Book Title: Jain Tithi Darpan
Author(s): 
Publisher: ZZZ Unknown
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010369/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina pustakAlaya vanAramakA jainatithidarpaNa | vIranirvANa saMvat 2439 kA | nRtya )|| AnA DAka sarca 5 taka )|| dharmapraznottaravacanikA | yaha gratha sakaLakArtti AcAyakRta saMskRtameM hai jisakA dUsarA nAma praznotarazrAvakAcAra bhI hai usakI saralavacanikA zrIyutapaDita lAlArAmajI se karAI gaI hai| isameM dazalakSaNadharmapRcchA, zrAvakadharmapRcchA, ramatrayamokSamArgapRcchA, tatvapRcchA, karmavipAkapRcchA aura sajjanacittavallabhapRcchA isaprakAra 6 adhyAya haiM jinameM 1121 prazna aura unake savistara uttara haiM / sarvadazI saya bhAiyoMke samajhaneyogya svAdhyAya karanekeliye bahuta hI upayogI graMtha hai / isameM kAgaja itanA moTA lagAyA hai ki vaisA koI nahIM lagAtA / akSara De aura sudara nirNayasAgara kI TAipameM chapA hai / nildasahita 268 pR. nyo 2) hai / sarvaprakAra kI pustakeM milanekA patAzrIlAlajena mainejara jaina pustakAlaya banArasamiTI / Printed by Gauai Shanker Lal Manager, at the C P Press, Benares Published by Shri Lal Jain Benares Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahile ise pddh'iye| 1 / hamAre yahAse-va ke nirNayamAgarapresa, zrIvekTezvaraprasa, lakSmIvekTe. zvarapresa, jJAnasAgarapresa, hariprasAdamagIrathajIpustakAlaya, tathA kalakatteke jIvAnanda vidyAmAgara, ilAhAvAdake iDiyanapresa, lakhanaUke navalakizorapresa aura kAzIkI nAgarIpracAriNIsabhA, syAdvAdagnnAkara kAryAlaya caukhaMbhApustakAlaya, lAjarasapresa, upanyAsakAryAlaya, upanyAsataraga, bhArgavapustakAlaya Adi samasta chApakhAnoM aura pustakAlayoMka chapahuye samastaprakAra ke hiMdI saskRta praya Thoka * bhAvase milata haiM arthAt vapaIkI pustake babaIke mAtra kalakataMkI pustakeM kakatteke bhAvase milatI haiM / jinako jisaprakArako pustake cAhiye hamAre yahAsa maMgA liyA karai / 2 / hamAre yahAsa kimIko bhI kamIzanahiM diyA jAtA kiMtu khaasko| chapI tathA syAdvAdagnAkara kAryAlayakI pustake eka prakArakI pAca lene para | eka vinA mUlya bhejI jaaygii| 3 / magAI huI pustake vApisa nahi lI jaaygii| 4 / vI pI. mATha Anese kamakA nahiM bhejA jAtA | ATha bhAnese | kama lenevAloMko DAka kharca sahita TikaTa bhejanA cAhiya / 5 / jo mahAzaya vI.pI. vApisa kara deMge unako phira kabhI vI pI nahi bhenA nAyagA himAva meM bhUla ho to DAka khAnameM ajA dekara 21 1 dina taka vI pI ko rukavA sakate haiM / phira ciTThA dekara hamase bhUla sughrvaaleN|| pharamAyasameMme jitanI pustakeM taiyAra hoMgI-bAjAra meM mileMgI utanI | hI bhenadI jaaygii| do eka pustakAlaye vI pI rokA nahiM jaaygaa| / patra-nAma, grAma poSTa jirA nahita sApha hiMdImeM bhejeMge to usa kI tAmIla ma ghra hI hogI agarejI uTU vagerahakI, cir3iyoMkI tAmIla hAne meM pramAda hogA / uttara ca hanA hA to jatrA ka ha vA TikaTa bhjaa| ApakA kRpAkAMkSI zrIlAlajaina, anajA-jainapustakAlaya po. banArama sittii| Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainatithidarpaNa vIrasaMvat 2439 / I. 1912-13 - - kArtikazukadhArani 2439 / mArgazIrSakRSNa vIra maM 2439 / ti | vAra tA. vizeSa vivaraNa | | vAra tA| vizeSa vivaraNa gaya 50 naveMvara jJAnayuppadata 1 soma 25/ rohiNIdrata / soma 10 . magala 6. magala 3 budha 00 4 / guru 15 garbha-naminAthakA 1.ni disaMbara 19100 ravi aSTAhiMkAprArama 9 / mAma 15 moma 10 magala 3/ tara-mahAvIrambAmA 110magaTha19 yugha 13 jAna-aranAyakA zukra janmanapa-patramakA 14 ni 15'ravi janma-samayanAyakA dinakA caughhiyaa| vagrAma | rAtrikA caurdd'iyaa| cadragrahaNa racamabu guzuHza | phAlguNazulA 15 camavu gu zuza cAkA zanivArakA 30 se cakAurolA zu 7 bane taphaya rolA zucakAu lAca kAraNe prAmacakA uparolA zu yArolA/ca,kA/u) caMdragrahaNa lAzuca kA uma kAyApalAca bhAdapadazamaH15 kAuyArolA zu lA sAmavArako 3||se urolA zu| 'ca kA 7 baje taka za Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - mArgazIrSazukla vIra saM 2439 / pauSakRSNa vIra saM. 2439 / ti, vAra tA. vizeSa vivaraNa ti. dAra sA. vizapa viyanna - - - - - 5/ mAna-mAlanAyakA moma) janmatapa-puSpadata 11. magala[10 disavara vudha 11 2 zukra zani ravi mAma budha 10 - - magala:1 vRdha ! janavarI 1913 prA garu asalabanmatapa-cadraprama vA pArzvanAtha 7 hj ** an-laao ravirohiNInata / 10 zani [nAna nAmanAtha" soma jaan-shiitljinkaa| 13. ravi 30 magala janmatapa-aranAtha 10 magalA tapa-mabhavanAyakA - jinshtk| yaha pratha vi sa 125 ko sAlama vidyamAna AcAryavarya zrImatsamatalabhadra svAmIkRta citra kAvyakA hai isameM 116 loka haiM sabake saba lokAke muraja Adi citra bana jAte haiM citra bhI atameM diye gaye haiN| vinA TIkAke inakA artha koI lagA nahi sakatA isakAraNa sAthameM maramihabhaTakRta saMskRta TIkA aura zrIyuta pa lAlArAmajIkRta bhApATAkA bhI chapAI hai| 116 zlokoMmeM cauvIsa tIrthakara bhagavAnakI stuti hai| ninake padapadase bhakti TapakatI hai | pRSTha 128 nyochAvara ) hai| milanephA patA-zrIlAlajaina - . . mainejara-janapustakAlaya banArasaM sittii| Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainatithidarpaNa vIrasaMvat 2439 / I. 1912-13 budha 27/ . 12 . kArtikazuka vIrani. 2439 / mArgazIrSakRSNa vIra saM. 2439 / ti. vAra tA. vizeSa vivaraNa ti. vAra tA. vizeSa vivaraNa 2 rAva |10 naveMvara / jJAnapuSpadaMta 1 / soma 25 rohiNIvrata / soma/11 maMgala/26 maMgala 11 budha 13 5 zukra 29/ 7 m-llinaakaa 6 zani disaMvara 1912 // kA ravi aSTAhikAprAraMbha 9/soma 10 maMgala 3 tapa-mahAvIrakhAmAM maMgala/11/ 11/ budha 20 62/guru 21/ jJAna-aranAthakA |13| zukra 6 53 zukra 23/ janmatapa-padmabhakA 14 zani 23 15 ravi 26 janma-saMbhavanAthakA dinakA caughdd'iyaa| . khagrAsa | rAtrikA caughdd'iyaa| caMdragrahaNa racaM maM bu gu zuziphAlagaNazakA15 ra camaM bu gu shu| cakA zanivArako 30 se zu zu| 7 baje tapha a lA zucaM kA Aro / khagrAsa caMdragrahaNa kA uyANelA zucaM bhAdapadaMzuklA15 kAu agalA zu sAmAgalA sAmavArako selA zu/caM kA u rolA zucaM kA uma urolA zu caMkA 7 baje taka zucaMkA/ urAlA .6mm. seo ca pelA zucaM kAu 4 | oe 44.babababa 1weol weol Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] | mAghazukla vIra saM.0439 / | phAlguNakRSNa vIra saM. 2439 / / cAra tA| vizeSa vivaNara ti cAra tA. vizeSa vivaraNa 10 pharI 2rA 21 - - zuka gAna rAva - cms and - 12. - | ravi 23 soma 10 janmatapa-vimalanAtha 4 soma 24 mokSa-padmaprabhakA magala/11 budha 12 jAna-vimalanAthakA budha 26) jJAna-supArzvanAthakA guru 13 27 jJAna-cadraprama-mokSa, [supArzvanAthakA rohiNI vrt| | mArca garbha puSpadata' 16) jAtapa ajitanAtha/10 11 soma 17 11/ soma3 || janmatapa-jJAna . magala/10/ janmatapa abhinadana 12 mokSa-mAnasuvrata 13 budha 19 janmatapa-dharmanAthakA 53/ budha 5 guru / janmatapa-vAsupUjya 0 zukra 0 * 11 ko janmatapa-zreyAsanAthakA aura jJAna-AdinAthakA ! babaIke chape zuddha jainagraMtha / jainavAla vodhaka prathama bhAga 1 zIlakathA dAnakathA / ) diyAtale adherA On darzanakathA) nizibhojanakathA) samAdhimaraNa do tarahakA ) ravivratakathA bhAU kavikRta ) arahaMtapAsAphevalI sadAcArIvAlaka bhaktAbhara mASA aura mUla saMskRta) 'pacamagalarUpacandrIkRta zuddhapATha) darzanapATha budhajanakRta darzanasahita) ___ mRtyumahotsava vacanikAsahita ) zikharamAhAtmya bhASA vacanikA) nirvANakAMDa prAkRta,bhASA mahAvIrakA sAmAyika pATha, AlocanApATha) sAmAyikapATha bhASATIkA vidhisa) kalyANamadira ekIbhAva bhASA) AratIsagraha jisameM 11 AratI) chahaDhAlA daulatarAmakRta var3e // iSTachattIsI arthasahita Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAlguNazukla vIra saM 2432, ni 'a' 7-8 yAra tA vizeSa vivaraNa ni / vAra tA mArca rA zani . ravi noma |10| maMgala | 11 | garma - aranAyakA budha (12, guru (13 mokSa-malinAthakA zukra 18 rohiNI vrata zana ravi soma 17 [5] 10 11 maMgala 12 / yudha 1 13 guru 14 zuka 15 // zAna holiyA / cadragrahaNa | 27 caitrakRSNa vIra saM. 2439 / vizeSa vivaraNa chahaDhAlA mAnna akSarI dhAnatakRta) uDAna yunajanakRna var3ha akSara ) purAne kAva 1 ja ) karAvakAcA sAnyayArtha) uskA ubhAvakAcAra banAnA paDA () mokSamArgaprakAzanavacanika 1 // ll) pradyumnacaritra vacanikA 2111) banArasIvilAma kavittavaddha 1 ) vRMdAvana viThAma 10) bhASA pUjAmagraha II) 1 ravi 23 sAma . ravi mokSa caMdraprabha garbha manavanAtha 9 moma (31) kA aTTAndikA 1 10, maMgama 1 prArama 5 3 maMgala. 25 [tanAtha * budha 06 jJAna pArzvanAtha mokSa, ana K guru 117 garma ca 3 zukra 28 zAna 11, budha 12, guru 13 zukra 14 jJAna | 110 rAva -caMdraprakA garbha-zItalanAthakA janmatana- AdinAtha aprala 8 thA / jJAna-anananAthakA mokSazAstra tasvArthasUtra muulshuddh-)|| munivazadIpikA nayanasukhajAkRta ) // sAmAjikacitra 1 TakI kahAnI ) vinatIsagraha ( 28 vinatiyA ) =) vAkTAyanaprakriyAsamaha vyAkaraNa 31 pArzvapurANa copavadha pravacanasAra kavittavaddha dhUrttAsyAna purANoMkI ha~sI 1) 91) ) nityaniyamapUjA saskRtabhASA 1) manoramA || ) jJAnasUryodayanATaka II) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - [:6 ] caitra zukla vIra saM 2439 / 'vaizAkhakRSNa vIra saM 2439 / / / ' | yAra tA vizeSa vivaraNa si. vAra tA. vizeSa vivaraNa soma garbha-malinAthA 2) magala) garbha-pAzvanAthakA jJAna-kuthunAtha soma - magara - 3 gama .....sk w.. ravi 53 28 rAhiNI / mokSa5 zukra zani mokSa samavanAma zani ravi 27 soma 14 soma | maMgala/15 malaga 29 jJAna-munisuvrata / 'budha 16/ (aranAtha mokSa10 budha 30 janmatapa " | guru 17ja tazA mo010 guru 18 maI 5 vA 12-13 zukra 18 ja.mahAvIrakhA 1 zukra | 14 | zani 19) 10) zani 15 | ravi 0 jAna-padmaprabha ravi / mokSa-5 ko AjatanAthakA 111 ko 1 soma | mokSa-naminAthakA sumatinAthakA -janma tapa jJAna mokSa :- magala | tatvArthasUtra vAlapovanI bhA TI In) jainapadasagraha pani dU) nI) bhakAmarastotra sAnvayArtha , " jainapadasagraha cau.-17) pA ) dravyamAha mAtvayArtha kavitta / ) jJAnadarpaNa AdhyAtmika kavitta / / sUkamukAyalI sAndhayArtha" 1 akalakadevacaritra stotra bhASAuda zratASatArakathA zrutapacamIpUjana) bhUdharajainazatakApaceMdriyasavAda) kSatracUr3AmaNi bhASApTIkA sahita) upamitibhavaprapacAkathA pra. khaM // ) jainavivAhapaddhati vidhisahita ) vArasaaNuvekkhA kudakuMdakRta bhA.) di jainaprathakatI va unake pratha) pudhajanazatasaI 700 dohe ) bhASAnityapAThasapraha reSAmI guNa kriyAmajarI,vidhisahita ) sabanacittavallabha mA kavitAsa) saptavyasanacaritra vacanikA cha) nainasiddhAtapravezikA puruSArthasiyupAyasArtha ) 11. - patA-zrIlAlajaina mainejara-jainapustakAlaya banArasa sittii| - Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - ..... . ..... . - . [ 7 ] vaizAkhazuka vIra maM 2439 / / jyeSTakRSNa vIra saM 2439 / | vAra nA vizeSa vivarajata vAra tA. vizeSa vivaraNa janmatapamoma garu rohiNIta 19 bhakSayanIyA bhni.10|| ravi 110mo abhinaTana 7 soma / sAma bhagala garma-dharmanApakA . , nagara .. Pe garma-zreyAsanAyakA guru 15 zana-mahAvIra khA. 13. garma-vimaranAtha "zAna 50 5 gani 10 jUna / jana anaMtanAya 14 khona' : mAma. 15/ magala 30 14 maMgala, jammatapamokSa / 2. budha || rohiNI garbha jita banmanapa-mokSa 1 ko phayunAyA | janmatapa mola 14 ko zAtinAthakA / / janatatvaprakAzinImamA iTAvAkI TrekTa / kAryamatIlA) makadA 24) AryokA tattvajJAna ) se 7) IzvarakA kartRtva ) / ma.) kurItinivAgga ) / se. 1) majanamahalI pra bhAga ) (dvi. bhAga 1 se jInayoM ke nAmnisvapara vicAra ) / se 1) dharmAmRta rasAyana ) se .) vaSTikartRvanImApA ) mai 5) bhUgolmImAmA ) / nAnoko pratyAzAbArSaajamerakA pUrvaraga) ma. 14) jainadharmapracAriNIsabhAkAzIkI ttrktteN| sanAtanajanadharma ) mai ) zrImahAvIrasvAnA ) / me, 2) ilAdi / milanekA patA-zrIlAlajana mainejara-jainapustakAlaya vanArasa mittii| areename Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ jyeSTha zukla vIra saM 2439 / ti. vAra. tA "vizeSa vivaraNa guru 5 zukra | 6 zani 7 8 1 < ] ASADha kRSNa vIra saM. 2439 / vizeSa vivaraNa mokSa- dharmanAthakA zrutapacamI * ti vAra. tA 1guru |19| 2 zukra | 20 3 | zani 21 4 ravi 02 3 ravi 5 soma / 9 6 magala, 10 7 budha 11 8-9 guru 12 guru 26 10 zukra 13 11 zani 14 8 | zukra |27| 9 | zani |28| 12 | ravi 15 / janmata pasupArzvanAthakA 10 vi 29 janmatapa naminAtha 13 soma 16 14 maMgala 17 15 | budha 08 * isadina zAstrapUjA, zAstradAna zAstroMkI saMbhAla karanAcAhiya / garbha-AdinAthakA soma (23) 6 | magala 24 garbha vAsupUjya aura budha 25 mokSa vimalanAtha 11 soma 30 12 maMgala 1 13 budha 3 | 14 | guru |30| zukra 8 julAI 7 vA rohiNavata caritragaThana | kaisA hI koI bure AcaraNoMvAlA kyoM na ho jo ise ekabAra paDhegA usI ghaDIse apane AcaraNa sudhAranekeliye taiyAra ho jAyagA / itanA hI nahIM, use apane bure AcaraNoMpara ghRNA ho jAyagI aura phira vaha kabhI una kA nAma bhI na legA / loga apano satAnako zikSita aura saccaritra canAne keliye hajAroM rupayA kharca kara DAlate haiM to bhI saphala manoraya nahIM hote haiM aise logoMko apanI satAnako yaha pustaka dekara parIkSA karanA cAhiye / jo navayuvaka vidyArthI apanA caritra uttama banAnA cAhate haiM unheM yaha pustaka avazya paDhanA cAhiye / isase manuSya apane samAjameM Adarza vana sakatA hai. hiMdImeM yaha pustaka eka rana haiM / pRSTha 232 mUlya bAraha AnA / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ . [ 9 ] ASADha zukla vIra saM. 2439 / zrAvaNa kRSNa vIra saM. 2439 / / ti. vAra. * vizeSa vivaraNa ti. vAra. tA vizeSa vivaraNa - - 11 zAna 400. 4 maMgala 2 vi 20. garbha-munisunatakA 3 soma 21 | garbha-mahAvIrakhAmI 5 yudha 10 . guru 24 11) mo. neminAtha aTA- zuka 25 12 [nhikA prAraMbha 8 zAna 26 :00 Grk 33. G" raci 27 22 - - 10 soma 20 garbha-kuMthunAthakA maMgala/29/ rohiNI natA 12 budha 13) guru 31 14 zukra1 agaSTa 8 vAM 15.shaan| .. dilacaspa aiyArIke upanyAsa / caMdrakAMtA cAroM bhAga baDhe akSara 2) caMdrakAMtA cAroM bhAga guTakA choTe akSara 1) caMdrakAMtAsaMtati yaDe sAijameM 24 bhAga 12) caMdrakAMtA saMtati 24 bhAga guTakA ) bhUtanAthakI jIvanI caMdrakAMtAmeM jisa bhUtanAthakA nAma AyA hai usakA adbhutacaritra pAMca bhAgoMmeM 3 // ) motI mahala 1) kumumalatA aiyArI aura tilasma 2) do nakAvapAsa 2) nareMdramohinI upanyAsa 1) kusumakumgarI 1) pizAcapurI ||- caMdramukhI // sUryakAMtA ) ye saba aiyArIke upanyAsa esa dilacaspa haiM ki eka bAra hAthameM liye vAda pUrA kiye binA pustaka hAthameMmeM nahiM chuTatI / khAnA pInA vA jarUrI kAma bhI usako yAMcakara hI karane par3hate haiN| jhUTha samajhate haiM to 1) kA cadrakAMtA upanyAsa 4 bhAgakA guTakA maMgA dekhiye| phira kyA majAla hai jo '24 bhAga saMtati aura 5 bhAga bhUtanAthakI jIvanI na dekheN| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ravi 13 Mo.m.. magala 26 13| guru 14 / 10 / zrAvaNa zukla vIra saM 2439 / bhAdrapada kRSNa vIra.saM. 2439 / ti. vAra. tA] vizeSa vivaraNa | ti / cAra tA vizeSa vivaraNa 1 vija solahakAraNa prA soma garbha-sumatinAthakA . soma 18 jJAna-vAsupUjya magala 5 choTI tIna magala 19/ | vadha |20 guru 7 janmatapa neminAtha 4 / guru 21 cauvIsIvrataprA. mokSa-pArzvanAthakA zuka 20 zani 23 ravi 24) garbhazAtinAtha soma 25/ rohiNI vrt| 11) magaLa12 12/ budha 13 guru 14 zaka 15 12-13/ zukra 09 15/ zani 16 rAkhI pU. mokSa- 14 | zreyAsanAthakA 10 / ravi 31 jAsUsI (guptapulisake) upanyAsa / kaTorAbhara khUna 1-1 guptarahasya // 8) khUnamizrita caurI // ) kaTAzira // ) vikaTa vadalauvala sacitra 1) sancA bahAdura 4) mAyAvI // ) jumleyaa|) do vahina // ) khUna 2) lAinapara lAsa 2) vilAyatI jAsUsa 1) adbhata / khUna 2) adbhata AmUsa 2) hatyArahasya 1) goviMdarAma // ) jAsUma cakara meM 11) dArAgAkA khUna // ) lAkharupayA // 2) khUnIkA bheda ) prtijnyaapaaln|) manoramA jAdUgaranIkI jAsUsI -) parimala II) ajIvalAza / ) padmAvatI / ' // ) hamInA // ) hammAmakA muradA ka) devIsiMha vikaTa jAsusa 2) cadrazAlA 1) nkliiraanii|) vicitrakhUna 17) nolakhAhAra) lagaDAlanI) tAtiyAM bhIla hatyAhasya .) caurase baDhakara cora ) jiMdekI lAsa) dokhUna ) abadulAkA khUna =) . .. / patA zrIlAlajaina mainejara-jainapustakAlaya banArasa sittii| Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - [ 11 ] mAdrapadazukla vIra saM 2439 / Azvina kRSNa vIra sa.2439 / / dhAra tA. vizeSa vivaraNa ta. / vAra tA vizepa vivaraNa somasitavara,lavyavi.prA. maga 16 po kA phalasA | vudha 10 gabha neminAtha rATatojayata guru 08 zukra . GANA gAna.. - - - da. - 53 - pu. da. vrata prArabha / 5 .' garbha supAzranAtha 6 ravi rAva , , nipa nukAvAlI soma rohiNIvana / magala . budha 150 sugadha dazamI guru ,11 anatagrata prArabha 11 zukra 10 ranatrayakAnIvrata 10 : zani 13, 10 vi 14 a.ca0mo vAsupUjya' 14 | sAma | 12. soma 15 cpraann| 30-1| magara 30 jJAna-neminAthakA acche 2 dilacaspa upanyAsoMke nAma / phiTeko rAnI ) kAlInAgina samAjakA anUThA citra 1) jIvanaprabhAta 1) jIvanasadhyA // 1) devI-bAnU vakimacadrakI devIcIvarAnI 1) narapizAca ( renalDakA upanAma) 3) mAdhavI mAdhava * ayameM anartha 1) viSavRkSa 1) / ramA aura mAdhava // ) lakhanaUkI kadra 2) sasAra cakra 1) sasAradarpaNa 2) sUryakAtA upanyAsa // ) cadralokakI yAtrA 1) nUnanacAratra 1 DabalavIvI In) vaTA mAI tIna patoha 1) bhojapurakA ThagA (tasalavA torakI mora) // ) durgezanadinI 1) navAcAdanI durgezanaTanAkA pariziSTa kyA saritsAgara 16 bhAga 8) upanyAma bhaTAra 2. choTa 2 upanyAsa II) kisAnakI beTI 1) / zrIlAlajaina mainejara jainapustakAlaya, danArasa nTiI / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - mAzvina zukla vIra s.2539| kAttikRSNa vIra saM 2439 / vAra tA vizeSa vivaraNa | ti. vAra tA. vizeSa vivaraNa 19 akTavara 10 vA guruE garbha-anatanAthakA - hh h zukra 17 s Inmy-20 h rohiNI / jJAna(sabhavanAyakA m - 8) maMgala 9 budha guru - mokSa-puSpadata aura gItalanAtha vijaya dshmii| FEEEEEEE 8 -1 vadha 15 13 vi12 13 soma 13 magala 14 magala 14 ./ vIranivANaM dIpI tsava / bAlakopayogI pustkeN| hitopadezabhASA TIkA sahita 1) cAlavinAda pAcoM bhAga (tasvIreM upadeza) 1) lar3akoMkA khela 84 citra haiM -|| khelatamAsA citra mayakavitA ke) sacitra akSaralipI ) jainabAlavodhaka prathama bhAga 1) vAlayodha jainadharma 1-2-3 mAga ) cauMthAbhAgA-) hiMdIko pahilo dUsarI / ) tIsarI 1) vizvalocanakoza (jainakoza) mA TI sa, amarakopabhASA TIkA sahita 11) Rddhi dhanakumAnekeliye kalpavRkSa 1) sampattizAstra dhanakamAneke upAya 2) svAmI aura strI zikSA 21) baccoMkAkhilaunA 1-) bAlasvAsthyarakSA / ) vAlopadeza / ) vAlahitopadeza // ) vAlapacatatra ) pAlahiMdIvyAkaraNa 136 pRSTha / patA-zrIlAlajaina menejara jainapustakAlaya vanArasa sittii| / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sthaadaadgrNthmaalaa| svAdAdapaMdhamAlAmeM sarapraya bhASA, vA bhASATIkA sAita chapate hai| vArSika nyoDAvara 5) 10 hai DAkakharca judA hai so pratyeka saka DAphakharca mAnake vI. pI se bhejA jAtA hai / pAca rupayoM meM 90 phAramatakake pratha bheje| jAte haiN| eka phAramameM vade rahe 8 cheTe choTe 16 pU hote haiN| hAla meM tIna prapara gye| jinazataka saskRta tathA bhASATosahitaphArama 198 nyo) kA dharmaratnoghota caupaIvadha phArama dha 182 / nyo019 dharmapraznottaravacanikA kA na 34 ra 268 / cauthA pratha sAnvarArtha va bhA. vArthasahita tatvAsAra upaMgA / hArameM dhojAdipurAgajI satkRta laura vacanikAbahuta hI sudara rahe haiN| jisake anumAna 250 phArama vA20..pRSTa hoMge yaha pratha bhI haramahIne jitanA patA hai sabako bhejA jAtA hai / 90 phArama / parehuye bAda phira sabako 5)ru bheje hoNge| jinako naye 2mayoko khAdhyAcaranA hai 5)ru bhejakara vAvApAnarallei prayanagAkara grAhaka rana jaaveN| snaatnjaingrNthmaalaa| isa apamAna meM sava pratha saskRta prAina va saMskRtIphAsahita urate hai / yaha prathamAlA pracInaprathAkA jIrjedArakarake sarvasAdhAraNameM jainadharmA prabhAva prakaTa karane kI icchAse pragaTa kI jAtI hai / isameM saba viSayoMke praya reNge| hAlameM lAptaparIkSAsaTIka, samapasAranATaka do saskRtaTIkAsahita, ra rahe hai| inake pakSAta raviSaSazAcAryakata parAmajI vA rAjatikjI reNge| isako vArSika nyAvara * hai| pralesaka 10 pharamakA hogaa| jisameM do se adhika pratha nahiM hoNge| DaoNka kharca judA hai so pratyeka naka DAka kharca ke vI pIse bhejA jaaygaa| yaha prayamAlA jinadharmakA jIpoddhAra karane vAlA I-isakA prAharU pratyeka jainI bhAI maMdirajI sarasvatIbhArako banakara tapa praya sagraha karake sarakSita karanA cAhiye aura dhanoramA dAnavIroko iAprapanagAra andhanatIviduno pustAlayAko vitaraNa karanA caahiye| patA-pannAlAla bAkalaM vAla mAlika-sthAdvAdaratnAkarakAryAlaya, poha-panArasa sittii| - Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 14 ] saMskRta aura navIna hiMdI anuvAda sahita zrIAdipurANajI chapa rahe haiM / nyochAvara 14) ru. DAka kharca judA / isa graMtha ke mUla zloka anumAna 13000 ke haiM aura isakI vacanikA jayapuravAle pAMData daulatarAmajI kRta 25000 zlokoM meM banI huI haiM / pahile isa vacanikA ke chapAnekA vicAra kiyA thA paraMtu mUla prathase milAne para mAlUma huvA ki pa. daulatarAmajI ye pUrA anuvAda nahiM kiyA / bhASA bhI DhUMDhADI hai saba dezake bhAI nahIM samajhate isakAraNa atizaya sarala suMdara atiupayogI navIna vacanikA banavAkara chapAnA prAraMbha kiyA hai| vacanikAke Upara saskRta zloka chapanese sonemeM sugadha ho gaI hai| Apa dekheMge to khuza ho jAMyage / isake mUla sahita anumAnaM52000 zloka aura2000 pRSTa hoge itane baDhe graMthakA chapAnA sahaja nahIM hai hara dUsare mahIne 80-100 yA 125 pRSTha chapate haiM so hama Ajataka chapehuye kula patre bhejakara 5) rupaye magA leMge, usake bAda hara dUsare mahIne jitane patra chapeMge bhejate jAyage 720 pRSTa pahucanepara phira 5) ru. pezagI magA leNge| isItaraha graMtha pUrAkara diyA jAyagA / yaha pratha aisA upayogI haiM ki yaha sabake gharameM svAdhyAyArtha birAjamAna rahe / yadi aisA nahIM ho sakai tau pratyeka maMdirajI va caityAlaya meM to avazya hI eka 2 prati maMgAkara rakhanA cAhiye / 2 P patra bhejane kA patA - pannAlAla bAkalIvAla, mAlika - syAdvAdaratnAkarakAryAlaya banArasa siTI / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ styvaadii| satya eka apUrva ratnAkara hai, no isameM avagAhana karate hai, unheM alabhya ratna prApta hote hai / prathama bhAgaagahana, pauSa zrIvIra ni. 2439 aMka WAM ~ - zrIsImandharasvAmIke nAma khulI citthii| (lekhaka, zrIyut vADIlAla motIlAla zAha) premake samudra he prabho ! maiM AjJAnI hUM, cAroM orase mohapAzameM pha~sA huA hUM, azaraNa hai aura aneka prakArakI Adhi vyAdhise asita huuN| aisI bhayaMkara sthiti meM kisake pAsa jAkara mai bhIkha mAgaM: kisase jJAnakA mArga samajhaM ? kisake pAsa jAkara hRdayakI utkaNThA miTAUM aura kisake dvArA jJAnAMjana aMjavAkara ajJAnAndha dUra karUM? mujhe aisA parama puruSa amItaka koI prApta nahIM huaa| isIse mUlakara yahAM vahAM bhaTakatA phiratA hUM-idhara udhara TakarAtA phiratA huuN| kahIM bhI saJcemArgake na milanese merI yaha hAlata hogaI hai| para he vibho! Apa to dayAlu ho, bhakta vatsala ho, andheke Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) lie AMkha ho, ajJAnI puruSoMke hRdayameM jJAnakA prakAza karanevAle ho, saMsArakA uddhAra karanevAle hoM aura kaliyugameM bhI satyayugake pravartaka ho / isa prakAra ApakI guNamAlA sunakara hI mai ApakI zaraNa mAyA huuN| he dayAke samudra! Apake apAra karuNAsamudrameMse eka karuNAkI baMda isa tRSita pathikake lie bhI dAna karo / mujhe pUrNa bharosA hai ki merI yaha AzA vyartha na jaaygii| jabataka ApameM dayA hai-janataka yathArthameM Apa karuNAsAgara kahe jAte ho-tabataka aisI AzAke rakhanekA mujhe pUrNa adhikAra hai| . . .. . Apa dUra ho, isakI mujhe kucha cintA nahIM / jo loga sthala dRSTi se dekhate hai unake lie to Apa sacamuca hI bahuta dUra ho / parantu isase mujhe kyoM cintA ho! premameM-unnata premameM-avarNanIya bala hai / usameM saMkIrNatAko jagaha nhiiN| karoDoM kozakI dUrapira rahate hue bhI hRdaya dUsarI ora AkarSita ho jAtA hai, yaha sacce premameM zakti hai / jaba mujhameM ApakI bhakti hai merA Apapara saccA prema haitaba mujhe Apake dUra rahanekA koI duHkha nhiiN| kamala karoDoM kozakI dUrIpara rahatA hai, parantu sUryako dekhate hI vaha vikasita ho uThatA hai / candrakAntamaNi candramAse bahuta dUra honepara bhI usake udayake sAtha hI dravita hone lagatI hai / taba he karuNAnidhAna! Apake dUra rahate hue bhI yadi Apake prati merA pujyabhAva hai-bhakikI saralatA hai to isameM sandeha nahIM ki vaha paMjyasAva-vaha bhakti--Apako merI ora khIMca sake / kadAcit Apa yaha samajho ki mujhameM vaisA bala, vaisI bhakti, vaisA pujyamAna Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura Apake dekhanekI vaisI zakti nahIM hai to use Apa hI pUrNa karanA | jisakI kamI ho usakA pUrNa karanA Apake hAyameM hai / 'para he nAya ! aba ApakA idhara Aye binA chuTakArA nahIM ho sktaa| Aiye! aghamoddhAraka! Aiye!! isa hRdaya mandirameM padhAriye / para he nAya! mujhe isa bAtakA bar3A duHkha hai ki ApakI sevA karaneke lie merepAsa kucha nahIM hai / maiM kisase ApakI sevA kr| isakI mujhe kucha sUjha nahIM par3atI / maiM to kevala yahI vArabAra prArthanA karatA hUM ki he karuNAsAgara! Apa Aiye aura mata janoMkI abhilASA pUrI kiijie| - -- - he gurudeva ! maiM Apake pAsase dhana, daulata, Adi kucha bhI nahIM mAgatA { para hAM eka cIjakI mujhe avazya jarUrata hai / usake lie maiM Apase bhIkha mAgaMgA / mujhe vizvAsa hai ki Apase cinvAmaNika pAsa merI yAcanA bhIkha-vyaya na jAyagI-mujhe nirAza na honA par3egA | Apa mujhe merI mAMgI huI mikSA pradAna kreNge| maiM ApakI sevA karanA mAgatA hUM-Apake caraNakamalakI sevAkA vrata cAhatA hai| yadyapi maiM yaha acchI taraha samajhatA hUM ki talavArakI dhAra para calanese mI kahIM adhika bhayaMkara yaha vrata hai para phira bhI isIkI yAcanA karatA hU~! he vibho ! Apako vahAM akelA rahanA kaise acchA lagatA hai| hama logoMko anAnAndhakArameM hor3akara Apakma vahAM rahanA ksokara ucita ho sakatA hai ! Aja Apake pavitradharmakI sthiti kaisI hogaI hai ! Apa isase anabhijJa nahIM haiN| nahIM jAna par3atA phira Apa isa orase kyoM nirudyamI haiM ! aba avadhi AmaI hai| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi aba bhI Apa ise isI sthitimeM bahuta dinoMtaka rakkheMge to isakA kyA pariNAma hogA yaha kahanA jarA kaThina hai| Apa saba jAnate ho| ApakI yaha gaharI cupakI yaha bahuta dinoMkI mauna avazya kisI prayojanako lie hue hai| para aba yaha choDanI paDegI / he prabho / he anAtharakSaka / aba isa maunakA tyAga karake idhara Aiye ! avazya Aiye ! ! aura phirase jJAnadIpakakA prakAza kIjie / phirase saMsArakI satya aura pavitra mArgapara zraddhA karAiye / Apake dvArA prakAzita jJAnarUpI sUryako ajJAna rUpI bAdalone bahuta dinoMse AcchAdita kara rakkhA hai / abhItaka to usa prakAzakI jyotI kucha kucha TimaTimA rahI thI para aba vaha bhI bilakula bujhanA cAhatI hai / he nAtha | jinako Apane mAlikakI bhAti hamArI rakSAke lie bheje the-jinako Apane apane pratinidhikI jagaha sthApita kie the-ve bhava- kevala apanI sattAdhikArake-lobhI hue dIkha. paDate hai| mAna unheM bahuta suhAtA hai| svArthane unheM andhe banA diye hai| aba hamArI rakSA karanevAlA koI nahIM hai| isalie he prabho! Apake yahAM Aye binA koI mArga hamAre sudhArakA dikhAI nahIM pddtaa| aba vaha samaya nahIM rahA jo Apa apane ziSyoMko bhejakara phirase dharmakA mArga calAveusakA ruddhAra- kreN| aba to ApahIko AnA pddegaa| kyoMki vastukI paristhiti hI aisI hogaI hai jo Apake Aye binA usakA sudhAra honA kaThina hai| isa bhayAnaka samayameM sAmAnya ziSyoMke dvArA yaha gAr3he andhakArakA-popalIlAkA-abhedya AvaraNa nahIM bhedA nA sakegA-nahIM haTAyA jA skegaa| heprabho! itanA durAgraha bar3ha gayA hai, Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itanI saMkIrNa dRSTi hogaI hai aura abhimAnakA sAnAca itanA bar3hagayA hai ki usake tor3aneke lie sAmAnya hAvIrI nahIM kintu gandha ganakI jabarata hai| choTe choTe tAre isa gAhe andhakArane kamI nahIM seda skeNge| aba to hameM ApanI-mAnasaryako-hI AvazyakatA hai| Apa sadA vidyamAna rahate ho, dharmakI rakSA karate ho, usake hikke lie prayatna karate ho, use naSTa honase bacAte ho aura usake cAroM ora apane dharmaranaka hAyA~ko hara samaya raksA karate ho| para yaha hAla bahuta thor3e jAnate haiM / jaba yaha mana hI thoDese logoMne bAta hai taba usapara zraddhA-bhakti-rakhanevAle padi koI vi. rale hoM to isameM Azcarya kyA ! para aise virale do, ara, paMca, daza isa samaya, mI hA~ to ve bahuta acche haiN| yaha maiM Apacce zuddha antaHkaraNane sviAsa dilAtA hU~ / he pAka ! Apako mAnatI a. yatrA pUjanakI kucha darakAra nahIM hai, yaha meM acchI taraha jAnatA hU~ / vega Apake pocArahI savI saMmaneM yA na samajhe isI Apane paravA nahIM, para isa azraddhAse una vicAroMcna bahuta ahita hetA hai| ve kisI kAmameM jarAme vinake AjAnera mAga jAte haiM-himmata hAra jAte haiM / jo unheM khabara ho, addhA ho-avicala praddhA ho ki Apa zAsanake nAyaka, devAdhideva, pratAbhita sUrya baiThe hue haiM to phira hama Apake putra zubhakAmanAoMko kisa lie pAThI rahane deM! jisa dira pUrNa mana aura pUrNa barase Age nahIM bar3hate ! paiMgA laDaruDAUMgA to hAyake pakaDanevAle-sahArA denevAle-pitAnI pAsa hI khar3e haiM aisI zraddhA ho to pAlaka kaise calanA na sIle ! para kyA kiyA jAya ! Apane tyApita kie hue netAomeM hI Apane astitva Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (.. kI zraddhA naSTa huI dikhAI par3atI hai / ve hI rAjAkA anAdara karake rojagahIko pacAM gaye hai to phira unapara vizvAsa rakhane vAloMmeM vaisI 'adA kaise saMbhava ho sakatI hai ? } he nAtha! yaha merI prArthanA mere lie nahIM / ApakI sevApI 'amRtaphalake sivA mujhe kisI vastukI paravA nhiiN| para cAroM ora jana dRSTi daur3AtA hUM taba mujhe sacamuca bar3A bhArI kheda hotA hai-merA hRdaya 'dravita ho uThatA hai aura isa samaya kyA karanA cAhie isakI sama na paDanese saba himmata hAra jAtA hUM-adhIra ho uThatA huuN| * he rakSaka! Apa yaha acchI taraha jAnate ho ki isa dharmake tIna pradhAna bhAga hogaye hai| parantu jaba unake bhI antara vimArgopara vicAra kiyA jAtA hai taba AkhoMmeM AsaM Aye vinA nahIM rahate / ina antara vibhAgoMne to isa dharmake satyarUpI zarIrakA cUra cera 'kara DAlA hai| - aba aisA amRtaphala athavA- saMjIvana auSadhi kahAMse lAI jAya ki jisase phira bhI yaha zarIra apanI asalI dazA prApta kara sake ! kriyAoMmeMse caitanya cala basA hai| aba ve khAlI khokhalAsI ho gaI hai| sUtra kevala totekI bhAMti mukhase uccAraNa kiyA jAtA hai| usake artha karanevAle bhI usakA ThIka ThIka artha samajhate hoMme yaha nahIM jAna par3atA / aba to TIkA karanevAle, zabdako tor3a maroDakara -usakI vyutapatti karanevAle aura zabdake khokhaloMko cUMthanevAle hI paNDita bahudhA dIkha paDate haiN| ve vidvAna ve tatvajJa to bahuta hI virale hai jo nirbhayatA aura niHsvArthatAke sAtha vastukA vAstavika "vivecana karate hoN| ina svArthiyoMkI lIlAse zabdakI gaMbhIratA aura Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (*) unake jIvanako samajhAne vAlI kuMjI to kamIko lopa ho gaI hai| he prabho ! atra isa kuMjIkA jAnanevAlA koI dikhAI nahIM paDatA / ina bhedako samajhAne vAlA koI nahIM milatA aura isIse yaha bAta prasiddha kI gaI ki isa kAlameM pUrvakA jJAna naSTa ho gayA hai, maina paryeya jJAna kisIko nahIM hotA, koI apane pUrva bhava nahIM mAna sakatA / aba to kevala zAstrakA manamAnA artha karanevAle hI raha gaye hai | ho / kaisI khedajanaka sthiti ' nAya! jaba satra hI naSTa ho gayA taba Apa hI kaise bace ! kyA AtmApara - AtmAkI ananta zaktiyoMpara kSudra deza kAla asara kara sakate haiM ? kyA kAlake Upara kisIkA bhI sAmrAjya nahIM cala sakatA ! yadi nahIM hI khela sakatA to he nAyeM | sabake bhakSaNa karanevAle kAlakA bhI Apane kaise kAla kara diyA jabataka Apa vidyamAna haiM- jaba taka deza kAla se aparichinna AtmazaktivAle Apa sarIkhe mahAtmA maujUda haiM - tabataka ApakA prApta kiyA huA pada yaha manuSya apanI sevA dvArA prApta kara sakatA hai, aisI mujhe pUrNa zraddhA hai / isa zraddhAko bhale hI koI nAstikatAko upAdhi pradAna kare para mere hRdaya meMse yaha zraddhA kabhI nahIM khisakanekI hai| mahArAja ! yaha kaise ho sakatA hai ki AtmAkA svAbhAvika guNa naSTa ho jAya ' phira jJAna, athavA pUrva, jo jJAnako choDakara bhinna kucha vastu nahIM haiM, kaise naSTa ho sakatA hai aura jaba AtmAkI pradhAna zakti hI naSTa ho jAyagI tatra bacegA hI kyA ? dekhiye to bhAvasya Natthi NAso Natthi abhAvassa caiva uppAdo arthAt satkA vinAza aura asatkA utpAda kabhI nahIM hotA aura yadi aisA hI hone - * - Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lage to bar3A bhArI doSa Akara upasthita hotA hai| Apake hI akhaNDasiddhAntameM vAdhA upasthita hotI hai / isa lie jahAMtaka maiM samajhA hUM kaha sakatA hUM na to jJAna naSTa huA hai aura na pUrva hii| usI taraha na jJAnI hI naSTa hogaye hai| jo manuSya aisA mAnate haiM unake lie to sacamuca hI saba naSTa hogayA hai, yaha maiM avazya mAnatA huuN| AtmAkI anantazakti, anantabalameM-anantavIryameM nise pratIti-vizvAsa-zraddhA nahIM hai usake lie to saba kucha naSTa hogayA hai, isameM kucha bhI sandeha nahIM hai| para sabake lie saba naSTa hogayA hai yaha nahIM mAnA jA sakatA / yaha kevala kalpanA hai| ___ jo manuSya yaha mAnatA hai ki yaha vastu kabhI milegI hI nahIM use to vaha kabhI nahIM milegii| kyoMki yaha kahAvata prasiddha hai ki rotA jAya aura marekI khabara lekara Ave / / he adhamoddhAraka | isameM yadi merI bhala ho to use mujhe samajhAiye / para isa viSayameM to merA antaHkaraNa Uparake vicAroMse hI sahamata hotA hai| aura phira bhI yadi bhUla ho to phAyadekI ora dRSTi rakhanevAlekI bhUla hotI hI hai / isa liye cintAkI kucha bAta nhiiN| he prabho ! likhaneke lie to bahuta kucha hai, para vaha Apapara avidita nahIM hai / yaha saba Apa jAnate hue bhI mauna sAdhe hue hai / isIlie mujhe likhanA par3A hai| he bhagavan ! mai ajJAnI hUM-bAlaka haM-chamastha hai / isa lie mere likhanemeM vaDe bhArI avinayake honekI saMbhAvanA hai| bAlakakI taraha volanemeM bhI vAcAla honekA bhaya banA huA rahatA hai / isa lie . Apa usa tarapha lakSa na dekara mere hRdayake bhAvoMkI ora dRSTi ka Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 9 ) ranA / he nAtha ! jaisI sthiti aba hai use bahuta samayataka rahane denA yaha sAre dharmakA nAza karanA hai / isa lie Apa, rakSA karanevAle apane hAthoMko ava calAiye unase kAma liijie| apanI satyavANIrUpa amRtakA hameM pAna karAiye / hamArI AkhoMkA paTala dUra kInie / ajJAnake samudra meM gotA khAnevAle hamAre bhAiyo - apane nAlakoMpara kRpAdRSTi kiijie| isa bharatameM isa hRdayamandirameM padhAraneke lie hamArI prArthanA svIkAra kIjie / Co hamAre karttavyakI samApti | 1 hama jainI hai / hame apane jainI honekA bar3A abhimAna hai / hamase koI pUchatA hai ki tuma kauna ho ? taba use hama bar3e garva - ke sAtha uttara dete hai ki hama jainI haiM / pUchanevAlA jaba hamase hamAre dharmake samajhane kI icchA pragaTa karatA hai taba hama use samajhAte hai ki hamArA dharma vaDA pavitra hai, sasArameM hamAre dharmake barAbara pavitra aura AtmakalyANakA mArga batAnevAlA koI dUsarA dharma nahIM hai| usameM kahA gayA hai ki kabhI pApakarma mata karo, saMsArake choTe aura bar3e saba jIvoMke sAtha mitratA karo, kabhI kisI nIvakI hiMsA mata karo, hiMsA to dUra rahe, kabhI unheM choTI se choTI zrI takalIpha na pahuMcAo, jisa taraha ho sake, jitanA ho sake, dUsaroMkA upakAra karo / kisIkA, cAhe vaha phira tumhArA jAnI duzmana bhI kyoM na ho, aniSTa - apakAra - mata karo, na karanA to dUra rahe, para kabhI apane bhAvoMmeM bhI kisIke burAIkI bhAvanA - vicAra - na kro| rAga, dveSa, krodha, mAna, mAyA aura lobha ye AtmAke jAnI 1 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) duzmana haiM-use kugatimeM bhramaNa * karAnevAle haiM / inake vaza apane AtmAko kabhI na hone do aura indriyoM ke viSayoMmeM kabhI Asakti mata karo / aadi| itane kahaneko sAra thoDemeM yaha kahA jA sakatA hai ki AtmAko sadA pavitra rakkho aura pavitra kAma karo / yahA~ kalyANakA mArga hai-AtmAke sudhArakA upAya hai / AtmAke pavitra rakkhe vinA koI kAma lAbhadAyaka nahIM ho sakatA / ityAdi / yahI nainamatakA sAra aura asalI uddezya hai| ye bAteM pUchanevAleko hama sunA nAte haiM aura pIche bahuta kucha apanI tArIphake Dhera lagA dete hai| . isameM sandeha nahIM ki ye saba bAteM sahI hai aura isapara calanebAlekA bahuta kucha ,hitasAdhana ho sakatA hai| hama yaha bhI kaha sakate haiM ki yadyapi kitanI bAteM inameM aisI bhI haiM jo sarva sAdhAraNa momeM pAI jAtI hai| parantu kitanI bAteM aisI hai jo jainamatake sivA kahIM vizedarItise nahIM milatIM / jaise ahiMsA / ahiMsAkA ' salamatameM vidhAna hai, isameM sandeha nhiiN| para jainamatameM mAnI huI ahiMsAke sAtha anyamatameM mAnI huI ahiMsAkI tulanA karanese jamIna AzamAnakA antara dIkha paDegA / astu / jainamata kalyANakA mArga hai sahI / para isase hama bhI kucha lAbha uThAte hai-usake uddezya para calate haiM yA nahIM ? isakA vicAra karanA jarUrI hai| hamArA yaha garva ki jainamata bahuta uttama dharma hai, hamAre lie bhI kucha kAma AtA hai yA nahIM ? yA kevala dUsaroMko samajhAneke lie hI hama itanI bAtoMkA silasilA bAMdha dete haiM ! . Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMme nahAMtaka apane mAiyoMkI avasthAkA parijJAna huA hai, nahAtaka maiMne unake kartavyako samAptipara. lamya diyA hai| usase maiM yaha niHsandeha kaha maratA hUM ki unakA yaha amimAnayaha apane dharmana uttamatA batalAnA kevala dUsaroMke lie hai| hajAroMmeM zAyada hI koI eka aisA nikalegA jo svayaM bhI ina bAtoMpara calaneke lie kaTibaddha rahatA ho / hamAre bhAiyoMke kartavyakI samApti to basa itanehImeM ho jAtI hai ki ve DinameM eka vaka mandirameM nAkara darzana kara Ate haiN| ve darzana karate haiM avazya, para kisa lira? puNya sanyAdanake lie / unake hRdayameM yaha vizvAsa hai ki darzana karanA puNyakA kAraNa hai| para ve yaha nahIM jAnate ki hamAre RSiyAne kisa lie pratimAkA darzana karanA batalAyA hai ? isa bAtakA unheM svapnameM bhI sayAla nahIM hotA ki hama jinake darzana karate haiM ve apane apUrva guNoM se saMsArake Adarza hue haiN| unhoMne usake hitakelie satata prayatnakara use kalyANakA paya pradarzana karAyA hai, jIvamAtrakta upakAra karaneke lie kaThinase kaThina duHkha uThAyA hai aura antameM kA~kA nAga kara apane AtmAne anara amara banA liyA hai| unake ye guNa hameM bhI prApta karanekI koziza karanI cAhie / apane AtmAkne una Adauke payapara lagAkara use pavitra banAnA cAhie / saMsArake duHkhI jIvoMkA-apane mAiyoMkya-hameM upakAra karanA cAhie / Adi / hamArA isa bAtapara biskula lakSya nahIM / hama to darzana karanekA kevala itanA hI matalaba samajhe hue haiM ki usase puNyabandha hokara hameM svargakI prApti hogIhameM isakI jantarata nahIM ki hama dUsaroMke upakArake lie upAya kreN| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamArA kartavya samajhie, paropakAra karanA.samajhiye, apane dharmapara "calanA samajhiye yA puNyakarma samajhiye, jo kucha samajhiye vaha kevala itanA hI ki prAta:kAla eka vakta bhagavAnke darzana kara AnA hai / darzana bhI kaisA ! cAhe usa vakta hamAre bhAvoMmeM pavitratA na ho, cAhe hamArA upayoga usa vakta kahIM anyatra lagA ho, cAhe dRSTi pApavAsanAkI tarapha jhukI ho, cAhe hama bhArIse bhArI Akulita avasthAmeM ho, cAhe hama mandirakI ramaNIya vastuoMke avalokanameM apane upayogako lagA dete hoM aura aise samayameM cAhe phira hame puNya -bandha bhI nho| parantu ina bAtoMkI hameM kucha paravA nhiiN| hama to darzana kara oneko hI saba kucha samajhate haiN| hameM isa vicArakI jarUrata nahIM ki darzana karaneke atirikta bhI kucha hamArA kartavya hai / isameM sandeha nahIM ki bhagavAnakA darzana karanA uttama na ho| uttama hai aura avazya karttavya hai| para vicArake sAtha / maharSiyoMne darzana karanekA kevala itanA hI Azaya rakkhA hai ki bhagavAnako dekhakara hama unake apUrva paropakAratA Adi guNoMkA smaraNa kareM aura phira unake anu-sAra apaneko bhI una guNoMkA pAtra banAveM / darzana karanekA abhiprAya jo kevala itanA hI samajhe hue hai ki usase puNyavandha hotA hai aura isI lie ve darzana karate haiM to ve bhala karate haiN| kisI tarahakI AzAse dharmakAma karanA isa viSayameM hamAre RSiyoMkI sahAnubhati -nahIM hai| ve use acchA nahIM smjhte| hameM paramAtmAke darzanase unake guNa prApta karane caahieN| hameM yaha likhate hue atyanta duHkha hotA hai ke hama apane manuSya janma aura jainadharmake prApta karanekI samApti kevala paramAtmAke darzanase-dekhanese-samajha baiThe haiN| hameM apane Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ( 13 ) RSiyoMke karttavyoMpara kucha bhI vicAra nahIM AtA ki unhoMne apane jIvanako kaise kAmoMmeM lagAyA thA / hamArI AMkhoMke sAmane aise aneka Adarza udAharaNa vidyamAna hai jinase ki hamAre pUrva puruSoMkI udAratA aura paropakAratAkA pUrNa patA lagatA hai| unhoMne apanI jAtike lieapane bhAiyoMke lie apane jIvanatakakI kucha paravA nahIM kI thii| para Aja to hamAre deza aura jAtike bhAiyoMkI bahuta patitAvasthA hai tatra bhI hameM kucha nahIM sUjhatA / unake duHkhapara bilkula dayA nahIM aatii| hama jAnate hai ki nainadharmakA uddezya jIvamAtrapara dayA karanekA--unake duHkhameM sahAyatA denekA - hai, para vaha kevala hamAre lie kathana mAtra hai / usapara calanA yaha hamAre lie kucha Avazyaka nahIM / hama dUsaroMko samajhAveMge taba nainadharmakI bezaka khUba nI jAnase tArIpha kareMge para usapara hama bhI calate hai yA nahIM isakA kabhI bicAra bhI nahIM kareMge / hama dUsaroMko kahate haiM ki hamArA dharma baDA hI dayAmaya hai, para hamameM kitanI dayA hai usakA kucha jikara nahIM / hamArA dharma saMsAramAtrakA kalyANa karanevAlA hai, para use pAkara hamane bhI kucha apanA kalyANa kiyA hai yA nahIM ? hamAre dharmameM baDe baDe Adarza aura paropakArI puruSa hogaye hai, para hamameM bhI kucha upakArakhuddhi hai yA nahIM ! hamAre dharmameM pApakarmake na karanepara khUba jora diyA gayA hai, para hama dinarAta jo hiMsA, jhuMTha, caurI, mAyAcAra, dagAbAjI karate haiM, jahAtaka vanapaDatA hai dUsaroMko takalIka pahucA kara anyAya - anartha - karate haiM, apane hI bhAiyoMke sAtha nahIM karanekA kAma karate hai, vurese bure aura nIcase nIca kAma karanese bhI hama bAja nahIM Ate haiM, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) logoMko dhokhA dekara Thagate haiM, vizvAsa dekara usakA kara DAlate hai, sIdhe sAdhe aura bhole bhAle manuSyako apane jAla meM phaMsAkara usapara ApattikA pahADa DhahA dete haiM, bAharI doMgase dharmAtmA vanakara logoMko apane palemeM phaMsAnekI koziza karate hai, eka eka paiseke lie hajAroM jhUThI pratijJA kara DAlate hai, garIboMko takalIpha denemeM kucha kasara nahIM rakhate hai, dinameM hajAroM bAra jhUTha bolate hai, corI karate haiM, Uparase ahiMsA -- ke mAnanekA DhoMga banAkara bhItara hI bhItara mAyAcAra - chala-kapaTake dvArA logoM para burI taraha vArakarake unako dIna duniyAse kho dete hai, apanI mAtA aura bahanoMpara burI nigAha DAlanemeM hameM lajjA nahIM AtI hai, hama bhagavAnake darzana karanekA bahAnA banAkara vahA mAtA bahanoMke pavitra darzana karate haiM, karate haiM bhagavAnakI pUjana, para hamArA dhyAna rUpakI hATake dekhane meM lagA rahatA hai, hama mandiroMko dharmAyatana kahate haiM para vahAM pApa karanemeM kucha lajjita nahIM hote, hama logoM para yaha jAhira karate haiM ki hama bar3e dharmAtmA haiM para usakI Ar3ameM hama carama darjekA anyAya karanese nahIM hicakate, hama abhimAna karate hai, para abhimAna kaisA ! jisase jAti aura deza ghUlameM mila jAya, hama nirbaloM para atyAcAra karate haiM para use burA nahIM samajhate, Adi, mahApApase bacanekA kucha prayatna karate haiM yA nahIM ? hamArA dharma saba jIvoMke sAtha mitratAkA upadeza detA 1 haiM, para hama bhI kisIke sAtha mitratA karate haiM yA nahIM ! rAga, dveSa krodha, mAna, mAyA, lobha, ye AtmAke pUrNa zatru kahe gaye haiM para inase hama bhI apanI rakSA karate haiM yA nahIM ? apane AtmAko sadA pavitra Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 19 ) rakkho aura pavitra kAma karo, para hama apaneko kucha pavitra karanekI athavA pavitra kAma ke karanekI koziza karate haiM yA nahIM ! ina bAtoM para kyA kabhI hamArA dhyAna jAtA hai ' kabhI vivekabuddhikA vikAza hotA hai ? mai kahUMgA, kabhI nahIM / kyoMki hamane to apane karttavyakI samApti kevala subaha docAra minaTake lie mandirameM jAkara paramAtmAkI mUrttikA nirIkSaNa karane mAtrase samajha rakkhI hai na phira kyoM hameM ina bAtoMpara vicAra ho ? kyoM hama apaneko adhika kaSTake gaDDhe meM DAleM' deza yA jAti kala rasAtalameM pahucate ho to hamArI orase Az2a hI pahuMca jAya~ / hame kyA z2arUrata jo hama dUsaroMkI balA apane zirapara uThAyeM ? hAya ! samayakI balihArI hai ! nahIM to kyoM Aja hama logoMmeM itanI saMkIrNa buddhi aura anyAyaparatA hotI ! hamAre pUrvajoMne sasArake hita ke lie koI kAma karatA bAkI nahIM rakkhA thA / para hameM satra kaNTakase dikhAI par3ate haiM / pAThaka ! Apa vicArake sAtha apanI dRSTiko dUra taka phailA kara dekheMge to Apako jJAta hogA ki hamAre bhAiyoMkI kaisI bhayAnaka paristhiti hai| unakA karttavya to kitanA thA aura ve kyA samajhe hue baiThe haiN| kyA unakI isa bhUlakA kucha ThikAnA hai ! kyA kabhI vaha pavitra dina AvegA jaba ki hamAre bhAI apanI isa bhUlako jAnakara sAre saMsAra ke hitakA upAya kareMge ! paramAtmA ! dayAsindhu ! | unheM subuddhi pradAna kiijie| jisase ki ve apane karttavyako samateM aura usIke anusAra calaneke lie kAryakSetrameM nirbhaya hokara kUda paDheM / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhole bhAiyo ! aba apanI isa bholapanako choddo| isa bholaenase-isa hRdayakI anudAratAse-hama bahuta patita ho cuke hai / hameM apane kartavyakA jJAna nahIM rahA hai| Apa jo apane hRdayameM yaha nizcaya kiye hue baiThe ho ki paramAtmAke darzana karanese hI hamAre karttavya kI samApti ho jAtI hai yaha ApakI nitAnta bhUla hai / maiM kahUMgA ki saMsArake burAI malAIkI jitanI jabAbadArI Apapara hai utanI kisI para nahIM hai / kyoMki yaha ApahIke dharmakA pavitra siddhAnta hai ki 'satveSu maitrI' arthAt jIvamAtrapara prema kro| aura Apake tIrthaMkaroMne bhI sAre saMsArake lie kalyANakA mArga batAyA hai| phira Apa hI kaheM ki jo sAre saMsArako apanA samajhakara use kalyANake mArgapara lAnA cAhatA hai taba use usake hita vA ahitakA jabAbadAra honA paDegA yA nahIM ! apanI gaharI bhUlako choDo aura saMsAramAtrake hitameM lago, yahI hamArI Apase prArthanA hai| Apake lie abhI bahuta kucha karanA bAkI hai / isalie kevala paramAtmAke darzanasehI apane karttavya samApti mata samajho / - Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) kaJcana / (sAmAnika AkhyAyikA) (4) kaamvaasnaa| rAtake eka bajekA samaya hai / prakRti bilkula nistabdha haiN| sArA gahara nidrA devIkI godameM mukhakI nAda soyA huA hai| pUnamacanda jima makAnameM rahate haiM usame kucha hI dUrapara eka vezyAkA ghara hai| isa samaya isa nistabdhatAmeM bhI kamalA madhura aura manohara gAnA gA rahI hai| gAnA bahuta uttama hai / usake sunanevAlekA citta bahuta jaldI umakI aura AkarSita ho jAtA hai / yadi hama isa gAnekA garvagAnake sAtha milAna kareM to saMbhava nahIM ki vaha usase kimI aMgameM kama ho| __ gAnA apanI pratidhvanise Asa pAmake gRhAmeM gUMjatA huA vAmeM lIna ho jAtA thA / pUnamacanda mAne the / ekA eka gAnekI manohAriNI AvAjane unakI nIdameM bAdhA DAla dI / ve jaga u| unakA dhyAna gAnekI ora khiNtraa| umakI sundaratAne unheM adhIra banA diyA / nidrA lenA aba unheM kaThina hogayA / unakI strIko mare Ana tIna varSa hue haiM, para isa samaya unakA goka viskula tAjAmA dIkha par3atA hai / jAna paDatA hai gAnA sunakara unheM unakI brIkI yAda ho uThI hai aura isIse ve eka sAya itane avIra hogaye hai| Aja unheM lalanApremane phira ghara davAyA hai| jaise jaise samaya adhika adhika vItatA hai vaise Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) vaise unakI utkaNThA prabala ho rahI hai| usake pUrI karanekA unake pAsa kucha sAdhana nahI dakhi pdd'taa| isase unake manovikAra aura bhI bhayaMkaratA dhAraNa kara rahe haiM / vRddhAvasthAmeM yadyapi idriyAM zithila ho jAtI hai, unameM kisItaraha kI sphUrti nahIM rahatI / para isameM bhI koI sandeha nahIM ki vRddhAvasyA ke manovikAra pahalese bhI kahIM adhika uttejita ho jAte hai| yuvA puruSa yadi himmata kare to unheM davA sakatA hai, para vRddha purupakI yaha tAkata nahIM ki vaha apane hRdayake udIpta vikAroMkA damana kara sake / pUnamacandra bhI vRddha haiM, para Ajake gAnene, jo ki unakI strIke madhura svarase milatA huA thA, unheM vikala kara diyA / isa DhalatI umarame Aja phira unheM apane Aja phira unheM apane vivAhakA dhyAna AyA / unake hRdayameM bure bhale vicAroMkA bar3A bhArI ghamAsAna yuddha mcaa| ve kabhI to jAti vA loka lajjAke bhayase vivAhake vicArako radda kara DAlate the aura jaise hI unheM usa sundara gAnekI AvAjakA dhyAna AtA tatra phira vivAha ke lie taiyAra ho uThate the / bahuta tarka vitarkake bAda unhoMne nizcaya kara liyA ki jo kucha ho vivAha karanA aura avazya karanA / phira cAhe loga burA hI kaheM ? kahAMtaka ve burA kaheMge ? eka dina, do dina, kA dina, mahInA, do mahInA, varSa do varSa / Akhira to usakI bhI sImA haiM / aura phira usase merA vigaDegA hI kyA ? ekake kAmako eka burA kahatA hai aura eka bhalA / para isa bhaya se kyA apanA vicAra choDa denA cAhiye ? nahIM / hA saMbhava hai jAtike loga Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 19) kucha gaDabaDa kareM / para ve bhI eka vaktake bhojanase ThaNDe kiye jA sakate haiN| phira kyoM mai apanA vicAra bdluuN| vivAhameM rupayA vahuta kucha kharca karanA paDegA / astu / isakI kucha paravA nahIM / hajAra, do hajAra, cAra hajAra, daza hajAra bhI kyoM na kharca ho jAya~, karUgA / para vivAha karanA kabhI nahIM chodd'gaa| rUpayA to maiMne apane ArAmake lie hI kamAyA hai / phira jaba unase maiM hI lAbha nahIM uThAUgA taba kyA maiMne yaha majUrI dusare. ke hI lie kI hai| ve vaDe mUrva haiM jo pAsa paisA hote hue bhI Anandopabhogase vaJcita rahate hai / mujhe yaha manjUra nahIM / maiM apane paisAkA upabhoga kruuNgaa| loga kahate hai ki vRddhAvasthAmeM vivAha karanA burA hai, para yaha unakI bhUla hai / ve apane svArthakI aura dekhate to kabhI aisA nahIM kahate / apanA bhalA saba cAhate hai phira maiM hI kyoM dukha dehUM / panamacandana apanI burI vAsanAke vaza ho burAI bhalAIkI ora kucha bhI dhyAna nahIM diyaa| jAtikI aura loka lajAkI, kucha paravA na rakkhI / macamutra jaba manuSya kAmake pAzameM baddha ho jAtA hai taba use apanI, apanI jAtikI, aura apane dezakI hAni lAbhakA kucha vicAra nahIM hotA hai / ho kahAM se, jaba kucha viveka buddhi ho taba hI na ! so unakI vivekabuddhiko to kAma pahale hI hara letA hai| - pUnamacanTakA abhI eka balAse to piNDa chUTA hI nahIM hai ki eka aura valA svayaM unhoMne apane Upara uThAlI hai| abhI unheM apane suputra motIlAlakA vivAha karanA to vAkI hI hai| usake lie Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hI unheM kitanI dauDa dhUpa karanI par3I hai| phira na nAne apane lie ve kyA kareMge ? manuSya apane svArthake pIche saba kucha bhUla jAtA hai|.. isameM kucha sandeha nahIM / ThIka yahI hAla pUnamacandakA huA hai / Aiye pAThaka ! hama aura Apa bhI pUnamacandake vivAhakAtamAzA dekheN| viptti| motIlAlakA vivAha hue Aja do varSa bIta gaye, para usane Aja. taka apanI strIke sAtha kabhI prema saMbhASaNa nahIM kyiA / hama usake cAlacalanakA hAla pahale likha cuke hai / pAThaka jAna sakeMge ki nisakA hRdaya kisI dUsareke vaza hai, vA vaha svayaM apaneko dUsareke lie sauMpa cukA hai, phira use apane gharakI kucha khavara nahIM rhtii| use apanI sundara aura sukhada vastu bhI burI jAna par3atI hai| Apane. yadi yazodhara mahArAjakI jIvanI paDI hai to Apako amRtamanIkI kathA isake lie uttama Adarza jAna paDegI / motIlAla apane hRdayako dUsareke lie saupa cukA hai| aba vaha kaJcanapara kaise prema kara sakatA hai ? vecArI kaJcana cAhatI hai ki maiM eka vakta apane prAjapyArese isa bAtakA kAraNa samajhU ki ve mujhase kyoM nArAja hai ? para motIlAla use itanA avasara bhI nahIM detA / usake laMgoTiye yAra aura use dinarAta burI bAteM sujhAyA karate hai, jisase vaha aura bhI nirdayatA dhAraNa kiye jAtA hai| becArI kaJcana jaise jaise vaDhI hotI jAtI hai vaise vaise cintA aura mAnasIka vikAroMkI jvAlAse usakA hRdaya lalA jAtA hai| vaha Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) cAhe daridra aura svArthIke gharameM bhale hI utpanna huI ho, para usameM kulInatA hai / vaha apane kulakI maryAdA rakhanA jAnatI hai / isalie vaha duHkha bhogatI hai para usakI paravA nahIM karatI / sacamuca usameM zikSAko sugandhane usake kaJcana nAmako sArthaka kara sone aura sugandhakI kahAvatako caritArtha karadI hai| ___ jaba use apane pitAkI svArthatAkA dhyAna AtA hai taba usakA hRdaya-komala hRdaya-phaTane lagatA hai| kabhI kabhI to usakI hAlata yahAtaka vigaDa jAtI hai ki use khAnA pInAtaka jahara ho nAtA hai| use roneke sivA kucha sujhatA hI nahIM / kabhI vaha apane bure karmako dhikkAratI hai, kabhI paramezvarase prArthanA karatI hai, para use kisI taraha zAnti nahIM milatI-usakA duHkha kama na hokara bar3hane hI lagatA hai| ___ hama kevala kaJcanahIkI hAlata kyoM kaheM ! Aja to hamArI jAtibharakI yahI hAlata ho rahI hai| vaha na guNoMkA vicAra karatI hai, na buddhipara dhyAna detI hai, na cAlacalana para khayAla karatI hai aura na avasthAkI mImAsA karatI hai / taba karatI hai kyA ? kevala paisA dekhakara phira vaha cAhe mUrkha ho, kurUpa ho, vRddha ho, vAlaka ho ayavA vImAra ho usake sAtha apanI pyArI putriyA vivAha detI hai| yoM kaho ki unheM narakayAtanA bhoganeke lie aisoMke gale laTakA detI hai| ina durAcaraNoMse hamArI jAtikA dinoM dina bhayaMkara hAsa ho rahA hai aura abhI hogA / kyoMki abhI ina durAcAroMke rokanekA kucha bhI upAya nahIM kiyA jAtA hai| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) kaJcana-komalahRdayA kaJcana-dukhI hai bahuta dukhI hai| use * panA jIvanataka bhI bhArasA pratIti hotA hai| use AzA nahIM ki aba kabhI mujhe priyatamake sAtha sukhasaMbhASaNakA avasara milegaa| vaha mAre lajjAke apanI manovedanAoMko dUsaroMpara bhI jAhira nahIM kara sktii| use isa vAtakA adhikAra bhI to nahIM hai / kaJcana ! tU abhAginI hai / terA pApakarma bahuta tIvra hai / isI lie tere bhAgyameM sukha nahIM / tujhe Ajataka apane priyatamake sAtha saMbhASaNa karanekA, saubhAgya nahIM prApta huaa| apane kiyekA phala bhoganA yahI aba eka mAtra tere lie zAntikA upAya haiM / * . , eka dina kaJcana baiThI huI thI ki motIlAla kisI kAmake lie usakI koThaDImeM AyA / kancanane uThakara sAhasa pUrvaka usakA hAtha pakaDa liyA aura vaha kahane lagI ki prANanAtha ! mujha abhAginI para Apa kisa lie nArAja hai ? maine ApakA aisA kaunasA bhArI aparAdha kiyA hai jisase mai ApakI kRpApAnI Ajataka nahIM huI hai. mujhe samajhAiye / mujhe duHkha dekhate dekhate varSake varSa bIta gayepara Apane mere duHkhakI kucha bhI bAta nahIM pUchI batalAiye to patiko chor3akara strIkA aura kauna AdhAra ho sakatA hai| vaha kisake pAsa jAkara apanI duHkha kahAnI sunA sakatI hai? motIlAla-hAya chor3o / mujhe kAmakI jaradI hai| kaJcana-Apa to jarAsI derake lie hI itanI utAvala karane laga gaye ? phira merI hAlata to dekhiye ki mai dinarAta cintAkI jvAlAmeM nalI jAtI hUM, usakI bhI Apako kucha khabara hai ? merI vAtoMkA jabAba to dIjie ki Apa mujhe kyo nahIM cAhate ? - vinA kucha Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 23 ) aparAdhake eka dIna abalApara aisA ghora atyAcAra karanA kyA bhApako ucita jAna par3atA hai| . . motIlAla-mujhe abhI ina saba bAtoMke uttara denekI phurasata nahIM hai| isa samaya merA hAtha choDa do| __ kaJcana--pyAre! Apa mujhe kucha bhI kahe para javataka Apa merI vAtoMkA uttara na deMge tabataka mai Apako na jAne dagI / maine bahuta duHkha uThA liye / aba mai nahIM saha sakatI / Apa dekhate nahIM ki merI zArIrika dazA kaisI vigaDa gaI hai| para phira bhI usapara Apako dayA nahIM aatii| __motIlAla-to kyA yaha jabaradastI hai jo merA hAtha choDanA / nahIM cAhatIM chor3o / mujhe bahuta derI hogaI hai / hA tumhArI vAtokna uttara phira kabhI duugaa| __ kaJcana-nAtha / Apa yaha kyA kahate hai / maiM to Apase kevala premakI mikSA mAMgatI huuN| mujhe jabaradastI karake kyA karanA hai ? mai ApakA hAtha choDaneke lie taiyAra hUM! para yaha kaha dIjie ki mujhapara kRpA kyoM nahIM karate? mujhase kyA aisI bhArI bhUla banapar3I hai? vatalAiye mai 'usakI mAphI mAgU motIlAla-jAna paDatA hai ki tuma binA uttara pAye merA hAtha na choDogI / Akhira hoto strI hI na astu / suno-mai tumhArI saMva vAtoMkA uttara dekara mAmalA taya kie detA hU / tuma mujhe cAhatI ho-mujhapara prema karatI ho-yaha sahI hai / para mai tumheM nahIM caahtaa| tuma pUchogI, kyoM ? isakA mere pAsa kucha jabAva nahIM hai / tuma, kahogI phira vivAha kisa lie kiyA thaa| isakA uttara pitAjIde sakate Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) hai| basa yahI merA uttara hai| aba isapara jo tumheM ucita jAna par3e vaha karo / para mai tumase prema nahIM krtaa| ___ sunate hI vecArI kaJcanake zirapara vajrasA gira par3A / usakA sArA zarIra sanna hogayA / vaha motIlAlakA hAtha chor3akara alaga hogaI / usakA zira ghUmane lgaa| duHkha aura cintAke Avegase vaha apaneko na samhAla skii| vaha eka dama ghaDAmase pRthvIpara gira pdd'ii| motIlAlakA patthara hRdaya taba bhI nahIM pasIjA / vaha avasara pAkara vahAMse calatA banA / mUrkhatA ! tujhe so vAra namaskAra hai / - - vipattipara vipatti / maiM bahuta duHkha uThA cukI / aba mujhase yaha dAruNa dazA nahIM mogI jAtI / paramAtmA ! mai abhAginI huuN| anAthinI huuN| karmoko mArI huI huuN| merI rakSA karo-mujhe vcaao| vipattike athAha samudrameM vahI nA rahI hU~, mujhe sahArA do / Apane pApIse pApI aura adhamase adhamakA uddhAra kiyA hai phira merA-duHkhinIkAduHkha kyA dUra nahIM karoge ? ApakA smaraNa karake bhI jaba vahutasa sukhI hogaye hai tava mujhe, jo dina rAta ApakA dhyAna kiyA karatI hUM, sukhI na karoge ! mere pyArene mujhe chor3adI hai| para kyoM ? yaha maiM nahIM jAnatI / Apa mujhe batalAiye ki merA kyA aparAdha hai ! kyoMki Apa sarvajJa hai| sabake jAnane vAle hai / phira maiM usakA prAyazcitta kara zuddha ho lUM / hAya ! sacamuca mai pApinI huuN| maine bahuta pApa kiye haiN| isIse mujhe yaha duHkha-bhayaMkara duHkhabhoganA par3A hai| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) prANanAya ! yadimeM ApakI dRSTima aparAdhinI hI hUM to bhI itanI burI to nahIM hUM ki Apa mujhase bolanemeM bhI ghRNA kareM ? mujhase eka vaka to prasanna citta hokara Apa saMmASaNa kIjie / maiM iratehImeM apaneko saubhAgyavatI samajha luugii| kevala bolane mAtra tomai ApalA kucha chIna nahIM luuNgii| merA jIvana-yaha pApamaya jIvana saphala ho jAyagA / jIvanasarvasva ! maiM hindU kulameM--pavitra kulameMutpanna huI huuN| Apa jAnate hai ki hindu ramaNIratnoMkA eka mAtra ArAdhya deva unakA pati hotA hai / use choDakara na to koI usakA ArAdhya hai aura na jIvanameM sahArA denevAlA hai / Apa mere prANa hai| isa bhayaMkara avasthA mI jo maiM ina pApI prANoMko dhAraNa kiye huI hUM vaha kevala Apake sahArepara / bhalA / Apa hI vicAreM ki jaba mujhe Apa hI apane caraNoMkI chAyAkA Azraya na degeM taba aura kauna merI rakSA karegA ? nAtha ! maiM ApakI eka dAsI huuN| mujhapara dayA karo / mujhe isa vipattise ubaaro| maiM ApakI aparAdhinI hU to mujhe kSamA karo aura mujhe rahaneko apane hRdayameM jagaha do / pyAre / kyA sacamuca Apa merI prArthanA na sunege ? mujhe sahArA dekara merI rakSA na kareMge? maiM hAtha joDatI hu / pAvoM meM par3atI hai| mujhe bacAo / meM kevala ApakI kRpAkI bhUkhI huuN| mujhe dhana daulatakI kucha jarUrata nahIM / pyAre ! eka vakta prasanna hokara apane zrImukhasesundara mukhase-vAla lIjie / madhura ha~sI haeNsa lInie / basa yahI cAhatI huuN| jIvanezvara ! Apa mujhe nahIM cAhate na sahI para premakI dRSTise eka vakta merI ora nihAra to lijie| itanemeM to ApakA kucha nahIM nigaDha jaaygaa| kyA vipattikI mArI eka abhAginIpara kro| ra mujhe rahaneko amage mujhe sahA mujhe Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) itanI mI dayA karanA Apa burA samajhate hai| Apake hRdayameM itanI mI udAratA nahIM hai ? astu / Apa svataMtra haiN| apane hRdayake, adhikArI hai| merA Apapara kucha jora nahIM / hindU ramaNiyoMke lie yahI AjJA hai ki ve patike kahaneko kabhI nahIM TAleM / maiM bhI ise pAluMgI / yadi isameM mujhe aura bhI adhika duHkha sahanA paDe to sahUMgI-jIvana denA paDe to duuNgii| para AjJAkA-RSiyoMkI amolika AjJAkA--avazya pAlana kruuNgii| mai abalA hU~ phira svataMtra hokara pravalA kaise ho sakatI hUM : AhA ! isa dharmako dhanya hai jise pAlana kara apanA sarvasva kho baiThanepara bhI mahilAgaNa usake pAlana karanemeM himmata nahIM haartiiN| merA janma bhI to usI kulameM huA hai / phira kyA mai apane isa tuccha aura nazvara jIvanameM use kalaGkita karUMgI ? nahI / AhA ! yaha pavitra kula kitanA samaryAda hai ! kitanI isakI dharmapara zraddhA--vizvAsa hai ? jo mujha avalAkA sAhasa bhI Ana alaukika sAhasake rUpameM pariNata ho gayA hai| premake ratnAkara ! acchA, merI prArthanA na suno| kyoMki maiM pApinI hU / mai svayaM nahIM cAhatI ki mere dvArA Apako pApakA sparza karanA paDe / acchA, sukhI rahie / mai Apake sukhI rahanekI Izvarase prArthanA karUgI aura hindU strIke vratakA pAlana kruugii| haoN ! eka aura prArthanA hai vaha yaha ki Apa mere aparAdha kSamA karanA aura sadA mu .. ... .....kahate kahate becArI kaJcanakA galA bhara AyA / vaha Age eka akSara bhI mu~hase na nikAla skii| - Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 27 ) ( 7 ) bhAgya phUTa gayA / pUnamacandane bhI apanA vivAha kara liyA / unakI strIkA nAma tArA hai / tArAkI avasthA abhI kula ATha varSake lagabhaga hai / use kisI tarahakA jJAna nahIM hai / vaha nirI bAlikA hai| I 1 jyeSThakA mahinA hai / garmIkI prakharatAse pRthvI agnikI bhAti bhadhaka rahI hai / pazu pakSiyoMkI bhI himmata nahIM ki ve apane AvAsa sthAnase bAhira nikala sakeM / isa samaya pUnamacanda jaldI jaldI pAvakIM Daga baDhAte hue gharakI ora bar3he hue cale Ate haiM / unakI tabiyata garmI ke AtApase bigaDI huI dikhAI paDatI hai / ve Aye aura gharameM ghuse ki unheM ulTI aura usIke sAtha dasta honA Arabha hogayA / gharake nokara cAkara dauDa dhUpa karane lage / vaidya bulAye gaye / davA dIgaI para pariNAma kucha bhI nahIM nikalA Akhira unakI jIvanalIlA samApta hogaI / becArI tArAke bhAgyakA tArA asta hogayA / vaha janmabharake lie anAthinI hogaI / hAya ! usake sAtha kaisA anartha kiyA gayA kaisA rAkSasI kRtya kiyA gayA ? jisakA use yaha bhayaMkara phala bhoganA paDA / abhItaka to vaha yaha bhI na jAna pAI thI ki vivAha kise kahate hai use yaha bhI nahIM mAlUma thA ki pUnamacanda mere kauna hote haiM para hA itanA jarUra jAnatI thI ki ve bUDhe hai, mere gharapara do cAra vAra Aye hai, vahIM jImeM hai aura vahIM rahe bhI hai / isa - lie mAtA ke koI riztedAra hoMge, tabhI mAtAne mujhe inake sAtha 2 2 2 2 jadI hai / vaha kabhI kabhI to pUnamacandako aise hI sambodhanase pukAra Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) bhI letI jisase dUsaroMko yaha jAna paDatA thA ki yaha pUnamacandakI cahana vagairehameM kisIkI laDakI hogii| usa vakta pUnamacanda use zikSA dete ki priye ! tuma mujhe isa taraha mata pukArA kro| maiM to tumhArA svAmI hUM-pati hUM-aura tuma merI patnI-strI ho / para vecArI tArA isa rahasya ko kyA jAne ki pati patnI kise kahate haiM aura unakA pArAsparika kyA sambandha hai ? ___ hAya ! bhArata ! terI kaisI dazA vigaDI hai ? saMbhava nahIM ki aisI sthitikA dUsare dezoMko bhI kabhI sAmanA karanA par3A hogA ? svArthiyoMne tujhe kitane gahare gaDDhemeM DAla diyA hai vaha likhanA ara. kaThina hai / jo terI santAna brahmacAriNI, valiSTha aura pUrNa jite ndriya huA karatI thI Aja vahI vyabhicAriNI, nirbala aura indriyoMkI dAsa hogaI hai / jo vivAha kevala vara aura kanyAke sukhake liye huA karatA thA Aja usakA vilkula ulTA pariNAma dIkha paDatA hai / java sATha 'sATha varSake buDDheke sAtha ATha ATha nau nau varSakI bAlikAyeM vivAha dI jAtI hai taba vaha kaise sukhakA mUla ho sakatA hai ? athavA jahAM solaha varSakI kanyA aura cauvIsa varpake laDakekA vivAha huA karatA thA vahAM ve aba bacapana aura abodha avasthAhImeM vivAha diye jAte hai| aura phira unase apane vaMzakI maryAdAke sanIvita rakhanekI AzAkI jAtI hai para yaha saMbhava nahIM ki unake dvArA hamArA deza baliSTha aura kartavya parAyaNa ho sake ? apakva avasthAmeM vivAha hue strI puruSoMkI santAna balavAna nahIM hotI aura na unake dvArA kulaparamparA hI cala sakatI hai? na jAne ye kurItiyAM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 29) kaba bhAratakA piMDa choDeMgI? kaba yahAMse apanA mu~ha kAlA kareMgI : kaba yaha patita mArata pIchA unnata hogA ! kaba isakI santAnake hRdayayeM jJAnakA prakAza phailegA ? kaba ve apanI janmabhUmike. uddhArakA upAya kareMge ? bhAratakI santAna ! uTho aura apane pavitra dezakA uddhAra kro| " dekho to ina kurItiyoMne tumhArI janmabhUmikI kaisI burI dazA kara DAlI hai ? vecArI tArA isakA udAharaNa hai| kyA tumheM aise ghRNita vya-- vahAra aura nirdaya atyAcAroMko dekhakara bhI dayA nahIM AtI ? tumhArA hRdaya dezakI durzazAse nahIM pasIjatA / yadiH sacamuca. tumhArA hRdaya itanA kaThora hai-itanA nirdayI hai to maiM : vizvAsa karatA hU~ ki tumhAre samAna kRtaghnI-paropakArako bhUlanevAlA bhI koI nahIM ho sakatA hai| tArAke svAmI pUnamacandakI jIvanalIlA pUrNa hogaI taba bhI vaha nahIM jAnatI ki mujhe kisI ApattikA sAmAnA karanA par3A hai| mujhapara vajra Akara girA hai / gharameM ronA macA huA thA para usake hRdyameM zokakA nAma nizAna nahIM / AkhoMmeM AMsUkI vRMda nahIM / vaha sadAkI bhAMti aba bhI vaisI prasanna hai / pAThaka ! saca to hai jaba vaha becArI itanAtaka nahIM jAnatI ki vivAha kisa ciDiyAkA nAma hai? svAmI aura strIkA kyA dharma hai aura unakA kyA sambandha hai ? taba vaha kyA samajhakara apane patikA zoka manAve ? use loga samajhAte haiM ki tU vidhavA ho gaI hai-aba terA pati jIvita nahIM hai / para vaha jIvita nahIM hai isakA yaha artha nahIM jAnatI ki marA huA pIchA AtA hI nahIM hai| vaha ina bAtoM ko kyoM nahIM jAnatI isakA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha uttara diyA jA sakatA hai ki abodha dazAkA dharma anirvArya hotA hai| tArA abodha hai-bAlikA hai / isIse vaha kucha nahIM samajhatI / tArA ! tU abhAginI thI taba hI to terI mAtAne lobhake vaza hokara tujhe kAlake hAtha sauMpI-tere galepara churI calAI / ava tu janmapara aisI rahakara apanI mAtAkA-pizAcinI mAtAkA-upakAra mAnatI rahanA / para tArA ! terA bhI eka doSa hai-bhayaMkara aparAdha / hai| vaha yaha ki tUne nau mahIne apanI mAtAke peTameM rahakara use vehada duHkha diyA thA / saMbhava hai usane tujhe usIkA prAyazcitta diyA ho ! use tUM bhoga / isameM sandeha nahIM ki terA bhAgya to aba jIvana bharake lie phUTa gayA hai| (8) aatmhtyaa| kaJcana prayatna karate karate haargii| para motIlAla kisI taraha supatha para nahIM aayaa| antameM use nirAza hojAnA paDA / motIlAlane kyoM itanI nirdayatA dhAraNa kI ? isakA kAraNa hai| yaha hama pahale likha Aye hai ki motIlAlakA cAla calana aura svabhAva acchA nahIM thaa| vaha burI saGgatimeM paDakara lucce aura badamAzoMke hAthakI kaThaputalI hogayA thaa| use ve jitanA nacAte the vaha usI taraha nAcatA -use svayaMkI buddhi kucha nahIM thii| mUoMke sAtha khuzAmadI dAla gala jAnA kucha AzcaryakI bAta nahIM / aise udAAja bhI bahuta mila sakate hai| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) / motIlAlake hRdaya para kisI aura bhuvanamohinIkI pratimA aGkita horahI thii| vaha use jI jAnase cAhatA thA / kesarane bhI usa para ApanA premapAza aisA phailAyA thA ki use kahIMse nikalaneko jagaha na thii| usane apane madhura madhura saMbhASaNase use apanepara mugdha kara rakkhA thA / usake khajagaJjana locanoMne apane kaTAkSa vANoMse usake / hRdayako bahuta kamajora kara diyA thaa| usakI sundaratAkI mana mo hanI chaTAoMne usake manameM apanA pUrNa adhikAra kara liyA thA / phira bhalA kyoM vaha kaJcanakI yAda kare ? kyoM apane premarasako do bhAjanoMmeM DAlakara apaneko usakA apAtra banAve ? use dUsarekI phikarase matalaba? isa para bhI kezarane usase yaha kahalavA liyA thA-svIkAra karavA liyA thA ki mai kabhI apanI strIke sAtha premakA paricaya na dUgA / merI jIvanezvarI tumhI ho / maiM saba taraha apaneko tumheM sauMpatA huu| tumheM isa jIvanakA sarva adhikAra hai| usane aisA kyoM kiyA ? isake kahanekI kucha jarUrata nahIM / kAmakI apAra mahimA kauna nahIM jAnatA / kAma vaDe baDe vidvAnoMsebhI adhamase adhama kAma karA letA hai taba motIlAlakI-mUrkha motIlAlakI kyA majAla jo vaha usakA anAdara kara ske| kaJcanakA bhAgya isI kulakalakinI kesarakI kRpAse phUTa gayA hai / vaha Aja Adarza dukhinI hogaI hai / vinA vicAre kevala dhanake lobhameM Akara jo apanI kanyAkA vivAha aise mUrkhake sAtha kara dete hai phira usakI jo hAlata hotI hai usakA kaJcana Adarza udAharaNa hai / yaha dekha kara bhI yadi hamArI jAtikI AkheM na khule to yahI kahanA cAhie ki abhI usake bhadha patanameM bahuta kucha vAkI hai| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) kaJcana kahatI hai aba mujhase yaha vedanA nahIM sahI jaatii| " isa maine jitanA kucha sahA vaha kevala eka pApinI AzAke bharose para / para aba mujhe svapna meM bhI yaha AzA nahIM hotI ki mujhe kabhI prANanAthaka sevAkA saubhAgya milegA ? mujhe ve apanI samajhakara apanAyeMge ? phira isa pApI jIvanako hI rakhakara mai kyA karUMgI ? jabamerA sasArameM koI avalamba hI nahIM taba maiM kisake lie isa prANabhArako uThAkara pRthvIko bojhA mArUM ? jaba merA bhAgya saba taraha phUTa hI gayA hai taba mai hI jIkara kyA karUMgI ? pApI daiva ! tere samAna saMsAra meM koI nirdayI nahIM hai| tUM apanI sattA ke sAmane kisIkI nahIM calane detA / tU jo cAhatA hai vahI kara dikhAtA hai / tere nirdaya saMkalpa ko dhikkAra hai / kahate kahate kaJcanakI AkhoMse AsuoM kI dhAra vaha calI / vaha AkAzakI ora muhaeN uThA kara bolI- paramAtmA / mai vipattikI mArI eka anAthinI huuN| saMsAra meM merA koI nahIM hai / merA jIvana hI mujhe zUlasA laga rahA hai| mujhe jInemeM sAra nahIM dIkhatA / maiMne Ajataka jo kaThinase kaThina duHkha sahA hai vaha apanI dharmarakSA ke lie / para aba mai nahIM sahUgI / majhase yaha jIvanabharakA duHkha dekhA nahIM jAtA / isa lie maiM aba kisI ora hI upAyakA sahArA luMgI jisase sadAke lie hI duHkhase chuTakArA pA skuuN| usa upAyake pahale mai Apase eka prArthanA karUM gii| vaha yaha hai ki mai Ajataka kisI bhI avasthAmai rahI hUM para taba bhI merA hRdaya pUrNa rUpase zuddha rahA hai / maine duHkhapara duHkha bhogeM haiM, para Ajataka malIna vAsanAko apane hRdayameM sthAna nahIM diyA hai / mai Apase kyA nivedana karUM / Apa to saba kucha jAnate hai / saMbhava 1 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 33 ) hai mere vAda logoMke hRdayameM burI kalpanAkA udaya ho / kyoMki mujhe punIta sItA devIkI jIvanI khUba yAda hai / vaha pavitra thIpUjya thii| para loga use bhI TopoMse mukta nahIM kara sake / taba maiM kisa ginatImeM hUM / loga mere isa Akasmika ................ kA vAstavika kAraNa na samajha kara taraha tarahakI kalpanA kreNge| tatra Apa unheM nirmala jJAna denA / jisase ve samajhe ki kazcana nirdoSa yI-nikalaka thI / maiMne du khake paravaza ho jisa kAmako karanA vicArA hai-jisakA mai anuSThAna karUgI-saMbhava hai vaha pApakarma ho, para isase merA hRdaya doSI nahIM kahA jA skegaa| kyoMki pApa pApameM bhI vaDA antara hai| merA yaha anuSThAna vaha pApakarma nahIM hai jo hRdayakI burI vAsanAke dvArA hotA hai / phira kaisA hai ? yaha Apa jAnate ho, maiM kyA khuuN| ___ maiM itana dinAtaka abalA thI para aba mai vaha kaJcana nahIM rhii| aba mujhameM vala hai / ma kaThinase kaThina aura asaMbhavase asabhava kAmako bhI aba kara sakatI hUM / kevala kara hI nahIM sakatI hai, para karake dikhlaauuNgii| maiM apane..... ... ke saMkalpako pUrA krgii| mujhe isase utanA dukha nahIM jAna par3atA jitanA ki isa avasthAkA dukha mujhapara asahya bhAra ho rahA hai / jo ho Apa merI prArthanA para dhyAna denA / adhika maiM kucha nahIM kahanA cAhatI / ___ vaha phira volI-prANanAtha ! dayAsAgara !! anAtharakSaka !!! merA aparAdha-bhayakara aparAdha-Apa kSamA karanA / maiM ApakI yI para Apane mujhe apanI na smjhii| isI du khase-bhayaMkara vipattise-mujhe Apake dharma viruddha.......... ..........kahate kahate kaJcanakA galA bhara Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) aayaa| usane baDI muSkilase rote rote yaha kaha kara ki isa amAginI para kSa... ....mA. .....ka.......ra.......nA........kSa........ mA.......kara.......aura jhaTase kucha apane muhameM DAlakara Uparase pAnI pI liyaa| dekhate dekhate hI usake zarIrakI jyotsnA mlAna ho clii| (8) bhayaMkara pariNAma / pAThaka ! kaJcanakI jIvanalIlAke sAtha sAtha hamArI yaha choTIsI AkhyAyikA bhI samApta hotI hai, para eka jarUrI ghaTanAkA ullekha karanA vAkI raha jAtA hai| isa lie isa paricchedameM hama usIkA ullekha karate hai| __ pUnamacandako mare Aja ATha varSake laga bhaga bIta cuke hai| ' tArAkI unake samayameM no avasthA thI vaha aba nahIM / rahI usane aba bAlabhAva chor3akara yuvAvasthAmeM padArpaNa kiyA hai / usake bhAvoMmeM pahalese aba jamIna AzamAnakA antara hai / ava vaha pati patnIke bhAvako bhI samajhane lagI hai| kAmakI kRpAse aba usameM apUrva zrIkA AvirbhAva dIkha par3atA hai| usake nipkalaMka mukhacandrakI jyotsnAse usakA hRdaya prakAzita ho uThA hai| vaha usake ujAlemeM na jAne kise DhUMDha rahI hai / para usake mukhakI nirAzA aura hRdayakI vyagratAse jAna par3atA hai ki use apanI e. priya vastuko prApti nahIM huI / usake sundara locana aMgUThImeM - jar3e hue hIrekI taraha damakane lage / becArA khaJjanato unheM dekha Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) * kara itanA lajjita huA ki use zaharakA nivAsa hI parityAga kara denA pdd'aa| usakI bhraveM itanI caJcala hogaI ki kyA majAla jo * bijalI bhI unheM parAjita kara sake ? vecAre bANakI kyA tAkata * jo manuSyoMke hRdayameM inake varAvara gahare ghAva kara sake usake hoThoMkI madhura ha~sI logoMke kaThorase kaThora hRdayameM tIrakI taraha midane lagI / unakI lAlimA prAta kAlIna sUryakI lAlimAko davAne lgii| usake stanoMkI sundaratAne sudhApUrita kalazoMkI gomAko lajjita kara dI aura usake suvarNamaya zarIrake manohArI lAvaNyane sumeru zailakI kAntiko bhulA dii| thA.meM yoM kaha lIjie ki aba tArA saba taraha kAmake AdhIna ho cukI / kAmane usapara apanI rAjyasattAkI-apane AdhipatyakI-mohara lagA dii| tArA aba samajhane lagI ki maiM bahuta varSose anAthinI ho cukI huuN| mujhe merI mAtAne-rAkSasI mAtAne-isa narakameM DhakelI hai / vaha . use ava jItI jAgatI pizAcinI dIgvane lagI / vaha kaisI bhI hai, para atra ho kyA sakatA hai| aba to usakI AkhoMke sAmane nirAzAkA athAha samudra lahareM letA huA dikhAI paDatA hai / vaha kartavya vimUDha avazya hai para taba bhI usake bhAvoMmeM parivartana hogayA hai / hama usameM pavitratA nahIM dekhate / usakA hRdaya kalaMkase kAlA jAna par3atA hai| usakI dRSTimeM aba caJcalatA hai / usakA mana adhIra hai / vaha use apane kAbUme rakhanako asamartha jAna par3atI hai| usakA yaha satra caritra dekhakara sabhava hai pAThaka tArAko aparAdhinI kaheM, para isameM usa vecArIkA doSa kyA / usakA to vivAha bhI usa samaya huA hai jaba vaha anAna valikA thI / phira vivAha bhI eka Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) jahIsake sAtha jo apanI mautake dina pUre kara rahA thaa| yaha doSa yaha aparAdha usakI pApinI mAtA aura nirdayI-narapizAca-pUnamacandakA hai jo donoMne apane apane svArthake vaza hokara usa garIbinI Aptamajha vAlikAke gale para churI pherI-use jIvana bharake lie-narakakuNDameM ddhkeldii| tArAkA hRdaya aba dinoM dina burI vAsanAoMkA sthAna banane lagA / pAThaka ! Apa kucha bhI kaheM para isameM sandeha nahIM ki kAmase vijaya pAnA-usake vikAroMko naSTa karanA-sarva sAdhAraNakA kAma nahIM / jisa kAmane cArudatta sarIkhe karmavIrako pAkhAnekI havA khilAI, rAvaNake vizAla rAjyako rasAtalameM milAkara use kalakiyoMkA zirobhUSaNa vanAyA, satyaMdhara sarIkhe rAjatatvavit rAjAkA sarvanAza kara diyA, brahmAko apanI hI putrIpara premAsakta kara use apane devapaneke uccAsanase girA diyA, saMsAra ke upAsya zaMkarako Adhe strIrUpameM parivartita kara diyA aura candrako apane gurukI patnike premapAzameM phaMsA diyaa| vaha kAma-jagadvinayI kAma-vecArI tArAke avalA tArAke-dvArA jItA jA sake yaha nitAnta asaMbhava / adhiyArI rAta hai| zahara bharameM kahIM zabdakA nAma nhiiN| candramAkA abhI udaya nahIM huA hai / jAna par3atA hai ki vaha pahalehIse to kalaMkI haiM aura AjakI asAdhAraNa kalaMkita ghaTanAko dekhakara vaha apaneko kyoM aura adhika kalaMkita kare ! kyoMki kalaMkiyoMkI chAyAkA chUnA bhI to kalakita karatA hai / yahI samajha kara vaha abhItaka udaya parvatapara nahIM AyA hai / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 37 ) eka vajA / tArAkI nIMda TUTI / usakI AkhoMmeM pahalehIse nIMda kahA thI para kalpanA kara lIjiye ki vaha apanI zayyApara par3I hai / isa liye dekhanevAloMko to nidritahI jAna par3egI / usane uThakara apane kamare ke kavADa khole aura vaha dhIre dhIre makAnakI sIDhiyA taya karatI huI bacike majilameM A pahucI / vahIM para motIlAlake sonekI jagaha thI / usane daravAjeke pAsa khaDI hokara motIlAlako pukAranA cAhA, para sahasA usakI himmata na paDI / na jAne kyA soca samajhakara vaha pIchI apane kamare meM calI gaI aura zayyApara A girI / para aba use nIMda nahIM AtI / vaha udhara idhara karavaTeM badalane lagI / usakA hRdaya vecena hogayA / vaha himmata karake uThatI hai para pIchI na jAne kyoM baiTha jAtI haiM / vaha kavADa kholakara kucha sIr3hiyA utaratI hai aura pIchI lauTa AtI hai / groMhI karate karate use do ghaMTe hogaye / abakI bAra vaha apane dilako maz2abUta karake uThI aura binA kisI rukAvaTake nIce utara aaii| usane motIlAla ke kamareke pAsa khaDI hokara dhIre dhIre kavADa khaTa khaTAye / motIlAla bharanIMda meM thA / para kisI bhayAnaka svapnake dekhanese vaha hApatA hApatA uTha baiThA 1 kavAGakI khaTakhaTa AvAja sunakara use kucha sandeha huA / usane bhItarahI se pukArA- kauna hai ' tArA dhIrese volI ki yaha to mai hU, jarA kavADa kholo / motIlAlane tArAkA svara pahacAnakara kavADa khola diye / tArA bhItara jAkara baiTha gaI aura hApate hApate usane kahA ki mai Upara sotI huI thI / na jAne ekA eka kyA dhar3AkA huA / mujhe Dara lagane lagA / isIse mai yahA AgaI / motIlAlane 1 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 ) yaha kaha kara, ki acchA aba yahI so raho savere dekhA jAyagA ki kyA hotA thA, sogayA / tArA bhI vahIM para leTa gii| para bhayabhIta usakA hRdaya abhI bhI zAnta nahIM huaa| vaha aura bhI adhika vyAkula hogayA / tArAse cupa na rahA gayA / usane bAtoMkA sila silA cher3a hI to diyA / ___ vaha bolI-motIlAla ! dekho to apanA ghara thor3e hI dinoMme kaisA sUnA sUnAsA hogayA ? jidhara maiM AMkha uThAkara dekhatI hU mujhe to udhara hI var3A DarAvanA lagatA hai| motIlAla-bhAgyakA aisA hI phera kahanA caahie| tArA-yaha dekhakara vahuta duHkha hotA hai ki itane bar3e gharameM kevala tuma aura mai hI bacI huuN| aura phira dekho to donoM hI abhAgedonoM hI dukhI hai| kaisI daivI ghaTanA ? hAM kyoM motIlAla ! tuma aba kabhI vecArI vahUkI bhI yAda karate ho ? dekho, na jAne use kyA sUjhI jo vaha AtmahatyA karake mara gaI ? vaha bhI hamAre dekhate dekhate ! __ motIlAla-usake bhAgyahImeM aisA likhA thA, isakA hama kyA kreN| __ tArA-motIlAla ! vaha thI vaDI sundara / Akhira usase bhI hamAre gharakI bahuta kucha zobhA thI / dekho sundaratA bhI kyA cIja hai jo turata dUsareke manako apanI aura aTa khIMca letI hai ? hA motIlAla tumase mai eka bAta pUchatI hUM use ThIka ThIka batAnA 1 mujhase bahU adhika sundarI thI athavA mai usase adhika hU~? Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 39 ) motIlAla- maiMne use bahuta bAra to dekhI nahIM / para hAM kabhI kabhI avazya dekhI hai / vaha to mujhe lakar3IkI taraha mUkhI bhUkhI aura pIlI pIlI jAna par3atI thii| mujhe do use dekhakara eka taraha aruci ho jAtI thI / maiM kaha sakatA hUM ki usameM aura tumameM jamIna AzamAnakAsA antara hai / tArA - motIlAla ! kyA tuma mujhe usase adhika sundarI samajhate ho ! acchA tatra to mai tumhArI dRSTimeM bahuta vatrasUrata hU / motIlAla ! saundarya bhI kaimA pyArA hotA hai ? vaha bhI phira strIkA ' tuma saca to kaho ki tumane bhI kabhI maunDapara prema kiyA hai| motIlAla ! tumapara merA bar3A prema hai / hA ThIka bhI to hai, mere dukhaneko tunhAre sivA aura hehI kauna ? tumhI merI Avaka tAre ho / kira tumapara hI prema na hogA to kisapara hogA ? para motIlAla / yaha jAnakara hRdayapara vajrakA pahAr3a gira par3atA hai ki maito dukhI hUM so hUhI para sAtha hI tumheM bhI du.khake anagarasamudrama DUbA huA dekhatI huuN| kyoM motIlAla ! kyA tuma koI upAya nahIM karate jisase maiM tumheM sukhI dekha sakUM ? motIlAla - tuma kyoM itanI cintA karake dukhI hotI ho ' dekhA jAyagA / tAga - hAM motIlAla | suno to tuma apanA vivAha kyoM nahIM kara leta ? motIlAla -- eka vivAha hI bar3I kaThinatAle huA thA. atra na jAne kitanI takalIpha uThAnI paMDagI tArA- kyoM ? takalIpha kaisI ! Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 40 ) motIlAla - mujhe to kucha mAlUma nahIM para pitAjI kabhI kabhI kahA karate the ki motIlAla ke vivAhameM bar3I dikkateM uThAnI par3I thI / tArA -- acchA jAne do| tumheM vivAha karake hI kyA karanA hai ! javataka ki.............hAM motIlAla ! yaha to kaho ki prema karanA kaisA hai ? aura tuma use kaisA samajhate ho ? tArA - nirlajja tArA-motIlAlako vAtoMmeM lagAkara dhIre dhIre usake palaMgapara jA baiThI / mAno ghIke pAsa agni A virAjI / nIti kArane bahuta ThIka kahA hai aGgArasadRzI nArI navanItasamA narAH / tattatsAnnidhyamAtreNa dravetpusA hi mAnasam // Age kyA huA ? yaha likhaneko hama lAcAra hai / upasaMhAra | tArA bahuta dinoMtaka Ananda manAtI rahI / para pApakA - mahApApakAphala bhayaMkara hotA hai| use apane pApa chipAneke lie eka anartha aura karanA paDA / vaha kyA ? bhrUNahatyA - bAlahatyA | jaba vaha isa pApa kalaGkase bacaneke lie bacceko -apane jigarako - kue meM DAlane gaI tatra pAMva phisala jAnese usake DUba marI / abhAge bhArata ! terI chAtIpara to aise mahApAtaka dina - rAta hajAro hI hote hai / isIse terA adhaHpatana huA hai - terA sarvanAza huA hai / sAtha sAtha Apa bhI 1 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) ektaa| yaha vAta kisIse chipI huI nahIM hai ki aihika aura pAralaukika unnatikA vIja ekatA hai| yadi hama saMsArakI pratyeka vastu para dhyAna deMge to hama jAna sakeMge ki ve saba ekatAse khAlI nahIM hai| dekhiye, varNamAlAke akSaroMkI ekatAse zaLa pada vAkyAdi banate hai / vAkyoMke dvArA hama apane iSTa abhiprAyoMko kahakara tathA likhakara pragaTa kara sakate hai / jaina vAGmaya, jisase hamArA AtmakalyANa hotA hai, eka mAtra varNamAlAke akSaroMkI ekatAkA prabhAva hai / maMtra tatrakA acintya prabhAva bhI ekatAke vidyut camatkArase khAlI nahIM hai / vastra, jisake dvArA hama apane zarIrakI rakSA karate hai vaha bhI sUtake DoroMkI ekatAkA AviSkAra hai| bImAriyoMko nirmala karanevAlI auSadhiyA mI ekatAke maMtrase pavitrita hai| jina gharoMmeM hama rahate hai ve bhI ITa miTTI patthara AdikI ekatAse bane hai / sUtake dhAgoMkI ekatAse bane hue rassoM dvArA madonmatta hAyI vAdhe jAte hai-ityAdi / jidhara dekhie udhara hI Apako sArA saMsAra ekatA maya dIkha paDegA / phira kyoM na hama bhI isa mahAzaktike prApta karanekA prayatna kareM kyoM na ise apanI nAti bharameM phailA deM ? yaha to huI ekatAkI mahimA / ava anekatAke mahattvako suniye-jahA isakA padArpaNa hotA hai vahIM saba unnatikA anta ho jAtA hai| saba sAmAjika aura dhArmika kAma naSTa ho jAte hai / parasparameM kapAyoMkI agni dhadhaka uThatI hai / hRdaya dveSa aura IpIkA sthAna bana jAtA hai| bhAIko bhAI ghRNA dRSTi se dekhane Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) lagatA hai / jisa gharAnemeM, jisa vaMzameM, jisa jAtimeM, jisa dezameM aura nisa rASTrameM anekatA vistAra ho rahA hai, samajhalo ki usakA bhaviSya acchA nahIM hai / sAmAjika zaktiko nirmUla karanevAlI eka mAtra phUTa hai / jainanAti anekatAke hI kAraNa rasAtalameM paiThatI jA rahI hai / Aja yUropiyana, pArasI, AryasamAnI Adi sabhI ekatAke prabhAvase dinoMdina unnatike zikharapara ArUDha ho rahe hai |pr kheda hai ki jaina samAjane abhItaka apaneko ekatAke sUtrameM gumphita nahIM kiyA / na mAlUma kaba vaha zubha dina AvegA jaba saba jainI eka citta hokara dhArmika, laukika aura pAramArthika unnati karanemeM saMlagna hoNge| digambara jainiyoMmeM khaNDelavAla jAtikI saMkhyA sabase adhika hai| para avidyA aura anekatAkI mAtrA bhI sabase adhika isI jAtimeM pAI jAtI hai / lazkara, jayapura, ajamera, iMdaura bharatapura, kucAmana ityAdi nagaroMmeM, jahA isa jAtikI bahuta saMkhyA hai vahAM vikarAla phUTa paDa rahI hai / jAtimeM tar3e par3a gaI haiM / eka taDavAle dUsarI taDavAloMko zatrubhAvase dekhate hai aura unakI mAnahAni karanemeM bilakula nahIM sakucAte hai| jisa khaNDelavAla jAtime prAcIna samayameM paco dvArA nAtIya jhagar3e miTAye jAte the, Aja vahI jAti apanA nivaTerA karAneko dusareke dvAra dvAra ThokareM khAtI phiratI hai / pahale jisakI zakti itanI bar3I car3hI thI ki yadi jAtimeM koI kulADAra vyabhicArI hotA to jAtise usakA bahipkAra kiyA jAtA thA tathA aura bhI anyAya pravRttikA ucita daNDa dekara dhArmika maryAdA vanAI rakkhI jAtI thI, para Aja ve saba bAteM lopa hogii| poMmeM prapaMca phaila gayA / laukika lajjA jAtI rahI / jo Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) dharma viruddha kArya, dharma-dhuraMdhara baMdhuoM aura vidvAnoM dvArA jAtise vaMdakiye gaye the ve hI Aja nirargalatAse jArI hogaye / jainI dayAdharmI kahalAte haiM, parantu apane bhAiyoMse ve mahAnirdayatAkA vartAva karanemeM sadA kaTibaddha rahate haiN| isIse kahanA par3atA hai ki.na mAlUma isa .jAtikA kyA honahAra hai ? eka samaya yaha jAti zAnti aura ekatAkI Adarza jAti samajhI jAtI thI, para Aja vaha saba svapnakIsI lIlA jAna par3atI hai| usameM anekatA aura azAMtikA pArAvAra nahIM rahA / jahAM dekho vahAM jAtike. bhAI ApasameM sulaha karanA mahApAtaka samajhane lage / unakA krodha AMkhoMmeM uvala uThane lgaa| unheM apane hI sarmiyoMse badalA leneke liye adAlatoM meM pahuMcanA par3A / vahAM pahuMcate hI unakI AMkhopara paTTI baMdha gii| mukadameM calane lge| aMdhAdhuMdha dravya kharca hone lgaa| jagatameM apayazakA DaMkA baja gayA / isa prakAra dharma, dhana, mAna, yaza, sabako ve jalAMjulA de baiThe / pAThakagaNa ! khaNDelavAla jAtike liye yaha kitanI lajjAkI vAta hai ? isase adhika aura kyA hamArI adhogati ho sakatI hai ! __isa sarvekapA jAtIya phuTane-barelU jhagaDoMne-unnatike mArgameM kAMTe bodiye haiN| anya jAtiyoMmeM jAtIya bhAiyoMkA pArasparika premabhAva dekhakara hRdayameM jitanA hI santoSa hotA hai usase bhI kahIM adhika duHkha apanI jAtikI durdazAke dekhanese hotA hai / Azcarya isa bAtakA hai ki jIvamAnase prema karanA jisakA pradhAna kartavya thA usIkA usase tirobhAva hogayA / yahAMtaka ki kuTumbIya kalahake kAraNa vaMzake vaMza naSTa hogye|bhaaii bhAImeM, pati strImeM, pitA putrameM, vahina bhAImeM Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) duzmanI hogaI / phUTane samUha zaktike sarvasvako apaharaNa kara liyA / sahanazIlatAkA sarva nAza hogayA / mAnakapAyake vaza ho / pratyeka apaneko ahamindra samajhane lagA / paraspara sahAyatAkI AzApara pAnI phira gayA / isI prakAra isa jAtise upagRhana aura sthitikaraNa aMga bhI vidA hogaye / arthAt sAdharmiyoMke doSoMko DhAMkanA aura unheM dharmase Digate dekhakara dharmake sanmukha karanA ina dharmavRddhike donoM kAraNoMkA abhAva hogayA / ___ iglaiMDa, jarmanI, jApAna Adi dezoMmeM jo AzcaryakArI unnati ho rahI hai usakA kAraNa ekatA hai / sahasroM kvApareTiva sosAiTI, kaMpaniyA, mileM, jinase laukika unnati hotI hai aura lAkhoM manuSyoMkA nirvAha hotA hai, ekatAkI zaktise calate hai / saba jAnate hai ki vilAyatavAle apane kalA kauzala aura puruSArthake valase saMsArakA dhana apane dezakI ora le jA rahe hai aura use cakita kara rahe hai to bhI hama moha nidrAse jAgRta nahIM hote| devane hamAre pAva pakar3a rakkhe hai| khaNDelavAla jAtimeM dhanakI kamI nahIM hai, to bhI koI kaMpanI, mila, baiMka Adi isa jAtike dhanavAnoMne sthApita kI ho yaha dekhane meM nahIM AtA / isIse dinoMdina yaha jAti daridratAke grahase grasita hotI jA rahI hai| purAnI zAstra viruddha rUr3hiyoMke ghunase hama ghune jA rahe hai / yadi koI sudhAra karanA cAhatA hai to rUDhike gulAma usakA kaTha pakar3a lete haiM aura burI taraha sAmanA karane lagate hai| jaisA ki pAThaka, " baDanagarameM vidyAzatruoMkI dhIMgAdhIMgI " se mAlUma kara cuke hai / udyoga pradhAna kAryAlaya kholanekA sAhasa nahIM hotA / isakA kAraNa avidyA aura avizvAsa Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) hai| isa jAtike dhanADhayoMke hRdayameM karuNAdevIkA vAsa bilkula nahIM hai| tabhI to ve jAtike anAthoMkI rakSA nahIM karate, unheM zikSA prAptike sugama mArgameM nahIM lagAte aura na isa vAtakI paravA karate ki apanI jAtima vinA udyogake du khase nirvAha karane vAle jainI bhAI kitane hai? yadi bar3e bar3e kArakhAne khole jAveM aura garIba jAtibhAI unameM kAmapara lagAye jAveM to unakA nirvAha aura jAtikI daridratA naSTa hone lge| para unameM premake-jAtIya premake-vinA itanI karaNA kaise ho sakatI hai ? eka samaya pAMcoM idriyoMmeM agaDA khar3A hogayA / pratyeka indrI apanI apanI pradhAnatAkA kIrtana karane lagI ki mere na honese zarIrakA koI bhI kAma nahIM cala sakatA / isI kalahake kAraNa eka dina sparzana idriyane sparza karanA, jIbhane svAda lenA, nAkane gaMdha lenA, Akhane dekhanA aura kAnane sunanA chor3a diyaa| pariNAma yaha huA ki niSkriya rahanese ve saba zithila par3a gii| taba unheM mAlUma hogayA ki jabataka hama binA virodhake ekatAse ApanA kArya karatI rahI tabataka hRSTa puSTa aura kAryatatpara vanI rhiiN| para jaba hamameM virodha phaila gayA taba eka hI sAtha hama saba nivala hogaI / ThIka yahI dazA khaNDelavAla jAtikI ho rahI hai| javataka usameM phUTa rahegI tavanaka vaha kisI prakArakI unnati nahIM kara sktii| Apako gaMjIphA arthAt tAsa khelanekA prasaMga avazya milA hogA / kahiye, Apane isa khelase kisa prakArakI zikSA grahaNa kI ? ina pattoMke khelameM bhI eka adbhuta zikSA dI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaI hai / usapara dhyAna diijiye| Apa jAnate hai ki gulAmako rAnI jIta letI hai, rAnIko bAdazAha jIta letA hai aura bAdazAhako ikkA jIta letA hai / para ikkAko koI nahIM jIta sakatA / rAnA mI usake sAmhane hAra mAnatA hai| yaha ikkA koI anya vastu nahIM hai| kintu ekatAko hI ikkA kahate haiN| isa liye jahAM ekatA hai vahIM jIta hotI hai| yadi Apa apanI jAtikI unnati karanA cAheM to melase kAma karanA sIkhie, sAdharmiyoMse vAtsalya dhAraNa kIjie aura ekatAke prabala kile dvArA apanI jAtiko surakSita bnaaiye| phUTane hamArA sarva nAza kara DAlA hai| isalie aba hameM usakA sAtha chor3a denA jarUrI hai| aura taba hI hama apanI unnati kara skeNge| paramAtmA kare vaha dina hameM zIghra prApta ho jaba hama bhAIse bhAI galese lage aura milakara jAtikI avanatiko unnatimeM pariNata krdeN| prArthI--buddhamala pATanI, iMdaura / bAraha bhaavnaa| anitybhaavnaa| deha geha sajanemeM lage kyA ho, giridhara deha geha jovana anitya saba mAniye, pIpalake pAna sama kuMjarake kAna sama vAdalakI chAMha sama inheM cala jaaniye| vijalIkI camakasI pAnIke budabudasI indrake dhanupasI ye sampatti pramAniye, dayA dAna dharmameM lagAke ise bhalI bhAMti ganiye paropakAra sukha mana Aniye / * * vAvA bhAgIrathajIke dvArA prApta / - - Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 47 ) azaraNabhAvanA | rAjA mahArAjA cakravartI seTha sAhUkAra sura nara kinnara sakala gina jAIye, koI bhI samartha nahIM kisIko bacAneko AsarA inhIMse phira kisa taraha pAiye / taraNa eka guruke caraNa soheM, unakI zaraNa gaha jJAna mana lAiye, gAiye guNAnuvAda giridhara Izvarake bhayako nasAiye au AnaMda manAiye / saMsArabhAvanA / nAnA jIva bAra bAra janama janama mareM naye naye ghareM deha nAcakara lIjie, jaga hai asAra yahA koI vastu sAra nahIM dukhabharI gatiyA hai cAroM dekha lIjie / giridhara cittameM na dopa kahIM ghusa baiThe isase sar3hA hI sAvadhAna raha lIjie, sabakI bhalAIkara rakhiye caritra zuddha pIjie sujJAnAmRta AtmadhyAna kIjie / ekatvabhAvanA Aye hai akele aura jAyage akele satra bhogeMge akele dukha sukha bhI akele hI, mAtA pitA bhAI bandhu suta DhArA parivAra kisIkA na koI sAthI saba hai akele hI, giridhara chor3akara duvidhA na socakara tattva chAna baiThake ekAntameM akele hI, kalpanA hai nAma rUpa jhUThe rAva raka bhUpa advitIya cidAnanda tuma ho akele hI / anyattvabhAvanA / ghara bAra dhana dhAnya daulata khajAne mAla bhUSaNa vasana bar3e bar3e ThATha nyAre hai, nyAre nyAre avayava zira, dhaDa, pAva nyAre jIbha, Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) tvacA, Akha, nAka, kAna Adi nyAre haiM / mana nyArA citta nyArA cittake vikAra nyAre nyArA hai alAra sakala karma nyAre haiM, giridhara zuddha vuddha tU to eka cetana hai jagameM hai aura jo jo tose sAre nyAre hai| ashucibhaavnaa| giridhara malamala sAvU khUba nhAye dhoye kImatI lagAye tela . bAra vAra vAlameM, kevar3A gulAva velA motiyAke sUtre itra khAye sUtra mAla tAla par3e khoTI cAlameM / pahane vasana nIke nirakha nirakha kAca garva kara dehakA na socA kisI kAlameM, deha apavitra mahA hAr3a mAMsa rakta bharA thailA malamUtrakA baMdhA hai nsnaalmeN| ___aasrvbhaavnaa| mohakI prabalatAse kapAyoMkI tIvratAse viSayoMmeM prANImAtra dekho phaMsa jAte hai, yahA phase vahA phaMse yahA piTe vahAM kuTe ise mArA use ThokA pApa yoM kamAte hai / par3ate parantu jaise jaise hai kaSAyamanda vaise vaise uttama prakRti raca pAte hai, giridhara bure bhale mana vaca kAyayoga jaise raheM sadA vaise kama vana Ate haiN| sNvrbhaavnaa| tor3a DAla bhramajAla mohase virata ho jA kara na pramAda kabhI chor3ade kaSAya tu, dUra ho vicAra vAta karanese viSayoMkI mAthe par3I sArI saha mata ukatAya tU / mana roka vANI roka roka sava iMdriyoMko girighara satya mAna kara ye upAya ta, vadhege na karma naye nirepakSa hoke sadA kartavya pAlanakara khUba jyoM suhAya tuu| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 49 ) nirjarAbhAvanA | " isase na bAta karo ise yahA na Anedo isako satAvo mAro kyoMki doSavAna hai, kapaTI kalaMkI kUra pApI aparAdhI nIca kAmI krodhI lobhI cora kukramoMkI khAna hai| " rakhake vicAra aise loga jo satAveM to bhI sahale vipattiyoMko mAne RNadAna hai, giridhara dharma pAle kisIsena vAdhe vaira tapase nasAve karma vahI jJAnavAna hai / lokabhAvanA / bAkI kara konhiyoMko jarA pAtra dUre rakha AdamIko khaDAkara giridhara dhyAna dhara, caturdaza rAjU loka aisA hI hai narAkAra usameM bhare hai dravya chahoM sabhI sthaanpr| ekeMdriya dvIndriya trIndriya caturindriya tyoM pacendiya sajyasaMjJI paryAptAparyApta kara, bhare hI paDe hai jIva para satra cetana hai svAnubhava kareM tyo tyoM pAve mokSadhAma vara / vodhidurlabhabhAvanA | eka eka zvAsameM aThAre aThAra vAra mara mara ghareM deha jaga jIva jAnalo. bar3I hI kaThinatAse nikale nigodase to agaNita bAra bhame bhava bhava mAnalo / durlabha manuSya bhava sarvottama kula dharma pAye ho giraghara to satya tattva chAnalo, hokara pramAda vaza kAlakSepa karo mata sabakI bhalAI karo nijako pichAnalo / dharmabhAvanA | bAharI dikhAvaToMko rahane na detA kahIM sAre doSa dUra kara sukha upajAtA hai, kAma krodha lobha moha rAga dvepa mAyA mithyA tRSNA mada mAna mala sabako nasAtA hai / tana mana vANIko banAtA hai 4 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) vizuddha aura patita na hone detA jJAna prakaTAtA hai, giridhara dharma prema eka satya nagavIca paramAtma tattvameM jo sahaja milAtA hai / giradhara zammA jhAlarApATana / sNtaanshikssaa| mAtA zatruH pitA varI yena vAlo na pAThitaH / " santAna utpanna karake usake zarIrakI rakSA karanA, use puSTa karanA aura usake pAlana popaNake lie dhana ikaThThA karanA hI santAnake prati mAtA pitAkA kartavya nahIM hai| kintu jo jIvanakI apekSA bahuta mUlyavAna hai aura jisase mAnava jIvana sArthaka hotA hai usa amUlya jJAna aura dharmopadezase apanI santAnako bhUpita karanA mAtA pitAkA pradhAna karttavya hai|" ___ santAnake prati mAtAkA karttavya do prakAra hai / prathama-santAnapAlana arthAt santAnakI zArIrika unnati aura dvitIya-saMtAnazikSA aura caritragaThana / santAna pAlanake sambandhameM isa samaya na likhakara phira kabhI likheMge / Aja kevala santAnazikSA aura caritragaThanake sambandhameM kucha likhate hai| gRha hI manuSyakA prathama aura pradhAna vidyAlaya hai| mAtA usakI mukhya adhyApikA hai / isI vidyAlayameM mAnava hRdayameM sarva prakArake guNa aura doSakA vIja aGkurita hotA hai / kisI eka vidvAnane nizcaya kiyA hai ki santAna, DeDha varSase DhAI varSake bIcameM saMsArake padArthagata aura apane tathA parake mAnasIka prakRtigata jJAnakA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) jitanA jJAna prApta karatI hai, utanA jJAna jIvanake avaziSTa bhAgameM vaha kabhI nahIM kara sktii| kisI eka aMgrejI pustakoM likhA hai ki kisI strIne apanI santAnako cAra varSako avasthAmeM kimI dharmaguruke pAsa lenAkara usase apanI icchA pragaTakI ki mahArAja ! kabase maiM apane bacceko pahAnA Arabha karU / usake uttarameM dharmagulne kahA ki santAnakI avasthA cAra varSakI ho cukI aura tabataka ume zikSA denA AraMbha nahIM kiyA taba kahanA cAhiye ki usake jIvanake ati mUlyavAna cAra varSa tumane vyarya hI naSTa kara diye / isake liye tumheM pazcAttApa karanA cAhie / vAlaka jaba apanI mAtAkI aura dekhakara ha~sane lagatA hai taba usI hasIke mAya sAtha vAlako zikSA denA mAtAkA kartavya hai| kAraNa tavahIse zikSAkA samaya upasthita hotA hai| __ zikSApraNAlI do prakArakI hai| eka dRSTAnta dvArA aura dUsarI upadeza dvArA / ina donoMmeM pahalI praNAlI adhika kAryakArI aura jIvanapara asara DAlanevAlI hai| isa dRSTAntapraNAlIse mAtAke dvArA nAnA tarahakI zikSA prApta hotI hai| kyoMki dUsaroMkA anukaraNa karanA vAlakokA khAbhAvika kartavya hotA hai| vAlakagaNa parivArake vIcameM jo kucha dekhate haiM, phira ve usIke karanekI ceSTA karate hai aura jo kucha sunate haiM ve use bolanA cAhate haiN| vAloMkA mana haritatRNakI taraha atyanta komala hotA hai| sutarA tRgako nisa bhAti navAnA cAho vaha navAyA nA sakatA hai / vahI hAlata nAlakoMke manakI hai| use nisa taraha zikSita kiyA jAya vaha usI taraha ho sakatA hai / umameM eka aura vizeSatA hai / vaha yaha ki usa samayakI zikSAkA asara Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) unake jIvanaparyanta vanA rahatA hai| usakA phira parivartana nahIM hotaa| ___ bAlaka parivArake mAtA, pitA, bhAI, bahana Adi kuTumbiyoMmeM yadyapi pratyekakA anukaraNa karatA hai, parantu una sabameM mAtA hI pradhAna hai / mAtAke sAtha kisIkI tulanA nahIM kI jA sktii| kisI vidvAnane isa viSayameM apanA abhiprAya likhA hai ki " bAlakakA caritragaThana aura bhAvI unnatikA honA eka mAtra mAtAke guNa aura doSake Upara nirbhara hai| isa viSayameM pitAkI apekSA mAtAkI hI pradhAnatA svIkAra karanI par3atI hai| usane aura bhI likhA hai ki yUropameM yaha paddhati hai ki kisI kArakhAnekA mAlika jaba apane kArakhAnemeM kisI bAlaka athavA bAlikAko kisI kAmapara niyukta karanA cAhatA hai taba vaha unakI mAtAkA caritra acchA jAna lenepara unheM niHsandeha apane yahAM rakha letA hai| pRthivIke jitane bar3e bar3e mahAtmAoMke jIvana caritra par3he hai, jo apanI asAdhAraNa yogyatAke dvArA saMsArameM prasiddha ho gaye hai, unameM adhika mahAtmAoMne yaha bAta muktakaNThase svIkAra kI hai ki hamArI vidyA aura buddhikI jitanI kucha unnati huI hai usakA mUla kAraNa hamArI mAtA hai|" " mahAvIra nepoliyana bonApArTa sadA yaha kahA karatA thA ki santAnakA bhAvI sukha duHkha athavA usakI unnati avanati yaha saba mAtAke upara hI nirbhara samajhanA cAhie / mAtAkI dI huI zikSA hI hamAre jJAna aura unnatikI pradhAna kAraNa hai| " __ inake sivA aura eka ejanItijJa amerikAke vidvAnane likhA hai ki "bAlakapanameM mairI mAtA hAtha pakaDakara baiTha jAtI aura Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 13 ) kahatI ki " tumhArA pitA (Izvara) mokSameM hai " yadi vAlakapanakI ye bAteM mujhe yAda na rahatI to sacamuca maiM nAstika ho jAtA / saMsArameM aise udAharaNakI kamI nahIM hai| hama apane jIvanameM mAtAkI dI huI zikSAkA jo kucha phala bhoga rahe hai, usase lAbha uThA rahe haiM, usake dvArA hI mAtAke guNa doSa hamAre jIvanameM kisa taraha anAyAsa athavA dRr3hatAse kArya karate hai yaha hama jaldI samajha sakate haiM / upadezakI apekSA mAtA pitAkA vyavahAra bAlakake caritragaThanameM adhika kAma karatA hai / aisA dekhA jAtA hai ki upadeza aura ho aura kArya aura hI ho tatra bhI bAlakagaNa upadezakA chor3akara kAryakA hI anusaraNa aura anukaraNa karate hai / santAnakI zikSA aura usake caritragaThana ke sambandhameM mAtAke gurutvakI aura hamArI vartamAna azikSitAvasthAkI mImAMsA karane para santAnake unnatikI AzAse nirAza honA paDatA hai / hamAre dezameM saccI mAtA nahIM yaha sAmAnya lajjA aura duHkhakA viSaya nahIM hai| jisake Upara santAnakI zArIrika, mAnasIka aura naitika unnati nirbhara hai use kisa tarahakI guNavatI aura viduSI honI cAhie yaha zabdoM dvArA samajhAnA kaThina hai / ( 1 ) bAlakagaNa upadezakI apekSA kAryakA hI adhikatara anusaraNa karate hai / isa lie santAna ke sAmane kisI tarahakA burAkArya nahIM karanA cAhie aura na kabhI bure vacana bolanA caahie| tumhAre khoTe vyavahAra karanese, dUsareke prati anyAya karanese athavA kisIko Thaganese bAlaka ke sukomala hRdayameM usI tarahakA citra aGkita hojA J Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) tA hai| phira use hajAroM upadeza dIjie para vaha doSa kabhI nahIM dUra honekA / bahutase aise manuSya haiM jo bAlakako abodha samajha kara usake sanmukha khoTA vyavahAra karate lajjita nahIM hote| vicAra karanese jAna par3egA ki yaha kevala unakI mUrkhatA hai| kyoMki vAlakake svaccha-nirmala hRdayadarpaNameM mAtAkA pratyeka kArya pratibimbita hotA rahatA hai| (2)bAlakoMkI hara eka tarahakI bAteM pUchanemeM svAbhAvika utkaNThA hotI hai| isa lie bAlaka yadi kucha dekhakara athavA sunakara usa viSayameM pUchatAcha kare to mAtAko ucita hai ki vaha usake praznoMkA ThIka ThIka uttara de| aisA na kare ki uttarakI jagaha ulTA usapara virakta athavA krodhita ho / kyoMki usake pUche hue praznapara viratatA prakAza karanese athavA kisI tarahakA uttara na denese usakI prazna karanekI icchA dhIre dhIre kama ho jAtI hai / isakA pariNAma yaha hotA hai ki zikSAkI dhAra phira bilakula hI baMda ho jAtI hai| isa lie bAlakagaNa jisa samaya jo bAta pUche unheM usa samaya vaha vAta samajhAneke lie kabhI AnAkAnI nahIM karanI caahie| (3) bAlakako paDhane likhaneke lie adhika dhamakAnA, mAranA athavA use pAMcavarSase pahale paDhaneke lie vidyAlaya, pAThazAlA AdimeM bhejanA anucita hai| isa avasthAmeM to mAtAko cAhie ki vaha apanI santAnako maukhika zikSA diyA kare / iMgleNDa Adi sabhya dezoMkI bhAti vAlakoMkA vidyAlayoM meM rahanA aura unheM zikSita karaneke lie vahA bhejanA yadyapi ucita hai para hamAre dezameM jabataka vaise vidyAlaya athavA vaisI paDhAnevAlI striyA nahIM hai tabataka bAlakoMke lie ghara hI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) uttama zikSAkA sthAna hai| pAThazAlAkI vurI zikSApraNAlI aura kaThora zAsana praNAlI likhane paTanemeM vAlakAMko itanA udAsIna banA detI hai ki phira jIvanaparyanta vaha bhAva hRdayameM khUba Thasa jAtA hai aura usase ve likhane pahanekA sukha anubhava karanemeM asamartha ho jAte haiN| vizepa karake mAtA zikSAprada choTI choTI kathAoMke dvArA yadi vAlakako zikSA diyA kare to ve itanI hRdayagrAhI aura kAryakArI hotI hai ki hanAroM bAra paDhAnese bhI utane phalake lAmakI sabhAvanA nahIM hotii| (1) ekase adhika santAna ho to bhI mAtAko una sabapara samAna prema aura unake sudhArake lie samAna prayatna karanA cAhiye / jaba apanI santAnapara mAtAkA prema kama jyAdA hotA hai taba unake hRdayameM pratihiMsA, dveSa aura pakSapAtakA AvirbhAva hotA hai| bhAI bahanake vIcameM pArasparika prema naSTa ho jAtA hai / santAna sundara ho cAhe kurUpa ho, mUrkha ho cAhe buddhimAna ho, una sabakA samAna bhAvase pratipAlana karanA caahie| aisA karanese bhAI vahanameM premakA amAva nahIM hotA hai| honA to aisA cAhie para Aja kala mAtAkA prema putrIkI apekSA putrapara adhika dekhA jAtA hai / mAtAke lie aise bhinna bhAvakA honA atyanta nindita hai aura yaha bhAva putra aura putrI ina donoMke lie bhI ahitakA kAraNa hai| (5) java vAlaka rone lagAtA hai aura sotA nahIM hai taba use mUta, pizAca, vA siMha, rIcha AdikA bhaya dikhAyA jAtA hai para vAlakake lie isase baDhakara koI kuprathA aniSTakArI nahIM hai| Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isase bAlakapanameM hI mana atyanta saMkucita bhayavAna aura nirudyamI ho jAtA hai| phira manovRttiyoM meM sphUrti aura vikAza nahIM ho sktaa| andhakAra yukta sthAnameM jAnese athavA kisI bhayAnaka zabdake sunanase phira unakA hRdaya kampita hone lagatA hai| vicAra karanese spaSTa jAna sakoge ki aisI aisI duSprathA hI hamAre dezakI santAnake nirbala honekI pradhAna kAraNa haiN| rote hue bAlakako sahasA aisA Dara dikhAnese use usavakta jaisA kaSTa-duHkha-hotA hai yaha batalAnA bahuta kaThina hai| yadyapi usa samaya vAlaka Darase ronA avazya baMda kara detA hai para / usake vegako sahasA rokanemeM use asamartha hojAnese phira usakA hRdaya phaTane lagatA hai| vaha usa samaya AMkhe mIcakara athavA mAtAke AMcalase apanA mu~ha chipAkara usI mUrkha mAtA godameM chipanekI ceSTA karatA hai| isa tarahake bhayase hI adhikAMza vAlakoMko acchI nIMda nahIM AtI aura phira isIse ve usa kacI nIdameM svapna dekhakara ro uThate haiN| (6) bAlakako zAnta karaneke lie bahutasI unakI mAtAeM unheM jhUThA vizvAsa karA detI haiM / cupa raha ! tujhe miThAI dUMgI, khilonA dUMgI, AkAzase cAMda lAdUgI / isa tarahakI aneka saccI jhUThI bAtoMse use ve zAnta karanekI ceSTA karatI hai / mAtA jhUTha nahIM bolatI hai, usameM bahuta zakti hai, vaha icchA karate hI candra, sUrya, AkAza, pAtAla Adi sabhI kucha lA sakatI hai| pahale pahala vAlakake sarala hRdayameM isa tAhakA vizvAsa dRr3ha ho jAtA hai| bAda do cAra dinataka isI taraha use dhokhA denese vaha phira mAtAke kahanepara vizvAsa nahIM karatA hai| svayaM bhI jhUTa bolane, dUsaroMko Thagane aura Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) , nirAza karanekI zikSA grahaNa karatA hai / aura jaba vaha vAloMke sAtha - khelaneke lie jAtA hai taba use dekhogeto jAna par3egA ki vaha apanI - mAtAke usa jhUThI AzA-lobha aura dhokhA denekA una vAlakoMke sAtha i kaisA abhinaya karatA hai| (7) vAlakakoM bhaya dikhAkara athavA mArane Adike dvArA use apanI AjJAmeM calAnA mAnoM use AjJA ullaghana karanekI zikSA denA hai / saMbhava hai ki bAlaka daNDake bhayase apane sAmane koI burA AcaraNa na kare, parantu isameM bhI sandeha nahIM ki AkhokI Ar3a hote hI vaha bure AvaraNakI rahI sahI kamIko bhI pUrI kara detA hai| jo bAlaka apane mAtA pitAdika dvArA adhika tAr3anA kiye jAte hai unheM hI sAdhAraNaparne duSTa aura durAcaraNI kahanA caahie| vAlakoMko to pyArake sAtha zikSA dekara vazIbhUta karanA caahie| jaba premase bAlaka vaza ho jAte haiM taba sAmane vA pITha pIche kamI unake durAcaraNa karanekI saMbhAvanA nahIM kI jA sktii| aisI hAlatameM bAlaka jaba kamI durAcaraNa bhI kara letA hai taba usake sAtha thoDIsI aprIti vatalA dI jAtI hai to vahI usake lie bar3A bhArI daNDa ho jAtA hai / usavakta usake hRdaya yaha vicAra utpanna hotA hai ki " Aja maiMne anyAya kiyAvurA kAma kiyA-isI lie mAtA mujhase pyAra nahIM karatI hai aura na volatI hI hai / " isa lie phira vaha nirantara sAvadhAna hokara rahate hai| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) (8) premake sAtha bAlakapara zAsana karaneko chor3akara aura koI zAsana praNAlI acchI nahIM hai| bAlakoMpara isI praNAlIse zAsana karanA cAhie / kaThora aura karkaza vyavahAra karanese athavA bhaya dikhAne aura mAranese unake manakI sphUrti nahIM hone paatii| sadA zAsanake bhayase vaha Darapoka ho jAtA hai aura usakA svabhAva bhI karkaza aura nIca ho jAtA hai / jisa gharameM bAlakoMke hRdayameM sphUrti-caMcalatA nahIM hai vahAM bAlaka nirbhaya citta hokara kabhI khela nahIM skte| una yamAlaya samAna gharoMmeM vAlakoMkI manovRttiyA sphUrtivAlI aura tejasvinI hogI yaha kabhI saMbhava nahIM / isa liye ucita hai ki hama unheM sphurita hone deN| . ; apUrNa / manakI mauja / vartamAna samayameM vicAra svAtavyakI bar3I kadara hai / iMglaiMDake tattvavettA jA0 sTu0 milake kathanAnusAra pratyeka manuSyako apane vicAroMke pragaTa karanekA adhikAra hai / aura unake pragaTa karanese manuSya sagAnako kucha na kucha lAbha avazya pahuMcatA hai| mere manameM taraha tarahake vicAra uThA karate hai para sUmakI sampattikI taraha ve abataka kisIke upayogameM nahIM Ate the-jahAke tahAM naSTa ho jAte the / para aba Age yaha na hogA / mila sAhavakI sammati se ava mai udAra banatA hUM aura apanI pratyeka maujako satyavAdIke dvArA vitaraNa karaneke lie muktahasta hotA hai| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (2) eka bUDhe paNDitanI baDe pake ArAdhaka hai / jaina samAjameM saikaDoM ulaTa phera ho gaye-jamAnA badala gayA, parantu unhoMne apanA jaya eka ghaDI bharake lie bhI na choDA / ' chApekA kSaya' 'chopekA kSaya ' karate karate unakI umara gujara gii| chApeke virodhI devatA bhI bar3e vikaTa nikale / apane bhaktakI unhoMne bar3I kaDI jAca kii| jaba bUDhe vAvA apanI saphara tai karaneke ana karIba pahuMca gaye, tava kahIM unake kAnoMpara jUM reMgI aura varadAna deneke lie taiyAra hue| isa samaya ekAdhA nahIM kaI devatA unapara prasanna ho gaya hai aura unakI eka niSThatApara laTTa hai| bUDhe vAvA jo kahate hai, ve usI vakta sirake vala karaneke lie taiyAra hai| abhI bAvAne kahA ki mahAvidyAlayameM chape hue jainagrantha na paDhAye jAveM caTa devoMne kahA vahuta ThIka / udhara ratnamAlA jainagajaTa Adi deva zaktiyA unakI AjJAkAriNI ho hI rahI hai / atra vAvAko bharosA ho gayA hai ki chApeko bahuta jaldI jaina samAjase khader3akara bAhara kara deNge| maiM samajhatA thA ki isa khabarase chApeke devatA meM bar3I khalabalI macegI, parantu yahA dekhatA hUM to kucha nahIM-satra apane apane kAmoMmeM masta hai| ekase pUchA to usane lAparavAhIse ha~sakara javAba diyA-yaha pacamakAla hai / isameM na purAne devatA oMkI calatI hai aura na unake bhaktoMkI / jaise zaMkha devatA vaise mahAzaMkha unake bhakta / kucha dina kUdaphAda macAkara Apa hI Apa ThaMDe ho jaayge| ye vecAre chApeko kyA khader3eMge ? unake devatA oM takakI to vinA chApekI gati nahIM / tumane kyA sunA nahIM Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) hai ki ratnamAlAkA navIna presameM chapanekA prabandha ho rahA hai ! (3) t "} mere eka mitra kahate the ki sArI duniyAM meM jitane sAptAhika patra nikalate hai, unameM zAyada eka bhI aisA na ho, jo jainagajaTakI barAdarIpara biThAyA jA sake | mai yaha sunakara jainagajaTake saMpAdaka mahAzayako eka patra likhanA cAhatA thA ki "Apa hindI na jAna kara bhI sirfa urdUkI liyAkata se itanA acchA patrasampAdana karate haiM / ApakI isa saphalatA ke lie maiM bahuta bhArI khuzI z2Ahira karatA hUM / parantu itanehImeM jainagajaTa aMka 9-10 ke darzana hue / maiMne kavarapejapara hI saMpAdakakA lekha par3hA ki " yaha jainagajaTa sarvaguNa saMpanna hai / yaha samAjahitaiSI, anubhavI, dUradarzI dharmAtmAoM dvArA saJcAlana kiyA jAtA hai / yadi Apako apanA manupyabhava saphala karanA hai yadi Apako apanI santAnako suzikSita banAkara usase apane kulakI kIrtti cirasthAyI karanI hai........to jainagajaTako par3hiye aura paDhAie / " basa, maiMne patra likhanekA vicAra chor3a diyA / jaba sampAdaka sAhabako khuda hI apanI kAmayAtrIkA phakra hai, taba maiM nAhaka kyoM eka paisA kharca karUM / hA, mahAsabhAke daphtara meM alabattaha eka mutrArikavAdIkA qhata likha bhejUMgA / ( 8 ) prAntikasabhA bambaIkI sabjekTakameTImeM jaba chApekI carcA uThI aura do eka mahAzayoMne usakA virodha kiyA tatra kucha logaune kahA ki yadi sabhA chApe ke khilApha hai, to vaha jainamitra kyoM chapavAtI hai ? isa para eka purAne, anubhavI aura dhIra vIra samyane Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) uThakara kahA-" bhAiyo, Alasyako chor3o aura apanI purAnI ehapara clo| jainamitrakA hAyase likhavAnA kyA bar3I bAta hai ? jaba chApA na thA / tatra kyA apane purakhoMkA kAma na calatA thA / merI rAyameM jainAmitra jarUra hAyase nikalanA cAhie / yaha sunakara mujhe usa cUhe kI bAta yAda AgaI, jisane billI ke galemeM eka ghaMTI vAgha denekI tarakIba batalAI thI / ( 1 ) mahAranapurake lAlA jambUprasAdajIne do paMDitoMko rakha chor3e hai / ve snAna karake zuddha vastra pahana kara Dhazase cAra bajetaka zAstrajI likhate hai / yadi vIcameM pezAba vagairehakI hAjata hotI hai to use raphA karake phira snAna karate haiM, tatra likhate hai / pAThazAlA ke vidyArthI mI snAnAdise zuddha hokara eka khAma vakta meM jaina zAstra par3hate hai ! jainagajaTameM yaha samAcAra par3hakara maiM bahuta khuza huA / merI rAyameM lAlA sAhabako isa viSayameM kucha aura tarakkI karanA caahie| vilAyatame hindU logoMke lie eka tarahake biskuTa banakara Ate haiN| unake vAksapara likhA rahatA haiM ki 'usake banAnemeM manuSyake hAthakA sparza nahIM huA / ' jaba Apa zuddhatAkI carama sImApara pahu~canA cAhate haiM, tatra apane lekhakoM ko aisA abhyAsa karAie, jisase likhate samaya granyase unakA sparga bhI na ho / kyoMki Akhira to ve grantha lekhanase jIvikA karanevAle hai-snAnAdise kahAtaka zuddha ho sakate hai ? vilAyatI kAgaja ke samAna dezI kAgaja bhI bahuta azuddha hote hai, isa lie pavitrakAgajoMkA to Apane intajAma kara hI liyA hogA / na kiyA ho to atra kara lIjie aura kisI zuddhA. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAyI jainIko zuddhakAgaja banAnekA eka kArakhAnA khulavA dIjie aura vacoMko dharmagrantha paDhAnekI jhajhaTameM to Apa par3iye hI nhiiN| zaitAna bacce kahIM zuddha raha sakate hai ? jaba Apa isa taraha sarva prakAra zuddhatAkA intanAma karaleM, taba apanI lekhanazAlAko kisI pradarzanImeM le jAnekA bhI udyoga karanese na cuukeN| digabarajainake sampAdakane bar3I galatI kI jo usane apane dIpamAlikAke akameM jainagajaTake dharmAtmAoMkA eka bhI citra prakAzita na kiyA / jainagajaTakA likhanA bahuta durasta hai| bhalA aisI jabardasta galatIpara kauna khAmoza raha sakatA hai| jina seThoM aura vidvAnoMkI tArIpha karate karate bar3e bar3e likkhADoMkI kalameM ghisI jAtI hai aura Aja jo apanI sArI zaktiyoMko isa lie kharcakara rahe hai ki jainasamAnako kahIM vartamAna samayakI unnatikA bhUta na laga jAve, unake citra nahIM chApanA aura dUsare yahAM vahAke yahAM taka ki vilAyata gaye hue vAoM aura bhaTTArakoM takakI bharatI kara denA, yaha kyA koI choTI moTI guztAkhI hai| isakI sajA use jarUra denI cAhie aura dharmAtmAoMkI manastuSTi ke lie zrImatI ratnamAlA yA nainagajaTakA dIpamAlikAkA khAsa aMka nikAlakara unake ... citra prakAzita karanekA udyoga karanA caahie| maujii| Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 63 ) sampAdakIya vicAra | 1 - bambaI meM rathotsava | - tA. 29 disambarase tA. 1 janavarI taka yahA rathotsavakI bahuta cahala pahala rahI / rathotsava vaDe Ananda ke sAtha samApta hogayA / laga bhaga do hajAra vAharake sajjana isa mahotsava meM sammilita hue the / jaina samAjaka prAyaH tyAgI, brahmacArI, vidvAna, dhanika Adi sabhI upasthita hue the| jaisA samucita sammilana yahA huA thA vaise samAgamakI atra bahuta kama AzA hai / isa utsavake sambandhameM ve bahuta dhanyavAda ke pAtra hai jinhoMne apanI dhIratAse kAma liyA thA / utsava ke antima visarjana ke dina zrIyukta seTha gurumukharAya sukhAnandajI kI ora se prItibhojana huA thA / usameM khaNDelavAla, agravAla, padmAvatIpuravAra, paravAra, lamecU, hUmaDa, caturtha, paJcama, selvAla Adi sabhI jAtike sajjana sammilata the / 1 - - bambaI mAntikasabhAkA adhivezana aura usake sabhApati / isa rathotsavapara prAntikasabhA vambaIkA adhivezana honA jaba nizcata ho gayA taba isa viSayapara vicAra calA ki abakI bAra adhivezanake sabhApati kauna nirvAcita kiye jAya~ : rathotsavakI prabandhakartRsabhA ke sabhAsadoMkI rAyase nizcita kiyA gayA ki avakI vAra adhivezanake sabhApati lakhanau nivAsI zrIyukta bAbU ajitaprasAdajI ema. e. ela. ela. bI. vakIla, nirvAcita kiye jAyeM / bAbU sAhaba hamArI samAja ke eka pratiSThita aura udAra Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carita sajjana haiN| isameM sandeha nahIM ki bambaI samAne Apako sabhApati nirvAcita kara bar3e mahattvakA kAma kiyaa| isa Adarza kAryake upalakSameM vaha avazya dhanyavAdakI pAtra hai| kyA hamArI aura aura sabhAe~ prAntikasabhAke isa mahattvake kAmakA anukaraNa kara naina samAjako upakRta kareMgI ? yaha bAta acchI taraha dhyAnameM rakhanI cAhie ki samAjakA hita sAdhana jitanA niHsvArtha aura udAra carita vidvAna kareMge utanA auroMse honA asaMbhava hai| sabhApati sAhabakA Agamana tA. 25 disambarako huA thaa| usa samaya Apake svAgatake lie bambaIke prAyaH sabhI digambara jainasamAjake pratiSThita dhanika sajjana sTezanapara gaye the / vahAMpara ApakA bar3e utsAha aura harpake sAtha puSpamAlA Adise apUrva saMmAna kiyA gayA thaa| isake bAda bar3e utsava pUrvaka baiNDa bAjeke sAtha sAtha Apa zaharameM lAye gaye the / usa samayakI zomAkA ramaNIya dRzya vAstavameM darzanIya thaa| 3-sabhApatike vyAkhyAnameM halacala / tArIkha 28 disambarako sabhAkI pahalI baiThaka huI / zrIyukta pa. dhannAlAlajIne maGgalAcaraNa kara sabhAkA kAma prAraMbha kiyaa| vAda zrIyukta seTha hIrAcanda nemicandanIke prastAva karanepara samApatikA cunAva huaa| sabhApati sAhabane sabhAkI kRtajJatA prakAzakara apanI ojasvinI vaktRtA Arama kI / kucha vyAkhyAna hojAneke vAda jaba Apane jAtibhedake sambandhameM kahA ki-" dhArmikabandhuo ! isa tyAgI maNDalakI sthApangake sAtha 2 Apako jAtibhedake anAvazyaka ve zAstrAjJAbAhya bandhanako bhI zanaiH 2 DhIlA karake sarvathA tor3a Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) DAlanA cAhie / hamAre zAstroMmeM varNAzrama dharmakA lekha hai, prAyazcitapAThoMmeM bhI vargoMkA hI kathana hai; bhagavajinasenAcAryakRta mahApurANa bhI isahIkI sAkSI detA hai ki AdibrahmA zrIRSamadevane kSatriya vaizya aura zUdra yaha varNatraya sthApana kiyA aura tatpazcAt unake putra bharata cakravartIne brAhmaNavarNa sthApana kiyA / isa prakAra cAra varNAMkA vyavahAra karmabhUmikI AdimeM prAraMbha huA thA / agravAla khaMDelavAla paravAra, osavAla, humar3a, zetavAla Adi bhedoMkA ullekha kahIM bhI nahIM milatA / aura jaise khaNDelA grAmake kSatriya tathA itara varNIya, jainadharma aMgIkAra karanevAle khaNDelavAloMke nAmase vikhyAta hue, rAjA agrakI santAnavAle agravAla kahalAe; isa hI prakAra aneka jAtiyAM utpanna huI aura hotI rahatI haiN| ikSvAkuvaMza, harivaMza kuruvaMza AdivaMzoMkI utpatti bhI isahI taraha huI hai| parantu jaisI khAnApAnAdi vyavahArakI saMkIrNatA isa samaya dikhalAI detI hai vaisI pahale kabhI nahIM thii| dhArmika siddhAnta aura prakRtike anusAra varNAzrama vandhanakI AvazyakatA to pratIta hotI hai; parantu jAtibheda to vyartha unnatibAdhaka va vAtsalyaghAtaka jaMjIra hai| isase hamArI mUla varNAzrama dharmazaMkhalAhIkA patA jAtA rahA / mujhe koI kAraNa nahIM vidita hotA ki jainadharmAvalambinI samAna varNakI jAtiyA~ parasparameM roTIveTIkA vyavahAra kyoM na kareM ! na dharma hI isako rokatA hai aura na koI laukika hita hI isase hotA hai| jina jAtiyoMmeM jainava ajaina donoM dharma pracalita haiM, unameM yadi jainakI alpa saMkhyA hotI hai to ve ananase vivAha Adi vyavahAra karate hue vahuta duHkha sahate haiM aura . unakI putriyoMko vivaza jainadharma tyAganA par3atA hai| ane, Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ noMkI putriyA~ jo unake gharoMmeM AtI hai ve jaina saMskArase zUnya hotI haiM, jisase bhAvI santAna bhI jainatvazanya hI rahatI haiN| dhammonnatike premiyo ! jarA vicAro ki isa jAtivandhanase dharmako kitanI hAni pahu~cI hai| ise haTha aura hAnikAraka rUr3hi na / kaheM to kyA kahA jAve 1 ataH yadi Apa dhammonnatike icchuka hai to varNAzrama dharmako dRDha kIjie aura jAtivandhanako uccheda kara jainadharmakI vAtsalya Dorase jainanAtiko baliSTha karanekA udyoga kiijie-aadi|" yaha aMza hamAre bahutase bhole bhAiyoMko burA jAna par3A / unhoMne zAstrakI maryAdA aura jAtike hAni lAbhakI kucha paravA na kara eka dama zora macA diyA / saMbhava hai, unheM apanI rUDhike sAmane isa mahattvapUrNa vAtakI kucha kImata na jacI ho! para unheM itanA vicAra to avazya karanA cAhie thA ki-samAjakA pratiSThita vidvAna jo bAta apane muhase kahegA vaha bahuta hI vicAra aura anubhavake sAtha / use apane samAnakI vartamAna paristhitipara bar3A bhArI vicAra rakhanA par3atA hai| usameM bhI apaThita aura bahuta dinoMse ajJAnake gama jo samAja girA huA hai usakI sthitipara to aura bhI adhika / phira usake dvArA kyA hameM kisI prakAra dhakkA pahuca sakatA hai ? jo svayaM samAjakI sevA karatA hai aura usake unnata karanekI koziza karatA hai vaha kyA usakA ahita bhI cAhegA ? itanepara bhI yadi usake vicAra hamAre zAstroMse mila jAveM tava to hameM ve mAnalene caahieN| yadi ve isapara vicAra karate aura AdipurANa sarakhei ApagranthakI maryAdAkA kucha gaurava karate to kabhI unheM isa halacalake karanekI Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) takalIpha na uThAnI par3atI / astu / unhoMne jisa viSayake lie itanI halacala macAI-Andolana kiyA-parantu Azcarya hai ki taba bhI ve apanI rUDhikA pAlana nahIM kara sake use surakSita nahIM rakha ske| unheM jarUrI thA ki ve svaya to apanI rUDhikA pAlana karate? yadi ve jainiyoMmeM parasparake jAtibhedako acchA samajhate hai aura usase apanI unnati samajhate hai athavA yoM kahalo ki ve itanI udAratA dikhalAnA nahIM cAhate ki jisase jAtimeM premakA saMcAra ho to kyA ve mujhe isa vAtakA uttara dekara anugrahIta kara sakate hai ki jisa samaya seTha sukhAnandajIne satrakA bhojana satkAra kiyA thA, usa samaya hamAre jAtibhedako cAhanevAle-khaNDelavAla, agravAla, paravAra, padmAvatIpuravAra, hUmaDa, caturtha, paJcama, setavAla, lamecU Adi jAti vAloMke sAtha kyojIma gaye ve samajhA to ki vAbU ajitaprasAdanIne java yahI bAta kahI tava to ve ukhar3a khaDe hue the aura svaya apanI bhUlapara unheM kucha vicAra nahIM huA? kyA yahI vicArazIlatA hai ? para vAstavameM bAta kyA thI kyoM itanI halacala kI gaI thii| isa viSayakA jahAtaka hamane anusandhAna kiyA hai usase jAna par3A ki yaha karttavya-yaha halacala macAnA-hamAre ina bhole bhAiyoMkI buddhikA nahIM thaa| unakI sTImake bharanevAle no dUsare hI the| unhIMkI kRpAse yaha Andolana uThAyA gayA thaa| isa lie isa bhUlake karanevAle ve nahIM kahe jA sakate / taba sAhajika prazna uThegA ki yaha sava kArravAI kisakI thI ? uttarameM hama adhika na likhakara pAThakoMko kucha izArA kiye dete hai / usapara ve svaya vicAra kareM / hamAre kitane jAtibhAiyoMko bambaIprAntikasabhAke Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18) adhivezanake honekI khabarase eka prakArakA bhaya ho gayA thaa| bhaya kyoM ? yaha eka viSama samasyA hai / yadyapi hama yaha acchI taraha jAnate haiM ki isa samasyAkA hala karanA apane Upara eka balA lekara apaneko aparAdhI vanAnA hai, parantu tava bhI anurodha vaza kahanA par3atA hai| __mathurAmeM mahAsabhAkA jo adhivezana huA thA, use hamAre pAThaka bhale na hoNge| usame manamAnI jo jo kArravAiyAMkI gaI ve sabapara vidita hai / usake navIna kAryakartAoMne sabase bar3I yaha bhUla kI hai ki unhoMne una logoMko, jinhoMne apane sukha duHkha, hAni lAbhakI kucha paravA na kara mahAsabhAkI pUrNa rUpase niSkAma sevA kI thI, alaga kara diye hai / hama nahIM jAnate unakA kyA aparAdha thA ? kaunasI unhoMne mahAsabhAko hAni pahu~cAI thI ! jisase ve sabhAse alaga kiye gye| kisa liye mahAsabhAne yaha anyAya kiyA? kyA mahAsabhAke kAryakartA isakA samucita uttara dekara apane uparase isa dopake haTAnekI koziza kareMge ? dezakI jitanI saMsthAeM hai unameM to kAmake karanevAloMkI jarUrata rahatI hai para mahAsabhA ulTA kAma karanevAloMko apanese alaga karatI hai, yaha kyo ? isake gUr3ha rahasya para vicAra kara yadi hama yaha kaheM ki sacamuca mahAsabhA aba samasta jainiyoMkI mahAsabhA na rahI to kucha anucita na hogaa| kyoMki aba use eka nayA hI jAmA pahArAyA gayA hai / isake atirikta niyamAvalIkA aniyama ulaTa phera Adi aura bhI kitanI vAteM manamAnI kI gaI thIM / saMbhava thA ki mahAsabhAkI isa manamAnI kArravAIkA isa adhivezanameM prativAda kiyA jAtA ! Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 19 ) isI vicArane unheM bhayavAna banA diyA thA / isakA unheM pUrNa khaTakA thaa| usapara bhI aise samaya meM natra ki bAbU ajitaprasAdajI sarIkhe svAdhInacetA usake sabhApati hoM / saMbhava hai, pAThaka hamArI isa kalpanAkA vizvAsa na kareM para hama unheM vizvAsa dilAte haiM ki yaha trAta vilkula satya hai / una logoMke yahAM kaI logoMke pAsa patra Aye the / unameM unhoMne likhA thA ki " Apako isa viSayakA pUrNa dhyAna rakhanA cAhie ki hamAre viruddha vahAM kucha kArravAI na kI jAya, na mahAsabhA ke samvandhameM koI bAta uThAI jAya aura na usakI kisI kArravAIkA prativAda kiyA jAya / isakA mAra satra Apake Upara hai -Adi / "} ve loga kevala patra likhakara hI cupa na hogaye / hoveM kyoM, unheM to isa vipayakI baDI bhArI cintA hogaI thI na ? isaliye unheM aura bhI isakAmameM Age bar3hanA paDA / unhoMne kucha AdamiyoMko, jo ki apanI khuzAmada karanevAle the, adhivezanakI hara tarahase asaphalatA honeke lie yahA bheje / ve Aye aura unhoMne jahAMtaka apanese ho sakA adhivezanakI asaphalatA ke liye prayatna kiyA | bhole logoMko bhI burI sunAkara unheM apanI ora zAmila kiye / sacamuca jina logokoM saMsArakI pragatikA kuchabhI parijJAna nahIM hai, jinheM unnati aura avanati eka sarIkhI jAna par3atI hai, apanI bhalAI ke sivA jinheM kabhI yaha khyAla nahIM hotA ki hamArI jAtikI Aja kaisI bhayAnaka sthiti hogaI hai ? unakA aise kAryoMmeM sahAyatA denA kucha AzcaryakI bAta nahIM hai / isakA khayA to unheM ho sakatA hai jo jAtikI avanatiko apanI avanati - Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura unnatiko apanI unnati samajhate haiM / yahI kAraNa hai ki unakA cakra hamAre bhole bhAIyoMpara cala gyaa| isakA jo pariNAma huA usakA hama pahale ullekha kara Aye hai / sava kucha huA / adhivazanakI asaphalatAke lie koI bAta uThA na rakkhI gii| para taba bhI hamArI samajhake anusAra ve kucha bhI saphalatA prApta nahIM kara ske| hAM unake isa asAmayika avicArase itanA lAma jalara huA ki kAma karanevAle sajjanoMmeM eka navIna zaktine avatAra le liyaa| pAThaka thor3e dinoM bAda jAna sakeMge ki yaha zakti kitanA kAma karegI? 4-kaayrtaa| hameM vizvAsa thA ki vambaIsamAke utsAhI kAryakartA apanA kArya pUrNa utsAhake sAtha kareMge / usameM kisI tarahakI kamI na Ane deMge / para tA. 29 kI mainejiMgakameTIkI baiThakameM unake utsAhakA hameM pUrNa paricaya mila gayA / kucha hI viruddha purupoMkA unapara aisA prabhAva par3A ki ve usa samaya sAdhAraNa prastAvoMke atirikta kucha bhI mahattvake prastAva pAsa nahIM karane pAye / hama nahIM jAnate ki jAtIya kAma itanI DarapokatAse kiye jAte hai / ve loga bar3I bhUla karate haiM jo sAmAjika kAmoMko apamAnake bhayase virodhI logoMkI rucike anusAra karate hai| unheM apane pUrva puru- . ke dhairya aura sahanazIlatAkA kucha bhI jJAna nahIM hai| ve nahIM nite ki jAtIya kAmake lie unhoMne apane jIvanako bhI kucha nahIM ginA thaa| phira jarAse apamAnase hamameM itanI kAyaratA, itanI asAmarthya kyoM ! saca muca unakI yaha bhIrutA dekhakara Azcarya Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 71 ) hue binA nahIM rahatA / jainasamAja abhI ajJAnake gaDDhe meM bahuta girA huA hai| usase UddhAra karanemeM baDI kaThinAiyA sahanI hoMgIM / rUr3hi ke gulAmoMke viruddha Andolana karanA paDegA / unakI gAliyA sunanI paDeMgIM / tiraskAra sahanA hogA / taba kahIM Apa apanA abhiSTa lAbha kara skeNge| yadi ApameM yaha zakti hai, aura sacce hRdayase Apa samAjakA uddhAra karanA cAhate hai to isa bhIrutAko jalAjali de DAlie / mAnApamAnako pAsa taka phaTakane na DhIjie / hama vizvAsake sAtha kahate hai ki Apa usa hAlata meM bahuta kucha samAjakA hita kara sakeMge / aura yadi itanI sahanazIlatA - 1 akAyaratA - nahIM hai to gharameM baiTha jAiye / kAyaroMse dUsaroMkA hita nahIM ho sakatA / dezakA tathA jAtikA kalyANa usI mahAtmAke dvArA hogA jo apane jIvanakI kucha paravA na kara lokahitameM lagegA / bhAratavarSakA itihAsa aise vIroMse bharA huA paDA hai / hameM bhI unhIM mahAtmAoMse AtmasamarpaNa karanA sIkhanA cAhie / 5 - navIna zaktikA avatAra / yaha ba'ta svAbhAvika hai ki unnati saMsAra meM jatra purAnI zaktiyAM DhIlI ho jAtI hai aura unameM kAma karanekI himmata nahIM rahatI / athavA ve kAyaratAse apaneko kAryakSetrameM Age nahIM baDhA sakatI tatra niyamase navIna zaktikA prAdurbhAva hotA hai / jaina samAja ke pradhAna netA bhagavAn samantabhadra aura akalaka Adi niSkAma yogiyoMkA aise hI samayameM avatAra huA thA / usa samaya unake dvArA jaisI jainadharmakI pragati huI thI vaha kisIpara avidita nahIM hai / ThIka vahI samaya Aja hamAre lie phira A upasthita huA hai| 1 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 72 ) hamAre khUnakI tejI bahuta zItala ho gaI hai| yahAM taka ki hama apane Apa takako bhUla gaye hai aura dhIre dhIre nIcekI ora cale jA rahe haiM / ajJAnakI asIma rAjyasattAne hameM parakza aura apanA gulAma banA liyA hai / isa hAlatase hamArA uddhAra honeke lie aba navIna zaktike avatArakI jararUta hai| kyoMki jina purAnI zaktiyoM ke Upara hameM bharosA thA-apane uddhArakA pUrNa vizvAsa thA-unameM kucha to kachuvekI taraha manda manda calane meM hI apanA bhalA samajhatI hai aura kucha aisI hai jinameM svArthiyoM, mAyAviyoM, samAjake zatruoMkI hI adhika bharatI hogaI hai| isase aba unapara vizvAsa rakhanA-unase bhalAIkI AzA karanA-niSphala jAna par3atA hai / yadyapi aisI mahAzaktike udbhava honemeM abhI bahuta kucha vilamba hai, parantu phira bhI yaha likhate vaDI khuzI hotI hai ki bahutase vidvAn aura samAjakI niSkAma sevA karanevAloMkI eka maNDalI sagaTita hogaI hai / usakA nAma digambarajainamahAmaNDala hai| isakA uddezya deza videzameM jainadharmakA pracAra karanA hai| isake dvArA eka sAptAhika patrakA bhI janma honA nizcita ho cukA hai / patrakA nAma janabhAnu hogA / isakA pAlana-sampAdana-hamArI jAtike apUrva vidvadratna syA0 vA0 nyAyavAcaspati 10 gopAladAsajIke dvArA hogaa| paramAtmAse isa maNDalake karmavAra honekI prArthanA karate hai| isa navIna zaktike dvArA bahuta kucha samAjasudhArakI AzA kI jAtI hai| 6-Atmapatana / manuSya cAhe mUrkha ho athavA par3hA likhA, vaha svArthase apaneko kahA taka girA sakatA hai, kahAM taka logoMkI dRSTimeM ghRNAspada vanA paramAtmAse isa bArA bahuta kucha samapatana / vaha svArthase banA nakIna zAma isa maNDalake vAcaspati 50 gopAladAhamArI jAtike apUrva Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 73 ) letA hai, isakA bahuta kucha pratibhAsa vambaIsamAke adhivezanameM huA hai| pahale vizvAsa to yaha thA ki manuSya cAhe kitanA hI svArthI kyoM na ho taba bhI vaha apane svArthake lie, svArtha bhI kevala itanA hI ki hamAre annadAtA hamase khuza raheM, bar3e bhArI jana samudAyakA ahita na kregaa| paraMtu aba vaha vizvAsa nahIM rahA / usake sthAnameM yaha zraddhA jama gaI ki paisekA gulAma, cAhe vaha par3hA likhA hI kyoM na ho, adhamase adhama kAma bhI kara sakatA hai / apanI tucchAtituccha malina vAsanAke lie apanI jAtikA, apane dezakA akalyANa kara sakatA hai| unakI unnatike kAraNoMko dhUlameM milAnekI jI jAnase ceSTA karaneke lie utAru ho jAtA hai / aise manuSyoMko yadi hama samAja aura dezake duzmana kaheM to kucha anucita nahIM jAna pdd'taa| __jabase abhAge jaina samAjameM dasme aura bIsoMke agaDene avatAra liyA hai tabahIse kucha logoMne ume jAtIya agaDekA jAmA paharAkara bahuta kucha Andolana karanA Arabha kiyA hai / isakA pariNAma samAnake lie kaisA huA isase saba paricita hai / mahA sabhAne, jo bhArata varSake saba jainiyoMke hitake lie sthApita huI thI, prAdezika rUpa dhAraNa kara liyA hai| aura aba vaha kucha ginatIke logoMkI samA ginI jAne lagI hai / kaI dhArmika saMsthAe jo samAjameM vidyAvRddhike lie sthApita hai aura apanI zaktike mAphika samAja sevA kara rahI hai ve kucha anudAra hRDhayI purupAko kATekI taraha cubha rahI hai / unakI abhivRddhi unheM suhAtI nahIM hai / kyoM ? yaha batalAnA apaneko aparAdhI banAkara gAliyA sunanekA pAtra banAnA hai / sAmAjika patra, jinakA uddezya-karttavya Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) samAja sudhAra hai, ve Aja kisa khutrIme-kaise pANDityake sAtha-sampAdita kie jAte haiM yaha batalAneko hama lAcAra hai / samajhadAra pAThaka svayaM samajhate haiM / hamAre abhAge samAjameM patra sampAdanakA yahI matalaba samajhA gayA hai ki unake kalevara kisI taraha kAle ho jAne caahie| phira cAhe unameM acche acche lekha na ho, unase kisIkA hita na hotA ho, samAnameM ulaTA unase burAI hotI ho, bhale hI unake dvArA apanI adhama manovRttiyA khuza karaneke lie dUsarekI nindA kI jAtI ho, dUsaroMko manamAnI gAliyAM dI jAtI ho, unase kucha bhI hAni nahIM samajhI jaatii| hameM pramaMga pAkara likhanA par3atA hai ki hamArI jAtike eka pratiSThita netAne eka mAnya patrake saMpAdakako dama vAtakI cetAvanI kI thI ki Apa amuka patrake sAtha hI apane lar3AI agar3ekA sambandha rakse hama amuka patrako ima viSayase niSkalaka rakhanA cAhate hai / parantu yaha likhanA unakA eka samajhadArakI AkhoM meM dhUla DAlane ke mAninda thA aura bilkula vanAvaTI thaa| yadi yaha bAta unhoMne zuddha hRdayasa likhI hotI to kyA ve apaneko usI kalakase na bacAta ? kyA ve svayaM ghRNita vAsanAke dAsa banakara apanI lekhanIkA durupayoga karane lagate ? chiH samAjake hitapIpanekI DIMga mAgnevAle itane bar3e netAke lie yaha bar3I bhArI lagnAkI bAta hai| saca hai para upadeza kuzala bahutere dUsarAke doSa satra dikhA sakate hai para apane doSoMpara kisIkI dRSTi nahIM pdd'tii| parantu yaha manuSyatA nahIM hai| __ isa samaya hamArI jAtimeM jitanI burAiyAM paidA ho rahI hai, ke satra svArthakI vAsanAse malIna aura saMkIrNa hRdayI puruSoMkI kRpAkA) Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phala hai / ve apane vyakti gata dveSako bhI samAnakI chAtIpara paTaka kara usake sarva nAzake lie koI bAta uThA nahIM rakhate aura phira usa akarttavyako ve saphalatA samajhate hai / para yaha saphalatA aisI hI hai ki burAI karake use ajJAnatAse bhalAI samajhanA / buddhimAn isa saphalatAkA Adara nahIM karate / kintu use ghRNAkI dRSTise dekhate hai / hA isa halacalase itanA to avazya huA ki aise vaDe samArohameM bambaIsabhAke lie kucha dravya saMcita ho jAtA, athavA vAharakI saMsthAoMke lie bhI kucha sahAyatA mila jAtI, vaha ina jAsUoMkI samAjapara sudRSTi rahanese na hone pAI / dhArmika kAryoMmeM dAna dekara unheM sahAyatA pahucA kara-jo hamAre bhAI puNya sampAdana karate use ina zrIcaraNoMne apanI vIratAse khUba hagAma macAkara sampAdana na karane diyA aura usa zreyake badalemeM eka navIna zreya svaya sampAdana kara liyA / manuSya svArthaka pAzameM baddha hokara kitanA anyAya kara sakatA hai, kahA taka apane AtmAko girA sakatA hai yaha hamane bhI khUba jAna liyA / aura sAtha hI yaha vizvAsa kara liyA ki svArthase-tucchAtituccha svArthase-apane ananta zaktizAlI AtmAko nIcese nIce girAne vAle paiseke gulAma aura sakIrNa hRdayI purupoMkI hamArI jAtimeM kamI nahIM hai / paise ! tU dhanya / tere gulAma saba kucha karaneko taiyAra rahate hai| isI lie tujhe dhanyavAda denA par3atA hai| adhika kyA mUrkha to terI gulAmI karate hI hai, parantu par3he likhe, burAI aura bhalAIko jAnane vAle vidvAn bhI tere ananya hAsa hote dIkha par3ate hai / terI kRpAse jo kucha ho vaha thor3A hai / astu / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) 7-zrImandharasvAmIke nAma khulI cidd'iyaaN| hamane isa aGkase ukta zIrSakakI ciTTiyAM prakAzita karanA AraMbha kI hai / ina ciTTiyoMke lekhaka zrIyukta vAr3IlAla motIlAla zAha haiM / Apa jainasamAjameM eka svataMtra aura udAracarita lekhaka hai / Apake viSayameM hama adhika kyA kaheM, ninhoMne Apake dvArA sampAdita jainasamAcAra aura jainahitecchu patra par3he haiM, ve ApakI yogyatA aura vidvattAkA anumAna svayaM kara sakate hai| isake atirikta ye ciTTiyA bhI ApakI pratibhAzAlinI buddhikA paricaya karA sakatI hai| ina ciThThiyoMko likhakara Apane jainasamAjako bahuta kucha saceta kiyA hai| inameM jainasamAnake adhApatita avasthAkA citra bar3I mArmikatAse aGkita kiyA gayA hai| paDhanese hRdayapara eka gaharI coMTa lagatI hai| prakAzita ciTThIko paDhakara pAThaka svaya anubhava kara sakeMge / jAtikI dazAkA jJAna karAneke lie hama kramase inheM prakAzita kreNge| hamArI jAtikI isa samaya baDI burI hAlata ho rahI hai| hameM AzA hai ki jAtike zabhacintaka apanI patita avasthApara avazya dhyAna dekara usake uddhArakA upAya kreNge| - hameM yaha jAnakara vahA duHkha huA ki ukta mahAnubhAvane samAja sevAse apanA hAtha khIMca liyA hai| isameM sandeha nahIM ki isakA kucha kAraNa avazya hai| para hama yaha kahanA bhI anucita nahIM samajhate ki jAtiko Apa sarIkhe nararatnoMkI vaDA bhArI jarUrata hai| Apa sarIkhe svAdhInacetAhIke dvArA jAtikA bhaviSya acchA bana sakegA / hama AzA karate hai ki Apa hamArI prArthanApara dhyAna deMge / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 77 ) 8-kyA jainasamAjakA sudhAra hogA? eka ora to isake zubhacintakoMkA yaha prayatna cala rahA hai ki jainasamAja ekatAke pavitra bandhanameM vadhakara apane lie unnatikA mArga sarala kare aura dUsarI aura kucha kulakalaMka ise aura bhI patita karanA cAhate hai| ve dinapara dina isake unnatike mArgako viSama banA rahe hai| jahA dekho vahAM ApasameM-bhAI bhAImeM-sAdhAraNa sAdhAraNa vAtoMke lie IpI aura dveSakI Agnei bhar3akAnA cAhate hai| eka sthAna aisA hai jahA milakara aura zAntike sAtha kAma kiyA jAya to usase kisIkI hAni nahIM hotI aura na dravya aura samayakA durupayoga hotA hai / para na jAne yaha zAnti unheM kyoM acchI nahIM lagatI hai| kyoM unheM eka eka dAneke lie ThokareM khAte phirate apane bhAiyoMpara dayA na Akara adAlatoMme lAkhoM aura karoMDoM rupayoMpara pAnI pheranA acchA jAna par3atA hai? kyoM ve apane RpiyoMke " svayUthyAnprati sadbhAvasanAyopaitakaitavA / pratipattiyathAyogya vAtsalyamAbhalapyate / / apane bhAiyoMke sAtha chala-kapaTa-rahita pavitra bhAvoMse prema karanA cAhie, ina pavitra vacanoMko bhUla gaye kyoM unheM apanI isa bhUlapara kheda nahIM hotA pAThaka ! Apane par3hA hogA ki sammedazikharaparvatapara apanA hakka siddha karaneke lie hamAre kucha zvetAmbarI bhAiyoMne digambariyoMpara mukaddamA calAyA hai / hameM isameM pUrNa saMdeha hai ki vaha parvata kevala zvetAmbariyoM athavA kevalaM digambariyoMke hAthameM Akara usapara ekakA maurusI hakka Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 78) ho jAya ? para hA itanA avazya hogA ki donoM orakA bahutasA rupayA to baravAda ho cukA hai aura abhI bahuta honA hai / isIke lie yaha mukaddameM vAjIkA navIna sUtrapAta huA hai| dekhate hai, hamAre zvetAmbara bhAI lAkhoMpara pAnI pherakara kitanI saphalatA prApta karate haiM ! kyA hI acchA hotA yadi ve apane dukhI bhAiyoMke lie isa dhanakA sadupayoga karate ' Aja jainasamAja dinapara dina ajJAnake gaDDhe meM giratA calA jA rahA hai, usakA uddhAra karate 1 yadi hama thor3I derake lie isa asatya hI kalpanAko satya samajhaleM ki parvata zvetAmbariyoMko mila gayA to kyA usase saba zvetAmbarI mokSa cale jAveMge aura phira digambariyoM ko kabhI mokSa milegA hI nahIM ? yaha kitane kheda kI bAta hai ki eka ora to jainadharmakI itanI udAratA ki vaha saMsAra bharako apane udarameM rakhane kI zakti rakhatA hai ora dUsarI ora usake dhArakomeM itanI anudAratA - itanI saMkIrNatA ki ve sarva mAnya sthAnako kevala apanA hI ArAdhya banAnA cAhate haiM ? yaha to vahI huA ki kisI jainadharma svIkAra karanevAle anyamatIko yaha kahanA ki jainadharmaka grahaNa karanekA tumheM kucha adhikAra nahIM hai / vaha hamArI maurusI sampatti hai / para yaha samajha bhUlabharI hai / aura isIse hamArI jAtikA sarvanAza huA hai / atra hameM ina jhagaDoM kA samAjase kAlA muhaeN karanA caahie| hamAre pAsa paisA bahuta hai to use isataraha vyartha naSTa na kara usakA hameM sadupayoga karanA cAhie / jarA jAti kI hAlata dekhane ke lie AkheM kholo, tara jAna paDegA ki hama isI pizAcinI phUTase bhItara hI bhItara kaise cune jA rahe hai / jainadharma zAntimaya dharma hai| para Azcarya hai ki hama usa zAntiko-pyArI zAntiko - bhUle Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 79 ) jA rahe hai ? vaha dina jainiyoMke liye kitanA uttama hotA jisa dina unakA bana ina mukaddamAM ke dvArA AmipabhojiyoM ke peTameM na par3akarausase hiMsAkA pracAra na hokara jAtike lie vyaya hotA / jAtima vidyAmaMdira aura jinavANIbhavana AdikI sthApanA hotI aura unake dvArA jAnimeM naI zakti paidA hotI ? yahI saba dekhakara prazna uThatA hai ki kyA jainamamAjakA uddhAra hogA ? strIzikSA | yadi hama yaha kaheM ki deza aura jAtikI unnati strIzikSA nirbhara hai to kucha anucita na kahA jA sakegA / trIDilAkA kinana mahata hai yaha zabdoMka dvArA samajhAnA kaThina hai / mamArake prAyasabhI prasiddha vidvAnAna yaha bAta kaNTase svIkAra kI hai ki jima daMgama, jima jAtima aura nima gRhameM strIzikSAkA pracAra nahIM hai vaha deza, vaha nati aura yaha gRha kabhI unnata nahIM ho skte| bhAratakA jo Aja sImAnta ava pAta ho gayA hai usakA pradhAna kAraNa strIzikSAkA bhI abhAva hai / aura jabataka isakA yatheSTa pracAra na hogA tabataka patita bhArata unnata hogA yaha saMbhava nahIM / ime korTa asvIkAra nahIM kara sakatA ki mUrkha ke dvArA samAja yA dezako kisI tarahakA bhI lAbha nahIM pahuca sakatA / aura to kyA jaba vaha santAnapAlana, gRha pratranva Adi jarUrI kAmoMkA mI pAlana acchI taraha nahIM kara sakatI taba usake dvArA kisI bhArI mahatvake kAmakA sampAdana kiyA jAnA kaise saMbhava mAnA jA sakatA hai ? use svayaM isa bAnakA jJAna nahIM hai ki merA kartavya kyA hai ? Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mujhe kisa mArgapara calanese lAbha hogA ? taba vaha kyA apanA, kyA apanI satAnakA aura kyA apane gharakA sudhAra kara sakegI? yaha kauna nahIM jAnatA kI strIzikSAke na honese bhAratakI jAtiyAM dinapara dina kaisI kaisI bhayaMkara kurItiyoMkA ghara banI jA rahI haiN| kyA yaha kabhI sabhava thA ki jahAMkI bhUmiko sItA, mainAsundarI, aJjanA, draupadI, manoramA Adi deviyoMne bhUpita kI thI-apane caraNoMse pavitra kI thI. . vahAkI striyA aba aisI utpanna hoMgI ki ve svArthake vaza ho apanI pyArI putriyoMko bUDhe, mUrkha, kurUpa Adike gale vAdhakara unake sukhamArgame kATe banegI ? para yaha saba isI eka strIzikSAke na honekA prbhaav| Arai isIse unheM apanA hAni lAbha nahIM sUjha par3atA / isa lie kyoM yaha jarUrI nahIM mAnA jAya ki strIzikSAkI bar3I jarUrata hai aura bahuta bar3I jarUrata hai / strI patikI aginI mAnI jAtI hai, para yaha yAda rahe ki anapar3hI strI ardhAGginI kabhI nahIM ho sktii| kyoMki usake dvArA kIsI tarahakI madada patiko nahIM milatI hai| vinA vidyAke strI sivAga roTI banAne aura pAnI bharaneke kisI kAmakI nahIM hotii| use yadi inake sivA kucha kAma bhI sUjhatA hai to vaha dUsaroMkI niMdA karanekA / cAra niThallI aurateM zAmila baiThakara idhara udharake niMdA karanA apanA kAma samajhatI haiM aura jo isa kAmako niyAdaha khUbIse karatI hai vahI inameM caudharAnI samajhI jAtI hai| ye madirameM darzana karane aura zAstra sunane jAtI haiM parantu citta nindAmaya honeke kAraNa na hRdayase ve darzana kara sakatI hai aura na zAstrake upadeza ko hI hRdayameM jamA sakatI hai / aisI sUratameM jaisA kucha punyaphala milanA cAhie vaha nahIM milatA, kyA ina bAtoMke sunane para bhI yaha saMdeha Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raha jAtA hai ki strIzikSA na honI caahie| aura aura dezoMkI striyAM kitane uce darajepara pahuca gaI haiM ki jinheM dekhakara pratyeka strIzikSAkA premI prasanna ho sakatA hai| unake likhe hue Aja hajAroM acche acche graMya hai jinheM dekha kara acche acche vidvAn Azcarya pragaTa karate haiN| mAratakI nAriyAM bhI apanemeM vahI zakti rakhatI hai, parantu burA ho isa avidyAkA jisane unakI zaktiko Dhaka diyA hai / pratyeka dezahitaipIko sabase pahale strIzikSApara acchI taraha dhyAna denA cAhie / saba mulkajaga gaye haiN| jApAna svargabhUmike samAna sukha bhoga rahA hai / cInane bhI apanI pinaka chor3adI hai| para bhArata-jagadgurubhArata-hI Aja sabase pIche par3A huA hai| kyoM ? kevala zikSAke na rahane se / pyAro ! atra isa vAtakI AvazyaktA hai ki strIzikSAkA khUba pracAra kiyA jaay| striyoMko zitA milanese kitanA jaldI sudhAra hotA hai isa vAtako ve loga bahuta acchI tarahase nAna sakeMge jinhoMkI nigAha cInako dekhatI rahI hai / Ajase daza varSa pahale cInameM na samAjakI taraphase aura na sarakArakI hI taraphase viyoMke liye skUla yA kAleja thaa| para isa daza varSake arsemeM unhoMke strIzikSAke pracArase Aja cInake kevala eka prAtameM 712 pAThazAlA aura kaI eka kAleja sthApita haiN| uname striyoMko itihAsa, sAhitya, gaNita, santAnapAlana, kalAkauzala Adi sabhI viSayoMkI zikSA dI jAtI hai / usIkA Aja yaha phala dIkha par3atA hai ki vahAM kI striyAM saMsArameM vaha kAma kara rahIM Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai jo AzcaryameM Duboye detA hai| na jAne aisA pavitra dina bhAratake lie kaba AvegA jaba bhAratakI striyAM bhI apane kAmase saMsArako mugdha karane lageMgI ! __ bhAratake pyAre putro ! aba to apane dezakI paristhitipara dhyAna do| vaha bahuta dinoMse giratA hI calA jA rahA hai / sabase pahale usake lie tumhArA kartavya hai ki jaise usakI pyArI putriyAM par3ha likhakara usakI sevA karaneke lie taiyAra hone lageM, vaisA hI tuma kAma kro| zrIzikSAkA premImANikacanda seThI jhAlarApATana / - pustk-smaalocn| dharmapraznottara-mUlagrantha sakalakIrti maTTArakakA banAyA huA hai| hindI paM. lAlArAmajIne kI hai / paM. pannAlAlanI vAkalIvAlake dvArA prakAzita kiyA gayA hai| kImata donoM khaNDakI 2) hai| milanekA patA paM. pannAlAlanI vAkalIvAla Thi. maidAgni nainamandira banArasa sittii| __ sAre granthameM praznottarake dvArA dhArmika viSaya bar3I khUbIse samamAyA gayA hai / samajhAnekI praNAlI sarala hai| hara eka viSaya bar3I jaldI samajhameM A sakatA hai| anya nainiyoMke bahuta kAmakA hai| acchA hotA yadi prakAzaka paMDitajI bhASAke sAtha sAtha mUlapranyA kartAkI sarala saMskRta bhI lagA dete / anya moTe kAgajapara sundaratAke sAtha chapA hai| Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 83 ) digambara jaina --sUratale isa nAmakA gujarAtI bhASAmai koI pAMca varSa se eka patra nikalatA hai / usake sampAdaka zrIyukta mUlacanda kisanAma kApar3iyA haiM / vArSika mUlya upahArake grantha sahita 1]) haiM / chaTe varSa ke AraMbha meM kApaDiyAjIne isakA khAsa aGka nikAlA / vaha hamAre sAmane upasthita hai| upayogI lekhoMke atirikta tyAgI, muni, vidvAna, aura sadgRhasyoMke kA maga 60 citra bho diye gaye haiM / aGkakI sundaratA dekhate hI banatI hai / digambara jaina samAjameM isa prAthamika aura navIna parizramake lie hama kApar3iyAjIko badhAI dete haiM / cha varSake upahArakA pahalA grantha manoramA hai / yaha anya zIlakathAke AdhArapara gujarAtI mApAmeM likhA huA hai / jise hama atralA kahate haiM vaha apane zIlakI kisa vIratAke sAtha rakSA karatI hai yahI isameM batAyA gayA hai / upahArakA dUsarA grantha hanUmAnacaritra hai / yaha hindI bhASA meM padmapurANakI eka kathAke AdhArapara likhA gayA hai / isake lekhaka khaNDavA nivAsI sukhacanda padmasAha haiM | isakI hindI bahuta kucha parimArjita honA mAMgatI hai / upahArake donoM grantha pRthaka bhI chaha yaha AnameM sUrata candAvAr3Ike patepara mila sakate haiN| sarvAdarzakuNDalIsAgara - lekhaka aura prakAzaka bAlAnI govinda harDIkara devajJa haiN| milanekA patA - pI. ema. Agavekara mahezvarImahAla niyara kAMcamandira kAnapura | kImata 1) ru| yaha phalita jyotiSakA anya hai / isameM sandeha nahIM ki lekhaka mahAzayane isa Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zi ( 84 ) para mar3A parizrama kiyA hai / para kheda hai ki isa viSayameM hamArA anadhikAra honese hama isake guNa doSoMkI vivecanA karanemeM asamartha haiN| hAM itanA kahanA acchA samajhate haiM ki phalitajyotiSa ke anurAgI isase bahuta lAbha uThA skeNge| hameM yahAMpara amyudayameM prakAzita eka purAne vijJApanakI smRti ho uThI hai / yadi hamAre phalitasArasaMgrahake vidvAn lekhaka mahAzaya usake sambandharme kucha prayatna karate to janasAdhAraNakA bar3A upakAra hotA / na jAne kyoM ApakA dhyAna udhara nahIM gayA ! saMbhava hai vaha vijJApana Apake avalokanameM na AyA ho| hama phira bhI usakI ora paMDitanIkA dhyAna AkarSita karanA cAhate haiM / pustaka sAdhAraNataH acchI chapa hai| para kImata adhika jAna par3atI hai / vidratnamAlA - lekhaka zrIyukta nAthUrAmajI premI / prakAzaka janamitra kAryAlaya / yaha pustaka atrakI varSa jainamitrake upahArameM dIgaI hai / isakA viSaya aitihAsika hai / isameM jinasena, guNabhadra, AzAvara, amitagati, vAdirAja, malliSeNa aura samantabhadrAcArya ina sAta mAhAtmAoMkI gaveSaNApUrvaka jIvaniyAM likhI gaI hai| isake par3hanese lekhakakI aitihAsajJatAkA pUrNa paricaya milatA hai| lekhaka mahAzayane isa pustakakA saMkalana kara gaDDhe meM gire hue maina sAhityakA bar3A upakAra kiyA hai / jainiyoMke atirikta jana sAdhAraNa bhI isake dvArA jaina sAhityakI bahuta kucha bAteM jAna sakate haiM / pustakakI chapAI Adi sundara hai / daza Ane kharca karane se pRthaka bhI mila sakatI hai / patra, bambaI 4 hIrAbAgake patepara likhanA cAhie / " * 1 3 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5) anubhavAnanda-lekhaka zrIyukta brahmacArI zItalaprasAdajI ! prazAka janamitra kAryAcya / yaha nainamitrake upahArakI dUsarI pustaka hai / viSaya nAmahIme spaSTa hai / pustaka adhyAtmapremiyoMne vahI kAmakI hai / ve ise eka vakta lavanya pareM / yaha hamArA unase anurodha hai| likhitamAtrAye-jainiyoM aura AryasamAniyoM meM jo lekhika sAnnArya cala rahA thA usIkA isa pustakameM saMgraha kiyA gayA hai| kisakara pata prabaTa aura kimakA nirbala hai isa viSayameM hama kuTa na likha kara isakna mAra viAragIlaMka para chor3ate haiN| pustaka kI kImata do AnA hai| miTanakA patA vA. candralena maina vaidya iTAvA sitt| paSTavArSika vivaraNa-mAratavarSIya nanazinApracArakasamitikI chaThe varSakI riporTa / isake dakhanase samitika kAryakartAmoDa asIma sAhasa paricaya miTatA hai / jainiyoMkI satra saMsthAoNmeM hamAre vizvAsaka anumAra yahI eka uttama saMsthA hai / yaha isIke sAhasakA kAma hai jo pAsa eka paimA na honepara mI vArSika vanaTa 19000, kA pAsa karatI hai / nAnikI saccI aura nikAmasevA karanA isako kahate haiN| kyA hamArI bar3I bar3I saMsthAe~ isa Adarza saMsthAke dvArA kucha zikSA grahaNa kareMgI ! saptamavIya ripArTa-digambara jainaprAntikasamAmAlavekA sAta varSakA saMkSipta hAlAisake par3hanase jAna par3A ki samAne sAta varSoM meM koI mArI mahatvatA kAma nahIM kiyA / hAM kevaTa upadezaka phaNDakA kAma aura aura saMsthAnI asenA acchA claa| para aba usameM mI vina AtA nAna par3atA hai| kyoMki upadezaka aNDameM jitanA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) dranya thA yaha kharca ho cukaa| aba kucha thoDAsA bAkI hai / saMbhava hai usake dvArA cAra chaha mahIne aura kAma cala ske| hama nahIM mAnate ki jisa saMsthAmeM bar3e bar3e dhanika zAmila hai, usakI yaha hAlata kyoM ? jAna par3atA hai usake mAlika aise nAtIya sudhArake kAmoko pasanda nahIM karate hai / kareM kyoM ? jinakA dhana asAmayika, anupayogI aura nAtike naSTa karanevAle kAmoMmeM bar3I udAratAke sAtha sarca hotA hai unheM ina kAmoMse jarUrata ? unake lie jAti kala naSTa hotI ho to vaha Aja hI ho jAya, unheM isakA kucha duHkha nhiiN| aise logoMke vicAroMpara kheda hotA hai / jAtike bure dina yahI kahalAte hai| prathamavArSika vivaraNa-zrIRSamabrahmacaryAzramake prathama varSakA sakSipta hAla / bAbU bhagavAnadInajIke dvArA samAlocanArtha prApta / vivaraNako par3hakara bahuta santoSa hotA hai| Azrama apanA kAma acchI taraha kara rahA hai| pahale varSameM hI use 36 vidyArthiyoMkA mila jAnA Ageke lie bahuta unnatikI AzA dilAtA hai| AmadanI bhI isa varSakI santoSa janaka huI hai| 11598 // ) kI AmadanI hokara 5874 // ) kharca hue haiM / isase nAna par3atA hai ki jaina samAjameM kucha kucha vidyAkI upayogitA samajhI jAne lagI hai / para abhI nainiyoMke lie bahuta kucha karanA bAkI hai / isa lie hama unakA dhyAna AzramakI ora khIMcate hai | abhI jitanA kucha ho rahA hai, usake lie kevala yahI kahA jA sakatA hai ki hAM kucha na honese yaha acchA hai| inake atirikta hamAre pAsa jainavorDiMgalAhora aura ailaka Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pannAlAlanapAThazAlAzolApurakI riporTa bhI samAlocanArtha AI haiN| para kheda hai ki sthAnake na rahaneme unake sambandhameM hama kucha vizeSa nahIM likha skeN| hama ukta saMsthAoMke udAra kAryakartAoMse isa bAbata kSamA cAhate haiN| smaacaarsaar| jayapura se hamAre pAsa eka hitaiSI mahAzayakA bhejA huA lekha AyA hai / lekha vilambase pahucaneke kAraNa hama use chApa na sake / usakA sakSipta sAra yaha hai, ki "jayapurameM pahale jainiyoMkI vahuta saMkhyA thI para jabase jAtimeM kanyAvikraya aura vRddhavivAhakI burI prathA jArI huI hai tabase yahA jainiyoMkI sakhyAkA hAsa hI hotA jAtA hai / ghaTate ghaTate Aja muskilase chaha hajAra sakhyA vacI hogI / itanepara bhI jAtike kulakalaMka bUr3oMko zarma nahIM lagatI jo marate marate bhI ve vivAha karanekI taiyArI karate hai / becArI vAlikAoMkA jIvana naSTa karanA cAhate haiN| pAThaka, mujhe kucha likhanekI narata na thI,para isa mahInemeM do bUr3he bAbA apanA vivAha kareMge / mujhe vecArI una abodha bAlikAoMpara dayA aaii| merA hRdaya unake bhAvI duHkhako na saha sakA / isa lie jAtike sAmane yaha hAla mujhe upasthita karanA pdd'aa| kyA nAtike paJca apanI indriyoMko vaza karake eka dinake bhojanakI paravA na karake-isa ghora atyAcArakA pratikAra kareMge? kyA una apanI lar3akiyoMke bhAvI jIvanapara khayAla karake unake galepara calatI huI churIko rokeMge ? aura ina bUDhe nyAnoMke lie isa Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApApakA koI bhayAnaka daNDa denekI koziza kareMge ? nisase aisA bhatyAcAra na ho| maiM AzA karatA hUM ki jayapurakI pancAyatI isa bAtapara avazya khayAla karegI ki nisa sthAnako ToDaramalanI, amaracandanI,jayacandajI Adi puruSaratnoMne avatAra lekara pavitra kiyA hai usakI chAtIpara isa mahAkalaMkakA dAga na lagane degii| eka hitaissii| vivAhameM dAna-godegAMva nivAsI zrIyukta motIlAlanI dagar3A- . kA mAgha vidI 8 ko vivAha thA / Apane cAhA ki hamArA vivAha nainavivAha paddhatike anusAra ho| isapara lar3akIkA pitA sa. mmata nahIM huA / eka orakA yaha durAgraha dekhakara Apa bhI apane dhArmika premako nahIM davA sake / Apane sApha kaha diyA ki jainapaddhatike anusAra vivAha hogA taba hI hama vivAha kareMge nahIM to hameM kucha darakAra nahIM hai| ApakI isa dRr3hatApara lar3akIke pitAko nabarana yaha svIkAra karanA hI par3A / vivAha ThIka bhena. vidhike anusAra sampAdana kiyA gayA / usa samaya Apane jaina saMsthAoMke kie bhI kucha dAna dekara apanI udAratAkA paricaya diyA hai / vaha sabake anukaraNa karane yogya hai| 101) nAyaDoMgarIke jainmndir| 11) / nainasiddhAnta pA0 morenA / 21) sarasvatIbhavanaArA / 11) zrIRSabhabrahmacaryAzramaM / 11) syAdvAda paatthshaalaakaashii| 5) khaNDelavAla paMca mahAsamA / lAlacanda kAlA mAlegAMva / kheda aura Ananda dahalImeM karIba DhAI mahInese vidyApracAriNIjainasabhA sthApita hai| usake sabhApati zrIyukta rikkhamalanI aura upasabhApati lAlA rAmajIdAsa kAgajI hai / sabhAkA uddezya Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 89 ) zvedyApracAra aura upadezAdike dvArA jAtikI kurItiyAM naSTa karanA hai| uddezya to bahuta acchA hai yadi samAne kAryakarttA rUyaM unapara caTakara auroMko bhI usapara calAneke lie prayatna kreN| kyoMki para upadeza kuzala bahutere kI uktiko caritArya karane vAle to bahuta haiM, para una logoMkI bar3I narUrata hai jo kaha kara svayaM bhI usapara calane vAle hoM / samAjapara aise logoMkA hI bahuta prabhAva par3atA hai / hameM yaha jAnakara bahuta kheda hotA hai ki uta samAke kAryakarttAoMne jima uddezya ko lekara yaha samA sthApitakI hai, ve svayaM bhI usa para calane ke lie vAnya nahIM haiM / dahalI ke eka samvAda dAtAne hamAre pAsa jo samAcAra chapaneke lie mene haiM aura yadi ve satya haiM to hama kaheMge ki yaha hamAre lie bar3I mArI lajjAkI cAta hai jo hama svayaM apane sthApita kiye uddezapara nahIM calate haiM / lekhakane likhA hai ki zrIyukta sabhApati mahAzayane apane bhatIje dira eka lar3akA dattaka liyA hai / usakI khuzImeM unhoMne vArmika saMsthAoMkoM bhI kucha dAna diyA hai aura vaha sabake anukaraNa karaneke yogya hai| isameM sandeha nahIM ki yaha kArya Apane bahuta acchA kiyA hai / ApakI dharmabuddhikA isame paricaya milatA hai / para aisI dharma buddhike honepara bhI phira na jAne kyoM Apane isa maMgala kAryameM vezyAoMkA nAca karavAyA ? kyA ina kulakalaMkiniyoMke binA Apake kAyameM zAmA nahIM hotI ? jo paisA inheM diyA gayA, kyA hI acchA hotA yadi vahI apane deza yA jAtike dukhI, anAya, bhAiyoMke upakAra meM kharca kiyA jAtA ? isIse to hama kahate haiM ki hameM una TogoMkI jarUrata hai jo para upadeza kuzala bahutere isa uktike Page #108 -------------------------------------------------------------------------- Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : hindavizvavidyAlaya ke lie vambaIke nivAsiyone lAbhaga TAI lAkha rupayA diyA hai| bhAratavarSake pradhAna vyApArakI jagahase bahuta thoDA dvanya milA dekhakara bar3I nirAzA hotI hai / jina vamba ike dhanikAneM bhAratavarSake akarmaNya dalako mAlAmAla banA diyA, jinase ki Aja dezakA kucha bhI upakAra na hokara ulTA apakAra ho rahA hai, unake lie dezako unnatike mUla hindUvizvavidyAlayake lie itanA yor3A dravya denA kyA saMtopakAraka kahA nA sakatA hai? nahIM / AzA hai bambaIvAsI jisa zaharameM rahate hai usakI yogyatAke mAphika dhana dvArA vidyAlayako upakRta kreNge| ___ indaura-kI pratiSThA nirvighna samApta hogaI / pratiSThAkAraka bAbA gIlacandanI jayapura nivAsI the| suzIkI bAta hai ki bAbA jIne saMskRta na jAnakara bhI pratiSThA nirvighna samApta karavAdI / Apake pAsa eka bhASAkA pratiSThApATha hai / sunate hai ki usIse Apane pratiSThA karavAI thii| acchA ho yadi vAvAjI usa pratiSThApAThakA sarva sAdhAraNameM pracAra karadeM, jisase pratiSThA karAnevAloMko bhI sugamatA ho jAyagI aura jo pratiSThAkArakose vartamAnake pratiSThAcArya hajAroM rUpayA ThaharAkara pratiSThA karavAte haiM unakA paisA mI vaca jAyagA / pratiSThAmeM pandraha hajArake laga bhaga janasamudAya ekatrita huA thA / sunate hai ki vAharakI saMsthAvAloMko bhI kucha sahAyatA milI hai / kitanI yaha TIka mAlUma nahIM / navIna patra-phirojapurakI jIvadayApracArakasabhAkI orase eka mAsika patrikA nikAlanA nizcita kiyA gayA hai / yaha hindI, Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 92 ) aMgrejI aura urdameM hogA / isameM jIvadayAke pracAra karanevAle acche acche vidvAn DAkTaroM aura sAinsavettAoMke uttamottama lekha tathA aura bhI sava viSayake lekha rahA kreNge| patra apane DhaGgakA eka hI hogA / itanepara bhI mUlya kevala 1)ru0 hI rakkhA jAnA nizcita kiyA gayA hai / sabhA cAhatI hai ki patrakA janma mArca mahInese ho jAya / dayApremiyoMko grAhaka honekI svIkAratA denI cAhie / amolakacanda phirojpurchaavnii| jainatattvaprakAzaka-iTAvekA tattvaprakAzaka prakAzita hogyaa| ratnamAlA-sunA to yaha thA ki khujaikI zrImatI ratnamAlAke darzana eka hI saptAha bAda ho jAyeMge / phira na jAne kyoM saptAhapara saptAha vIta gaye taba bhI usake abhItaka darzana nahIM hue yaha vilamba eka gaharA sandeha paidA karatA hai / hama to yaha cAhate the ki mAlA apanI kAmanAeM pUrNa karake vizrAnti lAbha karatI / - jainaborDiGga-yaha jAnakara bar3I khuzI huI ki var3avAnI (nimAr3a ) meM zrIyukta brahmacArI zItalaprasAdanI aura mAsTara daryAvasiMhajIke udyogase jainaborDiGgakI sthApanA huI hai| usake lie lagabhaga chaha sAta hajArakA dravya bhI likhA gayA hai| vizeSa khuzIkI yaha bAta hai ki vahAMke mahArAjA sAhaba bhI isake sahAyaka haiN| isa prajA premake lie mahArAjA sAhava dhanyavAdake pAtra haiN| nimAr3a prAntake jainiyoMmeM sabase pahalA jAgRtikA cinha yahI hai / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhipradAna-prAtaHsmaraNIya syAdvAda vA. paM. gopAladAsanIkI apUrva jainasiddhAntajJatApara mugdha hokara kalakattA kAlenake zrIzatIzacandra mahAmahopAdhyAya Adi prasiddha vidvAnoMne unheM nyAyavAcaspatikI upAdhi pradAna kI hai / paMDitanIkA minnadharmiryo dvArA yaha apUrva sammAna dekhakara yaha kahe binA nahIM rahA jAtA ki guNa nA hirAno guNagAika hirAno hai| yahI to kAraNa thA ki jainasamAoMke dvArA dI huI padavIse cir3hakara kucha anudAra logoMne AkAza pAtAla eka kara diyA thA / saca hai, cirantanAbhyAsanivandhaneritA guNeSu doSeSu ca jAyate matiH / jisakA jaisA abhyAsa hotA hai vaha kAma mI vaisA hI karatA hai| cyAikA svAMga-bambaI pradezameM rutavI nAmakI eka jAti hai| isa mAtimeM prati dasa yA vAraha varSa vAda nyAha hotA hai / gata zanivArako sUratameM isa jAtimeM cAra sau vyAha ho gaye / kevala eka dulahanakI avasthA vAraha varSase adhika thI, adhika dulahane ekase syAraha varSake bhItara hI kI thiiN| dUlahoMkI avasthA tInase nau varSataka thii| vivAhake samaya adhikAMza varavadhU apanI mAtA pitAkI godameM baiThe the| jisameM ve roveM cillAya~ nahIM isaliye unheM laDaDU par3he khilAye gaye the! lazkara ( gavAliyara ) meM jaina lAyabrerIkI sthApanA huI hai| vahAMke utsAhI nava yuvakoMko dhanyavAda hai| jayapura-se mI eka navIna jainapatrakA janma honA sunA gayA hai| kana hogA ! yaha nAnanekI utkaNThA hai| - Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 94 ) suucnaaeN| mahArASTrIyakhaNDelavAlapaJcamahAsamAke kisI bhI phaNDakA jina nina mhaashyopr rupayA lenA hai, unheM usake bhejanekI koziza karanI cAhie / vinA rupayoMke kitane hI kAma ruke hue par3e haiN| vartamAnameM samAko eka upadezakake rakhanekI bar3I AvazyaktA hai| para javataka hamAre bhAI rupayoMke bhejanekI jaldI na kareMge taba taka yaha jarUrI kAma rukA huA hI par3A rahegA / hama AzA karate hai ki saba sajjana hamArI prArthanApara avazya dhyAna deNge| prArthI-khuzAlacanda nAMdagAMva. (nAzika) saste aura sundara bhAvoMke citra / jayapurakI citrakArIkI prazaMsA karanA vyartha hai| usakI deza dezAntaroMmeM prasiddhi hI isa bAtakA pramANa hai ki vaha kitanI manomohinI hotI hai| hamAre bhAI maMdiroMke lie hajAroM rupayoMke citra maMgavAte hai para unheM ThIka ThIka kImata jJAta na honese bahuta kucha hAni uThAnI par3atI hai / isa lie hamane varddhamAnajaina vidyAlayoM isakA prabandha kiyA hai| yahAMse bahuta sundara aura saste citra bheje jA skeNge| isameM eka vizeSa bAta yaha hogI ki ye citra vidyAlayake citrakArIlAsake adhyApaka tathA chAtroMke taiyAra kie hue hoNge| hameM pUrNa AzA hai Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (95 ) kihamAre bhAI saba tarahake citra yahIse maMgavAnekI kRpA karate rheNge| menejara-zrIvarddhamAnajanavidyAlaya jayapura. jaina pAThazAlAoMmeM jainadharmale jAnakAra adhyApakoMkI bahuta AvazyatA rahatI hai| nyAya vyAkaraNAdika jAnakAra hone para bhI ve dhArmika siddhAntase AnabhijJa rahate haiN| isa lie jainadharmakI unnatimeM bar3I bAdhA par3atI hai| hamane aise paMDitoMke lie tayA gujarAtI, marAThI, hindI, TreniMgakaoNlena yA hAIskUlameM par3e hue mAsTaroM aura vidyArthiyoMke lie jainadharmake sikhAnekA pravandha kiyA hai| unheM saba viSayakA patra vyahAra nIce patese karanA caahie| vuddhalAla zrAvaka, hAgagaMja damoha. hama saba bhAiyoMse prArthanA karate haiM ki ve apane apane gAMvake paJcAyatI samAcAroMke bhejanekI kRpA kareM / hama unheM saharSa chopeNge| hamAre isa patrakA yaha khAsa uddezya hai ki isameM jAti sanvandhI hara prakArake agar3e prakAzita kiye nAkara aura unase honevAlI nAtikI hAlata dikhala kara unake mibanekA upAya kiyA jAya / kyoMki hamArI jAtike adha.patanake kAraNa ye gharelU jhagar3e hI haiN| nabataka ye naSTa na hoMge tabataka jAtikI unnati honA kaSTa sAdhya hI nahIM kintu asaMbhava hai / AzA hai ki pAThaka hamArI isa prArthanApara dhyAna deNge| nAtikA eka tuccha sevaka udayalAla kAzalIvAla. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pavitra, asalI, 20 varSakA abhimUdA, saiMkaDoM prazaMsA patra prApta ebino prasiddha hAjamekI, aksIra davA, " namaka sulemAnI phAyadA na kare to dAma vApisa / yaha namaka sulemAnI peTake saba rogoMko nAza karake pAcanazaktiko paDhAtA jisase bhUkha acchI taraha lagatI hai, bhojana pacatA hai aura dasta sophe hotA hai | ArogyatAmeM isake sevanase manuSya, bahutase rogoMse thacA rahatA hai / isake sevana se haijA, prameha, apaca, peTakA darda, vAyuzUla, saMgrahaNI, atIsAra saMvAda khujalI, sIra, kabja, khaTTI DakAra, chAtIkI jalana, bahumUtra, gaThiyA, khAja, yAdi rogoMmeM turanta lAbha hotA hai / vicchU, mir3ha, baroMke kATane kI jagaha, isake malane se lAbha hotA hai, striyoMkI mAsika kharAbIkI yaha durustI karatA hai i apaca dasta honA, dUdha DAlanA Adi saba rogoMko dUra karatA hai| isase udarI jalodara, koSTavRddhi, yakRta, lAhA, mandAbhi, amlazUla aura pittaprakRti Adi saba roga bhI ArAma hote haiM / ataH yaha kaI rogoMkI eka devI sa sthoMko avazya pAsa rakhanI cAhiye / : vyavasthA patra sAtha hai / zIzI ghaDI // ) ATha AnA / tIna shii1|0) chaha zI0 2zA), kharca alaga | * . khajudamana - dAdakI aksIra divA / kI ddibbii'|) AnA vRntakusumAkara - dAMtokI rAmabANa davA / phI, DibbI, 1) AnA. noTa- hamAre yahAM saba rogoMkI tatkAla guNa dikhAnevAlI davAeM taiyA bahatI haiN| vizeSa hAla jAnaneko bar3I sUcI maMgA dekho / - milanekA partA :'caMdrasena jainavaidya-iTAvA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- _