Jain Dharm Prakash 1919 Pustak 035 Ank 08

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533411/1

Page #1

જૈનધર્મ પ્રકાશ.
लक्ष्मी ननिकसंगममयी श्रद्धामयं मानसं ।। धर्मः शीलदयामयः सुचरितश्रेणीमयं जीवितं ।। बुद्धिः शास्त्रमयी सुधारसमयं वाग्वैभवोजभितं ।।
व्यापारश्च परार्थनिर्मितिमयः पुण्यैः परं प्राप्यते ॥ પસાક કપ ] કાર્તિક-વિત ૯૭૬. વીર સંવત રજસ [ અંક છે, તે
પ્રગટક, " શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા ભાવનગર
%
શ્રી ઉપદેશ સતિકા. (પદ્ય) ૨ મિઠા જીવન. (પ) .... છે કે પતિવ્રત ધર્મ હું પાળું. (પદ્ય) .. તે જ સાતવળી .. .
૫ ઉદ્યમ અને કર્મવાદ, - ૬ શ્રી શિક્ષાના પાસનું રહસ્ય ... છે જેન વાવણી ચાંખ્ય દશા. . ૨૫૪ ( ૮ છુટ નોંધ અને ચર્ચા. . |
REGISTERED No. B: 150
વાડિ
રૂ.) પિજ ? - -૦. } જેટ પિરસેજ અતિ
• MA }
વનગર ધી આનંદ પ્રી. પ્રેસમાં સાં ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએછાનું હોય.

Page #2

: (૧) હાલમાં છપાય છે. - રાકર—ટી ટીકાયુક્ત, સંસ્કૃત સાગધી કથાવાળું ( ટાઈટલ છપાય છે.)
( સહાયક . હીરાચંદ લમીચંદ ઈઝરવાળા) ૨ ઉદેશ પ્રાસાદ . મૂળ વિભાગ રૂજે. સ્થલ ૧૩ થી ૧૮. :
( લાવનગર ગ્રાવિકા સમુદાયના પ્રથમની નિપજમાંથી) 3 ઉપઅિતિભવપ્રપંચ કથા ભાષાંતર. (સભા તરફથી) - મલ્લીનાથ ચરિત્ર ભાષાંતર. (નમીનદાસ કરમચંદ. પાટજી.) પ ઉપાસસતિકા જોતર, (કથા સિવાય ) .
( આઈ જીવાભાઈ તથા સાંકળીબાઈ-અમદાવાદ) હોત્રસમાસ. ટી ટીકા સહિત. -
- ડાર (નવકાર) મહા. (શેઠ કોરશાઈ ચતુર્ભુજ-ધો ) ક વાસ્કૃત થનું ભાષાંતર. ( જેનધર્મ પ્રકાશના ગ્રાહકોને ભેટ સાફ)
- ડો વાત ઘં. મૂળ ટીકા સહિત. (શા. કુંવરજી આણંદજી) છે . .માકુળ, છાયા, અર્થ, વિવેચનયુકત. (બાઈ અમરત તથા જડી--કાવનાર)
. (૩) તૈયાર થયેલા છે ને થાય છે. તે જ , પરિશિષ્ટ પર્વ ભાષાંતર,
(તૈયાર છે. ) ઉપદેશપ્રાસાદ. મૂળ. વિભાગ ૪થે. ( હા ૧૯ થી ૨૪) તૈયાર છે. .૪ હે દાચાર્ય ચરિત્ર. (તૈયાર થનાર છે.
કે ચરિત્ર ભાષાંતર, ( થાય છે.) ( નો ચારને નંબર 6ના માટે સહાયકની ખેલા છે. ઈચ્છા હોય તે લખવું.)
પ્ત રજૂરીના ભાષાંતરનું કામ કરે તું હિનાથી અમે બંધ રાખ્યું છે.
હાબાદમાં બે વરસથી આંબલ વોરા તપ કર્ખ હતા કરુ . અને દરરોજ સાંખલ કરાવવામાં આવે છે. તેની વસ્થા માટે એક હે કે વામાં આવી છે. તેના સેક્રેટરી હીરાચંદ ઉઠાઈ છે. ખાતા : બહુ સારી ચાલે છે. બીલવર્ધમાન તપ એ પતિ કુષ્ટ તપ છે. તેથી R : ધી પર લાભ મેળવવા રાષ્ટ્ર અમદાવાદ વિવાદ . હાઈ કાનજી ફ ૨૦૨) તે ખાતાની કરીને રૂઝ ફર્યા છે. હાઈ પિતાની સામાન્ય સં૫જ શી રકમ કાઢીને ખરેખર ઉદારતા બતાહ છે. ટૂંકને પાપડ કાર છે. આત્માના કલ્યાણને આ ઉતમ માર્ગ છે. નવા ૬ કી દુપass

Page #3

CONTUNGAN 63
श्री जैन धर्म प्रकाश.
वांच्छा सज्जन संगमे परगुणे प्रीतिर्गुरो नम्रता । विद्यायां व्यसनं स्वयोषिति रतिर्लोकापवादाद् भयं ॥ भक्तिनार्हति शक्तिरात्मदमने संसर्गमुक्तिः खले । येते निवसति निर्मलगुणास्तैरेव भूर्भूषिता ॥ १ ॥
પુસ્તક ૩૫ મું]
કાન્તિક-સંવત ૧૯૭૬, વીર સંવત ૨૪૪૬, અંક
भी उपदेश सप्ततिका - अनुवाद.
(લેખક-જૈન યુક ગીરધર હેમચંદ ) ( અનુદાન પૃષ્ટ ૨૦૪ થી. )
રાજ્ઞા હ્રદયમાં તિ, કુલ, રૂ૫ મદ્દ કરા જ નિહ કંદ, ઐય્યા કે બળ, તા તથા શ્રુત ગવ છડા સદા;
શ્રેષ્ઠ હું મિથ્યાભિમાને માનવું. મન મદ ભરી, એ રાત્રુ અંતરને અહંકાર ન લાવા મન જરી. જે મંદ કરે જેને અાણે તેજ તેની હીશુતા, પામે જ પાિમે ભવે રડે ધણા દુઃખો થતા; માટે મળે ય કે સમૃદ્ધિ તે સમે અતિ ધૈર્યમાં, આવી લાવું નિજ કદિયે કુતિના ઉકમાં કાળપ્રિ ભાગ પ્રમાણ એક ગામ ખારી તંત્ર અે, હાં આ જગતમાં જીવની જન્મ. મરી ધર્મ વલે; પશુ હું તે વીતરાગાલિત ધર્મ વિણ સૂયે છ,
ન્તિ ભવ વવક્રમે કરી નથી પામતે દુર્લભ પતિ નવ વ તેમાં પવિત્રાચારનાં, ઉત્તમ સુની સિ થી તે સહુ ધારી શકાય ન; સાત થાન સુણી પ્રમાદાચરણ તે, કશુંજ નું રે બાપ જેથી જન્મ મરણ અનંત તે આજ હાલ તે તમાઁ સમજયા વિના મેળે જંતુ,
૪
પ
FB

Page #4

છે .
* મારા
જોબન જતું સુખ ભોગવિખવાસાિથી ફોગટ થતું; ઘડપણ શરીર ભાણ થાતાં થઈ તે પણ વહી જતું, એમ જ બહું જીવિત નકામું મૂખનું ભવ પૂરતું. તેથીજ ડીક કશું સુ જ દૂર છે જ્યાં સુધી, આરોગ્ય દેહ રહે વળી બાધ ન કરે ત્યાં સુધી; હે ભવ્ય આત્ય ! તું ધર્મનું સાધન કરી લે પત્ની, દવ ભળે ત્યારે ખેદો જે કુપ તે ઉચિત નથી. #વ પૂર્વમાં જે વણ અદ્દભુત દાન શીળ તપ આદિ જે, સુકૃત કરેલું તેથી રૂડી મનુષ્ય જનની છ િછે; તો હવે પછી સામગ્રી પામી પુસંચય નહિ કરે, તો ઇષ્ટ સુખ રમણુક પામીશ કેમ ? તે તું વિચારી રે ! તપ બાવા અંતરથી બે અલેપ ધ સથા, તે જિનેશ્વર તિરું અને બીજે દેવ નહિ એ માન્યતા નિથ જ ગુરૂ ને સર્વર સારો ધર્મ છે, ત વિષે પ્રતીતિ નતિ કરે રશકત્વ છે. જે તરવરાની જને રડા ને ગત ધારતા, સાતે સુક્ષેત્રે ન્યાય અતિ વિત્ત અઢળક લાવતા; તે પછી દીક્ષા સમય નિકી થઈ મમતા છે,
તે મહાશય ! દુes જન સ ક કરી શિવપદ જાજે. (આ) ઉપદેશ વિનાનું પઠન કરી લહી પરમાઈને,
સાધન કરે જ આ બે શ સરલ ભાભ તે; ભવ પરિસે તરી જાય છે જયાં પદ પર. તું, શુભ ક્ષેમકુશળ આનંદ પૂર્વ શ્રેષ્ઠ રસોથી દીપd.
મિથ્યા જીવન ને નાં કદી સમયે કાના હેતુને, મિથ્યા જીવન બો નહિ તેવા વિ તુને; મિથ્યા જીવને પવનને ટાળી ન ન જીવનમાં,

Page #5

પતિતૃત ધર્મ ન પાળું,
કરી.
મિથ્યાં જીવન કીધું મરણ ના જે પ્રભુના નામનું, મિથ્યા જીવન ધ્યુ નહિં સ્થલ આમનાં આરામનું; મિથ્યા જીવન મૃત સમાણી વાણી શ્રવણે ના ધરી, મિથ્યા જીવન સંસગ કા રંગમાં તિ ના સિયા ત ન્ય વાવરી લક્ષ્મી મળેલી દાનમાં, આ વિશ્વહિતના કામમાં; કર્તવ્ય પુરા ભાનમાં, રાસમજે સાનમાં,
સપાત્ર, અનુકૂળ ખલ
સ્ક્રુ
શુભ સાનમાં, વિજ્ઞાનમાં. પરમાર્થમાં કે જીવન વચન ધનથી ના કર્યો, મિથ્યા જીવન પરમાંથી નત્ર સ્થાને સ્વાધીન ચે; મિથ્યા જીવન પર જીવનમાં પુરૂષા કાષ્ઠન આચર્ચા, મિથ્યા જીવન અમ અમનચમી પુણ્ય સ`ચય · વાપર્યાં, મિથ્યા જીવન જેનું રણરજ્જુ ના ભરણુ પછીથી કંઇ થતુ, મિથ્યા જીવન હિક્કાર ઉચ્ચારથ્થુ ભરણુ પછીથી ચાતુ; મિથ્યા જીવન ભ્રમરુભેદક આ ભવે ભવ ભ્રમતા, વધતી મહો વામ્ય કલુ વિતિની નવ રમતા. ખા જીવન તેજ કમાં ગુણ્ અગને સ્થિત ના કર્યું, મિટ ! જીવન ગુણીજ તછું ઔચિત્ય,લેશ ન આ '; મિચ્છા જીવન મુ મદનનરામય કલેશ કાસે ભર્યું; આયુળ ને વ્યૂ જાયે નીતર્યું.
મિચ્છા જીવન
હો શુલ માં મન તેને
पतिव्रत धर्म हुं पालुं.
0000
કુવ્વાલી
શ! ભીખાભાઈ છગનલાલ.
પતિ સમ કેમ નહિંદુજા, કરૂં હું પ્રેમથી પૂજા; પતિના વામ છું ભુજા, પતિતૃત ધમ હું પાળું. પતિ મમ પ્રાણથી પ્યારા, પતિ મમ આંખના તારા; પતિ હૈયા ઠરણહારા, પતિવૃત૦ સુકાની પત્નિ સંસારે, પતિના વ્હાણુને તારે; સુતો બે ન શણગારે. પવૃિત
હો ના.
૫
૧
3
238

Page #6

થી જેન થઈ પ્રકાશ.
પતિ ઉંધા પછી ઉછું, પતિ જાગ્યા અવલ જાણું, કરી હઠ કાંઈ નવ માંગું, પતિતૃત ' પતિ દુખે રહું દુઃર્મ, પતિ સુખે રહું સુખી; પતિ ભુખ્યા રહું ભુખી, પતિવૃત જવું જપમાળ પ્રિતમની, ધરૂં પતિયાન દિનરજની કરું નહિ લાલસા ઘનની, પતિવૃત પતિ કડવું કદિ બોલે, ગણું મીઠું સુધા તેલે ચડુ નહિ માન ચકડોળે, પતિવૃત કદ પતિ હોય કદરૂપિ, મદન માની શું ને સ્વને છું મહી ભૂપે, પતિવૃતo કદી પતિ હાય રેગી, ગણું મહાત્મા ગી; કરૂં ઉપચાર થઈ ચગી, પતિવૃત ' પતિની છાંય ત્યાં કાયા, પતિ મૂડી ને માયા પતિ શિરછત્ર જ છાંયા, પતિવૃત પતિ કાપે કદી રે, અમારી હું રહું તે; ન રાખું ષ હ લેશે, પતિવૃત કદી વ્યસની પતિ બાળું, સુધારી એ શાસન ટાળું પ્રતિજ્ઞા કેલની પાળું, પતિવૃત પતિ આવક અને ખર, વિચારીને કરૂં ફડચ તવંગરના ન બેઉ પકડા, પતિ ૦ કરી ઘર કાજ શુભ કે, ગૃહિણીના ધરી ધર્મો સુખ દુઃખ કમના મમી, પતિવૃત સદાચાર સદા રહી, લીલની આણ શિર વહીશું; સદા સમભાવમાં રહીશું, નિવૃત સતીનો ધર્મ આ ઢાળે, રાકેમચંદે મુખ ભાળે, સતીએ આમાં રાખે, પતિવૃત

Page #7

૪૦ કૃપશુતા
---
સુક્તમુતાવળા.
सूक्तमुक्तावळी.
( અનુસંધાન ગતાંક પુષ્ટ ૨૧૦ થી) ૨ અર્થ વ.
દ્વેષ તજવા અને ઉદાર દિલ કરવા હિતાપદેશ.
કમ્પ્યુત્સુ જીમ સ ંગ, ક્રેટિકા ધાન્ય કેરી, ધુકર મધુ ચે, લાગવે કે નેશ તેમ સન કપિ કેરા, નાપકારે દેવાયે, ઝુમહિ વિલય જાએ, અથા અન્ય ખાયે. ગ્રુપ" પણ ખરતા, જે નવે નહાયા, કુનસિદ્િ` કરાયા, તે તિહાં ઋ નાયા; ઈમ મમત કરતા, દુ:ખવાસ વસીજે,, કૃપણપણ તજીને, મેજયુ' દાન દીજે.
C
ગાવા જેમ કીડી કહ્યુ કશુ સચીને અનાજને એકઠું કરે છે અને અષમાળ પુષ્પના પરાગ એકઠા કરી કરીને મધ નાવે છે. પછી કીડીનું 'શ્રુ' તેતર ખાય અને પાપીનું જૈન એળે જાય' એ ન્યાયે કૃપીનું ધન કાઈ સારાં કામમાં વ રાતુ કે દેવાતુ નથી. ‘તેના હાથ ઉપર જમડા બેઠેલા ડાય છે.
"
ચમડી તૂટે
જેથી
પળ
પણ દમડી તૂટતી (છૂટતી) નથી.’ આમ હોવાથી કુપજીનું ધન કાંતા જમીનમાં ન દાવુ જ રહે છે અટ્લા કાઇ નશીબદાર તેને ભાગવટો કરે છે, અથવા તે એના પુના જ થયે તે ધન પગ કરી નાશી નય છે. પછી કહેવાય છે કે, આળ્યે તે માંની ચુડે અને લખ્યું છે ખાલી હાથે. શ્રીમાન છતાં કૃપણુ લેાકેા લક્ષ્મીની તારા કંઈક વિચાર કરી તેના સઠેકાણે ઉપયોગ કરી લેવા ધારે તા તેથી તે અપાર લાસ મેળવી શકે. કોઇ સદ્દગુરૂ નિ:સ્પૃહી મહાત્માનાં અનુગ્રહથી કદાચ એવો સબુદ્ધિ ગે પછી કેટલું બધું સ્વપરહિત થઈ શકે? કરકસરના નિયમને દ્રઢપણે પાળનાર ઉપર કોટકાઈ વખતે કૃપણતાના આરોપ લાકા ઠાકી બેસાડે છે પશુ તે વ્યાખી નથી. ખરી રીતે તે આવાજ માથુંસેા વધારે ડાહ્યા અને દ્વીધ દી હાવાથી તે પેતાના ઉર્જિત ખરી તકે સદુપયોગ કરવા ચૂકતા નથી. કૃપણ ને કરકસરથી કામ કરનારમાં ચઢાવે મહાન મંતર છે. કુપણ દ્રવ્ય ઉપર ખોટી અ રાખી તેના સ કરવામાં સાર સમજે છે, જ્યારે કરકસરના નિયમને અરર સુજ્ઞ કે ચિત્ત ધનને ઢારામાં સારા ઉપયોગ કરવામાં સાર સમજે છે.
૧ સેનાની સૂરીએ.
૨૦

Page #8

પાપણાથી નવ નંદ રાજાઓએ સોનાના ડુંગર કરાવ્યા હતા, તે કંઈ તેમના કામાં આવ્યા ન હતા. દેવતાએ તે અપહરી લીધા હતા અને ઉલટા સતાવડે તે દ: દુઃખ પામ્યા હતા. એમ સમજીને કૃપા દેવને તજી ઉદાર દીલથી મેઘની પર દાન દઈ લેકનું દારીક દૂર કરી પ્રાણલામીનો અને સ્વજન્મને લાહો લઈ
હે ચત છે.
૪૬ પારકી આશાપૂડા મા સારી નહી કરવા હિતોપદેશ.
નિરમળ ગુનું રાજી, ત્યાં લગે લેક શ", તબ લગ કહે છે, માં લો પ્રીતિ ઝા,
જન જન સનેહી, ત્યાં લગે મિત્ર તે, મુખસકી જ કહિએ, જ્યાં લગે દેહિ દે. જઈ વડપણ છે, અને તે ન કોઈ,
પણ જિણ હોવે, કેમ કીજે તિકાંઈ; જિમ લઘુ થઈ , જેથી દાન લીક,
હરિ બાપ આગે, વાનરૂપ કીધું. ભાવાર્થ-જ્યાં સુધી જીવ -લાલચને વશ થઈ, નિજ માન ( self= cot) મૂકી મને આપો આપ એવાં દીન વચન મુખથી ઉચારતો નથી ત્યાં સુધી જ તેનામાં રહેલા કંઈક નિર્મળ ગુણોને પ્રભાવ સામા ઉપર પડે છે, ત્યાં શા જ તેના ઉપર લેકે રાજી રાજી રહે છે–પીતા થઈ જાય છે. ત્યાં સુધી જ સહ તે જી જી એવાં આવકારસરેલાં વચનથી બોલાવે છે, ત્યાંસુધી જ લે કે તેના ઉપર ઉધારે નીતિ રાખે છે, અને ત્યાં સુધી જ વજન હી અને મિત્ર માનસન્માન છેલો સન્મ થાય છે. ૧.
શાસ્ત્રકાર કહે છે કે જે તું વડાઈ–મહેકાઈ-ગુરૂતા-પ્રભુતા ચાહ હોય તે ઇપિ કેઈની પાસે દીનતા દાખવી કંઈ દ્રવ્ય યાચના કરીશ નહિ. જેનાથી ઉલ્ટી લડતા-હલકાઈ થાય તેવી દીનતા-યાચના શા માટે કરવી જોઈએ? યાચના કરનારને લેહ સુણથી પણ હલકો લેખી કાઢે છે, તેથી ગમે તે રીતે નિજ જીવન નિર્વાહ કરી હે, પણ નજીવી બાબત પારકી યાચના કરી હલકા પડવું ઉચિત નથી. ૨.
આપણા જીવનવ્યવડામાં રમવા અનેક પ્રસંગો આવી પડે છે પણ જે આ ht-wત મહેનત (Self-Help) ઉપર જ દઢ આધાર રાખી, બીજ ઉપર આ છા નહિ રાખતાં સ્વજીવન નિર્વાહ કરી લે છે પિતાની આ રૂ Self-Respect) આવી સારું નામ કાઢે છે.
૧ ની . ૨ હેક.

Page #9

૧
સુક્તમુતાવળી.
તુચ્છ
આ વાત પર પૈગલિક વસ્તુની ચાહનાના અંગે કહેવામાં આવી છે. તેવી શાં તુજ્જુાના અનાદર કરી જે આત્માના સ્વાભાવિક ગુણુનીજ ચાહના થાય, જ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્રાદિક નિજ ગુણુ પ્રાપ્તિની જ પ્રબળ ઇચ્છા થાય તે તેજા આત્મગુણ્ણા માટે જ સત મહાશયે ની પાસે દીનતા ( નમ્રતા) પૂર્વક તે તે ગુણાની ઓળખાણુ કરાયા સમજ મેળવાય~તેનીજ દ્રઢ પ્રતીતિ-શ્રદ્ધા કરણ અને અન્ય મૈ!જળ મૂકી તેમાંજ એકનિષ્ઠ થવાય એ તે અત્યંત હિતકારક છે, કેમકે એવી અનુકએ સ્વાભાવિક પૂર્ણી પ્રભુતા પામી સિદ્ધ બુદ્ધ અને મુક્ત થવાય છે.
૪૨ સદુપાયવડે નિર્ધનતા દૂર કરી સદ્દવ્ય પ્રાપ્ત કરી લેવા હિતોપદેશ. ધનવિણુ નિજ બંધુ, તેહુને દૂર છડે, ધનનજી જીતુભા, ભસેવા ન મ3; નિરજા સર જેવે, દેહ નિર્જીવ જેવા, નિરધન તૃણ જેવા, લેકમાં તે ગોવા. સરવર જિમ સાહે, નીરપૂરે ભરાયા, ધન કરી નર સાહે, તેમ નીતે ઉપાયા; ધન કરિય સુહંતા, માઘ” જે જાણું હુતા, ધન વિષ્ણુ પગ સૂજી, તેહ દીઠા મરતા.
૧૨
૩
માત્રા :-દ્રવ્યપ્રાપ્તિ વગર નિન માણસને કોઇ આવકાર આપતુ નથી. મધુ-સહાદર પણ તેના સંગ-પ્રસગ રાખતા નથી તેનાથી અલગા થઇ રહે છે, અને ઘરની ભાષા ( ગૃહિણી ) પણ ભાવથી તેની સેવા ચાકરી કરતી નથી, તેા પછી પુત્ર પરિવારનું કહેવું જ શું ? ધન--સંપત્તિ વગરના નિર્ધન માણુસ જળ વગરના સૂકા તટ-સુરેશ જેવે, છત્ર વગરની નિર્માલ્ય કાયા જવા અને અહીં તહીં અથડાતા અસાર તૃણખલા જેવે જગતમાં હલકા દેખાય છે—ગાય છે. ૧.
જેમ નિળ જળરામૂહથી પરાવર શેખે છે- તેમ મનુષ્ય પણ ન્યાય નીતિ અને પ્રમાણિકપણાથી ઉજિત કરેલી લક્ષ્મીવડે શાલા પામે છે. જેમ સુંદર શાખા, પત્ર, પુષ્પ અને કળવડે વૃક્ષ શેલે છે તેમ સુંદર નીતિથી ઉપાર્જન કરેલા દ્રવ્ય ડે મનુષ્ય ઘણી શભા પામે છે; પણ જેમ જળ વગરનું' સરેશવર પત્ર પુષ્પાદિક વગર વૃક્ષ, તીલક વગરનું કપાળ, ન્યાય લશ્કરનું રાજ્ય અને શીલ વગરની યુવતીઓ શાાતાં નથી તેમ દ્રવ્ય નગર ગૃહસ્થ પણ શેાભા પામતા નથી. માઘ જેવા સ્ટેટા પંડિત કવિમાં પશુ 4ન્ય લગર છેવટે ટળવળતા મરે છે; તેથી સદ્દગૃહસ્થે ભવિષ્યને
?
તુ તુ હતાં ત

Page #10

શ્રી જન ધર્મ પ્રકા,
વિચાર કરી સારા માગે દ્રવ્ય ઉપાર્જન કરી રાખવું ઉચિત છે. પિતાની આબરૂ છેવટ સુધી સાચવી રાખી સંસારમાં સુખી થવાને એજ સારો રસ્તો છે. ૨.
સદ્દઉપાય સેવન કરતા છતાં પૂર્વત અંતરાય કર્મના ઉદયથી દ્રવ્ય-પ્રાપ્તિ ન આજ અથવા અલ્પ થાય છે તે શોચવા યોગ્ય નથી. ભાગ્યમાં હોય તેટલું જ દ્રવ્ય ઉડ કરતાં સાંપડે છે, તે પછી નિતિનો માર્ગત શા માટે રામનીતિને માર્ગ લેવે
એ? અનીતિનું દ્રવ્ય લાંબુ ટકતું પણ નથી અને સુખે ખવાતું કે સન્માર્ગે તપતું પણ નથી, ઉલટી બુદ્ધિ બગાડી તે ઉન્માર્ગે દોરી દઈ જીવને દુઃખી કરી મૂકે છે. કોઈ પ્રકારનાં કુશ્વસન ( સ્ત્રી-વેશ્યાગમનાદિ) સેવવાં એ પણ વ્યહાનિવડે હી નિર્ધનતા પદા કરવાનું જ ઉપાય છે રોમ સમજી જદી એથી પણ થઈ જવું.
ઈતિશ.
उम्भमा अाने कानो संवाद
હેક-અસ્મરણી –સુરત. પ્રાતઃ સમય થવાથી શીતલ પવનની લહરીઓ છુટી રહી હતી, પક્ષીઓ પિતાના કલરવ મધુર વનિઘી સૃષ્ટિસંદર્યતાના આનંદમાં વધારો કરી રહ્યા હંતા, દીપકો સર્વત્ર ભવનોમાં નિસ્તેજ થઈ ગયા જેવા દેખાતા હતા, તારાઓ પણ
રાત્રિ પર્યત આકાશ રૂપી ઉલાનમાં વિહરી શાંત બની પોતાના ગુપ્તસ્થાનમાં છે કે રસ્તા નજરે પડતાં હતાં, સમુદ્રમાં જળકલેલ નૃત્ય કરી દિશા રૂપ લલનાતે સહર્ષ કરતા જણાતા હતા. આ સમયમાં કેટલીક મનડું પનીહારીઓ અલ હારવા જતાં નપુરના મધુર સ્વરથી ગીરોના માનમાં કિચિત કિંચિત્ છે ગાડો કરતી હતી. રાત્રિના મધ્યકાળ પર્યઃ અનેક પ્રકારની કીડા કરવાથી કંપ
નિદ્રાના આનંદમાંથી હજુ અમુકત જણાતા હતા. અનેક દેવમંદિરે ભક્ત-૪ ના કેળાહળથી, સ્તુતિપાઠેથી અને કાનાદથી ગરવ કરી રહ્યા હતા. માગ પ્રમાર્જ લેકે રસ્તે ચાલતા લોકેને દૂર ચાલવાની સંજ્ઞા કરી રહૃાા હતા.
સત્યર્થે ચિતરફ પાણીને છંટકાવ કરનારા દ્રષ્ટિગોચર થતા હતા. ત્યારે અને ', નાના ખડખડાટ શબ્દથી અનેક લેકે જાતિમાં આવી પોતાના ઈષ્ટદેવનું છે અને દિનચર્યાને વિચાર કરી રહ્યાં હતા. તે વખતે નિયનિષ્ઠ પ્રમાણે '....હર્તમાં નિદ્રાથી મુક્ત થઈ, રાગ-દ્વેષ–મેહર ત્રિદોષ મુક્ત અને જગની (ટ કોટીએ પહેચેલા પરમાત્માનું સ્મરણ કરી, પોતાનાં પુત, ધર્મ અને કર્તવ્યનો હે જ કરી, ગત દિનના શુભાશુભ કાર્યનું તે ક જે છે નં ને

Page #11

ઉત્તમ અને કર્મના સંવાદ.
ર૪૩
અશુભ માટે ખેઢ કરી, પુનઃ અશુમ ન થાય તેવી ધારણા કરી, શરીર શુદ્ધ કરી, શુદ્ધ વસ્ત્રો પરિધાન કરી, શારીરિક સુખાર્થે રાજરસ્તાપર થઇને સમુદ્ર કીનારે વિહાર કરવા ખેતપેાતાના બંગલાથી નિકળેલા શુદ્ધ ચારિત્રી, સમા ગામી અને શ્રદ્ધાળુ એ મિત્ર રાજરસ્તે નિત્યતા સકેત પ્રમાણે ભેગા થયા. બન્ને સુહૃદ એક બીજાના હસ્તમાં હસ્ત મેળવી ધીમે ધીમે ચાલવા લાગ્યા. મા અને મિત્ર ઉચ્ચ ધનાઢચકુળમાં ઉત્પન્ન થયા હતા; તેથી ધર્મના સંસ્કાર અને ઉચ્ચ કેળવણી બંને પામ્યા હતા. સાંપ્રત કાળે અપાતી કેળવણી ધર્મશ્રદ્ધા અને સવંતનો મૂળજ ઉચ્છેદક છે એમ ધારી પોતાના પુત્રાના તેત્રા ઢગ ન થાય તે માટે તેમના માપતા વાર વાર ઉચ્ચ શિક્ષગ અને સુસ સકારાતુ તેમને સિ ચત કરતા હતા; તેથી આ બન્ને મિત્ર જ્યારે પ્રાત:કાળે મટન કરવા નિકળતા ત્યારે આડાઅવળા ગયા નહિ મારતા અનેક પ્રકારની જ્ઞાનગેટ્ટી જ કરતા અને પરસ્પરની શંકાઓનું નિરાકરણ કરતા તેમાં જ્યારે કાંઇ વિવાદ પડે અને ગહન યા તે ફૂટ પ્રશ્ન ઉદ્ભવે ત્યારે તે બે પેાલાના માપતા સમીપે અને છેવટ પેતાના ઉત્તમ ગુરૂરાજ સમીપે જઇ નિ;સશય બનતા હતાં. પણ વિવાઢમાં ઉતરી કલેશથી, અગર શકાએથી પોતાની ધર્મ શ્રદ્ધામાં સેક પાડવાને વાત નાંહુ લાતા. આજે પણું આ ગન્ને મિત્રાએ નવીન ચર્ચા ઉપસ્થિત કરી હતી. જે ચર્ચાના પૂર્વ આનંદમાં કેટલા માર્ગ કપાયા ને કેટલે સમય ગયે તેના પણ તે લેાકેાને ખ્યાલ રહ્યો નહિં.
-
આ બન્ને મિત્રામાં એકનુ નામ સ્નેહચંદ્ર અને ખીજાંનું નામ મક્તિકર હતું અનેનું બય લગભગ સરખુ જ હતું. સ્નેહચદ્ર શરીરે ગૈર અને નીચા આંધાના હતા, જયારે માક્તક'દ્ર કાંઇક કૃષ્ણુવણી અને ઉંચા બાંધાના હતા, પન્નુ છાને ઉત્સાહી, વ્યાપારદા અને ચાલાક હતા. પોતાની નિવ્રુતા, દાક્ષિણ્યાં, દારતાં મનેિ સદ્ગુણોથી તેઓ અનેક જનોને પ્રિય થઈ પડ્યા હતા. અન્નેની મુખ્ખ ક્રુતિજ એવી ભવ્ય હતી કે પ્રેક્ષકના હૃદયમાં તુર્તજ તેઓ કઇ ઉત્તમ કુળના ન હા વ્યાપારીના ભાગ્યશાળી સતાના છે એવે ખ્યાલ સહુજમાં ઉપજાવતા હતા. જે તેનું મિત્રમાં એક એવા અદ્ભુત ગુણુ હતા કે કાઇ પણ વ્યક્તિને ચાડા સમ યમાં દેવાથી તેનાં અન્તર્ગુણનું માપ કરવા ભાગ્યશાળી બનતા હતા. અન્યન કામ કરવામાં માં મિત્રા જરાયે પણ પાછી પાની નહિ' કરતા. ન્યનુંદુ:ખ દેખતાં આને સુદો પોતાનું કર દુ:ખી મનાવતા હતા, સ્નેહચંદ્ર ધમ શા મજૂરા નાથો ક દ પર વધારે વજન આપનાર હતા, જ્યારે માસિકચક સાંપ્રત યુગના અર્થશાસ્ત્ર અને જડવાદને અભ્યાસી હાવાથી પુરૂષાર્થ -ઉદ્યમપર વિશે: વન આપતા. પિ અને મિત્રા ભિન્ન ભિન્ન માન્યતાવાળા હતા તથા

Page #12

શ્રી જૈન ધર્મ પ્રમાા .
ને પ્રવૃત્તિમાં, કામ અને સલ્લાસની આજ્ઞા શિરાબંધ માની ઉપાદેય માર્ગે ચાલવામાં એકસરખા હતા. મૈતિકચંદ્ર આજે દીર્ધકાળને પોતાના પ્રશ્નનું નિરાકરણ કરવા માટે સમય જાણી બીજી વાતને બાજુ પર મૂકી પિતાની તરફથી વાતની શરૂઆત કરી કે-“હે બો! નેહચંદ્ર! આજે આપણે આપણા કર્મ અને પુરૂષાર્થ વિકયિક ગુઢ પ્રશ્નનું અવલોકન કરીએ, કારણ કે મહારા હૃદયમાં દરરોજ નવા નવા તકે ઉઠે છે અને હૃદય દરરોજ તેમાં લીન બને છે. તમે ધર્મશાસ્ત્રના અભ્યાસી છે અને રહાર કરતાં અનુભવજ્ઞાનમાં પણ ચઢીઆતા છે, તેમજ તમે કર્મને બળવત્તર માને છે તે મારી માન્યતા કેટલે અંશે સત્ય છે તેમજ તમારી માન્યતા કઈ દલીલેને આધારે ટકી રહેલી છે અને તેમાં સત્યાંશ કેટલો છે તે આપણે વિચારીએ.”
કિચંદ્ર-બો! આ સાંપ્રત યુગમાં પ્રત્યા દેખાય છે કે મનુષ્ય માત્ર પુરુષાર્થ કરવાથી જ કાર્યસિદ્ધિ કરી શકે છે, જેમ એક દરમાં રહેલો કીડો કે કીડી પોતાના દરમાંથી નિકળી શય જે સ્થાને હોય ત્યાં ગતિ કર્યા પછીજ સ્વાદ લઈ શકે છે, પણ જે તે કર્મપર આધાર રાખી પોતાના સ્થાનમાં ભરાઈ બેસે તો કદાપિ હાય મેળવી શકતું નથી, અને અને મમુખમાં જ પેસવાને સમય આવે છે.
નેહચંદ્ર –ાઈ! આ તમારી માન્યતા ઉપર ઉપરના ભાવે દેખીને હદ થઈ કઈ છે પણ મને લાગે છે કે તમે તેને ઉંડે વિચાર કર્યો નથી. તમે વિચાર કરે કે કિટિકા યા કીડ જે ગંધ અથવા આસ્વાદ લે છે તે તેના કર્મનાજ પ્રતાપે તથા તેને લક્ષ્યસ્થાને જવાની જે પ્રથમ સંજ્ઞા વૈપ થઈ તે પણ પૂર્વકૃત કર્મના સંગે. જે તેને તેવી સંજ્ઞા જ પ્રાપ્ત થઈ ન હોય તો તે કદી પણ ભણ્ય સમીપે જઈ શકે નહિં અને શક્ય પણ પામવું અશક્ય થઈ પડે. માટે સિદ્ધિને આધાર અને ફળ પ્રાપ્તિ કર્મપર જ અવલંબી રહેલી છે.
મૈતિક ચંદ્ર--ખરેખર હું તે માનું છું કે આ આર્ય સંસારમાં આપણું કે કર્મ પર આધાર રાખી દરિવાવસ્થામાં દિનપદિન રા૫ડાયા જાય છે. તેથી તેને હીન પાથરીપર મૂકવાનું આ ફર્મવાદ મૂળ કારણ દેખાય છે. આપણે જે કર્મવાદનેજ મુખ માનીએ તે પછી ઝાડને જાપાન કરવા માટે કયા નામે છે અને મનુષ્યોએ ખાવા-પીવા માટે વ્યવહાર-વ્યાપાર વિગેરે કાર્યો કરવા માટે હાથ, પગ, મસ્તક, પેટ વિગેરે હલાવવા તે પશુ નકામું છે. કારણ કે તેને સર્વ ટા કર્મો તેિજ કરી આપશે. કર્મવાડી પાસે જે કાંઇ પ્રયત્ન કરે તે પોતાના
છે પિતાની માન્યતા પર કુઠારાઘાત કરવા જેવું છે. કર્મ પર આધાર રાખી » રહેનાર મનુષ્ય કેઈ પણ પ્રકારે જગમાં ઉર આવી શકતો નથી, તેમ સી માં કે વ્યાપારમાં ના પ ની ની જી. અરે! પિતાનું ઉદર

Page #13

ઉધમ અને કર્મને સંવાદ,
૨૪૫
ભરવા પણ અસમર્થ બને છે. તથા દૈવવાદી જનો દૈવ, દૈવ પિકારતા યમકારના અતિથિજ બને છે. એક નીતિકાર પણ કહે છે:
उद्यमेन हि सिध्यन्ति, कार्याणि न मनोरथैः ।
न हि सुतस्य सिंहस्य, प्रविशन्ति मुखे मृगाः । ( ઉધમ કરવાથી જ કાર્યો સિદ્ધ થાય છે, મરથ માત્ર કરવાથી થતા નથી. કારણ કે નિદ્રામાં મસ્ત રહેલા સિંહના મુખમાં મૃગલાઓ આવીને કાંઈ પડતા નથી.) આ વચનથી પણ કાર્યસિદ્ધિ ઉદ્યમમાં રહેલી છે એમ સાબીત થાય છે અને વ્યવહારમાં પણ તેમજ દેખાય છે.
નેહચંદ્ર-મિત્રવર્ય! જે તમારા કહેવા પ્રમાણે દરેક કાર્યો અને સારાં નરસાં ફળો ઉદ્યમથીજ થતાં હોય તે જગતમાં એક સુખી-એક દુખી, એક ધનવાન એક નિર્ધન, એક રાજા-એક ભિક્ષુક, એક ગી-એક નિરોગી, આવી વિષમ સ્થિતિરૂપ દ્રષ્ટિગોચર થાય છે તેનું શું કારણ? શું સર્વે જ શુભ શુભતર લાભ મેળવવા ઉદ્યમ નથી કરતા? દરેકને ઉગ્ર બનવાની ધારણું શું નથી હોતી? તથા એક મનુષ્ય એક સમયે જે વ્યાપાર કર્યો હોય તેમાં તેને ચેકસ જણાતું હોય કે આ વ્યાપારમાં મારે ઓટ આવી પડશે તેવી નિશ્ચિત ધારણા છતાં તે વ્યાપારમાં શું તેને લાખો રૂપિયાને નફે પ્રાપ્ત નથી થતો ? થાય છે અને શોકને બદલે આનંદ ઉદભવે છે. તે જ મનુષ્ય જ્યારે બીજા વ્યાપારમાં લાભ ધારેલ હોય છે ત્યારે તેજ વ્યાપારમાં નુકશાન પણ થાય છે. શું બને સ્થાનમાં તેને ઉધમ એક સરખે નથી? છતાં ફળમાં ભિન્નતા થવાનું શું કારણ? માનવુંજ પડશે કે તેમાં ગુપ્ત રીતે કાર્યસાધક કેઈ રહેલ છે અને તેજ દેવ-કર્મ છે અને તેથી આ વિષમ સ્થિતિ બંધબેસતી થાય છે. નીતિકારનું જે વચન છે તે પણ કર્મને ઉડાવનારું નથી પણ અનેક તરંગો દેડાવી આનંદ માનનારા અને મનોરથમાળા શું થવામાંજ પિતાના અમૂલ્ય સમયને વ્યતીત કરી નાંખનારા શેખશલ્લ જેવા પ્રમાદી જનોને પ્રોત્સાહન આપી પુરુષાર્થ કરવા માટે ઉપદેશ આપનારું છે, અન્યથા તેજ નીતિકાર અન્યત્ર કહે છે –“ટિવિતા કે બ્રિાં હૈ ? (જાળસ્થળે લખેલું અન્યથા કરવા કેણ સમર્થ છે.) અર્થાત્ ભાગ્યમાં હોય તેમજ બને છે. “ગર મહિનો ચાવા, મન્તિ માતા-પિ” (અવશ્ય થનાર ભારે મહાન પુરૂને પણ થયા જ કરે છે.) જે હું કહું છું તે તમારા લેકને ભાવ ન હોય તો ઉપરોક્ત વચનને વિરોધ અને સંઘર્ષણ બનવાનો વખત આવશે.
ચિં ---સુદુર કર્યું તે અતિ સુંદર છે. તમે ધર્મશાસ્ત્રના શાસ્ત્રી

Page #14

હાથી અને કર્મવાદને તમારે મુખ્ય પાસ હોવાથી તમે કર્મવાદને અનેક કરે છે. શું કરવા મથન કરે છે, પરંતુ જી વિષમ સ્થિતિનું કારણ તમે
પ .ના છે જેમાં તમારી ભૂલ થતી હોય એમ મને જાય છે, કારણ કે વર્તમાનમાં ગાય ની સિદ્ધ થયું છે કે આ વિષમતાનું કારણ કમ નહિ પણ બીજમાં હે દે એટલે માત પિતાના ઘરમાં જે જે દે રહેલા હોય છે તે તે દેશના કો થી જીવ સુખી-દુ:ખ, રોગ-નિરંગી થાય છે અને ઉદ્યમના ભાવાભાવથી cવા પાતા અપૂરતા સધન અને મિનપા ઉપલબ્ધ થાય છે તથા છે; વ્યાપારમ: હાનિ ધારેવા છતાં લામ થવા અને અનું વ્યાપારમાં લાભ ધારેલ ઇ-નાં કશ ન થવું તે કેવળ ધારણજન્ય દેવને પ્રતાપ છે. વ્યાપારી મગની રાન્તિ સિવાય તેમાં બીજું કારણ માનવું તે પેલાના દેવપર પડ નાંખવા જેવું છે. રસપ્રદ સમયમાં યુરોપ છે . કે જે દુનિયાને હંફાવી રહ્યા છે તેનું કારણ
ઉમવાદ અને અર્થવાદની એલર સાધક સિવાય અન્ય કોઈ નથી, જુઓ વા વર્ષમાં અમેરિકા દેશ કે ગાગળ જ છે કે તેને માટે અમેરિકન પ્રજા પિતાને ગર્વિષ્ઠ માને છે અને બીજાઓની હાંસી કરે છે. આર્થિક સમૃદ્ધિ માટે
નિયામાં જે હેટી ૧૦૦ શેર થઈ છે તેમાંની ૪૭ હેડી શો તો મેરીલેન્ડ નામે ફાટી સંસ્થામાં થઈ છે. જગત્ની કુલ સમૃદ્ધિ માંથી ૯૦ ટકા જેટલો ભાગ તે
કલા મેરિકામાં જ છે. વળી હાલની લડાઈ વખતે યુરોપખંડે ૧૨૦ ટનના વજ- ભારે તોપો તથા ડેટ પાટા એંતિ ડેડાટ જેવા લડાઈના બારક
થી જ અજમાવ્યા છે. વળી વિજળીક યંત્રની શોધે અત્યારે જગને ચમકાવી રાઈ છે. પેરિસની પ્રાચીન શાસ્ત્રીય માનિક વાતે શ રૂપે સિદ્ધ કરી કન્ડ પી છે ત્યાદિ સર્વ વા શું મેવાડને ડુસી કાઢનાર નથી? આમાઝ નીતિકારો તે વારંવાર ઉપર દયા છે - उद्योगिन पुरूपसिंहमुपैति लक्ष्मी-देवन देलमिति कारुपा बदन्ति । वनिहत्य दुरु पौरुपमात्मशात्या, याने कुते यदि न सिध्यति कात्र देषः ।।
( tત્ ઉશમાં પુરૂ રસિદ્ધ લખીને ગમે ત્યાંથી મેળવે છે, ત્યારે કુતિ જના ભાગ્યમાં હશે જ એમ બોલ્યા કરે છે, તેથી હું સુજ્ઞ દે ને હી
તારી મમશકિતથી પુરૂ કર અને ઉદ્યમ કર્યો છતાં જે ફળસદ્ધિ ન થાય તે પછી વિચાર કે આ કાર્યમાં કયે દેવ છે?) કારે પૂર્વકાળને ઇતિહાસ = ફનું શ કરી એ છીએ ત્યારે નિદાત જાય છે કે આપણા પ્રાચીન િ આશાવાદી નહોતા. ૫ ૬ સાહસિક, નિર્ભય, ઉ અને સલા પાકની ૧ ૩ તાપે હિs : . છતા કાર ટર: ડીકે પ્રસિદ્ધિ પામ્યું

Page #15

થfઇમ અને કમને સંવાદ, હતું. જે હિન્દની લતના લેણે અનેક રાજાઓએ હિદના રાજા-આદશાહ થવાની ખાયેસે રાખી હતી, તેજ હિન્દ આજે આશાવાદી બનવાથી કાયર, ગરીબ અને વિદે શીઓની દયા ઉપર પોતાનો નિર્વાહ કરનારૂં બન્યું છે. અરે! ૩૩ કરેડ પ્રજાના ત્રીજા ભાગને એક વખતનું પૂરું ખાવાનું પણ મળતું નથી. હાય !.કયાં પૂર્વ હિન્દ અને કયાં સાંપ્રત આશાપ્રિય હિન્દ, ઉદ્યોગના પ્રતાપે આશાવાદને મૂળથી નાશ કરી વર્તમાન યુગમાં એક મુડીભર અનાર્ય પ્રજાએ અઢળક લક્ષમી. પિતાના દેશમાં ખેંચી જાય છે. અને સર્વ દેશનું એકછત્ર રાજય કરવા ભાગ્યવંત બની છે. તેથી હે સન્મિત્ર! પુરૂષાર્થનેજ કાર્યસાધક માનવો એજ શ્રેય પથ છે અને તેમાં બા| સર્વને અજયુદય સારો છે.
નેહરાદ્ધ-પ્રિય સન્મિત્ર! આ નવયુગના નવીન સંસ્કારોથી તમારૂ મસ્તિષ્ક ભમી રહ્યું છે અને નવીન ઈંગ્લીશ કેળવણીના પ્રભાવથી આવા વિચિત્ર વિચારો-તક તમારા હદયમાં રિત થાય છે. બધે એક શ્રીમંત કુટુંબના એક માતાપિતાથી એક બીજી એકીસાથે યુમરૂપે જન્મેલા બે બાળકે એક વયના અને તુલ્ય રૂપવાન છતાં જન્મથી જ એક બુદ્ધિશાળી નિપુણ અને ભાગ્યવંત નીવડે છે જ્યારે બીજો ભૂખ અને નિપુણતા રહિત જણાય છે. અને સમાન ઉધમ કરતાં છતાં એકને તેજ ઉદ્યમમાં લાભ અને અપરને નુકશાન થાય છે તેનું કારણ બીજ સિવાય અન્ય જ તમારે માન્ય કરવું પડશે તથા પાશ્ચાત્ય પ્રજાઓની જે જે શો છે તે અપૂર્ણ છે એ તે તમે પણ કબુલ કરશો; કારણ કે નિત્ય તેમની સાયન્સ વિગેરેની નવી શોધે ચાલુ છે. જેમ જેમ નવી શોધ હાથ લાગવી જાય છે તેમ તેમ પોતાના સિદ્ધાન્ત તે લેાકો ફેરવતા જાય છે. એ કાંઈ તમારાથી - જ્ઞાત નથી. આ હેતુથી પાશ્ચાત્ય સિદ્ધાન્તાને આધારે જે વિચારે બાંધવા તે પાયા વગરની ઈમારત ચણવા જેવા છે. આપણા મહર્ષિઓએ જે જે ભાવો જ્ઞાન દ્વારા અવલોકયા છે અને શાસ્ત્રોમાં થત કર્યો છે તેના એક પણ ભાગને આ પાશ્ચાત્ય શે પહોંચી શકી નથી. વાય-એરોપ્લેન જેવી શોમાં જ્યારે બબ્બે પેઢીએ પર્યત સતત પુરુષાર્થ કર્યા પછી તેમને ફળ પ્રાપ્ત થયું છે ત્યારે તેમાં કનીજ મને હત્તા પ્રત્યક્ષ દેખાય છે. અન્યથાશે ધના આદિ કર્તાને તે શોધનું ફળ ઉપલબ્ધ કેમ ન થયું? એ માન પ્રશ્ન આવીને ઉભા રહે છે. સાથે સાથે મહારે જણાવવું જ રૂરી છે કે પામિાન્ય પ્રજા માળ ઉદ્યમી હોવાથી સાંપ્રત કાળે સતત ઉંઘમ કરી રહી છે, તેથી ૯મજ કાર્યસાધક છે અને કર્મવાદ નકામો છે એમ માની લેવું તે પણ પૂરતાજ છે, કારણ કે ભાગ્યની ચડતી વિના ઉદ્યમ પણ તથાવિધ ઉબતે નથી, માટે ઉદ્યમને પણ ગતિએ મુકનાર જ સમર્થ સાધન છે, એક પ્રખર શરુ છે. તથા પાક; ય પ્રજા દેદત અને શેમાં જે અs ભાગ ભજવે છે તે માત્ર

Page #16

204
શ્રીને ધમ પ ૪૧.
ઉપણું ફળ નથી પણ કર્મનું જ મુખ્ય ફળ છે. કર્મ વિના ઇજ઼મ વર્યાં છે અને પ્ર હું ઊંઘમ, સાહસિકતા, નિર્ભીયપણ, તથા વજ્જર કટા૨ે કાર્યમાં પ્રવ્રુત્તિ, કા દક્ષતા તે સ લક્ષ્મીને મુગ્ધ બનાવનાર સાધના છે. નીતિકારી પશુ આળસુને જાગૃત કરવાનાજ ઉપદેશ આપે છે તે મેં તમને થમ જાળ્યુ છે. ખાકી પુરૂષાતેજ તમે હદયનું કારણ માનતા હૈ તા જેમ જીજીક્ષિત ૯ દર સક્ષ્યની શેાધ કરતાં હતા એ ખુશુામાં રહેલ કર ડક દેખી પુલકીતાન્ચે અને કાન પૂર્વક તેમાંનુ ચાણ લેવા કાઢ્યા, તેને તે તે પાતેજ અંદર રહેવા સ ય બન્યું. કડ઼ે ટાય ! આમાં તા ધૂનતા નહુડી, છત કુળમાં વિપરીતતા થવાનું શું કરડ્યું ? કાઠ્ઠા પૂ મહા ભાર દઇને વતી ગયા છે કેન્દ્ર વવિધ પરિવાર્ વ, બસ વિનયપત્તિ હાય, નિકાસ પ્રો
રે કાર્યા ન બનવા સેવ્ય ડાય તે કાચનો વધ ઘટનો કરે છે અને જે કાર્યો ડો જાય તેને છ પ્રાપ્ત કરી નાંખે જે વિધિ એ કરે છે કે જેને વિચાર પણ મનુષ્ય કરી શકતા નથી. )*-કરાનો એક હાન સત્તા છે કે રાજને જે કર અને ૨'કને રાળ કરવે!, ગુજરા ગમે તેને પ્રતાપી હતા તાપ તેનુ પાક વિપરીત હોવાથી તેની અપૂર્વ ાલક ને નિપુણુતા ખુલમાં ગરવાઈ ગઈ અને અમર ભિક્ષા માગવાના સમય ગાળ્યા, હરિશ્ચંદ્ર રાજાને ચાંડાલની નેકરી ટી પડી, પાંડવા અરહા અન્યા, ળ અને દલીને સાથે અનેક અજંટા ડા અને ટનોમાં નામામાં હળવું. પશુ પ્રત્યદિ અનેક અનાવે હથિત નાં સિદ્ધ છે. અરે વ્હાલ તેનું ! આંસુ દરીએ જ્યારે પ્રભામાં યિતા પૂર ફરી પેલાના પિતા મહારાની કુંઠ પાછળને કહ્યું શું હુ ક્રુષ્ણુ એ સૌ
આ
ના નિયમ પર સવા રહેલ છે. મનુષ્ય માત્ર એફ નિમિત્ત કારણુ છે, પણ વાયક સાપ તેમાં નથી. કહ્યું છે કેઃ~~
सोनाम्यानं पार फरुविनायें |
वराहेयुगेषु अ, विनितनित्यो परो होह ॥
સર્વ પ્રાણીઓ પૂર્વ કૃત કહેતુસાન ફળતા વિપાકને મેળવે છે. ડેમાં કે જીરુંનાં ખીને તે ફક્ત નિમિત્ત કારણ જ છે. કે હું તારે ત્યાં જન્મી ત્યારે મેં કાંઈ વિધ્ધ જોયું ન હતું તેમ મને પહેકમાંથી પરીક્ષા કરીને વાહન ક ના, તેથી મનુષ્યેએ નાના પાઈને મને તે સ શાસિત છે. પછી આવાં વન
અવિવેક અને અને એક
>
સેતુ

Page #17

ઉલમ અને કમને સવાલ.
શિની સાથે તેને બંધ કરી આપ્યો. તથાપિ ભાવી બળવત્તર હોવાથી મયણસુંદરી એક સાર્વભૌમ શ્રીપાલ મહારાજાની પટરાણી બની અને પિતાને પિતાના પુરૂષાર્થના ગર્વવાળાં વરાનો માટે પશ્ચિાત્તાપ કરવો પડ્યો. હિન્દ જે સાંપ્રતમાં અને
ગતિએ પહોંચ્યું છે તેનું મુખ્ય કારણ કુટુંપ-ઈર્ષ્યા-અનીતિ અને અસહનશીલ સ્વભાવ છે તથા વ્યસનપ્રાગુર્યતા અને એકદીલવાળા ઉત્તમ સુકાનીઓને અભાવ છે તે છે. પુરૂષાર્થની મંદતા કે અભાવ તેનું ખાસ કારણ નથી.
મોનિકાંક-તમારું કથન સયુતિક અને સપ્રમાણ છે. તમારે અશ્લાસ ઉત્તમ લેવાથી મહાશ દરેક પ્રશ્નના ઉત્તર વાળવામાં તમારે વિલંબ કર પાતે નથી. તેમજ તે ૫ દાંતસડ હોવાથી મારા મનપર સટ અસર કરે છે તદપિ આપણે જે સિદ્ધાંતને માન આપીએ છીએ તે સિદ્ધાન્ત પણ પુરૂષાર્થવાદને જ અશ માને છે જુઓ –“ર જે ચિત્ર શરીર મસિ રિપરા ? શારીરિક બેલ, આત્મિક વાર્યશકિત, શરીરસહ આત્માનું જે પરાક્રમ તે પુરૂષાર્થ પરાક, આ પવિત્ર સૂપ પુરૂષાર્થનું પ્રતિપાદન કરે છે. આપણે જેનું અડેશિ મરણ કરીએ છીએ તે સ્મરણપાઠમાં પણ પુરૂષાર્થવાદને જ માન આપવામાં આવ્યું છે. “જો તi અરિ-શત્રુ રાગદ્વેષ અને મોહ તેને આત્મિક બળથી હણના દાબી દેતાશ પરમ પવિત્ર પુરૂષને નમસ્કાર થાઓ, જે આપણે કર્મવાદને પ્રધાન માનીએ તો આપણા પવિત્ર તીર્થ કરે “પોતાને તેજ ભવમાં મેં જવાનું છે, પિતાનું સંપૂર્ણ આત્મકલ્યાણ થવાનું જ છે ” એમ અવલેતાં છતાં તેઓ ગૃહને, ને, કુટુંબને, વૈભવને ત્યાગ કયા કારણથી કરે છે
પ માં , સર રિજિત તેઓએ. આ નિયમને માન આપવું જોઈએ. કારણ કે દેવાદીઓને માટે કાન ત્યાગાદિ કાર્યોમાં પ્રવૃત્તિ પણ પુણવત્ લેખી શકાય; તથા હે બો! “ચિઝ “નો પરિ આ સૂત્રને પ્રભાવ અને ગુપ્ત રહસ્ય પાશ્ચાત્યેનાજ જાણવામાં આવ્યું છે. કોરણ કે જે જે વાપરવા જ પગલિક સિદ્ધિની વાતે આપણે વાંચીએ છીએ ને શ્રવણે પવિત્ર કરીએ છીએ તે દરેક વાતને તે લેકેજ પુરવાર કરી શકે છે. જુઓ --- હડાજ અને એનિ નામના બે વાયુને એકત્ર કરવાથી જળ બને છે તે પણ અત્યારે યંત્રથી જોઈ શકાય છે. કૃત્રિમ વિજળીની વાતે આપણા શાસોમાં
૧ આ શેષ પ્રાચીન છે. બે જાતના વાયુના સંયોગથી જળ ઉત્પન્ન થાય છે, એમ સુગડાંગ ત્રના મૂળમાં જણાવેલ છે. ટીકાકાર પણ કહે છે–વાયોનિયારા ૪ - સૌ temgિfalifor અવાર તર જ નામ જ લે છે

Page #18

શ્રી જૈન ધર્મ પ્રાશ
3
હી છે તે અત્યારે આપણે પ્રત્યક્ષ દેખીએ છીએ. એક સપ્તક નિયમ (પારિડિક ૯ ) કહેવાય છે. આ નિયમની સૂચના ૧૮૬૩ માં ન્યુ ઇન્ડ્ઝ નામના રસાયનીએ કરી હતી અને પાછળથી રશીયન રસાયનવેત્તા મેન્ડેલી તથા જર્મન રસાયણુવૈજ્ઞા મેયરે એ નિયમની ઉંચી સ્થાપના કરી હતી. મેફેસર જે જે ટેમ્સે કહ્યું > કે પરમાણુના વજનને મુખ્ય આધાર તેમાં રહેલા વિદ્યુત્તાઓની સંખ્યાપર છે. કાલાટલાએ અતિ ત્વરાથી આન્દ્રેલિક થતી વિજળીના સક્ષેભરાએ આકા ડમાં તાર કે દેરડાના સ બંધ વિના વાયરો પ્રકાશ ઉપન્ન કર્યો તેને ઘણું, કાળ છે, હવે તા તે એટલું તે મહાન કાર્ય કરે છે કે વળીના નિર ંતર ઝળકતા હરી ગાંકાચુકા કરતા ૩૦ પ્રીટ જેટલા લોંગા ભડકાએની વચ્ચેવચ્ચે એસે છે અને ચાંચ્યું પણું તેને ઈજા થતી નથી. હવે તેના મનાએ એવે છે કે પૃથ્વીની અંદર પણ
એજ મા પન્ન કરવા અને ગમે તેટલે દૂરથી પણ તેની અંદરનું વિજળીક ગ લઇ શકાય તેમ કરવું પ્રેફેર જાનીશ” વસુએ વિજળીક Àધો વન સુસ્કૃતમાં ચૈતન્ય સિદ્ધ કરી ટુ' છે, અને મનુષ્યની માક તેને પણ દરેક જાતની અસુર થાય છે. ઉત્તરે પશુ રાખી શકે છે એમ અતાવી આપ્યુ છે. ઇત્યાદિ અઆઇ મહાન શોધા ઉદ્યમલાઇની મહત્તા સાીત કરે છે, શાસ્ત્રીય લાવાને પ્રત્યક્ષ બ તાવે છે. શાથી મારા વિચાર પ્રભાગે તે સવંદા ઉદ્યમાઇજ વિજયી બન્યો છે. { પૂર્ણ. )
श्री दिवाक्षाना रासनुं रास्य
મનુસ ધ ધૃત્યુ
કયા કટકપુરના બી દે ભાગ્ય છે તેવી પ્રસિદ્ધિને માટે એક
ન્યા
તે ત્યાં રમવીને એ ઘટ વગાડે એક જ તેને લાલી ન્યાય આપતાં હતાં.
યુદા રાજ્યો
૨.
संपेषु दुधसादिष्णु ने वाम
Ek
એ એના યા હલ ન્યાય હતા અને ન્યાય નઈત સમાં ચેતાની સમશ્ હિં દેવી રા યનો
।
ex ?
હું
એક ગામમાં આંચકાન ના કરે પોકારનાર તે અસ જ આ યા પછી આવુંજાય છે,

Page #19

હિતશિક્ષાના રાસનું રહસ્ય
૨૫૧
-~
--
પરીક્ષા કરવા માટે ત્યાં આવી અને સવછા ગાયનું રૂપ ધારણ કરીને રાજમાર્ગમાં ઉભી રહી. એવામાં રાજપુત્ર રથમાં બેસીને તે રસ્તે નીકળ્યો. તેણે પ્રમાદથી ગાય પાસે બેઠેલ ના વાછડાને પગ રથને પડ વડે કચર્યો, જેથી તે વત્સ તરતજ મરણ પાપે, એટલે ગાય રૂદન કરવા લાગી. તે સાંભળી લે કે તેને કહેવા લાગ્યા કે— “તું રાજા પાસે ન્યાય કરાવવા જા.”ગાય ત્યાંથી રાજમંદિર પાસે ગઈ અને પિતાના શિંગવડે તેણે નીતિઘંટ વગાડ્યો. તે વખતે રાજા જમતે હતો. પિતાની અચળ પ્રતિજ્ઞા હોવાથી રાજ ઘટના સ્વર સાંભળી જમવાનું અધુરૂં મૂકી ઉઠ્યો. બહાર આવીને જોયું તો એક ગાય ઘંટ વગાડે છે. રાજાએ તેને પૂછ્યું કે –“તને કે પરાભવ કર્યો છે કે જેથી તું ન્યાય માગે છે.” ગાયે પિતાનો વાછડે રાજાને બતાવ્યું. રાજાએ જાણ્યું કે “આ વાછડાને પણ કોઈ વાહનવાળાએ કર્યો છે, તેથી તે મરી ગયો જણાય છે તે માટે આ ગાય ફરિયાદ કરે છે,”રાજાએ જાહેર કર્યું કે- આ ગુન્હાનો જુગાર હાથ લાગશે ત્યાર પછી હું જમીશ.' આ વાક્ય સાંભળીને રાજકુમાર કે જે નજીકમાંજ ઉભો હતે તેણે કહ્યું કે મારા પ્રમાદથી આ વન્સ મરી ગયો છે માટે મને યેગ્ય દંડ સપિ.'
પાએ તરતજ.સ્મૃતિશાસ્ત્રના જાણવાવાળા અને દંડનીતિમાં કુશળ એવા વિદ્વાનેને બોલાવ્યા અને રાજકુમારને શે દંડ આપવો તે પૂછયું. તેઓ બોલ્યા કે– હે રાજન ! તમારે રાજને ચોગ્ય આ એકજ પુત્ર છે તે તેને માટે શું દંડ બતાવીએ? ” રાજા છેલ્લા કે –“રાજય કનું ને પુત્ર પણ કેને? મારે તે ન્યાય કરે છે માટે જાય છે. રાજા તે તેજ કહેવાય કે જે દુખનું દમન કરે, સંતનું પિષણ કરે, ન્યાયવડે રાજ્યમંડાર ભરે, કેઈને પણ પક્ષપાત ન કરે અને વિને સંભાળે આવાં છ બેલ સાથે તેજ રાજા કહેવાય-બી જ નહીં, માટે મારે તો ન્યાય કરે છે. એટલે પંડિતે બોલ્યા કે--જેણે જેવું કામ કર્યું હોય તેને તે બદલે આપ એ નીતિ છે.” એટલે તરતજ રાજાએ રથે મંગાવ્યું અને રાજપુ વને રાજમાને સુવાડશે. પછી તેને હુકમ કર્યો કે–રાજપુત્રના પગ ઉપર થઈને રથ ચલાવો.' પણ કોઈએ રથ ચલાવ્યું નહીં. એટલે મંત્રીના કાર્યો છતાં રાજા પોતે રથ ઉપર બેઠે અને કુમારના પગ ઉપર રથ ચલાવ્યો. તે જ વખતે રાજ્યની અધિષ્ઠાયિકા પ્રગટ થઇ, રામાન ઉપર પુષ્પવૃષ્ટિ કરી અને પોતે રાજાને પરીક્ષા કરવા માટે અહી હું એ હકીકત પ્રગટ કરી. રાજાને તેણે ઇન્યાક શાસે કે“હે પુત્રની પણ દરકાર ન કરતાં ન્યાય કર્યો, માટે તું ખરેખર રોડ છે. ” આ પ્રાણું કહીને દેવી લઈ થઈ ગઈ અને રાજાની સર્વત્ર પ્રશંસા થઈ, સાવા ન્યાસ કરનાર ને પણ રાજા અજવા.
dો કહે છે કે- રાગ ન જતા નથી. બીજા રાજાઓ તો અનેક પ્રફ

Page #20

શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
રા પાપક અને અન્યાય કરીને અવશ્ય નરકે જાય છે. જે રાજા બી ડિશિક્ષા
મળે છે તે ધમી થાય છે અને સુખના ભાજન થાય છે. સાચા રાજાને કદી પણ અન્યાય કરતા નથી. ન્યાયતંત રાજા તરીકે રામચ છે વિકપ, ભેજ, ભરી, કર્ણ, કૃષ્ણ, હરિશ્ચંદ્ર નળ અને કુમારપાળ વિગેરે ર ાઓ પ્રપાત થઈ ગયા છે. જેમનો યશવાદ અત્યારે પણ અવિચ્છિન્ન બેલાય છે અને પ્રાત:કાળે નામ પણ તેમનાજ લેવાય છે. એમને યશ જ્યાં સુધી આ પૃી પર સુઈ ગંધ વિમાન છે યથી અચળ રહેવાને છે. બાકી તો –
જાત ચલતે દાડલે, ગયે રાવણ લઇ રિફ ગયા તે પાર પાડવા, રેડી ભલાતની પ્રસિદ્ધિ
લુંટી ધન કરી મુ, શું રાષ્ટ્ર તેણે કામ નંદ સરિખ નવલખ વા, કરી પાક અન્યાય;
ન્યાયરીતિ રાખે છે, તે ઉત્તમ વિરલાય. જે પ્રાણી જગતમાં ઉત્તમ તરીકે ઓળખાય છે તે અન્યાય કદાધિ કરતા નથી, નિર્લોભી હોય છે, ચાગી પુરૂષ જેવા હોય છે. ચણાક ને થર જેવા બુદ્ધિશાળીઓ તે પંક્તિમાં મૂકવા લાયક છે. જે વણિક પિતાનો વ્યવડાર શુદ્ધ રાખે તેજ જગતમાં ધમી કહેવાય છે. કચ્છ જેવાની પણ ચિંતા કરે, પ્રયત્ન કરે, પણ ધર્મ તજીને દુવ્ય મેળવવા ધારે નહીં, મન વચન કાયાએ વ્યવહાર શુદ્ધિ જાળવે, "ી દેશવિર રાજવિરૂદ્ધ પણ કામ કદી કરે નહીં. કી ધન ઉપાર્જવા માટે એક પ્રકારના ડબ કરે; કારણ કે જગતમાં એવી કઈ વસ્તુ છે કે જે પી
આ જગતમાં આજકાના સાત પાર છે. ૧ વ્યાપાર, ૨ વિદ્યા, ૩ કશું ખેતી), ૪ પશુપાલન, વિજ્ઞાન (ક , છેવા નેકરી) અને લિ. તેમાં આવક છે કા તે છે કે નહીં અને એના સધી પહેલો પ્રકાર કરે. ૩૬ :કારના કરી કહેવાય છે તેને વ્યાપાર
શ્રાવક પ કરે નહીં, અર્થાત્ વંદાથી આવકા કરે નહીં. જો કે તેમાં લાજ ઘર છે પલ્સ પહત કે ઘણું છે. કહ્યું છે કે -
સુટ વિડને કે રમતિ, અફસુખ તે વો તિ;
માનવ શરણ બાંધ, વૈરાગ તે છે સા. ૧ * સુભટ લઈને ઈ છે, સુનિજને સુકાળ ને સુખ સન્ન હો એમ છે, તો એ નાં કારણ છે કે જે રીતે ? વા વિગેરે કરી શકે અને તે

Page #21

હિતશિક્ષાના રસનું રહસ્ય.
૨૫૩ જે ભક્ષ્ય અને વિચાર ન રાખ તે ઔષધ દરદીને અપિ, વશી ગમે તેવા દરિદ્રાનું દ્રવ્ય પણ લેય. એટલા માટે તે ધંધે નિષેપે છે. પૂર્વે દ્વારકામાં ધનંતી નામના અમલનો જીવ વૈદ્ય થઈ ગયો છે કે જે મરીને નકે ગમે છે. અપવાદ તરીકે જ વાનંદ લેવા જેવા કેઈક જ વેધ હોય છે કે જે લેભ વિનાના હાથ અને " મુનિ વિગેરે ઉત્તમ પુરવે ના વ્યાધ દૂર કરવામાં બહર્નિશ તત્પર હોય. એવા જૈવ તે આ ભવમાં પરભવમાં બંને ભવમાં સુખસંપદા પામે છે. .
ખેતી ત્રણ પ્રકારના જળથી થાય છે મેઘનું જળ, ફૂપનું જળ ને ઉભય પ્રકારનું જળ, પશુપાલક ગાય, ભેસ, ગજ, અધા દક ખરીદ કરી વેચીને તેના વડે આજીવિકા ચલાવે છે, પરંતુ એ બંને પ્રકારના વ્યાપાર ઉત્તમ નરને ઉચિત નથી.
વિજ્ઞાન અનેક પ્રકારના છે. કર્મના-ક્રિયાને ચાર ભેટ છે. એક બુદ્ધિથી કાર્ય થાય છે તે ઉત્તમ કહેવાય છે, હાથે થાય તે મધ્યમ કહેવાય છે, પગે કરે તે અધમ કહેવાય છે અને મસ્તકવડે કરવામાં આવે તે અધમાધમ કહેવાય છે. આ ચાર પ્રકાર પેકી બુદ્ધિના વ્યાપાર સંબંધી એક કથા છે તે નીચે પ્રમાણે–
ચંપાનગરીમાં ધનાવહ નામે શેઠ વસે છે. તેને મદન નામે પુત્ર હતો. તે નગરીમાં બુદ્ધિની દુકાન મંડાણી હતી. તે પાંચ રૂપીએ એક અકલ વેચતે હતે. તેની પાસે જઈને મદને એક બુદ્ધિ વેચાતી માગી. વેચનારે રૂ. ૫ લઈને એવી બુદ્ધિ આપી કે- બે માણસ વઢતાં હોય ત્યાં ઉભા રહેવું નહિ. આવી બુદ્ધિ લઈને તે ઘરે , આજે તેના પિતાને વાત કરી એટલે તેના પિતાએ તેની હાંસી કરી અને બુદ્ધિ પાછી આપી આવવા કહ્યું, એટલે છિપુત્ર બુદ્ધિવાળાની દુકાને ગયે. દુકાનદારે બુદ્ધિ પાછી લીધી ને પાંચ રૂપી આ પાછા આપ્યા, પરંતુ તેની સાથે એવે કરાર કર્યો કે
તારે હવે અમારી આપેલી બુદ્ધિ પ્રમાણે ન ચાલતાં તેથી વિપરીત ચાલવું. એટલે કે બે જણ હતા હેય ત્યાં ઉભા રહેવું.” એણિપુત્ર તે વાત કબુલ કરી.
એક દિવસ છે રાજ વઢતા હતા તે જોઈને મદન ઉભે રો. અને જણાએ તેને સારું રાખે. પછી બંને જણાં જુદા જુદા આવીને ધનાવડ શેઠને કહી ગયા કે તમારા દીકરાને કહેજે કે તે મારી સાક્ષી પૂરે નહિં તે તેનું મરણ થશે એમ gણ છે.” તે મુંઝાણું. હવે સાક્ષી કેની પૂરી?
એટલે તે પિને બુ વેચનારની દુકાને ગયા ને બધી હકીકત કહીને બુદ્ધિ માગી તેણે કહ્યું કે “હવે એક બુદ્ધિના પાંચશે બેસશે.” શેઠે પાંચશે ગણી આપણને બુદ્ધિ માગી એટલે તેણે બુદ્ધિ આપી કે રજાના સેવકે તમારા પુત્રને તેડવા સાવે ત્યારે તમારે તેને ગાંડે (છે) કરી દે અને જેમ તેમ બોલવાનું કહેવું.” કે તે ક ઘરે આવ્યા અને પુત્રને તે પ્રમાણે શીબ. રર કે

Page #22

શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. મનને તેડવા આવ્યા એટલે મદને ગાંડા કાઢવા માં વ્યા. જેમ તેમ લાવવા માંડ્યું એટલે રાજસેવકોએ ધાર્યું છે. આ ગાંડ શું સાક્ષી આપશે” એટલે તેને લીધા વિના તે પાછાં ગયા. શેઠના પુત્રને સાક્ષી આપવી ન પડી અને ઉપાધિ ટળી ગઈ.
આ પ્રમાણે બુદ્ધિનો વ્યાપાર કરે છે વત્તમ છે. આ પ્રમાણેની બુદ્ધિવાળા ડતાની આજીવિકા આનંદથી ચલાવે છે. હવે બીજી આજીવિકાઓ વિશે કહે છે,
પૂર્ણ.
જૈન જીતી શી પર શ.
નિશાળની કેળવાવી વાપરે છે A કપ્ત મત છે તેથી આપણે બાળકને મુક્ત રાખવા માટે, પાકિ માત્ર સંસ્કારની અસરથી તેમને બચાવવા માટે અને આપણી પ્રજા સદ્વિચારી, સગી અને સદાચારી બને, એ ખાસ તુને સાધવા માટે આપણે સ્થળે સ્થળે જેનશાળા અને બેડી ગે વિગેરે સ્થાપતા આવ્યા છીએ અને તેમાં આપણા થી ના વિગેરે લાખ રૂપિયા ખર્યા છે. વ્યવસ્થાવાળી અને સારૂં વસ દેખાડનારી સંસ્થાઓ પ્રત્યે જેનાએ દ્રવ્યનો
દ. વર્ષાવવામાં કદી પાછી પાની કરી નથી. ઉપરાઓના ઉપદેશમાં નિઃસ્વાર્થતા હોય, આમાં આપવાથી આપણું કાવ્ય ઉગી નીકળશે એવી આપનારને ખાત્રી થયા મી કાર્યવાહકો, નેતાઓ જુલાકાત લેનારો અમલ થઈ શકે તેવી અને
તકારક સૂચનાઓનો એક છે તે પોતાની સંસ્થાઓને પ્રગતિમાં ' ! હાલ તો એને હજી યુગ માં મુકી રકમ એ. પવા તૈયાર છે. ઓછા હર્ષને વિષય નથી. તેમાં ખામી માં એકલી જ છે કે તેઓ નાણું આપે છે
છે તેના શે સદુપગ થયે તે તપાસવાને કુરઆરપાળા લેતા નથી. તે પાણી દુર થાય તો સંસ્થાઓમાં સગીનના થાય. જે રસ્થાઓ મદદ મેળવી નથી હતી તે તેિજ અનેક તે ખાવાથી હાલ છે. તે બીજાને દોષ ન દેતાં પિતાની ખાસીઓ સુધારવી જોઈએ. દરેક ર ાઓ સારા શિથી જ સ્થપાય છે પણ - શિઇ ઉદેશથી તેઓ પાકી હોય. જે દેશને આગળ કરી તેઓએ લે પાસેથી ના મેળવ્યા હોય તે ઉદ્દે સે કડ દશ ટકા જેટલી સંસ્થાઓમાં ભાગ્યે જ
પાક થતા હશે, એ જ શા સારી નો દય સંત થયા વિના રહેતો હતું. અાજકાલ નેવું ટકા જેટલો ફાળાના કાનમાં સૂત્રોના માત્ર મૂળ પાડ* જો ખાવવામાં તે પણ મામા: અતુલ દયા ) શિક્ષની પરિ૨ માસિક

Page #23

જેન કેળવણીની સેચનીય દશા.
૫૫
તે આપણે તે પરિણામને પણ એક રીતે સ તેષ લેવા જેવું લેખી શકીએ; પણ આપણે તે જોતા આવીએ છીએ કે તે સંખ્યામાં ક્રમે ક્રમે ઘટાડો થતું રહે છે, ગુજરી જનારની સંખ્યાનાં સ્થાને નરી સંખ્યાથી પૂરાતાં નથી. ( આથી મૂળ પાઠની કેળવણીનું મૂલ્ય ઓછું આંકવાનો મારો આશય નથી પણ તેટલા માત્ર શિક્ષ@થી ન કેળવણીનો ખરો હેતુ સિદ્ધ થતો નથી, એ જણાવવાનું શ્રાશય છે. લેખક તો મૂળ પાઠ અર્થ યાદ રહેવાની ખાસ ચાવીરૂપ માને છે એટલે તે કે રીતે તેની અનાવશ્યક્તા સ્વીકાર જ નથી, તે તો તેને સંપૂર્ણ હિમાયતી છે, એમ પ્રસંગે જણાવી દે છે. ) વળી તે મૂળ પાઠ પણ ભણાય છે, ભૂલાય છે અને ફરી પાછું ત્યારે ત્યાં જ અચાય છે, આગળ વધાતું નથી. અને આમ એકવાર નહિ પણ અનેકવાર બને છે. અગર વ્યાપારાદિમાં પડાય છે એટલે ભણેલું ભૂલી જવાય છે અને તેનું ફળ કઈ કહેવામાં આવતું નથી. જેને કેળવણીની આ સ્થિતિ છે આગેવાને સસ્થા પ્રત્યે બેદરકાર બને, તેવી સંસ્થા ઉપરથી લોકોની શ્રદ્ધા ઉઠી જાય, કેળવાયેલાએ તેવી કેળ અને નકામી ગણે, તે માટે થતો દ્રવ્યને શ્વમ નિ.
ળ જાહેર કરે, ભણનારાઓની સંખ્યા ઘટતી જાય અગર અટકી જાય, માબાપ, તે માટે લાગણન છે અને છોકરાઓ ઉપર બેવડે જે પડે છે, એમ જણાવી તેઓને કદાચ શાળામાં ન પડ્યું છે કે તે આપણે તેમાં બજાબ ન થતાં તે પરિ. ણામને સ્વાભાવિક જ ગણવું જોઇએ. તેમાં તેઓનો દોષ નથી પણ શિાને જ દે છે અને તેથી તેને માટે બડબડાટ ન કરતાં આપણે સંસ્થાને રોષ દુર ઇસો હોઈએ.
- થોડાક વર્ષ થયાં છે હીંગ આદિ સ્થાપવા સ્થપાવવા તરફ સાક્ષર હશે અને ગુનિવરને પ્રયત્ન ચાલુ છે અને તે પ્રયત્ન સફળ પણ થતું આવે છે. આ મા દયાવહારિક દૃષ્ટિએ-જેનો ન બને, ડોકટરે, વકીલે બને, પણ રોજકીય બાબતોમાં માન મેળવે અને એ રીતે સુખી થાય. એ દૃષ્ટિએ વિચાર આવી સંસ્થાઓ ઉપકારક જ છે, પણ ધાર્મિક સિક્ષણને અંગે તે તેમાં પણ પહેરે ભાગે શૂન્યના જે જાય છે, તે તે સંસ્થાઓની મુલાકાત લેનારાઓથી ભાગ્યેજર અજાયું હો. આવી સંસ્થાઓ-સી બાર પડેવાઓ નિ:સ્વાર્થ વૃત્તિવાળા થાય, ઉદાર થાય, પ્રમાણિક થાય, કૃતજ્ઞ થાય, જે વિચાર તથા આચારમાં સુસ્ત શાહ આભગી-સેવાધર્મ બજાવતા થાય તો જ તેને સ્થાપન ઉદ્દેશ સફળ થાય, તેજ તેની કારકી ફી ઘાય; પણ ઊંડું નિરીક્ષચ કરનારને આ બાબતમાં પણ છે - કારક સ્થિતિ નજરે પડે છે. ઉલટું તેમાં તો નિરંકુશતા, સ્વતંત્રતા, શાસ્ત્ર નિરપે. ક્ષ સામાન્ય છે. કેટલાક મુનિ ઉપર આક્ષેપ કરે છે, કેટલાક કિસ ”, ' ', - તે ને છે ને કે ક ર લેખ છે - 3

Page #24

શ્રી હેતુ થી
પેહલા ચાન્ય પરિચય કરાવી એ રીતે પ્રસિદ્ધિમાં આવે છે-દર્શન દે છે. મા પામ ઈદ ગણાશે ? તેએને રેત કેળવી તેના ખરા સ્વર્યમાં મળી છે. એમ કહેવારો ? એ મળી હોય તે આ પ્રરણામ આવે ? ? આ મને ગંભીર હાઇ ખાસ વિચારવા જેવા છે.
ટેના ઉપર શાસનને ટકી રહેવાના ખાસ આધાર છે તે જૈન ફેળવણીની આ સ્થિતિ જોઇ તે તરફ શાસન હિ૨૩ ખે! ( પછી તે ગૃહુસ્થ ડા કે ત્યાગી હૈ ) મ્યાન સત્તર નહુિ ખેંચાય, તેને માટે સવેળા અમૃત થઈ ચેગ્ય ઉપાયે નહુિ લેવાય તો પરિણામ કેવું ભયંકર આવશે તે કલ્પવુ મુશ્કેલ નથી. આ સ્થિતિ ચાનો, ના પરિણામ આવવાના કારણે પૈકી મુખ્ય કારૢ ચેગ્ય શિક્ષકો અને કુપોન્ટેન્ડન્ટની ખામી સિવાય બીજું થતું નથી. આ એકજ કારણના નિરાકરણ તુમ સા માત્રના ઉદયની આધાર છે. નવા શકે! બહુજ અલ્પ સંખ્યામાં ક થાય છે. તેનાં કારણે વગેરે . આપણે હવે પછી વિચારીએ,
રે શિક્ષકેજિંગેરે વતન કાપેલા છે તેમાં મ્હોટા ભાગ જોઇએ સુધી ભાગ્યતાવાળા નથી, મળ પાર હુ કરવા જેટલી ભત્રભીરૂતાવાળા નથી, ગ્રેટ પ્રમાણે ટાઇમ રે છે અને ભગાવ છે, જૈન કેળવણીના ખાસ હેતુ કે ઈ સવે, તે સિદ્ધ થાય તેવા પાયે બાળે, તેવા વિષયે ચલાવવા ભલામણ કરે તે નવી તુમ નતે રહે હમ પુનતે અે કે ' એ પ્રમાણે વની ઉપેા ધરાવે છે, મ્ કુલ પદ્ધતિમાં ફેરફાર કર! નથી અને એમ કરી સંસ્થાના કે થાય છે, ભલિમ્ની સંઘરૂપ બાળકોના ધાર્મિક અને નૈતક સુધારણા માટે તે ખાસ જવાકાર છે. એ અગત્યની બાબત વિચારતા થી શક્ષણને રસવાળું કરતા નથી, જો દારા વડાશ્રી ને કહી શકતા ન, ઉદ્ર બચાવ તરીકે ઢાળી લા
6
હું નથી, ગેલાને દેખ થવા નથી, કન્યાએ હાજર રહેતા જા, અને શું કરીએ ? ’(વગેરે જણાવે છે, માલા શિક્ષકે એ હુ વિચારઝુ' ઘટે છે. હું સમજવું ઘટે છે. ધાતુ ધનિક ાના પગાર ખાય છે ( શ્વેત શાન તે વિદ્યા વિક્રય કરવાની ખાતમાંદ્ધ પડે છે. છતાં લાચારીથી નિર્વાહુને અંગે પશે તેમ કરવુ પડે છે કે તેથી પાર કરતાં દેરું બસ કામ કરી બતાવવું જે ગે, તેમજ તે હક ધાન્ય અન્યથા દુ:ખી લગ્ય, એમ માનવુ જોઇએ, લેકે જુએ દે ન જુએ પણ પેાતાની ફરજમાં સાથે સાત રહેવું તેછે, ઇત્યાદિ
તે
હે ગાસ ધ્યાન પર લેવી જ છે. તેમને આ પ્રમાણે પાળ્યું!પવા માટે ક ખાસ રાનાં ધરાવને બી પણ ન કેળવણીનો દિવ્ય બનવાથી તેમા આ નામ તુ કરે છે, એવી એ તામાં ખાવી હા છે ને તે દૂર કરે અને પોલીસ ૨ ),
દુધ્ધિાંત પામર હાલત શાથી કે જે કેળવણીને
એ

Page #25

જેન કેળવણીની સેસની દશા.
૨૭
શિક્ષકો પિતાપિતામાં સુધારા કરી, ખામી દૂર કરી, ખરેખરી (તન, મને નથી) ફરજ બજાવી પિતાને ર પેલી સયાઓને નમુનેદાર બનાવે છે. હું નારાની સંખ્યા વધે, તેઓની હાજરી સારી રહે, માબપિની સ્વાભાવિક રીતે લાગણી વધે, આવક સારી રહ્યા કરે અને તેમાં કુદરતી રીતે પ્રેમવાળા થાય, આવી સ્થિતિ અનુભવી તેમ નજરે જોયેલી હિંસાથી બીજાં બધાં કારણોને ગણ ગણી શિક્ષકોની ખામીના કારણનેજ મેં આગળ ધર્યું છે. કેટલેક સ્થળે બ્રાહા કે અન્ય જેનેરો દ્વારા કામ લેવામાં આવે છે. આવી વ્યક્તિઓ દ્વારા જેને કેળવણીની વૃદ્ધિ કે સંગીનતા કેમ થઈ શકે ? તેઓ અભ્યાસીઓ ઉપર કેવી છાપ પાડી શકે ? તે વિચારવા જેવું છે. પણ શિક્ષકો ન મળે તે હેવ એટલે ન છૂટકે તે. ઓને આદર આપવોજ પડે કાર મુકે something is better than nothing (બીલકુલ ન લેવું તેના કરતાં થોડું પણ હેવું તે સારું કહેવાય ) એ ગ્ય છેવાથી તેવા શિક્ષકો નીમનારને આપણે કાંઈ દેષ દઈ શકી બે નહિ. મેગ્ય શિક્ષકેની ઘણીજ ખોટ છે, એ મુદ્દાને પુષ્ટ કરવા માટે જ બ્રાડ વિગેરેની નિમણુકની હકીકત અત્રે જણાવવી જરૂરની ધારી છે.
સારા પગાર આપવાને ઇચ્છવા છતાં સારા શિક્ષકો કે સુપરીન્ટેન્ડન્ટ મળી શકતા નથી, એવી ફરિયાદે-પોકારો ઠેકાણે ઠેકાણે સંભળાય છે, તેથી તે શિક્ષકે તૈયાર કરવાની જનાવાર કરી તેને વગર વિલને અમલમાં મૂકી દેવાની શાસનપ્રેમીઓની ખાસ ફરે છે. પદીર મુનિરાજે બે આગ ભીર અને મહત્વની બાબત તરફ ઉપેક્ષા ન કરે તે વરતજ કાન પર લે છે શકે છે. તેઓ આ બાબતમાં ધારે તે કરી શકે તેમ છે. અહીં આપણે એક બાબત વચ્ચે વિચારી જોઈએ. તે એ કે જીવન નિર્વાડ કરવા માટે લેકને ખર્ચ બહુ વધી ગયા છે. લકે પરદેશ જઈ ઘણું વ્ય કમાય છે, વ્યાપારદ્વારા ઘરું પેદા કરે છે, તેવા - ખતમાં થોડી આવકવાળો ધાર્મિક શિક્ષક થવાની લાઈન તેઓ પસંદ કરતા નથી– પોતે તે લાઈન લેતા નથી, અને લેવડ દેતા નથી-લેતાં અટકાવે છે. આનું તાત્પર્ય એ છે કે તેઓ પોતાના બાળકોને એ લાઈન લેવા દેતા નથી અને એમ કરવું તે તેઓને માટે જ્ઞાભાવિક છે. કેટલાક ધાર્મિક ખાતાંઓનો પગાર ખાવા ઈરા નથી, કેટલાક તો ધર્મમાં ઉંડા ઉતરી જવાના ભયથી, બીજું (પ્રવજ્યાસુ, પરિણામ આવવાનો ભય રાખે છે, એ આદિ કારણોથી પણ પિતાના બાળકોને
ઇન લેતા લેતા નથી, છતાં એ લાઈનમાં ખાવા પીવા ઉપરાંત સારી રુકોલરશી આપવામાં આવે અને એમાં નિખાન અને ઉત્તીર્ણ થયેલાઓને શરૂઆતમાં જ હાર પગાર મળવાની આપવાની ખાત્રી આપવામાં આવે એટલું જ નહિ પણ તેઓ દર બે જ પ્રોફાન આપવાનું ચાલુ રાખી તેઓને અમુક સારી રે (પની અમુક કારક સ્થિતિ સુધી લઈ જવામાં આવે તે એ વાર્થથી લેશિની

Page #26

શ્રી ને પ્રકાશ,
}ગાર અને તેજ ઘણાએ તે લાઇન લેહ、 પડે. ચેજનાની મે તે હા એક રૂપરેખાજ આંકી છે. સાક્ષર અને યોગ્ય આકારમાં ગઢવી શકે ગેડવશે કે એ કામ મેં કર્યું નથી. આને માટે એક કુંડ ઉભું કરવું તે એ આ ત્રના ડુપે મુનિને ખાનગ રાત્રે
યા
જા
35
બા
me by sieja Hall. Where there is a will there is a way ઈસ્ટર ડાય ત્યાં માગ થઈ જાય. ) એ વાક્ય માણે દરેકે આ ખત મન પર એ જે ગામ જેટલા ધમર્ આપી રામે તે આ પે તેમાં ખુટતી રકમ માં માં અપાય. તે શિક્ષકો આ કુંડના ′ત્રસ્થાને આધીન રહે, કાંઇ વધારે કર આપે ત્યાં તેઓ જઈ શકે નાંડુ. ફેર પડવા માટે અન્ય કારણો જણાવે તે હર અને સ્થાપી તે કારણે છાસ્તવિક લાગે તો વ્યવસ્થાપક તેની ફેરબદલી કરી હે કા ગામના દે વધારે પગારની લેકર આપી તેને બધો લેવા ન જોઇએ. એક વર્ષ નિયમે બહાવા જોઇએ. પાયા વગરની વાવ એ કરતાં ક્રૂડની કિત ઘો પડી પણુ નસુનેદાર શાળાએ બનાવાય છે. વધારે પસંદ કરવા જેવુ છે. અને સુપરીન્ટેન્ડન્ટો તૈયાર કર્યા સિવાય નવી નવી શાળાની અને વિદ્યાર્થીદાં હતાં તે ચૈતન્ય વિનાના હરીલ તે ડુડા વિનાના ઘર જેવાં હોય છે. માટે શિક્ષા તૈયાર કરવા મ્હાલું બાળ ઉંઘાડવા માટે ઉપદેશકે, ૯ એડ અને લેખકે ઉપદેશ દ્વરા ભાષણ દ્વારા અને લેખ દ્વારા પ્રવૃત્તિ-હીલ વાર કરશે એવી તેમના પ્રત્યે પ્રભાવે અરજ સુત છે.
મા પાઠશાળા કે જે મારે હાં માં શિક્ષણ તૈયાર કરવાનું એક દી છે અને યથાકિત તેનું ફળે પણું તે મધ્યુ છે.તેણે હવે યથાહ આજ જગ્ગુાવેલી યોજના સ્વીકારી અમલમાં મૂકવી ઘટે છે. શ્રેષ્કર મોડડુંગળી ખાતુ પણ આ છત્વમાં પેતાના તરફથી ચેગ્ય ફળેલ આપી શકે. પરંતુ ન હટ્ટ ડે થાય તે એકત્રિત થી પરણામ ધાતુ સુંદર આવી માટે હા ખાસ અગત્યની મુખ્ય હરી હરેક પરી કરી ન ખવું દુરસ્ત છુ કે ટ સવાલ સાથે બનવા સમજુ અને વૃદ્ધિને સાધ ચાલો પ્રેમ જરૂરને નથી, વિકેશને કઇ આવી કળા કરી લે દેશ શીખવા લેખનો અને હે માં મા મા જગમાં છે તે ઠીક આ તેની ચર્ચા ગામ સાથે કરી લોનનો ભાવ છે. વાગે એક બીજી સાડાની રકી અન્ય જ નથી તે ખામી સીલસી છે. સી દેવીની
ને
!
જમા

Page #27

જૈન કેળવણીની શોચનીય દશા નામાં મુખ્ય આવશ્યકતા હોય છે. તેના લા અપાર છે, એ પ્રાય: સૌ કોઈ સ્વીકારે છે. સંતતિની શરૂઆતની કેળવણીનો આધાર એના ઉપરજ છે. તેને માટે એ શિ શિકાર કરે પર તેની તે મારી છે. વિશ્વમ, વિધવાવિકાર3 ત્રાગા ના ડાયાં છે અને વાત આવે છે પણ જ્યાં જોઈએ ત્યાં સ્ત્રીશિક્ષકની ખામી હોઈ તે તે સંસ્થાઓ લોકોનું ધ્યાન ખેંચી શકતી નથી. અને ઈચ્છિત ફળ પ્રગટાવી શકતી નથી. પ્રાય: સ્થળે સ્થળે સ્ત્રીઓ ભણાવે છે પણ તેનું જ્ઞાન પંચપ્રતિકમણથી પ્રાયઃ વધારે હોતું નથી અને તેમાં પણ વધતે ઓછે અંશે અશુદ્ધતા દેષ રહેલે જ દેય છે. કવચિનુ
બે પ્રાકરણિક બોધ અપાય છે પણ શિક્ષિકાએ તેિજ તે બરાબર સમજેલી હેતી નથી તે અન્યને સમજાવી શું શકે? અને તેથી પિતાને જેવું આવડે તેજ વાર પિતાના અપારીઓમાં ઉતારે એ દેખીતું છે. ન કેળવીની આથી વિશેષ શચનીય સ્થિતિ કેવી હોઇ શકે? પણ જ્યાં શિક્ષકોની ખામી પૂરાતી ન હોય ત્યાં આ બીજી ખામી દૂર કરવા માટે ઉપાએ સૂચવવા, એ વખતને અનુસરતું ન લાગાવાથી આ પ્રી સાથે સંબંધ ધરાવનારાઓનું વાત્ર ધ્યાન ખેંચી શાંતિ પકડું છું. બાકી છે બારી પણ કઈ રીતે ચલાવી લેવાય એવી તે છે જ નહિ એ તે દયાનમાં રાખવાનું છે.
શ્રીમાન વિધર્મસૂરિએ ઉપદેશક વર્ગ તૈયાર કરવાની જે આવશ્યકતા વીકારેલી છે તેમાં પણ જૈન શાસનનું સંરક્ષણ અને વૃદ્ધિ કરવાનો ખાસ હેતુ રહેલ છે, તેથી તે પ્રશંસનીય અને આવકારદાયક તેમજ દરેક રીતે ઉજને પાત્ર છે. જેનોની સંખ્યા વધવાનું આ પણ એક માસ નિમિત્ત છે. એ વિચારશીલ જેની સંખ્યા વધે તો પણ તે ઉત્તમ પરિણામરૂપ છે, કારણ કે વિચારમાં પરિ. વર્તન થયા પછી તે આચારમાં આવી શકે છે એ કુમજ છે. આજકાલ અંગ્રેજી કેળવણીનો પ્રચાર વધતો જાય છે તેથી તેના અભ્યાસીઓને જૈનશાસ્ત્રના રહસ્ય તેમને સંતોષ થાય તેવી રીતે તે પદ્ધતિએ સમજાવાય તે તેઓ તે ખુશીથી સ્વીકારે. વિચારપ્રાધાન્ય આ જમાનો હોવાથી તેઓ , નિવમો તથા ક્રિયાઓ માટે ખુલાસા માગે, એ પૂછે, અને પરંપરા કરે એવી અકળાઈ જઈ તેઓને સ્વછંદી કે ઉદ્ધત માની લેવાનું સાહસ ન કરતાં તેના પ્રક કે શંકાનું સમાધાન કરવું ખાસ જરૂરનું ગણાવું જોઈએ. તેમ ધણ બાd જ તેઓ વિચાર તેમજ ચારમાં દર થઈ શકે, સમજ્યા વિનાને પાર લાય: ઈ કાળ ટકતો પણ નથી–તેમાં હલ થવાના પગે ગ્યા કરે છે. કવચિન પતિત પણ થવાય છે. સામાન્ય વિના-ગળે ઉતર્યા વિના કોઈ પણ ન સ્વીકારવું એ અંગ્રેજી કેળવણીનું પરિણામ છે. તેને દેવ-હેવાનું કહેવું કે ગુરુ

Page #28

શ્રી જે ધમકાશ,
Rપણે તેમાં ઉતરી તેનો નિર્ણય આપ તે અપ્રસ્તુત છે. એવી વ્યક્તિઓને એ. વરદ વ્યકિતઓ સમાવી શકે. વક ઉપદેશકને પાર કરીને જેનેતરની સલ્લા હશે તેમજ યુરોપ, અમેરિકા આદિ દૂર દેશમાં પણ પોતાનું કાર્ય કરવાનું પ્રાપ્ત થાય એ બહુ જરૂરનું છે, તેથી મેટીક થયેલા અને તેથી આગળ વધેલા જૈન તત્વજ્ઞાનનો અભ્યાસ કરે, એ ઘણું જ આવશ્યક છે. યુનીવર્સિટીમાં જે સાહિત્ય દાખલ કરાવવામાં પણ એજ હેતુ રહેલેટ છે. પાસ કરીને ગ્રેજ્યુએટ અને અંડર ગ્રેજ્યુ. ગેટને ઘણી સારી સ્કોલરશિપ આપી કેળવવામાં આવે (તેઓને કેળવવાનું કામ સમર્થ આચાર્યોજ કરી શકે છે તે અમેરિકા અને યુરોપમાં એમ મી, વીરચંદ રાઘવજી વિગેરેથી જે સુફળ પ્રકટ્યાં હતાં તેવાં ફળો પ્રકટે. આ જમાનામાં અને હવે પછીના જમાનામાં આવાઓની ખાસ જરૂર છે. તેવાઓ તેિ સમજી અન્યને સમજાવવાનું જે કાર્ય કરી શકે તેવું અંતરથી થવું પ્રાય: અસંભવિત છે. આ દેશમાં તો તેવા ઉપદેશકોથી જેની સંખ્યા ખાસ કરીને વધે, કેટલાક જેનો ગ્ય ઉપશિને અભાવે જેનેતરે થઈ જાય છે તે અટકે, ઉલટું જેનેતો જેન થાય એટલે તેનું ઘણું જ સારું ફળ આવે. શ્રી આત્મારામજી તથા વલ્લભવિજયજી મહારા૨ ચો પંજાબ વિગેરે દેશમાં જે મારા ક થયાં છે તેવાં કાર્યો પણ થાય, ઉપદેશક દાને ઇચ્છનારમાં જૈનશાસન સેવા કરવાની ભાવતો ખાસ કરીને હાવી જોઈએ. શ્રીમાન વિષધર્મ સૂરિ મહારાજને આ હકીકતમાં કાંઈ તયાંશ લાગે તો ઉપદેશક વર્ગને તૈયાર કરવામાં તેઓ આ કથન ઉપર બારીક ધ્યાન આપશે, એવી આપણે આશા રાખીશું.
ઉપદેશકેન આચાર પોતાના ઉપચાર પ્રમાણેજ હોવા જોઈએ, એ હકીકત એમના ધ્યાન બહાર હૈથજ નહિ, એટલે એ બાબત વિશેષ ન લખતાં માત્ર સૂચ18 કરીને સંતોષ માનું છું, છતાં અત્ર એક બનેલી હકીકત જણાવ્યા સિવાય રહી શકતો નથી. એક ઉપદેશક સટ ઉપદેશ કર્યો કે મરનારની પાછળ મિઠાઇ ઉડાવવું તે લોહીના કોળીયા ભરવા જેવું છે. વાત સાચી હતી. લોકોને તેથી અસર
સારી થઈ. સાંજે ઉપદેશક મહાશયે તેવાજ કઈ જમણમાં ભાગ લીધે. તેમને તે મિષ્ટાન્ન લેહીના કડીયા જેવું નહિ લાગ્યું હોય ! આ હકીકત લોકેએ જાણી, પાશ્ચર્ય પામ્યા રાય ને ખુલાસો મા.. ઉત્તર મળે કે- માલતી ગાડીએ હને હડવા દેવાની સં કરે છે પણ પિતે તેની છુટ ધરાવે છે–પિતે અડી
કે છે.” ઉપદેશકને આ લા લાકોને વિચિત્ર લાગે અને હાસ્ય કર્યું. આ દાવ ખરેખર બને છે. તે ઉપદેશનું નામ એવું ક ન કહેવાય. આ હકીકત જણાવવાની મતલબ એ છે કે છેલ્યા પ્રમાણે - ને ઉપદેશ્યા પ્રમાણે ઉદ્દેશકનું પિતાનું વર્તન ન હોય તે તેની સારી અસર નહિ થતાં ઉલટું લેકે

Page #29

gટ નેધ અને ચર્ચા.
w
* આ બાબતનો ઉલ્લેખ અત્રે કર્યો છે. જેને કેળવણી સાથે તૈયાર કરવામાં આવનાર
ઉપદેશક વર્ગને સંબંધ હોવાથી તે સંબંધી ચર્ચા પણ અત્રે પ્રસ્તુત વિચારી છે. - પરીક તરીકે પ્રવાસ કરતાં જૈન કેળવણીની જે પામર સ્થિતિ જોવામાં શિવી તેને જે હું જાહેરમાં ન મૂકું તે મારી ફરજથી ટ્યુત ઘઉં એમ ઘારી આ પ્રવૃત્તિ કરી છે. એથી કઈ સંસ્થાની લઘુત કરવાનો કે કોઈ શિક્ષકને નારાજ કરવાનો મારો મુદ્દલ આશય નથી, પણ જૈન કેળવણીની ઉન્નત સ્થિતિ થાય એ અધેજ પ્રયત્ન કરવાનો માત્ર આશય છે. આ હકીકત ધ્યાન બહાર ન રહે એમ
પ્રાંતે શાસનદેવ આ લેખનું સારું ફળ પ્રગટાવે એવી અંતર્મુખ યાચનાપ્રાર્થના પૂર્વક આ લેખ પૂર્ણ કરું છું.
* દુર્લભદાસ કાળિદાસ શાહ,
स्फुट नोध अने चर्चा.
આ અંક અમારા ગ્રાહક બંધુઓના હસ્તકમળમાં આવશે ત્યારે વિકમાર્ક અને વીર સંવત સંપૂર્ણ થઈ નવીન વર્ષમાં પ્રવેશ થઈ ચુ હશે. વીર ભગવાને જે મહાન પદ પ્રાપ્ત કર્યું છે અને જે મહાન પદની પ્રાપ્તિ દરેક જેન અને જેનેતર સર્વનું અંતિમ લક્ષ્ય છે તે પ્રાપ્તિની નજીકના ભવ્યજીવને દેખાડનાર આ નવીન વરસમાં પ્રવેશ થયો છે. ભવી જીવને તો જેમ જેમ વસો પસાર થતા જાય છે તેમ તેમ ભવપરિપકવતા નજીક આવતી જાય છે, તેથી તેને અને બાકીના અન્ય સર્વ જીવને પણ આનંદ આપનાર આ નવીન વરસનો પ્રવેશ અમારા સર્વ ગ્રાહક અને વાંચકે બંધુએને આત્મિક, આર્થિક, માનસિક અને ધાર્મિક પ્રગતિ કરાવનાર નીવડે તેવા અમારી અંતરની પ્રાર્થના છે. આવું શુદ્ધ વાતાવરણ ખરા દીલથી પ્રેરેલા આદે. લને સર્વને લાભદાયી થાય છે, તેથી જ નવીન વરસના પ્રવેશ સમયે અ ન્ય મુબારકબાદી આપવામાં આવે છે. અમે પણ સવ બંધુઓને નવીન વર્ષમાં પ્રવેશતાં સુધારકારી-અભિનંદન આપીએ છીએ, અને ભાવી વરસો સર્વને સકળ કર્મ 'પદવનાર નીવડે તેવી અતરંગની આશપ આપીએ છીએ.
ગત વર્ષમાં દુષ્કા , માંદાવાદી અને સુએઝાના વારે માણસને લાયબ્રાંત કરી દીધા છે. સખત દુકાળ, તેમાં પણ દરેક જીંદગીનાં સાધનોની સખત મેઘવારી આ વરસમાં અસહ્ય અનુભવવી પડી છે. હિંદુસ્તાનના ઈતિહાસમાં આવાં સર્વ તરફથી . . . .
.. !!ાં હશે. જે રેલવે ત્યાં સીમર વિગેરે

Page #30

*
*
કી ત્રિફળતા ન હોય તે પ્રાચીન કાળમાં બાર દુકાળોને અંતે લાખ રૂપિયાની : હડી ચડી હતી તેવી વાત સાંકળી છીએ તેવીજ વારી અનુમાવવાનો છે ઇ સ્થળે અવશ્ય કરાં આવે તેવા રવિ આ વરસે જણાવ્યું છે. આ { !' ડી સાથે ઈફેબુએ છાઓ કો જો કેર વર્તાવ્યો છે, અને આપણા સાથીઓમાંથી : : માણવો તે હમારી કારને અર્પણ કરીને રીપોર્ટ બહાર આવે
. . કાળ, શાંઘવારી અને વ્યાધિના ઝપાટાઓ પાર કરી જે જે બંધુ બો િ . વરસનાં કશ કરવા ભાગ્યશાળી ગયા છે તે ખરેખર અભિ
દ ૧ ૧૩ છે. મનુષ્ય જીદની કણિકતા, સંસારની અસારતા, મીની ચપતારે રાતે નવીન વરર! પ્રવેશ કરનાર ગત વર્ષ માં નુ ધા છે. છે. આવી દવાથલ- ની દાદો પણ સમય ની ઉપર કરે તેવી થઈ છે. ક - ચપળતા પણ દેખાઈ આવી છે. આવું વરસ પસાર થયા પછી પણ જે રા. - ધડો , અંદગીની અસ્થિરતા ન સમજાય, સંસારબંધને ઓછા કે દ ત્તિ ન થાય, મન તેમજ મશગુલ રહે તે આપણી ભાવી ગતિ કેવી છે તેના સ્વત: થાકી થઈ શકે છે. કર્મ બાંધતી વખતે વિચાર નહિ કરી
વેદનાં અશાતાના ઉદયથી હાય કરવી તે નું, નાહિંમતનું કાર્ય છે. રફ તેજ વિચાર કરવાનો છે અને એ મારા વાંચક બંધુઓને આ
જે અને તેમ ઓછી અલાનાના ઉદય કરાવે તેવાં કબધાય તેવી . ! ન કરવા ખારા આદિવાળી કરીએ છીએ.
વાપરીની માફક છે. આના ! એ કે મારી પ્રગતિ અગર તે અપે. . . પણ પ્રતિ કાહવું છે. આ શી રીતે નીકળે તો કોમની ?? .વિચારોને .'' . . ! ! આખા વર્ષનું સરખું તા.
1 . ! ઉ પ બાદ તેની પતિ ને જાય છે. કે ફોઈ કાર્યમાં આગક . . વિષ કરી હોરા તે જ હા મધી, રાક ને ઉરીને ઉલટી . . . . . દોડમાં વે છે. જે છે એમાં વડીલોનું માન સચવાતું નથી અને . . યુવક વિશાળી છે તેના - લઃ આપતાં નથી, જે - દ ર ો છે તેવા પતિના ... કાકી 2 કોમી હિત માટે વિ. . - રન કરી તે કામને ભાઈ ઉદેશ કરે છે કે જે તેની મને તે . . મી. વડ, દર : પ. વ. છે કે એજનક છે. - : , . એ સરળતાથી મા એક વતન કરવાની જરૂર છે. “મારૂ તે

Page #31

છુટ નેપ અને ચર્ચા
૨૬૩
ખેદજનકજ આવે તેમ મને તો લાગે છે. દરેક વ્યક્તિએ વિચારવાની, કેમની ભાવી ઉન્નતિ માટે તત્ પ્રયાસ કરવાની અને ડહાપણ વાપરવાની જરૂર છે. પિોતાની કોઈ પણ ઈરછા ફળવતી ન થાય ત્યારે ગમે તે ક્ષેત્રે કેમના ભાગલા પડી જાય તેવી રીતે વર્તન કરનાર કોઈ પણ વ્યક્તિ સમાજનું અહિત કરનારજ બને છે. ભવિષ્યમાં જેન કામ સારું સરેરાં જેવાં ભાગ્યશાળી નીવડે તેટલી આંતર ઈછા સહિત દરેક બંધને અમારી ઉપરની સૂચના ઉપર લક્ષ આપવા વિનંતિ કરીએ છીએ.
કેમને ઉદય અને ઉન્નતિ માટે બહુ બહુ વિચાર કરવાની જરૂર છે. આવા વરોના શરૂતના દિવસોમાં દરેક અંધુએ આખા વર્ષમાં પિતાના અને કોમના અકુદય માટે પ્રથમથી અમુક નિર્ણય કરી તદનુસાર વર્તન કરવાની જરૂર છે. કેમની સામાજિક આરોગ્ય સંબંધી, શિક્ષણ સંબંધી, ધર્મ સંબંધી પ્રગતિ કેવી રીતે થાય તે માટે વિચારવાની–તદનુસાર નિર્ણય કરી તે નિર્ણને અમલમાં મુકવાની આવશ્યકતા છે. સામાજિક બાબતમાં કન્યાવિક્રય, બાળલગ્ન, વૃદ્ધ વિવાહ, કડાં, ફટાણા વિગેરે માટે વિચાર કરવાની જરૂર છે, તેવી જ રીતે આરોગ્ય સંબં ધીમાં પિતાની અને કોમની આરોગ્યતા કેવી રીતે વધે તેને માટે કેવા પ્રયત્નની આવશ્યકતા છે તેનો વિચાર કરવાની જરૂર છે. આખી કેમમાં પુરૂષ, સ્ત્રી, બાળક કે કન્યામાં શિક્ષણની વૃદ્ધિ કેવી રીતે થાય, દરેકને ધાર્મિક અને નૈતિક શિક્ષણ કેવી રીતે મળે તે વિચારવાની જરૂર છે, અને ધર્મની વૃદ્ધિ કેવીરીતે થાય, જેન ધર્મ, અને તેનાં સિદ્ધાંતોની વિશેષ આબાદી કેવી રીતે થાય તે માટે વિચાર અને નિર્ણય કરવાની જરૂર છે. આવી કે મને અને પિતાને ઉપયોગી બાબતેનો મનમાં અને પિતાનાં સનેહીઓ સાથે વિચાર કરી આ નવા વરસમાં તેમાંથી અમુક અમુક બાબતે તો હું અવશ્ય અમલમાં મુકીશ તેવો નિર્ણય કરવાની ખાસ જરૂર છે. આવા નિર્ણય કરવાની અને તદનુસાર, વર્તવાની ખાસ જરૂર છે. કોમના સવાલોને ત્યારે દરેક બંધ આવી રીતે વિચાર કરશે, તેને અમલમાં મુકશે અને તે માટે વિશેષ પ્રયત્ન કરશે ત્યારે તેમની સત્વરે પ્રગતિ થશે અને કેમનાં સારાં સરવૈયા જેવાને તરત જ સમય આવશે. મહાવીર સ્વામી ખાત્રીથી કહી ગયા છે અને તે સત્ય છે કે જૈનધર્મ ૨૧૦૦૦ વરસ પુધી અવશ્ય ચાલશે જ તે આલા લાંબા સમય સુધી તે છિન્નભિન્ન સ્થિતિમાં ચાલે તે કરતાં વધારે પ્રયતાથી, વધારે પ્રબળપણે ચાલે તેજ ઉત્તમ અને ઈચ્છવા લાયક છે. આગેવાન અને સર્વ સુનિમહારાજઓની તેમાં જ શોભા અને ગૌરવ છે.

Page #32

{ {O
નવીન વષૅની સાથે નવાં કાર્યોની શરૂઆત થાય છે. ધાર્મિક ક્રિયાઓ પાછું કીન વર્ષોમાં તરત જ રારૂ કરવાની હોય છે; તેધી ત યાગી અને પ્રાંત સમય સુધી ઉન્નતિ આપનાર જ્ઞાનની આરાધના નિષિને વર્ષની શરૂઆતમાં જ જ્ઞાનપંચએ દિવસ નિર્માજી કરવામાં આવ્યો છે. આ તિર્થને હુમા અપૂર્વ છે, તેની રોધના ઉત્કૃષ્ટ ફળ આપનાર છે. પ્રતિમાસે આ વિષ્ટિ યથાશક્તિ તપસ્યા અને જ્ઞાનભકિતથી રહેવાની છે. પ્રતિમાસ ન મળે તે વર્ષની શરૂઆતમાં જ જ્ઞાન ધર્મ આવે છે, તે તિથિ તે માણેવ ાનઆરાધનામાં પસાર કરવાની છે. નની આશાતના તજવી, જ્ઞાન અને નાનાપક, વારમાં ગેડવવાં, તેની પ્રા જના કરવી, તેનું ઝુમાન કરવું, યથાશક્તિ તેની હક્તિ કરવી, અને તેવી તપસ્યા ફરી માને જ્ઞાનમય કરવા અને કાર્યગજ્ઞાનનું જ માને ધાન ખારાધન નિમિત્તે દેવવંદન, ખમાસમણુ તથા અને તે પૈષધત હજુ તે તિથિનાં કર્તવ્યો છે. ગાન આરાધનાનાં ફળ શાસ્ત્રમાં સુપ્રસિદ્ધ છે. પણ તે સર્વ મધ્યમ ફળ છે, ઉત્કૃષ્ટ ફો તા પરમપદની પ્રાપ્તિ છે. યથાશક્તિ આ પર્વની રાખનામાં દરેક મધુએ ખભાળ થવુ. જીંદગી પર્યંત આ તપસ્યા ચરતાં અને જ્ઞાનનું મહુમાન તથા સેના અને અભ્યાસ કરતાં જ્ઞાનાવરણીય અને દર્શનાવરણીયને સદંતર નાશ થાય છે. ા ાબતમાં વરદત્ત અને ગુહ્યુમરાની કથા સુપ્રસિદ્ધ છે. ચાક્તિ આ રાજ્યમાં તત્પર રહેશ અમે દરેક જૈનને ખાસ ભલામણ કરીએ છીએ.
કાર્તિક શ્રુતિ ૧૪ પણ નજીક આવતી ય છે. ચેગ્રાની તે પૃાતિ સૂચવે છે. મુનિ મહારાન્ત અને સાધ્વીજીએને જે તેસામાં સાધુના વિદ્વારની ખાસ જરૂર છે તેવા ક્ષેત્રે તરફ વિહાર કરવા અને તેમના ઉપદેશામૃતનું પાન કરાવવા અમારી
પિ વિક્તિ છે. હવે શ્રી સિદ્ધાચળની યાત્રા થી થઇ જશે કાર્તિક કુલ ૧૫ જે પાલીતાણામાં માટે ગેળા ભરાશે. યાાળુઓને ધર્મશાળ!માં ઉતરડી અગવડ પ્રથમના જેવીજ હજુ ઉભી છે. ઘરશાળા કરાવનારા સખી ગૃહ કોને તેમની ટર્મ શાળાઓને લાભ ગમે તે શીખત ાર ગરમ જૈન છે. ધુ દલો લઇ શકે તે માટે પ્રથમ ણુ અને રજૂઆત કરી હે, પરંતુ હજુ સુધી તેવા ફોઇ પણ પ્રમય થયે. જણાતી નથી. ધર્મળા કરાવનાર વ્યુ દ્વેને પુનરપિ વિન કરવામાં આવે છે કે તમે ખેંચેલા દ્રવ્યને દ્રુપદેશા કરવા તમારી ધ ના દ્વારા સર્વને માટે ખુલ્લા રહે ગમે તે યાત્રાળુ ગમે તે સમયે ઉતરી શકે તેને પ્રાધ જરૂર કરશે. મેળાના સમયે અને અન્ય રાજ્યમાં દીર ભંગલાનની ગુરમાં જે ધમાલ થાય છે, સ્ત્રી પોની એક જ થાય છે, ચાર સુદ્ધ ગત બે દા
cofinando' any alle 0 3

Page #33

ટ નોંધ અને ચર્ચા,
તેમાં પણ દાખરત કરવા શેઠ અણુજી કલ્યાણજીની કાર્યવાહી કમીટીને શે સુચના કરી હતી. પૂજાના ટાઇમ થોડા વહેલે કરી સ્ત્રી પુરૂષોને વારા ગોઠવવામાં આવે તે સ્પર્શાસ્પર્શ અને આચાર વિરૂદ્ધતા અવશ્ય દૂર થવા સંભવ છે. તે જીતુસ્થાનું ચ્યમારી સૂચના તરફ લક્ષ્ય. ખેચાયુ ન હેાય તે પુનરપિ તે સુચના તરફ તેમનું ધ્યાન ખેંચીએ છીએ, અને આશાતના, અસભ્યતા અને અશાંતિમાંથી યાત્રા તુઓને બચાવવા તેમને વિાંતે કરીએ છીએ, શીહાર અને ‘વઢવાણુકાંપ યાત્રાળુ આને કેટલાક સ્ટેશનના નકરો કનડે છે,તેમાંથી યાત્રાળુઓને સંરક્ષવા તે તે સ્થળે લાયક અને કાયદાના જાણીતા નાકરા ગોઠવવાની પણ અમને આવશ્યકતા જજીય છે. આશા છે કે શેડ આણંદજી કલ્યાણજીની કાર્યવાહી કમીટીનાં ગૃહસ્થા અમારી સૂચનાએ ઉપર તાકીદે ધ્યાન આપી મેટા મેળાના નજીક આવતા સમય અગાઉ પૂતે ખાસ્ત કરશે,
ભાવનગરમાં સ્ટેશનથી દૂર ધમ શાળાએ હતી, તેથી યાત્રાળુઓને ઉતરવાની કેટલીક અગવડ પડતી હતી. હાલમાં સ્ટેશન પાસેજ શે.. અમૃતલાલ પુરૂષાતમદાસ તરફથી બહુમેટી રકમ ખચી એક માટી–વિશાળ ધર્મશાળા બધા વવામાં આવી છે. ગાદલાંગોદડાં ઠામવાસણ વિગેરેના 'દાખસ્ત પણ કરવામાં આવનાર છે. પાલીતાણું યાત્રા નિમિત્તે આવતા 'એને ભાવનગર અને તેની નજીક રહેલ તીર્થસ્થળ ગેાઘાના લાભ લેવાની ઇચ્છા થાયજ છે. ભાવનગર આવતાં યાત્રાળુઓને સ્ટેશન નજીક ધાવવામાં આવેલી આ વિશાળ ધમ શાળાથી ઘણી વધારે સગવડ થશે તેવી આશા રાખવામાં આવે છે. શીહારમાં શેઠ ત્રીભાવનઢાસ ભાણજી, શેઠ દેવકરણભાઇ મુળજી તથા શેડ પ્રેમચંદ - રતનજી તરફથી જે વિશાળ ધર્મશાળા બાંધવામાં આવી છે તે હુ ઉપયોગી થઇ પડી છે, ગાદલાં ગોદડાં હારવાસપુને ત્યાં પણ ધૂતે દેખત કરવામાં આવ્યે છે. યાત્રાળુને શાંતિથી રહેવાની ઇચ્છા થાય તેવી સગવડવાળી આ ધમ શાળાએ માંધવામાં આવી છે.
*
*
પ જરદાસના ભાષણથી ઉપસ્થિત થયેલી ચર્ચાને અંગે આ માસમાં પર્યુષણ પછી ઘણા હું ડગીલે અને લેખે છપાઇને બહાર પડ્યા છે. આવા હેડ ખીલેમાં કેટલાક હું’ડખીલની ભાષા તા સજજનને ન છાજે તેવી પણ છે. પક્ષાપક્ષી અને એક બીજાની ખેંચતાણમાં સત્યનું શેાધન દૂર ગયુ છે તે ખેદની વાત છે. આવા હું ડંખીલાથી કાર્ડ પણ લાંખી કે ચિરસ્થાયી અસર થતી હાય તેમ અખતે તે જણાતુ નથી. જેન કાસ એક વાવાઝોડામાંથી હાલમાં પસાર થાય છે અને ત હેડમીલા તે વાવાઝોડાને શાંત કરવાને બદલે વધારે ધકા આપનારાં નીવડે છે. આવા હેડમીલેએ કાંઈ પણુ સારી અસર કરી હોય તે અમને જણાતું નથી. કેટલાક બે મને બી માવા તેમ
માં

Page #34

નાર નીવડે છે. અરસપરસ વિરૂદ્ધ ભાવથી લખાતાં દેશી કપાય ઉત્પન્ન
રાજ થાય છે, તેથી આવા હેડકી બહાર ન પડે તેજ અને તે - રે ૪ જણાય છે. પં. અઢારે હાલમાં તા. ૧ર ર બરના જૈનમાં
અ સમાજને નમ્ર નિવેદન કરતાં કહ્યું છે કે આ બધાં બધા જિજ્ઞાસુ ,િ તેમાં ખાસ કરીને મારી તરફેણની વાળમાં લખતા જૈન બંધુઓને મારું આ નિવેદન છે કે તેમણે કેઈએ જા કડવાશ ભરેલા વિચારો લખવા-લા4 ડિ પોતાના આમ કક્ષાએથી કલુષિત કરવાની જરૂર નથી. અને છે ને બહુજ દુઃખ થાય છે કે, મારા એક સાધારણ વિનાશક ભાષણને " બધું મહત્વ આપી વિનાકારણે સમાજમાં કોણ -કલ કરવામાં આવે દ, ને તે દ્વારા સંઘશકિની લણતાને વધારે ફી બાવવાનો પ્રયાસ કરાય ,” Jા, બે અને શદિરની ક્ષણતા આ મારો કરવા કરતાં કેમનિ વિશેષ co.પ. ન બંધુઓને વિશેષ ઉદય થાય તેમાં જીરાના પ્રૉડ કરવા અને દરેક હિતેપી ધુને રચના કરીએ છીએ. '
આવા ઈંડળી દ્વારા કે કેમ એ કે ઉપદેશકોની-શિખામણે આપ1 ની સંખ્યા ઉભરાઈ જવું હોય તેમ દેખાય છે. આ બાબતમાં નિવૃતિદિ નાના ગ્રંથમાં તેના વિકાનું છે. હવે છે કે હુ કયાં છે ખરી રીતે પણ દેનારા? આજકાલ તો સોને સુરખ્યપદ ઈષ્ટ છે. સને ગુરૂ થવું ગમે છે.
ધાર! અધિકારની વાત હ. જેને કંઈ ન આવડે તેને મહેતાજી થતાં આવડે - વ વાર કહેવાનું સતાવામાં આવે . મહિલાનું કામ આગળ કરતાં
વિકટ થઈ ગયું છે, પણ હતાજીનો ધંધ નહિ કરનારા, છતાં તેના એક વીકારવાને રાજી, એવા કેટલા યધા જાણો આ ગલૂમાં વર છે! તેમને કરા વૈપવું કથન સત્ય છે પણ કે-જે કાંઈ છે કે, તેનું શિખામણ-ઉપદેશ છે. પામ ચાલે.” હૈ કે એ માને છે કે શિખામણ દેવાને હ@ાયક -જગક ગુરૂ થવાને ગ્ય છું. એવો ગુરઆને છે એટલું જ કે-“પ્રથમ તમે તમારા
રાઓ, પ્રથમ તમે તમારા સુરથી ડા, એટલે દુનિયા અલીથી તમારું પદ
કાર.” દરેક ન હતુ આ હે તા-૨માં રાખવા લાયક છે. કામ અને પાક માટે કોઈ પણ જાતને તન-મન-ધાને ભેગા સિવાય લી બહ. એક કરી તેમના ઉદય મા રાડા પાડનારી રે ૯ ધરિ બાપવા નીકળનાર | એ પિતાના 3 મહિત કેરા માં વધારે સારી ન હોવાની ને મિ છે : ( તજી કોમને અને આ બંને વિ ઉદય ડા બી ના ચગ્ય .
ની માસ જરૂર છે, ૯૪૨ના કામથી તે કઈક પડે છે. તે શરુ

Page #35

*
* *
A કપ
"
पुस्तकोनी पहोंच.
૧ પયુંષણીષ્ટાલ્ડિંકો વ્યાખ્યાન પર્યુષણના પ્રારંશના ત્રણ દિવસ વાંચવા માટે આ એક સંગ્રહ કરવામાં વાળે છે. તેમાં કરકર વિગેરેમાંથી સંસ્કૃત પદ્યબોધ કથાઓ લીધેલી છે.
તાઓના દિલનું રંજન કરે તેવી શાળવતી રાણીની, આદ્રકુમારની, સયંભવ રિની, હિઆ ચોરની અને સૂશા રાજાની કથા લીધેલી છે. કાગળ બહુ ઊંચા વાપર્યા છે. સહાયક શ્રી રાણપુર નિવાસી શેઠ વાડીલાલ પુરૂત્તમ છે.
( ૨ દીક્ષાવિધિ તથા વ્રતવિધિ. આ લg Bતની અંદર પ્રથમ સુનિની દીક્ષાવિધિ આપી છે અને પછી શાકને માટે ચતુર્થ તે ચારણ વિધિ આપી છે. પ્રાંતે વીશસ્થાનક, પીસ્તાળીશ અગ૧ અને રૌદ પૂર્વના તપનો વિધિ આપે છે. પાછળના બે તપના ગુણ પણે આપ્યા છે. આ બંને પ્રતે શ્રી વિજયજી જૈન ગ્રંથમાળા તરફથી લેe તરીકે મળેલ છે. આ તમાં પાટણના એક ગૃહસ્થે સહાય કરી છે. ' આ બંને પ્રતે ફકત પિસ્ટ પેકીંગ ખર્ચનો બે આના મોકલવાથી સાધુ સાહી અને જ્ઞાન ભંડારને ભેટ મોકલવામાં આવે છે. પત્ર ઉપર જણાવેલી સંજાને લાવનગર લઇ ,
૩ પૂર્વાચાર્ય વિરચિત કથા સંગ્રહ : આચાર્ય શ્રી આનંદસાગરસૂરિના શિષ્ય મુનિ માનસાગરે આ મત રદ પાનાની બહાર પાડી છે, કિંમત છે આના રાખી છે, સહાયક વેરાવળ અને મુંબઈ તારી જુદા જુદા ગ્રહસ્થ છે, તેની અંદર ચુલા ઉપર ચંદર બાંધનાર મુરાદરીનો, વીશ થાનક પડી પત્તા સ્થાનક ઉપર દેવપાળની અને સુપાત્રદાન ઉપર આડાબઢ રાજને મદનમંજરીની કથા આપેલી છે, બે કથા સંસ્કૃત પદ્યમય ને એક રાતજાય છે. તેની એક નકલ સુનિ માનસાગર તરફથી સભાને ભેટ દાખલા મળે છે.
- ૪ કણસ્થાન મરહ (હિંદી અનુવાદ) આ પૂર્વારા પ્રણિત સંસ્કૃત ગ્રંથને હિંદી અનુવાદ મુનિ શ્રી તિલકકિ. જયજી પંજાબીએ કરેલું છે, અને અમદાવાદ આત્મતિલક ગ્રંથ સોસાઈટી છપાવે છે, કિંમત બાર આના રાખી છે. તેની એક નકલ સભાને ભેટ મળી છે, મુનિરાજે પ્રયાસ સારો કર્યો છે. ગ્રંથ વિસ્તૃત હોવાથી સાત લક્ષપૂર્વક વાંચા આ વિશેષ સમાચના કરી શકાય તેમ છે, ગુણસ્થાનકને વિષય જાણવા માટે બહુ ઉપછેરી જંથ છે. મંગાવવા ઇચ્છનારે ઉપર જણાવેલી સંસ્થાને અમદાવાદ રતનપfમાં લખવું.
કે,

Page #36
| | Gre : - 6 - 4 કે છે , 1 અમે ગૃહરાની સહાયથી અથવા સહાય વગર કેટલાએક પુસ્તકે Sાર પાડી છીએ તે અને બીજાના પ્રસિદ્ધ કરેલા પુસ્તક પણ મુનિરાજને તથા નિકટ દાબર એ છો. મને એવું નથી કે-અ નામ * આ તમામ પુસ્તક જેટ આપી શકે છે . ય મારી ઈ જ અંતર હકાર તેમજ સહાયકની ઈછા અને તેમની સાથેના સંકેત અનુસાર ભેટ અપ : - , એટલે તમામ સીને મે ન આપવામાં પહેચી ન શકીએ * તે સાહેબે અમારી ઉપર કરીને કારણું નથી. છે અમારે તુ જ કરવું શું કરી રખાનાં - દયારે દેટ કંપ: 2 : ધા ના મારા વિતિ કરી છે , પાસે ખાવ. . પતિ નું નામ છે : રામજી સકતા નથી. જ કેટલાક એવરી જેવા કે, કુરાસ તજી દીલા, રવ . કિલે છે કે નહીં ? " આ હકીકત કઈ રીતે તેમને વહિત હોય છે 5 સંત જલન ડિક છks સંત મંગાવે છે. તા.8 કે એ કર્મ ગ્રંથ પાણી ના ન લખ્યા છiાં બીલકુલ કર્મ કરી વિનાનાં માગે છે. એ છે કે દર સાત સોઈ કે સીન છે કે દિ કરે છે. માટે હવે પદ્ધ કેમ ન કરતાં પિતા પોતાનો જ પોતપોતાના સુરત: તિરાની રાણી જનક For Private And Personal Use Only