matijJAna pAmyA pachI nAza pAme (mithyAtve javAthI ajJAnarUpa bane) to paNa utkRSTathI teTalA kALa pachI avazya punaH matijJAna pAme. mati-zrutano bheda - zabdane anusarIne thatuM jJAna, te zrutajJAna che. zabdane anusaryA vinA thatuM jJAna te matijJAna che. dA.ta. AMkhathI ghaDo joyo. tenAthI thatuM ghaDAnuM jJAna te cAkSupa matijJAna. ghaDAne aDavAthI sparzathI thAya te paNa ghaDAnuM spArzana matijJAna. ghaDAno raNakArabharyo avAja sAMbhaLavAthI ghaDAnuM jJAna thAya te paNa ghaDAnuM zrotra matijJAna... pANInA mATIyukta viziSTa svAdanA AdhAre ghaDAnuM jJAna thAya te paNa rAsana matijJAna. pANImAM mATInI sugaMdha AvavAthI ghaDAnuM jJAna thAya te paNa ghrANaja matijJAna. manathI panihArIno vicAra karatAM ghaDAnuM jJAna thAya te ghaDAnuM mAnasa matijJAna. alabatta ahIM paNa ghaDAnuM jJAna thayA pachI, tenuM nAma 'ghaDo' evA zabdanuM paNa jJAna thAya che, paNa ghaDArUpa padArthanuM jJAna, 'ghaDo' evA zabdanA jJAna vinA ja thai jAya che. tethI te matijJAna che. jyAre koi 'ghaDo' ema bole, tyAre pahelA kAnathI 'gha' ane 'Do' evA akSaronuM jJAna thAya che, te zrotra matijJAna che. tyArabAda ghaDArUpa padArthanuM jJAna thAya che, te 'ghaDo' zabdanA AdhAre thatuM hovAthI zrutajJAna che. te rIte, pustakamAM lakhelA 'ghaDo' evA akSarone joine pahelAM te zabdanuM cAkSuSa matijJAna kSaya che. pachI tenA AdhAre ghaDArUpa padArthanuM jJAna thAya, te zrutajJAna che. prazna A rIte to zrutajJAna zrotrendriya ane cakSurindriyathI ja thaze. uttara - sparzathI paNa akSaronuM jJAna thAya che. aMdhajano breila lipi dvA2A akSaronuM jJAna kare che ane pachI tenA AdhAre temane zrutajJAna thAya che. jIvananuM amRta 19 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasanendriyathI zrutajJAna A rIte thai zake. koI aMdha vyaktinI sAme be zarabata mUkyA ane kahyuM ke je khATuM che te lIMbunuM che ane gaLyuM che te goLanuM che. have te koipaNa eka zarabata pIve che. tene svAda khATo jaNAya che. eTale tarata tene kahenAra vyaktinA zabdo yAda Ave che ke "je khATuM che, te lIMbunuM che ane tethI tene "A zarabata lIMbunuM che" evuM jJAna thAya che, te kahenAra vyaktinA zabdonA AdhAre thAya che, tethI zrutajJAna che. | (ApaNane zarabata pIvAthI khATuM jaNAya ane koipaNa zabdo yAda ryA vinA svAda parathI ja lIMbunuM hovAnuM jJAna thAya to te rAsana matijJAna che.) ApaNe evuM ghaNIvAra anubhavIe chIe ke koinA pUrve sAMbhaLelA zabdo kAnamAM athaDAtA hoya tevI smRti thAya che. tenA AdhAre thatuM jJAna zrutajJAna ja che. tema gokhelI koi vastu yAda karatI vakhate najara sAme pustakanA pAnA pharatA hoya, tenA zabdo vaMcAtA hoya tevI smRti thAya che. tenA AdhAre thatuM jJAna paNa zrutajJAna che. A rIte ghANAja zrutajJAna paNa samajI zakAya che. abhilANa-anabhilApya padArtho A jagatamAM ghaNA padArtho evA che jeno anubhava karI zakAya che, paNa varNana karI zakAtuM nathI. dA.ta. goLa mITho che, sAkara paNa mIThI che. paNa bannenI mIThAzamAM taphAvata che. koi be vaccenA taphAvatanuM varNana karavAnuM kahe to te zakya nathI. ema ja kahevuM paDe ke "cAkhI lo, khabara paDI jaze.' A mIThAzano taphAvata e varNavI na zakAya tevI cIja che AvA badhA ja paryAyo-anabhilAya kahevAya che. anabhilApya paryAyo zabdathI vAcya na hovAthI te zrutajJAnano viSaya banI zakatA nathI. arthAt zrutajJAnathI jANI zakAtA nathI. paNa matijJAnathI jANI zakAya che. (kevaLajJAnathI paNa jANI zakAya che.) abhilApya bhAvo karatAM anabhilAkha bhAvo anaMta gaNA che. abhilApya bhAvo zabdathI vAcya hoya che, paNa e badhA bhAvo zrutarUpe (14 pUrvamAM) gUMthavAmAM AvyA nathI. abhilAkha bhAvono anaMtamo bhAga ja RtarUpe gUMthavAmAM Avyo che. zAnanuM svarUpa Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ii zrutajJAna para zrutane anusarIne indriya ane mana dvArA thatuM jJAna te zrutajJAna che. zrutajJAnanI utpatti - tIrthakara bhagavaMto kevaLajJAna thayA pachI zAsananI sthApanA samaye yogya ziSyone gaNadhara pade sthApe che. tyAre prabhu temane upanna ivA vigame che vA dhuve i vA' e pramANenI tripadI Ape che. je AkhA jagatanA svarUpane jaNAve che. pUrvabhavanI ArAdhanAnA kAraNe gaNadhara bhagavaMtone A tripadInA zravaNathI jJAnAvaraNa karmano viziSTa kSayopazama thAya che ane dvAdazAMgI-bAra aMga rUpa samasta zrutajJAnanI racanA kare che. paramAtmA temanA para vAsakSepa karIne e dvAdazAMgIne adhikRta kare che. Ama zrutajJAnanA arthathI prarUpaka tIrthakara bhagavaMta che. zabdathI racayitA gaNadhara bhagavaMto che. jeTalA gaNadhara bhagavaMto hoya, te badhA dvAdazAMgI race che. badhAnI dvAdazAMgI zabdathI judI judI hoya che. mahAvIra svAmI bhagavaMtanA 11 gaNadharo vacce sUtrathI bhinna bhinna 9 dvAdazAMgI racAi hatI. tethI ja 9 gaNa hatA. paraMtu sudharmAsvAmI sivAyanA bIjA badhA gaNadharonI paraMparA lupta thai, kAraNake te badhA potAnA ziSyo sudharmAsvAmIne soMpIne gayA. tethI mAtra sudharmAsvAmI bhagavAnanI racelI dvAdazAMgInI paraMparA TakI. judA judA tIrthaMkaranA zAsanamAM dvAdazAMgI zabdathI judI judI hoya che paNa arthathI to samAna ja hoya che. tripadIno artha - upanne i vA - dareka padArtha utpanna paNa thAya che. ' vigame i vA - dareka padArtha nAza paNa pAme che. dhuve che vA - dareka padArtha sthira paNa rahe che. dA.ta. sonAnI gInImAMthI hAra banAvyo to te padArtha hAra rUpe utpanna thayo, gInIrUpe nAza pAmyo ane sonA rUpe sthira rahyo. A rIte dareka padArtha-dareka ghaTanAmAM A traNe samAyelA che. dvAdazAMgI - bAra saMkhyAne jaNAvato saMskRta zabda dvAdaza che. jIvananuM amRta Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra aMgo hovAthI tene dvAdazAMgI kahevAya che. gaNi = AcArya bhagavaMtonuM te piTaka = nidhAna - khajAno hovAthI tene gaNipiTaka paNa kahe che. jagatamAM te prakRSTa = zreSTha vacana hovAthI pravacana paNa kahevAya che. dRSTivAda-cauda pUrvo - sauthI prathama bAramAM aMga-dRSTivAdanI racanA karAya che, jenI aMdara cauda pUrvo AvelA che. pahelA pUrve) racanA thai hovAthI tene pUrvo kahevAya che. pUrvo saMskRtamAM che ane ativizALa che. tenuM pramANa zAstromAM A rIte jaNAvyuM che. mahAvideha kSetranA 6 gAu(12 mAila)nA zarIravALA hAthInA vajana pramANa zAhInI bhUkI lai, temAMthI zAhI banAvIne jeTaluM lakhI zakAya, teTaluM paheluM pUrva che. bIjA pUrvane lakhavA 2 hAthInA vajana pramANa zAhI joie. trIjA pUrvane lakhavA 4 hAthInA vajana pramANa zAhI joie. cothA pUrvane lakhavA 8 hAthInA vajana pramANe zAhI joie. Ama bamaNuM bamaNuM karatA javuM. cauda pUrvone lakhavA kula 16,383 hAthInA vajana pramANa zAhI joie. dRSTivAdamAM jagatanuM badhuM zruta samAi jatuM hovAthI tene sarvAkSarasaMnipAtI kahevAya che. code cauda pUrvone bhaNanAra utkRSTa zrutajJAnI-zrutakevalI kahevAya che. temanI dezanA kevalajJAnI jevI ja hoya che. kevalI bhagavaMta jejevuM-jeTaluM bolI zake teTaluM badhuM ja zrutakevalI bolI zake che, kAraNake zabdathI kahI zakAya te badhuM teo jANe che. koipaNa praznonA javAba ApI zake. asaMkhya bhavo jANI zake-kahI zake. badhA cauda pUrvIonuM zabda rUpa dravyazrutajJAna sarakhuM hoya che. paNa tenAthI thatuM bhAvazrutajJAna to vadhatuM-ochuM paNa hoya che. eka cauda pUrva karatAM bIjA cauda pUrvInuM bhAvazrutajJAna anaMtagaNuM vadhAre paNa hoi zake che. cauda pUrvIne paNa koi padArthamAM sUkSma zaMkA thAya to AhArakalabdhi hoya to AhAraka zarIra banAvIne viharamAna tIrthaMkara pAse mokalIne pUche. A avasarpiNImAM arthathI chellA 14 pUrvadhara bhadrabAhusvAmI thayA. jJAnanuM svarUpa Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrathI chellA 14 pUrvadhara sthUlibhadrajI thayA. chellA 10 pUrvadhara vajasvAmI thayA. kALanI sAthe saMghayaNa hIna thatAM smRti maMda thatI gai, tethI pUrvo lupta thatA gayA.. hAla ekapaNa pUrva vidyamAna nathI. mithyAtva rahelo jIva vadhumAM vadhu 9aaaa pUrva bhaNI zake che. 10muM pUrva saMpUrNapaNe samakitI ja jANI zake. abhavya jIva paNa 9aaaa pUrva bhaNI zake. agiyAra aMga - dRSTivAdanI racanA pachI gaNadhara bhagavaMto 11 aMga race che. je prAkRta (= sAmAnya lokonI bhASA)mAM hoya che, jethI AbAlagopAla sahu samajI zake. paheluM aMga AcArAMga sUtra che, jemAM 18,000 pada hatA. 1 pada = 51, 08, 86, 840 zloka + 28 akSara, 1 zloka = 32 akSara. A rIte agiyAre aMgo vizALa hatA. chaThThA aMga jJAtAdharmakathAmAM 3 karoDa kathAo hatI. paNa kALanA prabhAve dhIre dhIre lupta thatAM badhAnA aMzamAtro bacyA che. aMgabAhya zruta - gaNadhara bhagavaMto paNa aMga sivAyanA Avazyaka vigere sUtronI racanA kare che ane bIjA jJAnI bhagavaMto paNa bIjA upAMga, prakIrNaka sUtro vigerenI racanA kare che, te aMgabAhya zruta gaNAya che. 12 aMga ane bIjA 72 sUtro ema kula 84 sUtro Agama tarIke prasiddha che. temAM hAla 45 Agamo vidyamAna che. 1) 11 aMga 2) 12 upAMga 3) 10 pannA (prakIrNaka sUtra) 4) 6 chedasUtra 5) 4 mULasUtra 6) naMdIsUtra ane anuyoga dvArA A Agamo bhaNavAno mukhya adhikAra yogohana karIne adhikAra prApta karI cUkelA sAdhu bhagavaMtone ja che. sAdhvIjI bhagavaMtone keTalAka Agamo ane zrAvakone amuka ja Agamo jANavAno adhikAra che. paMcAMgI - A badhA Agamo gaMbhIra arthavALA che. kALanI sAthe samajaNa zakti ghaTavAthI tene saraLa karatuM bIjuM zruta paNa racAyuM temAMjIvananuM amRta 232 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1) niryukti - aMtima 14 pUrvadhara bhadrabAhu svAmIe aneka sUtro para niryuktinI racanA karI. je prAkRta bhASAmAM gAthAbaddha che. 2) bhASya - kALakrame tenA para prAkRtamAM gAthAbaddha vistRta vivecano racAyA je "bhASya' tarIke oLakhAyA. jinabhadragaNi kSamAzramaNa vigere bhASyanA racayitA che. 3) cUrNi - prAkRtamAM saLaMga gadya rUpe racAyeluM vivecana te cUrNi kahevAya che. jinadAsagaNi mahattara vigere mukhya cUrNikAro che. 4) vRtti, TIkA - saMskRta vivecana vRtti kahevAya che. haribhadrasUri ma., abhayadevasUri ma. vi. mukhya vRttikAro che. A mULa sUtra ane uparanA cAra maLIne AgamanA pAMca aMga bane che. e sivAya dIpikA, avacUri vi. saMkSipta saMskRta vivecano paNa hoya che. uparAMta svataMtra prakaraNAdi aneka graMtho che. karoDo zloka pramANa zrutajJAna Aje paNa upalabdha che. hajAro prato kadAca evI che ke je eka vAra vaMcAi nathI. chellI 4-5 sadIomAM kALane anusAra mahopAdhyAya vinayavijayajI ma., mahopAdhyAya yazovijayajI ma., vIravijayajI ma. vigere aneka jJAnI puruSoe gujarAtI bhASAmAM paNa rAsa, pUjA, TabA, stavana, sAya vigere aneka graMthonI racanA karI che. hAlamAM paNa aneka vidvAno saMskRta bhASAmAM hajAro zloka pramANa sarjana kare che. cAra anuyoga - A saMpUrNa zruta cAra anuyogamAM vaheMcAyeluM che. 1) dravyAnuyoga - jemAM lokanuM ane temAM rahelA padArthonuM svarUpa jaNAvAyuM che. dA.ta. bhagavatI sUtra vigere. 2) caraNakaraNAnuyoga - jemAM heya-upAdeya arthAt AcaravA yogya, choDavA yogya kAryonuM varNana che. dA.ta. AcArAMga sUtra vigere. 3) dharmakathAnuyoga - jemAM kathA-vArtAo-caritro che. dA.ta. jJAtAdharmakathA. 4) gaNitAnuyoga - jemAM sUrya-caMdra vi.nI gatinA gaNita vigere batAvAyA che. dA.ta. sUryaprajJapti vigere. jJAnanuM svarUpa Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmAM caraNakaraNAnuyoga mokSamArgamAM sAkSAt upayogI che. te to spaSTa che. tethI te pradhAna che. bAkInA anuyoga tenI rakSaka vADa samAna kahevAyA che. caraNakaraNAnuyogamAM kahelA padArthone saraLatAthI samajavA, yAda rAkhavA, daDha karavA dharmakathAnuyoga upayogI che. ApaNe anubhavIe chIe ke dRSTAMta dvArA padArtha jaladI ane sArI rIte samajAya che. jema supAtradAnanuM phaLa koie kahyuM hoya te bhUlI javAya che, paNa zAlibhadrane supAtradAnanA prabhAve 99 devatAi peTI roja utaratI hatI, te vAta bhUlAtI nathI. dravyAnuyoga paNa aneka rIte upayogI che. a. caraNakaraNAnuyogane samajavA mATe dravyAnuyoganuM jJAna jarUrI che. dA.ta. jIvahiMsA tyAjya che. te caraNakaraNAnuyogamAM Avaze. paNa jIva kyAM che, kyAM nathI ? zenAthI hiMsA thAya ? vi. vAto dravyAnuyogamAM Avaze. tenA vinA e upadezanuM pAlana zakya nathI. ba. dravyAnuyogamAM UMDANa ghaNuM hoya che. tenA ciMtanamAM mana atyaMta ekAgra banI jAya che. tethI saMkalpa-vikalpono nAza thAya che ane pracura karmanirjarA thAya che. utkRSTa gaNAtA zukladhyAnamAM dravyAnuyoganA AdhAre ja ciMtana thatuM hoya che.' A apekSAe dravyAnuyogane zreSTha gaNavAmAM Avyo che. ka. dravyAnuyogamAM batAvelA sUkSma padArthothI prabhunI sarvajJatA para daDha zraddhA thAya che. samyagdarzana nirmaLa thAya che. tema syAdvAdanA abhyAsathI paNa samyagdarzana nirmaLa thAya che. gaNitAnuyogano upayoga zubhakAryo mATe zubha muhUrta jovA Adi mATe thAya che. aMtima 10 pUrvadhara vajasvAmI thayA. temanA pachI AryarakSitasUri ma. 9o pUrve ja bhaNI zakyA. temaNe joyuM ke temanI pachInA sAdhuo teTaluM paNa yAda rAkhI zakatA na hatA. te kALe cAre anuyoga dareka sUtramAM hatA, paNa maMdabuddhinA kAraNe te samajavA agharA paDatA hovAthI AryarakSitasUri mahArAje cAre anuyoga judA karI nAkhyA ane tenA sUtro nizcita karI dIdhA. jIvananuM amRta 25 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArgamAM zrutajJAnanI upayogitA - mokSamArga samyagdarzana, jJAna ane cAritrarUpa che. tethI jJAna mokSamArgamAM anivArya che. jJAnathI samyagdarzananI prApti thAya che. samyagdarzananA kA2Na rUpe adhigama-gurUno upadeza batAvAyo che, je zrutajJAna rUpa che. tema jJAnathI samyagdarzananI nirmaLatA thAya che, te pUrve jaNAvyuM che. cAritranA pAlana mATe paNa jJAna Avazyaka che. zAstrakAre kahyuM ja che - 'paheluM jJAna ane pachI dayA.' jene AcAranuM jJAna nathI te AcAra pALe zI rIte ? jene jIvo kyAM che te khabara nathI, te jIvone bacAve zI rIte ? jJAna vinA cAritranuM pAlana zakya nathI. eTale ja zAstrakAroe Thera-Thera jJAnane prAdhAnya ApyuM che. sAdhu bhagavaMtone divasa-rAtamAM thaine pAMca prahara (15 kalAka) svAdhyAya ja karavAno che. jJAna bhaNavA mATe jarUra paDe to lAMbA vihAro karIne (temAM anivAryapaNe doSo sevavA paDe to sevIne paNa) dUra sudhI javAno upadeza karavAmAM Avyo che. sthUlabhadra svAmI vigere bhaNavA mATe nepALa gayA hatA. hIrasUrijI mahArAja dakSiNamAM devagiri, yazovijayajI upAdhyAya kAzI gayA hatA. potAnA guru bhaNAvI zake tema na hoya to temanI rajA laine bIjAnI pAse bhaNavA javAnI paNa chUTa ApavAmAM AvI che. paryApta pramANamAM abhyAsa karI cUkelA sAdhune 'gItArtha' kahevAmAM Ave che. je sAdhu 'gItArtha' nathI tene svataMtra vicaravAnI manAi karavAmAM AvI che. gItArthanI AjJAmAM rahevuM ane badhuM ja temane pUchIne, temaNe kahyA mujaba ka2vuM pharajiyAta che. sAdhune tapa paNa e rIte ja karavAno che, jethI jJAnanI-svAdhyAyanI hAni na thAya. vihAra ane sthiratA mATenI kSetronI pasaMdagI karavAmAM paNa jJAnanI hAni na thAya, te jovAnuM zAstrakAroe jaNAvyuM che. ghaNAM sAdhuo sAthe vicare temAM ghaNAM doSonI saMbhAvanA hoya che. jJAnanuM svarUpa 26 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM temAM jJAnanI vRddhi thatI hovAthI teno ja upadeza karavAmAM Avyo che. Ama sarvatra jJAnane prAdhAnya ApavAmAM AvyuM che. Atmahitecchu jIvoe jJAnaprApti-vRddhi ane rakSaNa mATe avazya prayAsa karavo joie. zrutajJAnanA vividha prakAro a. padArtha-vAkyArtha-mahAvAkyArtha-daMparyArtha.. 1. padArtha - zabdonA AdhAre vAkyano artha karavo te. sAdo artha te padArtha che. 2) vAkyartha - prastuta vAkyano je artha thayo, tenAthI bhinna ke viparIta artha dharAvatA bIjA zAstravacanonA AdhAre vicAraNA karavI, prazno UbhA karavA. dA.ta. "jIvahiMsA tyAjya che' AvA zAstravacanano sAdo artha spaSTa che. have pachI vicAre ke zrAvakone to puSpAdi dravyothI prabhunI pUjA karavAnuM kahyuM che. temAM puSyanA jIvonI hiMsA to thAya ja che. to pachI te baMne vAkyo paraspara virodhI thayA. temAM sAcuM zuM ? 3) mahAvAkyartha - vAkyarthamAM upasthita thayelA viruddha artha dharAvatA be vacanono syAdvAda zailIthI samanvaya karavo. uparokta be vacanomAM vicAre ke anubaMdha hiMsA (je rAga-dveSa janita che) ja tyAjya che, prabhupUjAmAM svarUpahiMsA che, anubaMdhahiMsA nathI, tethI te tyAjya nathI. eTabe baMne judI judI apekSAe yogya che. 4) edaMparyArtha - dareka padArthamAM chelle to jinavacana ja aMtima satya che, evuM jJAna. AjJApAlana te ja dharma ane AjJAbhaMga te ja adharma, AvI samajaNa.... uparokta vAtamAM vicAre ke zA mATe prabhupUjAmAM anubaMdhahiMsA nathI ? to kAraNa e ke prabhunI AjJA che ke pUjA karavI-tene kAraNe pUjA kare temAM anubaMdhathI hiMsA nathI. vigere. ba. zrata-ciMtA-bhAvanA jJAna.. zrutajJAna - padArthajJAna rUpa che. ciMtAjJAna - vAkyArtha-mahAvAkyartha rUpa che. bhAvanAjJAna - aidaMparyArtharUpa che. " ka. viSayapratibhAsa - AtmapariNatimatuM - tattvasaMvedana jJAna. jIvananuM amRta 27 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1) viSayapratibhAsa jJAna - mithyAtvI jIvane, jJAnAvaraNa karmanA kSayopazamathI je jJAna thAya, te viSayapratibhAsa jJAna che. temAM padArthanuM jJAna thAya che, paNa te AtmAne hitakara ke ahitakara ? heya ke upAdeya ? tenuM jJAna nathI hotuM. dA.ta. dhanamAM AkhI duniyA kharIdavAnI zakti che, AvuM jJAna hoya, paNa parigraha-lobhane durgatinA kAraNa tarIke na jANe to te viSayapratibhAsa jJAna che. vastutaH te ajJAna ja che. 2) AtmapariNatimatuM jJAna - mithyAtva mohanIya ane jJAnAvaraNa baMnenA kSayopazamathI AtmapariNatimatuM jJAna thAya che. temAM AtmAnA hita-ahitano vicAra hoya che, tenuM sAcuM jJAna hoya che, paNa cAritra mohanIyanA udayane kAraNe AcaraNa na hoya. dA.ta. dhanane durgatinuM kAraNa mAne, paNa choDI na zake. lobha prabaLa hoya. A jJAna avirata samyaktIne hoya. 3) tattvasaMvedana jJAna - mithyAtva mohanIya, jJAnAvaraNa ane cAritra mohanIya traNenA kSayopazamathI A jJAna thAya che. temAM padArthanI sAcI heyatAupAdeyatA jANIne heya padArthono tyAga kare, upAdeyamAM pravRtti kare. A jJAna mukhyatve sAdhu bhagavaMtone hoya che. Da. akSara-akSara zruta i) akSaradyuta - "ka'-"kha" vigere akSarothI thatuM jJAna te akSaradyuta che. akSaranA 3 prakAra che. 1) vyaMjanAkSara - bolAtAM-uccArAtAM "ka" vigere akSaro. 2) saMjJAkSara - lakhAyelA "ka" vigere akSaro. baMnemAM pharaka e che ke bhASA koi paNa hoya, "ka" no uccAra ekasarakho "ka" ja thaze. vyaMjanAkSara samAna ja raheze. jyAre lakhavAmAM juduM juduM Avaze. gujarAtImAM "ka', devanAgarImAM 5' aMgrejImAM 'K' A rIte saMjJAkSara judA judA hoya che. ( 3) labdhi-akSara - zrutajJAnAvaraNano kSayopazama, ke jenAthI akSara sAMbhaLatA ke vAMcatA akSaranuM jJAna thAya, athavA sAMbhaLIne | vAMcIne thatuM akSaranuM je jJAna, te ladhyakSara. 2 zAnanuM svarUpa Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ii) anAra zruta - ucchavAsa-niHzvAsanA avAjathI zokayukta che, tevuM jJAna thAya. bagAsu AvavAnA avAjathI kaMTALo Ave che, kaMTALAjanaka che, tevuM jJAna thAya, A badhuM akSararahita avAjanA sAMbhaLavAthI thatuM hovAthI anakSaradyuta che. i. dravya-bhAvazruta dravyazruta - pustakAdimAM lakhAyelA akSaro ke uccArAtA akSaro. bhAvazruta - te akSaronA AdhAre thatuM jJAna. 2 svAdhyAyanA pAMca prakAra1) vAcanA - guru pAsethI vidhipUrvaka zruta grahaNa karavuM. 2) pRcchanA - jemAM zaMkA hoya te pUchavuM. 3) parAvartana - zrutanuM punarAvartana karavuM (bolIne) 4) anuprekSA - zruta upara ciMtana karavuM athavA mAnasika parAvartana karavuM. 5) dharmakathA - bIjAne upadeza karavo. ajJAnanA traNa prakAra 1) saMzaya - vastuno nirNaya na thAya, zaMkA ja rahe. dA.ta. A doraDuM che ke sApa ? prazna - AvI vicAraNAne to ihArUpa jJAna jaNAvyuM che. uttara - ihA ane saMzayamAM pharaka e che ke je vicAraNAne aMte nirNaya thAya te ihA che, ane jemAM aMte paNa koi nirNaya na ja thAya, zaMkA UbhI rahe te saMzaya che. 2) viparyaya - vastuno viparIta bodha thAya. dA.ta. doraDAne sApa mAnI le. 3) anadhyavasAya - upayoga na hovAthI vastuno bodha ja na thAya. dA.ta. vicAramAM rahelA mANasanI sAmethI koi cIja pasAra thAya to paNa tenuM jJAna thatuM nathI. jJAnanA anya prakAro pratyabhijJA - koi vastune joyA pachI, pharI vAra dekhAya tyAre "A pahelAM je vastu joi hatI, te ja che.' A rIte oLakhI levuM te. jIvananuM amRta 29 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anumiti - je be vastu vacce avinAbhAva saMbaMdha hoya, temAMnI ekane jotA, bIjI paNa che ja evuM jJAna thAya te. [be vastu sAthe ja rahetI hoya, ekanA vagara bIjI na ja rahetI hoya te avinAbhAva saMbaMdha. dA. ta. agninA abhAvamAM dhUmADo na rahe. ] dA.ta. dhUmADo dekhAvAthI ja "Aga lAgI che' tevuM jJAna thai jAya che. * samyagu-mithyA zruta samyak zrata - jaina zAsananA zAstro. mithyA bhRta - anya dharmonA zAstro, lokika graMtho athavA samyak zruta - samakitI jIvanuM jJAna - bhale te koipaNa viSayanuM hoya. mithyA zruta - mithyAtvI jIvanuM jJAna - bhale te jaina dharmanuM hoya. (jJAnAvaraNa karma bAMdhavAnA kAraNo) 1) jJAnanA upakaraNo (pustaka, pena, kAgaLa vi.) nI AzAtanA khAtAM-pItAM-sUtAM vAMcavA. je game tyAM rakhaDatA mUkavA, pheMkavA. * paga lagADavo, thUka lagADavuM. * kAgaLa para khAvuM. * kAgaLa phADavA, sApaDA vigere paDavAthI tUTavA. * upakaraNo tarapha paga karIne anAdarathI besavuM, sUvuM. 2) eMThA moM bolavuM. 3) bahenoe aMtarAya (M.C.)mAM vAMcavuM-lakhavuM vigere. 4) bhaNanArAne aMtarAya karavo. * bhaNato hoya to avAja karavo. (upAzrayamAM mobAila para vAta karavI.) pustaka vigere khovADI, bagADI nAkhavA. * bhaNatAM hoya te samaye viziSTa kAma na hoya to paNa vAto karavI, bolAvavA. 5) bhaNavA-bhaNAvavAnI anukULatA hovA chatAM ALasa karavI. 6) jJAnInI-gurunI-zikSakanI niMdA-avahelanA-mazkarI karavI, temane herAnaparezAna karavA. 7) zrutajJAna-jinavacananI 'A badhuM bogasa che' vigere rU5) niMdA karavI. jJAnanuM svarUpa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. zrutajJAnanuM AdAna-pradAna kare mati vigere cAra jJAnothI vyakti pote jANI zake che, paNa pote jANeluM bIjAne jaNAvavA mATe to zabdono-zrutano ja sahAro levo paDe che. eTale zrutajJAna ja vyavahAramAM upayogI che, sva-para prakAzaka che. tenuM ja AdAna-pradAna thai zake che. tenA AdAna-pradAnano vidhi lezathI jaNAvAya che. pradAna - gItArtha guru ja zrutajJAnanuM pradAna karavAnA adhikArI che. temaNe paNa zrotAnI pAtratA joine ja ApavAnuM che. apAtrane zruta ApanAra ke pAtratAthI vadhu-ochuM ApanAra guru paNa doSanA bhAgIdAra thAya che. bhadrabAhu svAmIe zrutano viccheda svIkArI lIdho paNa sthUlibhadrajInI pAtratA ochI jaNAtAM chellA cAra pUrva arthathI na ja ApyA. pahelI vAramAM sUtra ane sAmAnya artha (zabdArtha) kahevA. bIjI vAramAM niryuklimizrita artha (vizeSArtha) kahevo. trIjI vAramAM saMpUrNa artha kahevo. grahaNa - zrutajJAna gurune AdhIna che-guru pAsethI ja maLe che. eTale ziSyae gurunI sarva prakAre bhakti-vinaya karavA joie. tenAthI ja jJAnAvaraNano kSayopazama thAya che ane jJAna prApti thAya che. vAcanA samaye gurunuM Asana pAtharavuM, temane jarUrI anya sAmagrIo bAjumAM taiyAra rAkhavI, sthApanAcArya padharAvavA, guru padhAre te pahelAM AvI javuM, guru Ave tyAre UbhA thavuM, vidhivat gurune vaMdana karavuM. A badho grahaNa pUrveno vidhi che. hAtha joDIne, vismita-harSasabhara ekAgra citte sAMbhaLavuM, gurunI dareka vAtamAM tahatti karavuM hoMkAro Apavo vigere zravaNano vidhi che. vAcanA pUrNa thayA bAda punaH gurune vaMdana karavuM, sukhazAtA pUchavI, temanA sthAne laI javA, Asana vigere pAtharavuM, sAmagrIo mUkavI paNa vinaya che. pustakamAMthI vAMcIne bhaNavAnuM hoya to paNa graMthakartA ane potAne bhaNavAnI anujJA ApanAra gurune yAda karIne vaMdana karavuM, pustakane bahumAjIvananuM amRta ( 31 ) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ napUrvaka yogya sthAne padharAvavuM vigere rUpa vinaya karavo joie. na samajAya, zaMkA rahe tyAM vinayapUrvaka aucityapUrvaka pUchavuM joie. "gurune khabara nathI-samajAvatA AvaDatuM nathI" vigere svarUpa mAnasika ke vANIthI AzAtanA avazya tyAgavI. - uddeza-samudeza-anuzA - guru ziSyane bhaNAve tyAre A kramathI bhaNAve che. 1) uddeza - pahelAM sUtra saMbhaLAve ane bhaNavAnI rajA Ape. 2) samudeza - ziSya sUtra bhaNe eTale gurune saMbhaLAve. gurune te zuddha-barAbara lAge to punarAvartana karIne-gokhIne yAda karI levA kahe. 3) anujJA - ziSya barAbara gokhI le, zuddha rIte saMbhaLAve eTale pachI te sUtra bIjAne bhaNAvavAnI rajA Ape. asajajhAya - amuka saMyogomAM svAdhyAya karavAno niSedha karavAmAM Avelo che, tene asakjhAya kahevAmAM Ave che. mukhyatve asakjhAya ATalI che. 1) savAre sUryodaya pUrve 48 miniTa. 2) sAMje sUryAsta pachI 48 miniTa. 3) madhyAhna pUrve ane pachI 24 miniTa. 4) madhyarAtri pUrve ane pachI 24 miniTa. 5) traNe comAsI caudaza (kArataka, phAgaNa, aSADa suda 14) nA bapore 12 vAgyAthI vada bIjanA sUryodaya sudhI. 6) caitra ane Aso suda pAMcamanA bapore 12 vAgyAthI vada bIja nA sUryodaya sudhI. 7) akALe (AdrA nakSatramAM sUryanA praveza pUrve) varasAda paDe ke vAdaLAnI gaDagaDATI, vIjaLInA kaDAkA thAya, to tyArathI 2 prahara. 8) sUryagrahaNa ke caMdragrahaNa samaye. (vizeSa gurugamathI jANavI.) 9) 100 DagalAMnI aMdara manuSyanuM zuddha lohI, mAMsa, hADakA, cAmaDI, dAMta vigere paDyA hoya. (mULa sAthenA vALa, kapAi gayelo jIvato nakha) 10) 60 DagalAMnI aMdara paMcendriya tiryaMcanuM kalevara, lohI, hADakA vigere hoya, phUTeluM iMDuM hoya. 3ra jJAnanuM svarUpa Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11) dhUmmasa hoya tyAre. * asakjhAyamAM mukhyatve oNgamA, pUvaghara maharSikRta graMthonuM paThanapAThanAdi karavAnuM nathI. tenuM ja mAnasika parAvartana (bolyA vinA) karavAno niSedha nathI. tema bIjA graMtho, gujarAtI stavano vigerenA paThanAdino paNa niSedha nathI. Ano vistAra gurugamathI jANavo. asakjhAyanA samaye svAdhyAya karavAthI mithyAtvI devatA upadrava kare, tethI svAdhyAya karavAno nathI. ' uccArazuddhi - sUtronA uccAra zuddha karavA joie. azuddha uccArathI arthano anartha thAya ane ghaNAM nukasAna thai zake. azuddha uccAra karanAra eka prakAre sUtrano nAza ja karato hoi, tene sUtra ApavAno ja zAstrakAroe niSedha karelo che. naya-pramANa jJAna - jaina darzana dareka vastumAM anaMta dharmo (alagaalaga prakAranA svabhAva) mAne che. - jyAre vastunA sarvadharmonuM jJAna thAya tyAre te pramANa kahevAya che. prazna - tevuM jJAna to kevaline ja thAya. uttara - samakitI jIvone kevalinA vacana para zraddhA hoya che. tenA dvArA temane paNa je jJAna thAya che, temAM vastunA anaMtadharmono svIkAra hoya che, tethI temanuM jJAna paNa pramANa hoya che. jyAre vastunA koi ekAda dharmanuM jJAna thAya, tyAre te "naya" kahevAya che. - jema ke ghaDo dekhAtAM-A ghaDo che. bhUtakALanI apekSAe mATI (ke anya pANI vigerenA pudgala rUpa) paNa che, bhaviSyakALanI apekSAe ThIkaruM (ke anya pudgalarUpa) paNa che, vigere badhA dharmonuM jJAna hoya te pramANa che. mAtra "ghaDo che' evuM jJAna thAya to te naya che. je nayamAM potAne mAnya dharmano svIkAra hoya ane tenAthI viruddha bIjA dharmonuM khaMDana hoya te "durnaya bane che. dA.ta. "A ghaDo ja che, mATI ke ThIkaruM nathI ja' tevuM mAne to te durnaya che. jIvananuM amRta Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durnayomAMthI ja bIjA badhA (bauddha, sAMkhya vi.) darzanonI utpatti thai che. te abhiniveza | abhigraha rUpa che, mithyAtva che. je nayamAM potAne mAnya dharmathI viruddha dharmanuM khaMDana na hoya te sunaya che. sunaya jainadarzanane mAnya che. vastutaH vyavahAramAM sarvatra nayano ja prayoga thato hoya che. jJAnanuM jJAna - jaina darzananA mate jJAna svaprakAzaka che eTale jJAna pote ja potAne jaNAve che. arthAt jyAre ghaTa dekhAya tyAre "A ghaDo che' evuM jJAna thatAMnI sAthe ja "mane ghaDo dekhAyo | meM ghaDo joyo | mane ghaDAnuM (cAkSuSa mati)jJAna thAya" AvuM jJAna thai ja jAya che. neyAyikonA mate jJAnanuM jJAna-anuvyavasAyajJAna pAchaLathI thAya che. arthAt prathamakSaNe "A ghaDo che" evuM jJAna thayA pachI bIjI kSaNe "mane ghaDAnuM jJAna thayuM' tevuM jJAna thAya che. (jJAnaprAptinA upAyo) 1) jJAna, jJAnI ane jJAnanA upakaraNo (pustaka, pena vi.) pratye hArdika bahumAna. jJAnanuM pUjana. jJAnanA lekhana, chapAi (prinTIMga) vi.mAM Arthika sahayoga. 4) jJAnanI surakSA, vyavasthita saMgraha vi.mAM sahAya arthAt jJAnabhaMDAronI jALavaNI. jJAnI mahAtmAonI aneka prakAre bhakti. 6) jJAnAbhyAsa karanArane sahAya-anukULatA karI ApavI-jagyA, paMDito, pustako vi. sAmagrI upalabdha karavI. 7) pAThazALAmAM bhaNanArane protsAhana, bahumAna. 8) jJAnadAtAnuM bahumAna. 9) jJAnapaMcamI tapa, khamAsamaNa, kAussagna vi. dvArA jJAnanI ArAdhanA. 10) gokhavuM, bhaNavuM, vAMcavuM, punarAvartana karavuM vi. puruSArtha. 11) sArI rIte bhaNelA hoya to bIjAne ALasa vinA samaya ApIne bhaNAvavA. jJAnanuM svarUpa je je Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLajJAna tIna prakAra kI pariSad gurU mahArAjanI pAse jJAnanI prApti 3. durvidagdhA pariSad avinIta zrotA 1. jJAyikA pariSad vidhipUrvaka zrotA anAyikA pariSada avidhiyakta zrotA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nANaM payAsagaM zrI bhuvanabhAnuM padArtha paricaya prakaIBE jainama parivAra SHUBHAY