Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ REGISTERED X. B. 176 ka jainatAMbara mUrtipUjaka boDIMganA hitArthe pragaTa thatuM : --- == . rara :.. ! baddhiprabhA. LIGHT OF REASON. jJAnadarzanacAritrANi mokSamArgaH pustaka 4 zuM. jAnyuArI-phebuArI 1913 vIra saMvata 2438 aMka 10-11 mo. --- --------- --- --------- ----------- -- viSayAnukramaNikA. viSaya. * pRSTha. vaSaya. friAnuM saraLa ... ... ... 2. 8 ! aghAma jJAnanI AvazyakatA. - 322 aMbAma tAnanI AvazyakatA . 280 | manuSyanI ekatA ane abhedatA. 337 vikSaNa che..... ..... 305 : zahera ijIptAnuM ajAyaba jevuM mana zarIra. 342 samarAdityanA rAsa upasthI .. ... 309 | saMghanuM saMmelana. ..... ... 344 dayAnuM dAna ke devakumAra ... .. 311 dAnavIra zeTha manasukhabhAI bhagubhAinuM sArajI mahArAja saMbaMdhI keTalIka Tuka jIvana vRtAMta. ... ... 3 hakIkana .. ... .. . 313 | samAcAra. .. ... ... ... 349 suvarNa ja .. ... ... .. ka7 | svAbha parIkSAnI agatya .. ... 351 anubhava .... ... ... . 321 : jaina anAtha AzramanI jarUra ... 353 prasiddhakartA-zrI adhyAtmajJAnaprasArakamaMDaLa. vyavasthApaka-amadAvAda zrI jainakanAMmbara martipUjakaDI -- taraphathI zaMkaralAla DAhyAbhAI kApaDIA, suprinTenDa vArSika lavAjama-pisTeja sAthe rU. 1-4-0. sthAnika 1-0-~-0 amadAvAda thI "rajapa' prInTIMga presamAM che. samagraMda karImA chavuM.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ biDIMga prakaraNa. A mAsamAM AvelI madada 50-0-0 zA. lalubhAI maradAsa ha. zaMkaralAla lallubhAI bA. dara varase rU. pa0) pra mANe pAMca varasa sudhI ApavA kahelA te pachI pAMcamA varasanA amadAvAda 120-0-0 jhaverI. mANekacaMda kapuracaMda. bA. mAsika rU. 10) pramANe mAsa bAranI madadanA. muMbaI. 476-0-0 zrI muMbaImAM vasatA nIcenA saharathonA mAsa bIjA trIjA tathA cethAnI madadanA 30) jhaverI. maNIlAla sAvacaMda. 30) jhaverI. lAlabhAI maganalAla. 30) jhaverI. amRtalAla mohanalAla. 33) jhaverI. sArAbhAI bhogIlAla. 33) jhaverI. caMdulAla choTAlAla. 30) jhaverI. bhegIlAla hAlAla. 30) jhaverI. lAlabhAI mANekalAla. 3) jhaverI. mohanalAla hemacaMda. 30) jhaverI. sArAbhAI haribhAI. 3) jhaverI. ratIlAla lAla mA. 30) zeTha. maganalAla kaMkucaMda. 30) zA. bheLAbhAI bhegIlAla. 21 zA. mohanalAla lalubhAI tathA 14) zeradalAla mehanalAla ane amane bIjA dalAlenA. talAla. bIjA tathA trIjA mAsanA 30) jhaverI, bhoLAbhAI bApAlAla. 15) jhaverI. kezavalAla mehelAla. 30) jhaverI. lAlabhAI kalyANabhAI, 476-0-0 25-00 zA. hAlAbhAI maganacaMdanI vatI bhegIlAla hAlAbhAI ha. parI. haragoviMda lamicaMdane tyAMthI. 25-00 che. jezIMgabhAI sAkaracaMda. bA. bhAI bhurInA smaNArthe 5-0-0 bAI. caMpA. ha. zA. maNIlAla kIkAbhAI, 50-0-0 zA. kacarAbhAI puMjA bhAInA smaNa zA. nagInadAsa dharamacaMda. 100-0-0 marahUma zeTha. cImanabhAI nagInadAsa. ha. zrIyuta zeTha. aMbAlAlabhAI sArAbhAI bA. dara varase rU. 100) pramANe viza varasa sudhI ApavA kahelA te paikI chaThThA (sane 1912 nA ) varasanA . amadAvAda 10-0-0 mAstara. manasukharAma anepacaMda". hIrAlAla cunIlAla. 2-0-0 zAha, lalubhAI nA hAlacaMda skula mAstara. hIMmatanagara, 25-0-0 bAI. dhIrI. . umedacaMda savacaMdanI dikarInA ha. gaMgArAma jamanAdAtha. amadAvAda. 5-0-0 maranAra dhA kalAcaMda maganacaMdanA vIlanA raTI lA. dharamacaMda mahekamacaMda tathA. zA. motIlAla nagInadAsa haamadAvAda vALA parI. DAhyAbhAI mulacaMda pATaNa. amadAvAda, [893-0-0 tA. 15-2-13 nA roja kIkAmaTanI pALavALA zA. viracaMda devacaMda taraphathI curamAnA lADavA mokalAvavAmAM AvyA hatA.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhiprabhA. (The Light of Reason) brahmAnandavidhAnake paTutaraM zAntigrahadyotakam / satyAsatyavivekadaM bhavabhaya bhrAntivyavacchedakam / / mithyAmArganivartakaM vijayatAM syAdvAdadharmapadam / loke sUryasamaprakAzakamidaM 'buddhiprabhA' mAsikam // varSa 4 thuM. tA. 15 mI jAnevArI sana 1912 aMka 10 me. potAnuM saMbhALa. deharA amuka mAnava mUDha che, amuka dakSa nihALa. parapaMcote tyAgIne, pitAnuM saMbhALa- paramAM daSTi rAkhIne, karate parane khyAla para parIkSA kyAM kare, pitAnuM saMbhALa-para pitAnuM kalpIne, racate jaga jaMjALa. sAthe koI na Avaze, potAnuM saMbhALa cakavata paNe cAlIyA, de che mRtyu phAla. anitya A saMsAramAM, pitAnuM saMbhALajanma mRtyunA cakramAM, paDavAthI behAla. karmavaze sahu jANIne, potAnuM saMbhALa- kayAM karma sahu bhega; rAjAne kaMgAla. tIrthaMkara paNa bhagave, pitAnuM saMbhALa dveSa dhare zuM? zatrupara, kopara dharate hAla. manaH kalapanA tyAgIne, pitAnuM saMbhALazarama na rAkhe keInI, e jabare kAla. visagye mana vALIne, pitAnuM saMbhALapara nindAne kayAMkare, bUrI nidAcAla.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhiprabhA. khaTapaTa khetI tyAgIne, pitAnuM saMbhALaDahApaNamAM DulI jaI banIza nA vikarAla. meLA maLIyA svamanA, potAnuM saMbhALa- dhana sattA padavI sahu, juThA DAka DamAla. abhimAnane tyAgI jhaTa, pitAnuM saMbhALaIndrajAla peThe saha, kSaNika nizcaya bhALa. antaramAM samajI are, pitAnuM saMbhALa.-- para pula te tuM nahi, pararamaNutA TALa. zuddhasvabhAve tuM sadA, pitAnuM saMbhALa- hAtha ghasaMtAM cAlIyA, pAse rahI na hAla. rAjAonA rAjavI, pitAnuM saMbhALa. vIravacana avalaMbIne, thA tuM jhaTa ujamALa. buddhisAgara dhyAnathI, potAnuM saMbhALa--- saM. 196 8 mAgasara vadi 13 amadAvAda, adhyAtmajJAnanI AvazyakatA. unmanIbhAva prApta karavA mATe pAnI mahAtmAo prayana karyA kare che. vAsanAomAM ahaMta ane sukhatva pariNatirAja unmanIbhAvanI dizA tarapha gamana karI zakAya che. yogIo unmanIbhAvane pAme che. saMsAra dazAthI viparIta thayA vinA unmanIbhAva Avato nathI. saMsAra ane unmanIbhAvane paraspara virodha che. nadInA sAmA pUre citrAvalI jAya che tema umanIbhAvane pAmelA yogIo saMsArathI ulaTI gati kare che. saMsArI jIvAne temanuM sarva viparIta lAge che ane te bhegIone saMsArI e karelI mArA tAropaNanI vyavahAra bhedajALa badhI viparIta lAge che. tethI miyAM ane mahAdevanI peThe bannenA ekasarakhA vicAra ane AcAra maLatA AvI zake nahi. saMsArano viveka judA prakArano che ane unmanIbhovana viveka judA prakAra che. unmanIbhAvanI khumArI pAmelA gogIone duniyAnA sArA narasA zabdonI asara thatI nathI, kAraNa ke temane udezIne je je kahevAmAM Ave che tene mAMthI ahaMva temane TaLI gayuM hoya che tethI teo AkAzanI pe? pablika padArthothI antara daSTie nirlepa rahe che. je je duniyAmAM bANanI peThe vA amRtanI peThe dunidhAne asara kare che te zabdomAM yogIone asara karavAnI zakita hotI nathI. unmanIbhAvane pAmelA yogIe duniyAnI daSTie TIkApAtra thaI paDe to paNa temAM temane baMdhAvavAnuM vastutaH hetuM nathI. je je AzrAnA hetuo che te unmanIbhAvelA zani yogIone saMvaranA hetu rUpe pariName che ane je je saMvaranA hetuo che, te te duniyA sammukha mana rAkhanArA
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmajJAnanI AvazyakatA. ajJAnI ane AzrayapaNe pariName che. te mArA te pitA ke sivA te mANavA A sUtranA vacanathI samajI zakAya che, ke unmanIbhAvane pAmelA jJAnIo bhega bhogavata paNa nirjarI karI zake che, kAraNa ke teo antarathI bheganI sAthe AsaktivALA hatA nathI. teo unmanIbhAvamAM ramyA kare che teo dAsInya bhAve jagatane ane bhogone dekhA kare che tethI teo bAhyamAM pariNamI zake nahi evI sthitinI dazAe banavA yogya che. zaMkha paMcavaNa mATI khAya che te paNa pariNamana zakti prabhAve te paMcavaNI mATI ujalapaNe pariName che. e pramANe unmanIbhAvane pAmelA jJAnIo mATe avabodhavuM. unmanI bhAvane pAmelA jJAnIo Idriyo dvArA pada grahaNa karavA Asakti dhAraNa karatA nathI. IndriArA dAniSTa viSayonA saMbaMdhamAM AvatAM harSavA zekathI rahita thaIne teo sA bhAve kahe che ane zuddha adhyavasAyane dhAraNa kare che. AvI dazAmAM teo rahe che tyAre temane Amanane sAkSAtakAra thAya che-- zrImada kalikAla sarvajJa hemacaMdraprabhu A saMbaMdhamAM jaNAve che ke- cacarAtre. gRhatigrAhyANisvAni svAnIMdriyANinoruMdhyAt nakhalu pravateyevA prakAzate taccapacireNa // 26 // pipotAnA vione prahaNa karatI evI indriyone na rokavI vA temane na pravartAvavI. (pate taTaratha daSTA tarIke sAthabhAve dekhyA karavuM) AvI sthitimAM rahetAM alpakALamAM tattaprakAza arthAta Amatatvano anubhava sAkSAtakAra thAya che. mana saMbaMdhI nIce pramANe teozrI jaNAve che. cato'pi yatrayatra pravartate nonatastatovArya / madhamatavAtamAri rAtimupayata | 27 madamattohinAgo vAryamANopyadhikI bhavatiyadvat / anivAritastukAmAM labdhvAzAmyatipanastadvat // 28 // mana paNa jyAM jyAM viSayomAM pravartatuM hoya te te ThekANethI tene pAchuM vALavuM nahi kAraNa ke te te viSayomAMthI vAravA mAMDeluM citta pote temAM adhika pravRtti kare che ane tene nahi vAravAthI pitAnI meLe zAna thaI jAya che. jema mamata hAthIne vAravA jatAM temAM te vizeSa prerAya che. ane jayAre te nAgane rokavAmAM nathI Avato tyAre te potAnI meLe viSayone pAmI zAnta bane che tema manane paNa viSayothI pAchuM haThAvatAM temAM adhika pravRti karI che ane na vAravAthI pitAnI meLe ane thAkIne zAnA bane che. A traNa lekhakano bhAvArtha ati gaMbhIra ane guhya che. sAmAnya bALajIvone adhikAra AmAM nathI temaja A traNa glaeNkano saMbaMdha InmanIbhAvavALA kAnI sAthe ghaTe che. unmanIbhAvane kAma karanAra adhikArI nI dazA zrImahadayamAM lAvIne nikAcitakarmanA udaye temanI attaramAM thatI dazAne anubhava karIne AgamonA AdhAre A traNa laikAnI bInA tema jaNAvI che. nikAcita bhegAvalI karma kaIne choDatAM nathI. naMdaSeNa, ASADhA
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 buddhiprabhA. cArya, AdrakumAra vagerene bhogAvalI kameM choDayA nathI. eka vakhata aprApta viSaya chate tyAgI jevuM mana dekhAya che ane viSayo prApta thatA mana begI bane che. nikAcitakane udaya bhagavyA vinA chUTake thatuM nathI, naMdige manane ghaNuM dhAryuM paNa ane nikAcitakarma - gavyA vinA chUTake thayo nahiM. unmanIbhAvane prApta thaelA jJAnane nikAcita karmane udaya thayo hoya te vakhate temaNe samabhAve bhegavavAM joIe. dAsI1bhAvavaDe nikAcitakarmane udaya bhogavatAM harSa vA zokathI rahita thaIne manane zAnta karavuM evo bhAva zrImad hemacaMdra prabhunA zlokane hoya tema jaNAya che. pAMca divya ane chaThThA manavaDe viSayone sahaNa karI zakAya che. Iddhi ane manathI jyAre paDelA AtmAnI unmanIbhAva dazA hoya che tethI te pAMca Indriyo ane manasaMbaMdhI viSayone rUMdhati nathI ane pravartAvato nathI. evI jyAre tenI sthiti thAya che te vakhate ame pite pitAne Ini ane viyathI bhinna dekhe che ane tene indrio ane viSayamAM thaelI mahArApaNanI vRtti rahetI nathI. tethI AmA pitA nAthI anya evI Indriye tenA viSayomAM Tistha sAkSI tarIkenI dRSTithI audAranI bhAvamAM rahe e banavA yogya che. Indriyo ane tenA viyomAM pratta ane nivRttithI rahita pariNativALA AtmAnI dazA te vakhate era prakAranI hoya che. tevI dazAne jeNe paripUrNa anubhava karyo hoya che tevA yogIo A zlokanA hRdaya gamabhAvane avadhI zake che ane je jJAnIo AvI unmanI dizAmAM rahIne Indro ane indrinA viSayonI pravRttimAM taTastha daSTithI vartanArA thAya che te uparyukta zlokano bhAva avadhI zake che. AvI unmanInI dazAmAM pravartanArA yogIo ilei tenA virone rUMdhatA nathI evI sthiti kevA prakAranI haze tene Agama jJAnIo sArI rIte vicAra karI zake. A zlokano artha ghaNe gaMbhIra ane amuka apekSA hovA saMbhave che; tethI ame tene paripUrNa nicALa kADhavAmAM samartha nathI. A lAka bALajIvone upayogI nathI ane te pramANe pravartavuM nahi; kAraNa ke teno bhAva ghaNo gaMbhIra che. manane jItavA ja prayAsa kare, manane viSaye pratijavA devAmAM Ave to kada tene pAra Ave nahi. mana tA makaDA jevuM che. game teTalA viSayo pratijAya te paNa te kada sAta thatuM nathI mATe manane viSe prati doDatAM rUMdhI rAkhavuM evo amAro aMgata abhiprAya che. zrImadda hemacaMdra prabhunA kane artha umanIbhAva sAdhaka ane amuka adhikAra para upayogI hoya anya hAya tene bhAva te zrImadbhA hRdayamAM rahyA, paNa amAre A sthaLe eTaluM kahevAnuM che ke bALakone te uparanA oNke kAcA pArA jevA thai zake te mATe anyazAstramAM jaNAvyuM che ke apAtra zretAone adhyAtmajJAna ApavuM nahi. unmanI dazAvALA zAnIonI AmadazA ucca prakAranI hoya che ane te mATe je je kaMI lakhavAmAM AvyuM hoya te sarve gurUgama pUrvaka samajavA jevuM che. kAraNake gurUgama vinA samyajJAna thaI zakatuM nathI. AtmAnI uccadazA karavA mATe AMdasanyabhAvanuM vAraMvAra sevana karavuM joie. AdAsInyabhAvathI AmA potAnA svarUpamAM pariNAma pAme che ane tethI potAnA aramAno prakAza pite AmAM dekhI zake che. aMdAsI bhAvamAM A kAlamAM sadA kAla rahevuM e banavA yogya nathI; paNa AdAsIvabhAvanAnuM avalaMbana karavA prayana karAya te anta te tarapha gamana karI zakAya, AtmAnA dharmanuM samyagajJAna ane zraddhA thavAthI paraNAva
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmajJAnanI AvazyakatA. 43 pariNamana TaLe che ane svadharma pariNamana thAya che. adhyAtmajJAnIoe manane sthira karavA tarapha prayatna kare joIe. upAdhyAya kahe che ke sArA Ave nA mana kAma tathA #g vicAra kazuM vijJAna, sava-manane sthira karavAnA zrI hemacaMda prabhue upAye darzAvyA che ane te nIce pramANe--- che. yahiyathAyatrayataH sthirIbhavatiyoginazcalaMcetaH tarhitathAtatratataH kathaMcidapicAlayennaiva / / 29 / / anayAyuna yAbhyAsaM vidadhAnasyAtilolamapicetaH aDalyagrasthApitadaNDa ivasthairyamAzrayati // 30 // jayAre jema jyAM jenAthI megInuM capala citta riyara thAya tyAre tema tyAM tenAthI koi paNa rIte cittane calAvavuM nahi. A yuktie abhyAsa karanAranuM mana atyaMta caMcaLa citta hoya to paNa aMgulInA abhAganI upara thApela daMDanI sthiratAne pAme che. mananI sthiratA thavAmAM dajiyanI paNa AvazyakatA che. mATe te paNa prasaMgopAtta darzAve che. niHsRtyAdaudRSTiH saMlInA yatracitasthAne / tatrAsAdyasthairya zanaiHzanairvilayamAnoti // 31 // sarvatrApiprasatA pratyAbhUtAzanaiH zanaidRSTi / paratattvAmalamukure nirIkSate dyAtmanAtmAnam // 32 // prathama daSTi nisarIne game te thAnamAM lIna thaelI hoya che tyAM sthiratA pAmIne tyAMthI haLave haLave vilaya pAme che. arthAta tyAMthI pAchI huM che' ema satra phelAyelI ane tyAMthI pachAta haThelI daSTi parata-35 nimala AdarzamAM A bhAva AtmAne dekhe che. punaH teozrI manojayanI kuMcI darzAvatA chatA kathe che ke, audAsInyanimagnaH prayatnaparivarjitaHsatatamAtmA bhAvitaparamAnandaH kacidapi na manoniyojayati / / 33 // karaNAninAdhitiSThaM tyupekSitacittamAtmanAjAtu grAhyotatonijAnije karaNAnyApanapravartante // 34 / / nAtmAperayatimano namanaHpregyatiyardikaraNAni ubhayabhraSTatarhi svayamevavinAzamAnoti // 35 // niraMtara dAsIjyamAM nimagna thaela ane prayatna rahita ane bhAvina paramAnanda AtmA kaI paNa ThekANe manane joDatA nathI. A pramANe pravartavAthI AtmAvaDe upekSA karAyeluM mana I vakhata Idriyone Azraya karatuM nathI ane AvI dazAmAM mananA Azraya vinA indriya paNa nija nija vize prati pravartatI nathI. jyAre AtmA pote manane prerato nathI ane
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 bupribhA. mana jyAre inine viSaya prati rituM nathI. tyAre bethI bhraSTa thaela ravayameva vinA pAme che. A pramANe manano jaya karavAthI je dazA thAya che te darzAve che. naSTemanasisamantAt sakalaMvilayaMsarvatoyAte niSkalamudetitattvaM nirvAtasthAyidIpavat // 36 // cAre taraphathI mananA rAga dveSarUpa vikalpa saMkalpathI mananaSTa thae te vAyarA vinAnA sthira rahelA dIpakanI peTe niSkalaMka Amatatvano prakAza thAya che. mananI AvI dazA karava mATe atyaMta prayatna karavAnI jarUra che rAtrI divasa manane sthira karavA mATe lakSa rAkhavAnI jarUra che. mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM ehu vAta navi khoTI, manane vaza karavuM e kaMI bALakane khela nathI, mananI capaLatA mAMkaDAnA karatAM ghaNI vizeSa che. mULa manarUpa markaTa ane tene meharUpa dArU pADavAmAM AvyuM hoya ane tene viSayorUpa chAparA upara kudavAnuM maLe ane temAM mithyAtva rU5 vRzcika karo hoya te kudakuMdA karavAmAM bAkI rAkhe nahi. arthAt cerANalAkha jIva theniyAmAM kudaphadA karavAmAM bAkI rAkhe nahi evA ! mana eva manuSyANAM kAraNaM yandhamokSayo yauvAligitA kAntA tatraivAligitA sutaa|| zrImammunisundarasUri mahArAjA svaracita adhyAtma kalpadmanA cittadamanAdhikAramAM saMsAra bhramaNane mULa hetu mana che ema jaNAvavA lakhe che ke -- sukhAyaduHkhAyacanaivadevA, nacApikAlaHsuhRdo'rayovA bhavetparaMmAnasabhevajantoH saMsAracakrabhramaNaikahetuH // 1 // AbhAne sukha ane duHkhane mATe sAkSAt devatAo thatA nathI. kAla paNa jIvane sukha duHkha ApavA samartha thato nathI. temaja mitro ane zatruo paNa sukha duHkha ApavA samartha thatA nathI. paraMtu prANIne saMsAra cakramAM paribhramavAno eka mULa hetu manaja che. manavaDe prANIne sukha duHkha thAya che. mananA vazamAM paDelA AmAja pote svarga ane naraka che. rAgAtmaka mananA saMkalpa vikalponA upara karmabaghano AdhAra che. mane nigraha thayo hoya to sarva siddha thayuM ema jaNAvatA chatA zrI muni suMdarasUri kathe che ke vazaMmanoyasyasamAhitasyAt kiMtasyakArya niyamaiyapaizca hataM mano yasyacadurvikalpaiH kiMtasyakArya niyamairyamaizca // 5 // jenuM mana samAdhivaMta laIne potAnA vazamAM varte che. tene pazcAta yamaniyamathI zuM ? temaja jenuM mana durvikalpothI haNAyuM che tene paNa "yamaniyamathI zuM ? " yamaniyama pAmIne manane vaza karavAnI jarUra che. manamAM rAgadeSanA vikalpa saMkalpanI paraMparAo vahetI hoya te yama ane niyamathI kAryasiddhi thatI nathI. mATe manane vaza karyA vinA mukti javAne eke anya mahAna upAya nathI. manane vaza karavAthI sarva kAryo siddha thAya che. sahastrAvadhAnI zrI muni suMdarasuri manetigraha vinA dAnAdi dharmanuM vyarthapaNuM nIce pramAkhe jaNAve che. dAnazrutadhyAnataporcanAdi sthApanonigrahamantareNa / kapAyacintAkulanojjhitasya parohiyogAmanasotrazatvam // 6 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmajJAnanI AvasmatA. 25 dAna, zrutajJAna, dhyAna, tapa, pUjA vagere sarve dharmAnuSThAne maneAnigraha vinA vRthA che. kaSAya, cintA, AkulatAthI rahita evA mananuM vakSapaNuM eja parama yAga che, manamAMthI bhaya, zAka, cintA, rAga dveSa, vAsanA, nindAriNati, irSyA, krodha, ahaMkAra, kapaTa, ahiMsA, kSudrabhAva vagere dAtrAne kADhI nAkhIne manane nirmala banAvavu eja mATe yAga che. mananI nimalatA karavI eja pama cepa e sAdhya na thAya tA meganI kriyA vaDe zu ? dharmanAM anuSkAne paNu mananI ni latAe phUla ApavA samamAMM thAya che. maneAnigraha jo na thAya te dAna karavuM, bhaNavuM, gaNavuM, tapazcaryAM karavI, pUjA karavI vagere nakAmAM che. uttama dharmonuSThAne sAthe manane vaza rAkhatAM zikhavu, temaja mananA zuddha praMzudhAnathI dharmonuSkAne AcaravAM. sarva dharma kriyAevu phaLa manenigraha che. manane vaza rAkhavu eja rAjayoga che ane teja sahuja yeAga che. manane vaza karavAthI mekSa maLe che ema zrImadbhunisu MdarasUri darzAve che. japo na muktayai na tapodvibhedaM na saMyamonApi damo na maunam / na sAdhanAdyaM pavanAdikasya kintvekamantaHkaraNaMsudAntam // 7 // jApa karavAthI mekSa maLatA nathI. temaja maiM prakAranA tapa karavAthI tathA sayama mAna dhAraNu athavA pavanAdikanI sAdhanA pazu mekSa ApavA samartha thatAM nathI, kintu sArI rIte damelu evuM evuM ekalu manaja mAla ApavA zaktimAna thAya che. mana jai na thAya te manuSyeAnA manamAM manane zuddha karavAthI mekSa maLe che. tapanA karanArAonA tA tapathI tee mekSa meLavavA saktimAna thatA nathI. jApanA japanArA krodha, mAna, mAyA, lAbha, tRSNA, i. vagere che te te jApathI kevI rIte mukti maLI zake ! manamAM utpanna thanArI ane rahelI evI sarva prakAranI vAsanAeja saMsAranA budhanabhUta che. manamAM rahelI sarva prakAranI vAsanAe TaLI jatAM mAkSa maLe che. manane vaza karavAthI muktAvasthA peAtAnA hAthamAM Ave che. manamAM utpanna thaelI savAsanAomAMthI mArA paNAnIbhAvanA kADhI nAkhe! ane tene kaheA ke tame mArAthI bhinna che. tamAre ane mAre kaI saMbaMdha nathI. A pramANe tame vAsanA prAMta zabdo uccAraze eTale vAsanAonuM khaLa ghaTaze ane te marI jaze. ApaNe vAsanAone utpanna karIe chIe ane tenA nAza paNa ApaNe AtmabaLathI karI zakIe chIe. manamAM je je azubha vicAre utpanna thAya che teone haTAvavA AtmapradezamAM mahA yuddha Arlavu paDe che ane temAM sakSakabhanu sAre vijaya prApta thatA jAya che. manenigraha karavAthI cAra gatimAM avatAra levAnI paraMparA TaLe che mATe mana vaza karavAnI atyaMta AvazyakatA svIkAravAmAM Ave che. zrI muni sudara mahArAjA maneAnigrahathI mekSa nIce pramANe darzAve che. yogasya heturmanasaH samAdhiH paraM nidAnaM tapasazca yogaH tapazcamUlaM zivazarmavallyA manaH samAdhiM bhajatatkathaJcit // 15 // mananIsamAdhi yAganuM kAraNa che. cega e tapanuM utkRSTa sAdhana che, ane tapa ziva sukha velaDInuM mULa che. te mATe he jIva kAipaNa rIte mananI samAdhi rAkha. mananI sthiratA vinA samAdhi prApta thatI nathI. adhyAtmajJAna vinA manane sthira karavAnI bhAvanA utpanna thatI nathI. manane sthira karavAnA asakhya leMge che. je je nirdamatte mana sthira thAya tene nimitta
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 buddhiprabhA. avalaMbana karI AtmAne anubhava prakAza khIlavave joie. zrImad hemacaMdra prabhu AdA sInyabhAva vaDe manane java karavAnI kuMcIe batAve che ane te manane tAbAmAM rAkhavAthI aneka labdhiye| prakaTa thavAnu jaNAve che. AcArya zrIhemacaMdra prabhu unmanIbhAvanI vizeSa mahattAja potAnA anubhave jaNAve che, kadalIvaccAviyA lALendriyapatrakA manaH kaMdA amanaskaphaleha nazyati sarvaprakAreNa // 40 // capaLa indriyarUpa patravALI ane manarUpa kadavALI avidyArUpa keLa amanaskatArUpa phaLa dekhe chate sarva prakAre nAza pAme che. keLane phaLe thayA bAda tene kApI nAkhavAmAM Ave che. kAraNa ke temAM che| AvI zakatAM nathI. avidyArUpa keLa kharekhara amanaskatArUpa kuLa dekhyA pachI naSTa thAya che. avidyAnA nAza karavA hAya te amanaskatAnI prApti karavI ema zrImA anubhava che. amanakatAnA uddaya thatAM kevI dazA thAya che te hemacaMdraprabhu jaNAve che, vizliSTamivapluSTamivo DInamavalInamivakAryaM amanaskodayasamaye yogIjAnAtya satkalpam // 42 // samadairindriyabhujagai rahitevimanaskana vasudhA kuNDe magno'nubhavatiyogI parAmRtAsvAdamasamAnam // 43 // recakapUrakakumbhaka karaNAbhyAsakramaM vinA'pikhalu svayamevanazyatimarut vimanaskesatya'yatnena // 44 // ciramAhitamayatnairapi dhartayohizakyatenaiva satyamanaske tiSThati sasamIrastatkSaNAdeva // 45 // yAte'bhyAsesthiratA mudayativimalecAniSkaleta khe muktaivabhAtiyogI samUlamunmUlitazvAsaH // 46 // amanaskatAnA udaya samaye yeAgI vikharAi gayuM, hAya athavA khaLI gayuM haiAya, uDI gayuM hAya ke vikSaya pAmelAnI peThe peAtAnI sAthe rahelA zarIrane jANe che. sAAzake zarIra chatAM jANe potAnI pAse zarIra nathI evI tenI dazA thai jAya che. amanaska dazA prakaTe chate ceAgIne zarIranuM bhAna rahetu nathI ane temaja tenI avadhUta daza thAya che. duniyAnI daSTie te gAMDA jeve mAluma paDe che kAraNa ke sAMsArika vivekanI sAthe ane sAMsArika vyavahAranI sAthe tenA mananA sabaMdha TaLavAthI tene bAhyane viveka rahetA nathI tethI duniyA ema jANe che ke A bhAna vinAne thai gayuM che. vastutaH vicAra karavAmAM Ave to tene zarIranuM bhAna na rahevAthI zarIranI paNa pRhA rahetI nathI. tenuM mana khAdya padArthonI sAthe je vakhate sabaMdhavALuM hAtu nathI te vakhate bAhyamAM tene viveka rahetA nathI. amanaraka dazAvALa yegI antaramAM layalIna rahe che te AtmamastA aAkharAma kahevAya che. jene zarIra chAM zarIra nathI evuM bhAse che tevA yeAgIne bAhya padArthomAM prema vA dveSanI vRtti kyAMthI sphure. ? madonmatta indriyarUpa satranAnA umatIbhAvarUpa nIna amRtanA kuMDamAM magna thaela yegI asamAna utkRSTa evA tavAmRtanA svAdane anubhava kare che.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmajJAnanI AvazyakatA. 27 amanaskatAnI vA unmanIbhAvanI prApti thae te rerAka pUraka kuMbhaka ane AsananA abhyAsakavinA paNa prayanavinA svayamevuM pavana nAza pAme che-unmanIbhAvamAM AvelA yogIne prANAyAma vA AsananA anukramanI paNa apekSA rahetI nathI. pavanane nAhI karavA mATe thoganA aMgono anukrame abhyAsa karavo paDe che-unmanabhAva dazAnA udaya pahelAM anukrame abhyAsa karavAnI gurUgama pUrvaka vyavasthA che paNa unmanIbhAva thayA pazcAt te vAyune saheje avarodha thAya che A vAta anubhavIo jANI zake che. cirakAla paryanta paNa dhArelAja prayoDe je vAyu dhArI zakAto nathI. te vAyu kharekhara unmanI bhAva prApta thae te tatakSaNa rUMdhAI jAya che. unmanIbhAvamAM rahevAno abhyAsa karanArA yAtrIone saheje A bAbatano anubhava Ave che, gamanasAgata samApa: uparokata bAbata anubhavamAM mUkIne tenI khAtrI karavI joIe unmanIbhAva prApta thatI vAyu potAnI meLe sthira thaI jAya che. bahArabdhamAM cittarAkhavAthI nAsikAdvArA vaheto vAyu baMdha paDatA hoya evuM jaNAya che. jyAre mana keI paNa viSayamAM jatuM nathI ane marelAnA jevuM thaI jAya che tyAre pitAnI meLe laya pAme che ane tenI sAthe vAyune paNa avarodha thAya che. A bAbatanA abhyAsamAM ritharatA prApta thaye chate nirmala ane niSkalatava udaya pAme chate mULathI dhAsanuM umUlana karI yogI mukta thaelAnI peThe zobhe che. zrImadda hemacaMdraprabhu pitAno anubhava A pramANe jaNAve che. A uparathI jaNAya che ke temane unmanIbhAvasaMbaMdhI. ghaNo abhyAsa haze ane teo A bAbatamAM dhaNA gaMbhIranAdathI svAna bhavane pragaTa karI jaNAve che. utnamanIbhAva pAmelA yogInI zrImad avasthA nIce pramANe jaNAve che. yojAgdavasthAyAM svasthaH suptaivatiSThatilayasthaH zvAsocchAsavihInaH sahIyatenakhalu muktijuSaH // 47 // jogI jAgra avasthAmAM svastha che te lavAvasthAmAM ughelAnI peThe rahe che. te zvAsavachavAsa rahita evI layAvasthAmAM yoga kharekhara siddhanA jIvathI kAMI hInatA pAmate - te nathI. layAvarathAnI dizAmAM rahelA evA A saMsAramAM zarIrI chatAM azarIrI evA sihanA sukhane anubhava karIne anta siddhapaNuM prApta kare che. jenA manamAM muktinA sukhane nizcaya na thatA hoya teNe laya samAdhi prApta karIne teno nirNaya kara. layAvasthAmAM mukti nA sukhane anubhava bhAse che. laya samAdhinI prApti mATe gurUgama pUrvaka adhyAtma zAstra ane vega zAstrono abhyAsa karI niHsaMgAvasthA dhAraNa karavAnI jarUra che. layasamAdhimAM cittane laya thAya che. cittanA vikalpa saMkalpane nAza thayA vinA AtmAnA sahaja sukhane nizcaya thato nathI. zrImade layaramAdhino anubhava prApta karyo che evuM temanA AracelA bekathI mAluma paDe che-layAvarathAmAM bAhya vastuonuM bhAna rahetuM nathI. manano bAhya vastu AnI sAthe saMbaMdha hotuM nathI tyAre AmAM upara uparanA guNa sthAnake caDhIne AtmAnI ananta guNa zuddhi kare che ane AmA pote ananya guNa vizuddha adhyavasAyane dhAraNa kare che. jema jema rAgAtmaka mana garatuM jAya che ane AtmAnA zaha adhyavasAya thatA jAya che
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 buddhiprabhA. tema tema AtmAnuM sukha pragaTayA kare che tene anubhava AtmA pote jANI zake ane te dazAnI prApti vinA kayAMthI anubhava AvI zake. layAvasthAmAM rahelA yogIo jAgatA paNa nathI ane uMghatA paNa nathI evI layAvasthAnI dazA rahe che tene AcArya hemacaMdra prabhu jaNAve che jAgaraNasvamajuSo jagatItalavartinaHsadAlokAH tatvavidolayamagnA nojAgratizeratenApi // 48 // bhavatikhaluzUnyabhAvaH svameviSayagrahazcajAgaraNe etadvitIyamatItyA nandamayamavasthitaMtatvam // 49 // A pRthvI upara vartanArA leke sadA jAgrata ane svamAvasthAvALA hoya che. paNa layamAM magna thaelA yogIo jAgatA paNa nathI ane svama dazAvALA thatA paNa nathI. jAgavuM ane tene anubhava te jAganArA ane uMdhanArA sarva lokone hoya che paNa jAgavAnI ane sarvadA uMdhavAnI avasthAthI bhinna evI layasamAdhinI avasthAno anubhava che keIka gIo karI zake che. jAgavA ane uMghavAnI avasthAnA kharA sukhano anubhava thato nathI. jAgavAnI ane svapnanI dazA te vArA pharatI AvyA kare che. jagavI upara rUci thAya che ane arUci paNa thAya che. svama upara rUci thAya che ane arUci paNa thAya che. jAgrata ane svama dazA karatAM bhinna evI layasamAdhanI dazAmAM rahevAthI je sukha thAya che tenI rUci kadApiTaLatI nathI. vAgela hoya te jANe bhAI vAgela hoya te jANe-layasamAdhimAM AtmAnA sahaja sukha sAgara pragaTe che tyAM duHkhanuM paNa svama AvatuM nathI. zarIra chuTavA rahe tenI paNa paravA rahetI nathI. e sukhano anubhava svAda lIdhA pazcAta saMsAra chuTe che tene koI paNa bAMdhI zakato nathI-e layasamAdhinI avasthAmAM rahenAra zahenazAha alakha purUSa gaNAya che. e dazAmAM rahenArane AmAnuM kharuM svarUpa anubhavAya che. mohinI sava prakRti zAta thaI hoya te avasthAmAM mahinA abhAve AmAnuM sukha AbhAne vidAya emAM kAMI paNa Azcarya nathI. tyAM jJAti nathI. jAta nathI. veda nathI huM nathI ke tuM nathI. tyAM je che te AnaMdaja che. AnaMda Anandamaya pote potAne anubhave che. AvI layasamAdhi e sahaja sukha labdhi che, AvI layasamAdhi e moTAmAM moTo camakAra che-AvI laya samAdhi e vIra prabhunA hRdaya sukhanI vAnagI che. AvI layasamAdhi e zabda vinAnuM divya pustaka che. AvI laya samAdha eja AtmAmAM raheluM amRta che. layasamAdhimAM je che te poteja che. bAkInuM bIjuM nathI. vana dazAmAM kharekhara zUnyabhAva thAya che. ane jAgrata avasthAmAM jAthA pazcAta paMcendriyonA svasva vizenuM grahaNa thAya che. A be dazAne oLaMgIne layAvasthAmAM Anandamayatatva raheluM che. layAvasthAno zrIma anubhava thayo che tethI te lekAmAM svAnubhava ubharAo kADhIne lokonuM dhyAna kheMcavA nIce pramANe kahe che. karmANyapiduHkhakRte niSkarmatvaMsukhAyAvaditaMtu - --- -- ---- - -~-~-~~5 * * *
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmAjJAMtanI AvazyakatA. rA karmAM du:khane mATe che ane niSkramaNa e sukhane mATe che ema tame jANyuM' te niSka sAMdhya sulabha maiAkSamAM zA mATe huM jagatanA ve tame prayatna karatA nathI. zrImad kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdra prabhue jagarathI A upadeza jagatanA lAzane dIdhuM che. je je aMze parabhAva kriyA rahita thavuM te te aMze mekSa che. je je aMze vAsanAthI rahita thavu te te aMze mekSa che, eka hAthane sAraDIA vIMTavAmAM AvI Deya temAMthI jeTalI dAraDImA khaseDavAmAM Ave teTalI dAraDIethI hAtha mukta thaelA gaNI zakAya che, je je aze kanI kriyAethI mukta thavAya. arthAt kanI kriyAthI niSkama thavAya te te aMze AmAnI mukti thAya che. cAlatA hAlate deDA jIva samaye samaye sAta vA ATha karma bAMdhe che. mATe mana vANI ane kAyAnA yAganI kriyAethI rahita thavAya te mAmAnI muktatA khIlatI jAya ane saMpUrNa kama nA kSaya thaye te AmA soMpUrNa mukta thai siddhiziyAnI upara siddha muddha paramAtmA tarIke virAjamAna thAya. niyiAvasthAthI sukhe labhya meAkSa che, layAvasthAmAM A bAbatane anubhava mAve che ane tethI nikriyAvasthA prApta karavA prayatna thAya che. niSkriyAvasthAmAM satya sukhane sAgara pragaTe che. niSkriyAvasthAthI AnaMda khumArI jeNe cAkhI che teja niSkriya rUpa pAtAnuM zuddha svarUpa pragaTa karavA layasamarpadhanI avasthAmAM rahevA prayatna kare che. unmanIbhAvathI layAvasthA sAdhya thAya che. layAvasthAthI niSkriyavasthAnA sukhane sAkSAtkAra anubhava thAya che. layAvasthA dvArA uttama niSkriyAvasthAnA sukhane anubhava karIne zrI prabhu DemacaMdra lene A dazAmAM AvavAne sakhAdhe che. dharmodayakAraka zrI hemacaMdra prabhue amukAze layAvasthAddArA ni yiAvasthAne satya sukhAnubhava lIdhe che ane tethIja teai hradayanA kharA bhAvane khullA zabdAmAM jagatanI AgaLa nIce pramANe jAhera kare che. joze. mokSo'stu mAstu yadivA paramAnandastu vedyate sa khalu yasminikhilasukhAni pratibhAsantena kiJcidiva // 51 // mekSa thA vA na yAA-( game tyAre mekSa thAA.) paNa dhyAna dvArA meAkSane para mAnanda teA kharekhara amArAvaDe aDhI bhAgavAya che, je paramAndanI AgaLa duniyAmAM thanArha sakala sukhA jANe kaiM te sukhaja nathI evA prati bhAse che. zrI hemacaMdre peAtAnA hRdaya kharekharA rasa A lAkamAM mUkI dIdhA che. duniyAnAM paMcendriya viSaya sukhA ane Atmika sukhanI tulanA A lekamAM karavAmAM AvI che. duniyAnA sukhAnI pelI pAra rahelu evu' AtmAnuM nitya sukha jeNe anubhavyu rAya te AvA udgAra kADhavA samartha thAya che. mekSanA paramAnanda to amArAthI vadAya che. ema zrImadbhu mukta kaMThethI thavu thAya che. maikSanA paramAnanda vedAya che e te nizcaya che ane tenA kathanAra kalikAla sarvajJa zrI hemacandra prabhu che. emane! mA meTsanA paramAnandanA amuka dazAe bhekatA banyA che, temanA jevA mahApurUSa mAkSane parmAnta kharekhara unmanIbhAva-mane lavasthAthI bhegave emAM kAMi atizrcayAkti nadhI-bA uparathI siddha thAya che ke adhyAtma ane megAstra dvArA AtmAmAM uMDA utarelA duniyAnA sukhane tayuvata gaNIne AtmAnA mukhamAM hAmA
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 00 buddhi prabhA. sadAkAla masta bane che. amRta AvAghA paDyA keNa chAza pIvAnuM mana kare ? temaja lavA vasthAthI melane paramAda kharekhara zarIra jIvatAM chatAM je mahAtamAo bhogave che te mahAmAo duniyAnA kSaNika sukhathI dUra rahe ane te mATe teonI pravRtta na thAya emAM kAMI paNa Azcarya nathI. zarIramAM rahetAM chatAM paNa layAvasthAthI zarIrAtIta-IndriyAtIta. manathI. agrAhya evo mAro paramAnada meLavavo hoya te unmAnabhAva ane layasamAdhinI prApti ke mokSanuM sukha kevuM che tenA prazno puchIne nakAme kALa vyaya tajIne layasamAdhinA mAge paDo eTale pitAnI meLe mokSanuM sukha mAgavI zakAze emAM jarA mAtra zaMkA nathI. moTA meTA munivaroe layasamAdhino Azraya lahI mikSanA pAnanda anubhavyuM che. layAvasthAthI mokSane paramAnanda sAkSAta bhagaze ane te potAnA bhavyapaNAnI khAtrI thaze ane gheDAbhavamAM muktinI prApta thaze. lavAvasthAmAM mekSane paramAnanda bhagavatAM mukitanA sukhanI pUrNa zraddhA thAya eTale emAnA bhavyapaNu naya thAya emAM zuM Azcarya ? layAvasthAmAM muktinA sukhano atra sAkSAtakAra thavAthI saMsAra ane muktAvasthAmAM samAna tA bhAse che. A bAbatano nizcaya AI dazAmAM caDhelA munivaronA hadayamAM bhAse che A khI duniyAnuM sAdhyabindu sukha che kAraNa ke AkhI duniyAnA manuSya sukhane mATe rAtrI divasa badhI dhamALa karyA kare che paNa temane je rasukha maLe che te kSaNika hovAthI temane zAnti maLatI nathI ane saMsAramAM sukha meLavavA pratihANa vizeSa vizeSa prayatna karyA kare che. temanA zarIra ghasAi jAya che. zarIra mATI bheguM maLI jaine mATI thaI jAya che to paNuM duniyAnA manuSya kharA nitya paramAnandanA bhegI banI zakatA nathI. paNa je duniyAnA manabhya zrImade kathelI evI layasamAdha tarapha pravRtti kare to zrImadanA A mAnI peThe mekSano paramAnanda atra bhegavI zake. zrImad zrI hemacandra sUri A pramANe pitAne thatA mekSanA paramAnandano ubhare bahAra kADhIne have sadAkAla layAvasthAmAM thatA sukhane upadeza ApatA chatA nIce pramANe pitAnA mana mitrane zikhAmaNa Ape che. madhu na madhuraMnaitAH sItAstvipastuhinAteramRtamamRtaMnAmaivAsyAH phaletumadhAsudhA tadalamamunAmINa prasIdasomanaH phalamavikalaMtvadhyatat prsaadmupeyussH|| 52 / / A layAvasthA dvArA thatA paramAnandane AgaLa madhu te madhura nathI. candramAnI kAMti te zItaLa kAMti nathI. amRta te nAma mAtra amRta che ane sudhAte phogaTa che. mATe che ! manamitra ! A duniyAnA pravAsathI rasaryuM. mArA upara prasanna thA kAraNa ke layAvasthA dArAnirdoSa sahaja sukha rUpa pha kevuM che tArA prasanna thavA thakIja maLI zake tema che. manamAMthI aneka prakAranA de nIkaLI javA ane Adimukha mananuM thavuM eja mananI prasannatA che. AtmAnA guNomAM na lIna thayA nA AnA paramAnanda pragaTa thato nathI tethI zrImade manane prasanna thavA mATe upara prANe sAdhana karyuM che. zrI hemacandra mahArAja
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmajJAnanI AvazyakatA. 301 kaLe che ke zrI sarUnI mana-vANI ane kAyAdhArA temanI chAyA jevA banI upAsanA karyA vinA paramAnandanI prApti thatI nathI. jene kSAmAM paMca mahAvrata dhArI sAdhuoja gura tarIke manAya che. tethI atra sAdhuonuM grahaNa karavuM, ekavIza hajAra varSa paryata sAdhu 25 gurUonI astitA rahevAnI che. sAdhuo saMsArathI mukata thaI mikSa mArga ArAdhI zake che mATe jenazAsanamAM gurU padanA te adhikArI gaNelA che. paramAnandapradagurUmahArAjanI upAsanA karyA vinA paramAnanda prApta thato nathI. nathurAo gurUgama vinA paramAnanda zodhavA jatA bhaTakAIne pAchA paDe che ane teonI braNa sthiti thAya che mATeja hemacandra prabhue gurUnI upAsanA vaDe paramAnDa maLe che e zAstrIyAnubhava darzAvyo che. satyetasminnaratiratidaM gRhAtevastudUrA dapyAsannepyasatitupana syApyatenaivakizcitpuMsAmityapyavagatavatA munmanImAvahatA vicchAbAdaMnabhavatikathaM sadgurUpAsanAyAm // 53 // sadagurUnI upAsanA karavAthI aratane ApavAvALI vyAdhrAdi varastuo ane ratine A pavAvALI vastuo manuSya vaDe dUrathI paNa grahaNa yA svAdhIna karI zakAya che teja manuSyo sadaguranI upAsanAnA abhAve najIka rahelI vastuo grahaNa yA svAdhIna karI zakatA nathI. AvuM jANyA chatAM unmanIbhAvanA hetu bhUta sarUnI upAsanAnA saMbaMdhamAM manuSyanI gADha IrachA kema thatI nathI ? AcArya zrI manuSyone manobhAva prApta karavA mATe khAsa sarUnI upAsanAnI bhalAmaNa kare che ane je jAya chatAM sadgurUnI upAsanA karavA ichA dhAraNa karatA nathI tema ajJAnamohanA dAsa banelA che ema avadhavuM. zrI hemacaMdra potAnA gurU nI sArI rIte upAsanA karI hatI. zrImadda yazovijaya upAdhyAya paNa sarva vastunI prApti mATe gurU upAsanAne mukhya batAve che. dharmadAsagaNuM paNa upadezamAlAmAM sarUnI upAsanA saMbaMdhI sAruM varNana kare che, egazAstranA ane AcArya zrI sadagurUnI upAsanAnI bhalAmaNa karIne kharI sevA bajAve che. gurUvanA sammAna thatuM nathI. unmanIbhAvanI prApti mATe saddagurUnI upAsanA ja yogya che. saddagurUnI upAsanAthI zAstranuM jJAna thAya che. aneka prakAranA anubhava maLe che. gurUkuLa vAsathI paraMparA cAlatA AvelA aneka bAbatanA anubhavanI prApti thAya che. pUrve sUri-maMtra vardhamAna vidyA vagere gurUnI kRpAthI ziSyo meLavatA hatA tyAre teo pratApazAlI thatA hatA-zrI hemacaMdra temanA gurUnI kRpAthI mahA samartha thayA hatA. gurUnI kRpA ane AzIrvAdathI apAta vastunI prApti thAya che temAM jarA mAtra zaMkA nathI-gurUnI kRpAthI trIyazovijaya upAdhyAya 5NuM prabhAvaka thayA che. gurUnI kRpAthI aneka ziSyoe uccapada meLavyuM che. gurUnI sevA bhAMkA viyAgnathI je kaMi prApta thAya che te sadAkAla rahe che. unmanobhAvanI prApta to kada gurUnI kRpA ane AzIvaoNda vinA thatI nathI. gurUe nAbhinA uchALAthI Apela AzithI unmajIbhAvanA prakAzane prApta karavA mATe ziSya bhAgyazAlI thAya che. unamanIbhAvavA lava samAdha te ekaja che e kaMi pustake vAMcavA mAtrathI prApta thaI zake nahi, nAgArjuna jevAne paNa gurU gamavinA AkAzamAM
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 buddhiprabhA. uDavAnI zakti maLI nahi. jayAre gurUnI kRpA meLavI tyAre AkAza gamananI siddhi meLavI. game te jJAnI hoya te paNa teNe unmanIbhAvanI prApta mATe nAnA bALakanI peThe gurUnI upAsanAmAM tavara thaI javuM adhyAta jJAnamAM uDA utarelA zrImad hemacandra prabhunI hitA zikSA vismaravA yogya nathI. adhyAtmajJAna ane yoga jJAna mATe temane jeTalA upakAra mAnI e teTalo jUna che-adhyAtmajJAnanuM sAdhya bindu sahajAnandAnubhava che tene mArga kharekhara zrI hemacandra prabhue darzAvyo che. A bAbata para zrI yazovijaya upAdhyAya paNa adhyAtmasAra anya racIne sAro prakAza pADe che-upAdhyAyajI adhyAtma zAstranA Anada bagIcAo potAnI pAchaLa jIvatA mUkI gayA che tethI teo paNuM zabda dehe jIvatA che. adhyAtmasAramAM manane vazya karavA mATe temaNe vairAgya jJAna vagere upAyo batAvyA che. adhyAtmajJAnanI mahattA saMbaMdhI nIce pramANe teo lakhe che. pazyamantargatAnbhAvAn pUrNabhAvamupAgataH aJjAnodhyAtmasAmrAjyamavaziSTaMnapazyati // 55 // antargata bhAvane dekhate ane pUrNa bhAva pAmelo adhyAtma vaibhavane bhagavate jJAnI anyane avalokanathI-zuddha nizcaya nayathI AmAM potAnA jJAnAdika guNano bhoktA che ane azuddha nizcayanayathI karmakata sukha duHkhane bhaktA che. nidrAvasthAmAM jema ahaMkAra rahita sukhano bhAsa thayo jaNAya che tema zuddha viveka dazAmAM te sAkSAta sukhane bhegA thAya che. bAhya vastuonA saMbaMdha vinA pitAnI meLe pitAnAmAMthI udbhavelA sukhane pitAne AmA anubhave che. zuddha nayathI AbhA pitAnA suddhabhAvano kartA bane che. AtmA pitAnA svarUpamAM rame ane kaSAyone rAdha kare teja AdhyAtmika draSTithI satya tapa gaNAya ema upadhAya nIce pramANe kathe che. yatrarodhAkapAyANAM brahmadhyAnajinasyaca jJAtavyatattapaHzuddha mavaziSTaMtulannam / / 156 // jyAM kaSAyano rodha thAya ane paramAtmAnuM dhyAna thAya te ja zuddha tapa avadhavuM bAkI to bAMdhaNa gaNAya A pramANe kathIne zuddha tapa karavA mATe upAdhyAya jIvone mArga darzAve che adhyAtma jJAnathI tapa je karAya che tenAthI Atmazuddhi nIce pramANe darzAve che. ajJAnItapasAjanma-koTibhikarmayannayet antaMjJAnatapoyukta statkSaNenaiva saMharet // 161 // jJAnayogastapaHvaddha mityAhumunipuGganAH tasmAnikAcinasyApi karmaNoyujyattekSayaH / / 162 / / ajJAnI janma koTio paDe tathA je karma kSaya kare te karmane jJAna tapa yukta nAnI eka kSaNamAM dUra kare che. mATe jJAna che. te zuM che kAraNa ke jJAnayoga tapathI nikAcita karmano kSaya thAya che. rASpAma jJAnarvaka tapa karavAnI mahatA je darzAvI che te manana karavA yogya che temaja te adhyAtmajJAna vinA ajJAnIonAM karme cittanI zuddhi karavA samartha thatAM nathI te nIce pramANe darzAve che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmAjJAnanI AvazyakatA. ajJAninAtuyatkarma natatazcittazAdhanam yogAdera tathAbhAvAda mlecchAdikRtakarmavat / / 28 // ajJAtIonAM je karma che tethI cittanI zuddhi thatI nathI kAraNa ke plecchAdioe karelA karmanI peThe zAna yAgAdine sadbhAva temAM heto nathI te mATe ema avadhavuM. jJAnagativairAgyavaDe adhyAtma jJAnanI sthiratA thAya che ane tethI adhyAtmajJAnI kriyAnukAnAvaDe karmane nAza kare che, duHkha gati ane maha garbhita vairAgyathI ananta gaNe uttama evo zAna gati vairAgya prApta karavo joIe. jJAna galata vairAgyathI apAtmajJAna karAvI zakAya jJAna garbhita vairAgIne kadAgraha hotA nathI. kadAcahanAthI jJAna garbhita verAgyanI mAluma paDe che te saMbaMdhI yazovijaya upAdhyAya nIce pramANe lakhe che. che vaghAramAra !! utsargecApavAdepi vyavahArethanizcaye jJAnekarmANivAyace btdaajnyaangrbhtaa-1|| 35 // svAganyAgamAryAnAM zatasyevaparAIke tAvatApyabudhatvaMce natadAjhAnagarbhatA- // 36 // nayeSusArthasatyeSu mogheSuparacAlane mAdhyasthyaMyadinAyAtaM ntdaajnyaangrbhtaa-||37|| AjJayAgamikArthAnAM yauktikAnAMcayuktitaH nasthAnethonA matarAjJAnarmatA- 28 | gItArthasyaivavairAgyaM jJAnagarbhatataHsthita upacArAdagItasyA pybhiisstttsynisstthyaa-|| 39 // utsarga mArgamAM, apavAda mArgamAM, vyavahAra mArgamAM, nizcaya mArgamAM, jJAna bhayamAM, ane kriyAnayamAM, jo kadAgraha che te samajavuM ke tene jJAna gati vairAgya nathI svAgamamAM anyAgamanA arthonuM jANavuM jema parAdhanI saMkhyAmAM anya saMkhyAnuM samAI javApaNuM thAya che tata avadhavuM. vAgamanuM teTaluM jJAna pAmIne paNuM abudhapaNuM rahyuM te samajavuM ke jJAna garbhita vairAgya prApta thayA nathI. pitApitAnA svArthamAM sarva no samaya che sAthe satya evA nayomAM para niyonI apekSAe te niSkalapaNuM che evuM jANavA chatAM paNa je mApa na AvyuM te samajavuM ke jJAna gativairAgyapaNuM prApta thayuM nathI. Agamika arthonuM A vaDe ane yuti vaDe siddha thAya tenuM yuktithI sthAnamAM joDavApaNuM na AvyuM te samajavuM ke jJAna garbhita vairAgya prApta thayuM nathI. gItArthaneja jJAnagati vairAgya hoya che. paNa ajJAnIne jJAna gati vairAgya hoto nathI te paNa agItArthane gItArthanI nizrAe jJAna garbhita vairAgya kahevAya che. gItArthane jJAna garbhita vairAgya prApta thAya che ane tenAmAM ane dhyAtma jJAna kare che. adhyAtmanA baLathI samyakatvavate saMsAranA sarva bAhya bhAvathI nArA rahe che te mATe eka kahevata cAlI che ke
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20Y buddhiprabhA samaphitavantAjIvaDA-karekuTuMbapratipAla paNaantarathInyArArahe jemadhAvakhelAvevAla // 1 // samyakatvavaMta cha gRhasthAvAsamAM rahIne kuTuMbanI pratipAlana kare che paNa attara nyArA rahe che. jema dhAvamAtA anyanA bALakone ramADe che paNa teone pitAnA mAnata nathI tema samakavavaMta gRhara paNa antarathI nyArA rahIne sAMsArika kAryo kare che. antarathe nyArA rahIne sAMsArika kAryo karavAM e adhyAtmajJAnanI prApti vinA banI thake tema nathI. adhyA tmajJAnanI prApti vinA antarathI tyAga AvI zake nahi. ane attarathI tyAga dazA prApta thayA vinA bAghanI tyAga dazA paNa sArthaka thaI zake nahi, adhyAtmasAramAM nIcenA bhale mAM je dazA varNavI che te adhyAtmajJAna vinA na banI zake te atre jaNAve che. sevate'sevamAno'pi sevamAnonasekte ko'pipArajanonasyA ghacchanparajanAnapi // 25 // ataevamahApuNyaM vipAkopahitazriyA garbhAdArabhyavairAgyaM nottamAnAMvihanyate // 26 // yoginAnavabAdhAya jJAninolokavartinaH // 27 // kAIka viSayone bahAthI nahi sevate chatAM paNa atarathI seve che. ane koIka adhyAbhapariNati vALo chava bAhyathI bhege sevate chate paNa antarathI seva nathI. parajanone Apate chate kaI pArake thaI zakatuM nathI tema gRhasthAvAsamAM rahelA tIrthakarAdi cho bhegAvalI kamenA udayathI zarIrane AhArAdi para vastunuM dAna Ape che tethI te parajA vastunA dAsa banI zakatA nathI-tIrthaMkara gRhasthAvAsamAM garbhathI AraMbhIne tIrthakara padavI Adine bhegave che te paNa teo attarathI vAra rahI zake che. kAkanA vastranI pUtalIonI peThe lokamAM rahenAra jJAnIyogInI pravRttio hoya che te yogIne baMdhana mATe hetI nathI. gI prArabdha karmonI pratiyomAM AsAbhAva dhAraNa karatA nathI. te potAnAmAM huM karUM chuM. huM bhogavuM chuM e ahaMbhAva dhAraNa karatA nathI tethI te bAhya jagatanI sAthe mama tvanA pariNAma rUpa banadhanathI baMdhAto nathI ane mamatvanI kalpanA vinA te pitAnA AtmAne baMdhanamAM nAkhI zakato nathI. pitAno AtmA kevI dazAmAM varte che tenuM adhyA tmajJAnIne spaSTa bhAna thAya che tethI te pitAnI uccadazAno mArga pitAnA hAthe khullo kare che ane temAM pote pravRtti karate rahe che. gRharAvAsamAM rahelA ane cakravati padavI bhogavatA evA tIrthakaronI vairAgya dazA dekhatAM teo bAhya karatAM antarathI ghaNuM nyArA dekhAkhAya che. evI temanI dazAnuM mULa kAraNa kharekhara adhyAtmajJAna che. jIvane ziva banAvI dave e adhyAtmajJAnanI zakti che. adhyAtma jJAnathI manuSya potAnA AtmAne divyAkAramAM badalI nAkhe che.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ vilakSaNa pai. 305 vilakSaNa dhairya. mAsIka marajana uparathI avataraNa. (lekhaka. maNIlAla mohanalAla. pAdarAkara.) puNyaka zivAjI mahArAje, mahArASTramAM vAvelAM rAjaya bijane hajI ahaNuja aMkura phuTatA hatA; aThavADIo uparaja "cAkaNu" ne prasiddha kille zivAjIe sara karyo che, ne tene cAsa baMde basta karavA sArU mahArAja pite tyAM rahyA hatA ane have potAne mana gamata baMdobasta thaI gaye hevAthI, prasanna hRdaye vAma kukSi karavA-jarA vizrAMti levA teo eka suMdara divAnakhAnAmAM gayA. te divAnakhAnuM kaMI AjanA jevA takalidI pharanIcara-kiMvA phaTa daIne purI jAya tevA bilorakhAnAthI zaNagArAyeluM nahatuM paNa uMcA paga khUci jAya tevA meTA-gAlicA, uMcI makhamalanI gAdivALo -pracaMDa suvarNa palaMga, majabuta-kArIgIrIvALAM siMhAsane, suvarNavALI khacita pAdapiThIkAo, divAla para mahA purUnAM citrapaTo, bAjumAM bheravelI, jhakArA mAratI-syAmaraMgI-pracaMDa talavAra, divA karavAnI meTI pItaLanI divAo, pAnasopArInuM tabaka, Adi vividha suzobhita-paNa majabuta vastuothI te susajaja hatuM. rAjya sthApananuM mahatvanuM kArya AraMbhyA pachI te mahA purUSane sukhe nidrA AvatI na hatI. "cAkaNu" sara karyA pachI samAdhAnathI zivAjI suI gayA-ne turtaja ghasaghasATa. uMghI gayo. TUMka samaya the nahiMteTalAmAM te zivAjI jhabakIne jAgI uThayA paraMtu temaNe jAgI uThatAMnI sAthe ja zuM joyuM ? pitAnI chAtI upara eka alpa vaya-paNa pracaMDa bAMdhAne tarUNa hAthamAM cakacakata-tikSaNa chare laI-potAnuM khUna karavAnA IrAde caDhI beThe hatA. tenI kaddha sudA-temaja teNe zivAjIne je rIte thatI para dAkhyo hato te parathI te zivAjIne choDe--agara zivAjI tenI pAsethI chaTakI jAya evo bilakula mArga hatAja nahiM. zivAjIe samaja bheravelI-pitAnI vahAlI "bhavAnI" talavAra sAme joyuM paNa nA nA Aja zivAjI te laI zakyA nahi. te yuvaka turtaja temanI IcchA pAmI gayela te temane mAravA-temanuM khUna karavA-zivAjInA vAvelA rAjyanA kumaLA choDane kacarI nAMkhavA-teNe potAno cho havAmAM uchALyo-thaI rahyuM-AvI rahyuM. zivAjI zuM kare ? pAMjarAmAM purAyelA siMhanA jevI ja temanI Aja sthiti hatI. temanA chuTavAnA badhA prayatno niSphaLa gayA-bhAratoddhAra karavA mathanAravyaktinuM astitva have vadhu vAra hayAtImAM nahI rahe-paNuM teTalAmAM te- I pracaMDa AkAre-te uMco karelo hAtha majabuta pakaDe ne eka acakA sameta tene charA suddhAMta uMcakI dura pheMkI dIdhA. mahArAja have chUTA hatA ne te tarUNapara charA sAthe koI caDI be hatuM. zivAjIe potAnA prANadAtA-mitrane oLakhe. tenI sevAdhI zivAjIne tenA parano prema hajAro ghaNo vadhI gayo. temanuM gaLuM bezI gayuM ne mRdusvare belyA. " tAnAjI?" mahArAjanI madhura hAka sAMbhaLatA ja, tAnAjI uThone te yuvakane mahArAjanI samakSa
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM buddhiprabha dabhA karyAM, te yuvaka-che; ? te yuvaka zAne? te sALa varSanA kumAranuM Avu vilakSaNa ya jaiIne zivAjIne pArAvAra Azcarya thayuM pazu te temaNe peAtAnI mUkha mudrApara batAvyuM nahIM. zivAjIe eka vAra peAtAnI tikSaNa-bhedI dRSTie bhaiyuM. tarUNlR bilakula be pIkara naciMta mudrAe--hAlyA ke cAlyA zivAya-bhaya ke ciMtAnuM kaI paNa cinha batAvyA zivAya aDaga ubhA hatA. eka paNa sarakAre nAMkhyA zivAya khUlluM chAtIe ubhelA te tajI tarao joIne zivAjI maMbhira svare melyA--" hekarA ! tArA aparAdha kaiTale badhA bhayaMkara che, tenI tane kalpanA che ? mahArA vananI tA mane bilakuLa kALajI nathI pazu madrArA svadeza%0tanI AthI zuM dazA yAta. AvA prANu saMkaTathI ApaNA vaThThAlA mahArASTrane uddhAra karavAnI mArI icchA mahArA manamAMja janmI~manamAMja marI jAta. bALaka maiM taThArU zuM bagADyuM che ? Ane mATe sakhtamAM sakhta zikSA tane kema na karavI ie ? " A sAMbhaLI te kumAra teTalIja bhiratAthI melye!---" mahArAja ! mane mahArA apa rAdhanI pUrNa kalpanA che ne te badala Apa mane game tevI kaDaka zIkSA karamAvA te mane zirasAvadya che. Apa cAhe te mane tApane mATe uDADI muA mane bilakula Dara nathI. >> zivAjIne A bALakanA AvA apUrva manedhairyathI adhika Azcarya lAgyuM ne te thADAka kAmaLa ravare melyA.--" chekarA ! tArI A nirdoSa bAla mudrA parathI-tadvArA sAthe AvuM duSTa kAma kema banyu teja mane ajAyaba lAge che. zu' mahArASTramAM hiMdu rAjya thAya te tane gamatuM nathI ? zu meM kai tArUM khAnagI nukazAna karyuM che ? zuM hiMduAmAM pazu hajI mahArA A pavitra kAryathI kAi nAkhuza che ? mane te lAge che ke tuM A kAryamAM kAine prerAyalAja pravRta thayA haze. satya meTala ! huM tadghAre gunA mApha karIza. hajI tuM bAlaka che!" mahArAja ! khelavA mATe kSamA karaze :zcita mRtyunA DarathI huM... kAinu rahaya khullu karIza ema Apane lAgyu ? zu Ape mane evA nica dhAryo? mRtyunA DarathI kAinuM guhya prakAza kare tevA niya huM nathIja ? ' tr hakIkata sAMbhaLavAnI zipane tenI sarva tadghArA gunAhu mA 'Ava che. ' A bALakane AvA draDha sakalpa nei icchA thai, te khAyo-baLa ! satya binA te ALaka AlyA mahArAja mahArA jIvanathI saryuM ! mahArA vana zivAya A kAmAM pravRta thayelAM sarva manuSyane kSamA karI te Apane sarva vArtA nivedana karIza. Apa mane oe te kaDaka zikSA kve 22 .. .. ThIka che, jA khIjA sarvenA aparAdha mArka che. tuM tahArI dukIkata savistAra kahe, asatya AAlIza nahI. yAda rAkhaje ke tuM zivAjI pAse ubhA che. je satyanta samitra ne jAne valeNa duzmana che. mela have ' ja cAra sAMbhaLe tyAre maddArAja ! dhRta karavAnuM pApa hai mahArA pApI peTane khAtara svikAryuM" hatuM. mahArA pitA mane bAla mukIneja--Apane khAtara laDhatAM yudramAM mAryo gaye che. tene e varasa thai gayAM che, gharamAM mAne huM baeNja chIe. amA meu mAsa thayAM haMmezAM ardho upavAsI rahIe chIe, mAne bhukhI sutI joi huM khaLI aujju Apane garIbInI khmera kayAMthI duzya? madrArA peTanI mane muddala kAjI nathI paNu ga MgAsvarUpa pUjaya mAtuzrInuM du:kha mane bahuja lAge che. Apane mA haze te Apane mA zu cija che tenI kalpanA haze. subhAnAva
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vilANa dhaM. 307 pATIla-"zivAjInuM khUna karanArane so rUpIA " ApavA taiyAra thayo hovAthI-me te mAthe lidhuM, mahArAja tamArAja khAtara samarAMgaNamAM pitAnuM lohI reDanAranAM anna vinA TaLavaLatAM bALakonI saMbhALa rAkhavI e zuM ApanI pharaja nathI ? basa mahArAja ! mahArI karmakA pUrNa thai. mahAro prayatana vRthA gaye. have Apa pharamAvo te zikSA sahana karavA sevaka kaTibaddha che. AjJA karo mahArAja !" A sAMbhaLI zivAjInuM dayALu aMta:karaNa davAthI dravibhuta thaI gayuM. A bALaka mATe tene aparimita kautuka lAgyuM. ATalI zizu vayamAM AvuM " vilakSaNa haiyuM ?! " te paNa tenA dhanI pUrNa parIkSA karavAnA IrAde zivAjI krodha batAvIne be-"tAnA ! A chokarAne amane amaNa tapanA maDhe caDhAvIdyA jAva vilaMba na kare. bALakanAM netra mAtra pANIthI bhijAyAM ne be -" mahArAja ! mane be ghaDinI rajA Ape. teTalA vakhatamAM mAne melIne AvuM chuM. ekAeka tenI pAsethI sadAne mATe jato rahevAthI mAne atizaya dukha thaze. mane maLavA rA Apa mahArAja, " vAH vAH tane eka vAra ahiMthI javA dIdho, eTale punaH tuM ahi AvavAnI tasvIja zAnI le ? kALanAM pracaMDa jaDabAMmAM jANI bujhane kudako ke mAre vArUM ? ahI. thI gayeke turtaja tuM ekAdi surakSita jagyAnI zodhamAM paDavAno kema baccA " mahArAja mahArA bolavA para vizvAsa rAkhe. be ghaDimAM pAcho na AvuM te huM asala marAThA bacce nahiM. Apane mAtR premanI kalpanA haze te-chevaTanI pazcime mAne maLavA javAnI paravAnagI Apazoja, hajI satyane lopa thayo nathI. " " A uparathI zivAjIe tene javAnI AjJA ApI. A joi kumAranuM mana prala thaI gayuM ne bo--" mahArAja ApanA AvA udAra vartanathI avazya Apa moTA mananA lAgo che Apane eka vakhata kaDakaDIne bheTuM evI icchA thAya che. " ema belI. ne jarA AgaLa dhase, che, aNa nahiM ! tuM pAcho AvI tapane meM jatI vakhate joie te mane bheTaje. maraNonmukha thayelA purUSane sparza mane anI tulya lAge che. " kSaNavAramAM te kumAre tyAMthI adazya thaI gayo, tenA javA bAda DIvAra tyAM zAMti chavAI gaI. mahArAja bolyA. " tAnAjI dvArA-mahArA para keTalA badhA upakAra ! dareka saMkaTanA samaye tuM mane choDAvavAne taiyAraja tArA jevA prANane badale prANa denAra mitrabaMdhunA bAhubaLa pagane moM hiMdu rAjAne pA nAMkhe che. mane te zaMkA rahe che ke-mahArI ciMtAmAMne ciMtAmAM tuM rAtre nidrA paNa lete haIza ke nahI. mitra tAnAjI! Ava mane bheTa ! tArA upakArane badale A janmamAM te huM vALI zakavAno ja nathI." - praphulla vadane tAnAjI bolyo -" mahArAja AvuM zuM bolavuM ? amArA jevA thaka. zrita lekanuM Apa keTaluM badhuM gArava kare che ? amane lajajA Ave che mahArAja ! ApanA jIvananI kALajI rAkhavI e pratyeka mahArASTriyanuM A kartavya gaNAya paNa A pATala AvuM dukRtya karavA kema taiyAra thayo haze te huM samajI zakato nathI. A uparathI hajI mane hArASTranuM durdeva pUrNa thayuM lAgatuM nathI. "
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 buddhiprabhA. zivAjI belpA--" tAnAjI A dezadvAranA kArce mahAre IchA viruddha-ghaNIka vyaktione asaMtuSTa karavAno prasaMga Ave che. A killo sara karatI vakhata-mRtyu pAmanArAomAM pATIlane ekano eka chokaro paNa hato. pATalo chekara bhavAnI ApaNane malI javAthI, musalamAno tenA para roSe bharAyA ne tenI jAgIra japta karIne tene satAvavA mAMDe. AvA saMkaTothI kaMTALI tene mahAro kreza Ave e svAbhAvika che paNa huM tene deSa kADhatA nathI. huM tene kayAranIe kSamA karI che. " "ahAhA! kevuM moTuM mana ? kevI dayALu vRtti! dhanya che ! ema babaDa tAnA bolyo-mahArAja ApanuM audAya ne mananuM moTApaNuM alokika che. Apa deva che-manuSya nathI paNa mane A zizu vayanA bALaka mATe ghaNuM kharAba lAge che. A zuravIra kumAra ApaNI bAjue rahI laDhato hoya to kevuM sAruM ! moTI uMmare te te marAThA rAjyane mATe sthaMbha thaI paDe." ane temaja thaze" zivAjI bolyA "zuM AvA alaukika vIra bAlakane huM topane meDhe caDhAvIza ema tane lAge che! mArI tenA saMbaMdhanI kalpanA che te je satya karaze to te potAnA vacananI satyatAnI khAtara satvaraja ane AvI pahoMcaze ja. tAnAjI te bAlaka avazya ApaNI pAse raheze ane marAThAnuM nAma gajavaze e niHzaMsaya che. zivAjI mahArAjanA dhirAdAtta guNonI purI oLakha Ajeja tAnAjIne thaI. "mahA rAja Apate pratyakSa deva che" ema bolI teNe mahArAjanA caraNa kamalamAM potAnuM zira jhukAvyuM. zivAjIe ghaNI mamatAthI tene uThADI, chAtI sarase cAMkho eTalAmAM to te bAla. kumAra zivAjI sAme AvI ubho. te bAlakanuM dhadha darzaka-prazAMta-mukhakamala joIne zivAjI prema bhaya mukhaDe bolyA-- bALa ! tuM ATalo jaladI Avyo? tahArI mAtuzrI pAse tuM vadhuvAra thobhyo nahiM ? cheluM milana ATaluM utAvaLe ApavAnI eTalI badhI zI utAvaLa hatI ? eka maravA jatA dikarAnI mA sAthenI chellI mulAkAta ATalI TUMkIja? jarA vadhu vilaMba thayo hota to kaMI harakata na hatI." "mahArAja! huM kadAca mahArA bolavA pramANe vakhata sara na AvuM te Apa mavAre mATe zuM dhAro ? zuM tame mane vacanI vizvAsaghAta nahI kata ? marAThA baco kadI paNa vacana bhaMga karate nathI mahArAja ? huM mAne maLavA gayo hata-ne mAne badhA vartamAna kahI saMbhaLAvavA draDha nizcaya karyo hato paNa mAne jotAMja-mAnuM garIba-paNa ujavaLa mukha kamaLa jotAMja mArA vicAra manamAM ja rahyA. mAe mane jotAM ja keTalI badhI mama tAthI mane bolAvyA. mahAruM mastaka sudayuM. mAne badhA vartamAna jaNAvatAM tene keTaluM badhu duHkha thaze ? ema dhArI meM tene kahyuM nahIM ne cAlyA Avyo. banelI sI bI nA te Apa Apaja jANaze paNa mahArAja ! mahArUM eka mAgANuM che ke-mArI mAne jaNAvaze ke-vA dikaro eka vIra mardInI mAphaka maravA taiyAra thayo hate." kumAranA A vIrema ucita bhASaNe mahArAjane AzcaryamAM garakAva karI nAMkhyA. tenA taraphatI mAyA mamatA pritIthI temanuM hadaya taraLa thaI gayuM. AvA savAdI vIra dhira nirdoSa bAlaka5ra kene prema na upaje vArUM ? have mahArAjathI rahevAyuM nahIM-te
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarA diyanA rAsa uparathI. 308 balI uThayA- bAla vIra ! tahArA jevA vIranarene huM evI zikSA kema karI zakuM? Ava ! Ava ! ekavAra mane kaDakaDIne bheTa ! meM tane kayAranIe kSamA ApI che !" kumAre gad kaMThe-aDhu pUrNa neve-pitAnuM juThThAMvALuM mastaka zivAjInA caraNa kamalamAM mukI dIdhuM. temanA caraNe najIkanI raja teNe mAthe caDhAvI. mahArAje tene atizaya premathI uThADe ne chAtI sarasA cAMpo. have beunAM netra AnaMdAzruthI ubharAI javA lAgyAM. kumArathI bolI zakAya nahI chatAM bharAI gayelI chAtIe te bolyo-"mahArAja kRpALu pitA ! Aje Ape mane ne mArI mAtuzrIne jIvatadAna ApyuM che. e prabhu ! Apane upakAra huM kevI rIte vALI zakIza ? apakAra para upakAra karanArA e deva ! mahAsa cAmaDAnA joDA Apane paherAvato paNa huM rUNa mukta thanAraja nathI." mahArAje kahyuM - bALa ! tuM je tArI mAtA para prema rAkhe che, teja sahAre svadezapara tahArA kartavya tarapha rAkhate jAya te kevuM sAruM ? tuM A dezadvAranAM pavitra kA mAM mane madada karI zake ? tahArA bAhubaLa hai AdIno upayoga paramArthamAM-paropakAramAM dezonnatimAM-zubha kAryomAM vAparato jA." mahArAja ! mArA jIvamAM jIva che tyAM sudhI huM ApanA caraNane prANAte paNuM choDIza nahIM. AthI huM zivAjI mahArAjanA mahAra svadeza mATe tana mana dhana saha. mulya vecAya chuM." ane have te rUpIA mATe zivAjInuM khuna karavA taiyAra thayelo ApaNe bAlavIra; mahArAja sAtheja sadita rahevA lAgyo ne parAkramathI caDhato moTo saradAra thai gayo, ne ApaNu mahArASTranA vRdhdha- saradAra mAlajI rAvanA dhenAM, dezAbhimAnanAM ne svAmi. bhaktinAM gANuM ghaNuM AnaMda ne pUjya bhaktithI gAya che. samarAdityanA rAsa uparathI. ( lekhaka-muni mANeka. kalakattA. ) ( anusaMdhAna gatAMka pAne 275 thI ) bahubhAthI koI ghere bolAve, karIvinati zISa caNe namAve; bhalA svAdanAM bhojane tyAMja hoya, haze aMtarAya nahi joga joya! jamaNa e zabdane sArI rIte nAnA bALakathI te moTAM sudhI sarve jANe che kAraNa ke jIbhane anukuLa evAM svAdiSTa bhojano temAM khAvAmAM Ave che. lagnanA prasaMge ke khuzAlInA prasaMge moTA zaheramAM ke nAnA gAmaDAmAM nAtanA varA thAya che tema dhArmika prasaMge paNa pitAnA padhamI baMdhuone bolAvI jamADavAno rIvAja darekamAM che temAM paNa jyAre jamAIne sAsare AmaMtraNa ApI lAve tyAre ke paradezathI kaI pitAne ghera Ave tyAre gharanA mana pramANe zakti uparAMta paNa kharca karIne vividha jAtanAM bhejana taiyAra karI jamADavAmAM Ave che tyAre jamanArane apUrva
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 zAhaprabhA, AlhAda utpanna thAya che. A sAMsArika sthitimAM rahelA praha mATe kahyuM paNa mikSa prApta karavA mATe ke svarganuM apUrva sukha meLavavA mATe jemaNe saMsAra tyaja che. IkiyAnA svAda tajyA che, teone paNa jyAre praha pitAnA AtmAnA uddhArArthe AmaMtraNa kare che tyAre vividha jAtanA bhejane taiyAra karI bahu mAnapUrvaka bolAvI temane joItI vastu arpaNa kare che. sAmAnyanuM teDuM paNa koI prahasthane Ave te pitAne moTuM mAna maLeluM samaje che te zrImaMta ke koI rAjA lAve to prahasthane jamaNa jamavA karatAM paNa vizeSa AhAda thAya che temAM zuM navAi? paNa je kharA mahatamAo che temane te kAInA AmaMtraNathI ke AmaMtraNa vinA AnaMda ke zAka thato nathI tema dUdhapAka maLe ke sUke roTa. le maLe te paNa temane AnaMda ke zoka thAto nathIteonI vRtite hamezAM tAzrI karI deha ane AtmAne je saMbaMdha anAdi kALano baMdhAyelo che ane jene lIdhe anaMtI vAra janma marNanAM ane vyAdhinAM duHkha sahevAM paDayAM che te saMbaMdha toDavA mATeja teo prayatna kare che paNa pUrve AvuM bAMdheluM pUruM thatAM sudhI zarIrane nibhAvavA mATe tathA thatI sudhAnuM ekAMta ArtadhyAna dUra karavA mATe ja nispRhI paNe sukhe sukha alpa A hAra laI teone jIvana gujAravAnuM che ane bhejana AnaMdane badale jJAnAnaMdamAMjarakata rahevAnuM che. AvA mahAtmAone AmaMtraNa karavuM ke temane yogya AhAra Apavo te mahA puNyanuM kAraNa hovAthI zrImaMtAI ke rAjya riddhimAM lIna thaelA paNa zreSTha purUSa pramAda DI temanI sevA karavA tatara thAya che temAM paNa dAna lenAra mahAtapasvI hoya dAna ApanAra udAra dharma rakata rAjA hoya ane rAjAnA gharamAM dareka vastu ApavAnI jogavAI heya ane te pUrNa bhAve AmaMtraNa kareluM hoya tapasvIe tenI namratA pUrvaka vijJaptithI svIkAreluM hoya ane gharamAM atyuttama bhejana dAna ApavAnuM hoya evA saMjoge mahA puNeja koIne prApta thAya che paNa jema zubha kAryamAM aneka vidha Ave che tema AvA mahata puNyanA kAryamAM paNa eka vigha te samaye naDayuM hatuM te eja ke rAjA AmaMtraNa karI AvIne ghere AvI te vAta bhUlI ja game che je kaIne te vAta kahI heta te bIje paNa temAM sahAya karata paNa ahIM te rAja sivAya bIjuM kaI jANatuM ja nahotuM ane karma saMjoge pAMcamA divase jyAre anizamAM tapasvI gurUnI AjJA leI pAraNuM karavA mATe rAjadvAre AvyA tyAre tyAM udAsIne vicitra dekhAva tenA jovAmAM Avyo. na koI te sAdhune teDavA sAmuM AvyuM to koIe tene ubhele paNa je na phAie besavA Asana ApyuM na koIe vAtacIta sarakhI paNa karI tyAre jamADavAnI te AzAja zuM ! A viparIta dekhAva joI cheDI vAra rAha joI te agnizarmA tapasvI pitAnI pratijJA pramANe koIne kaMI paNa kahevA vinA ke koI bIjA ghere pAraNuM karavA javAnI ichA karyA vinA ja gupacupa gAmamAM nIkaLI gayA ane tapavanamAM pA Avyo hato jyAre tenuM moTuM praphulita na joyuM tyAre vicakSaNa tApasa nAyake pAraNuM thavAmAM zuM aMtarAya Avyo tevuM tene pUchatAM rAjamahelamAM thaelI garabaDathI ziSya anumAna karIne gurUne kahyuM ke he gurUvarya! A je rAjAnA mastakamAM atizaya vedanA thavAthI te barADa pADe che ane tenA AkaMdathI aMte ura zokAtura che gIta vAjIMtra baMdha che vaidone bolAvavAnI dhAmadhuma che vAtacIta karavAnI kAIne phurasada nathI ane kadAca rasoI vigere taiyAra hoya to paNa mane AmaMtraNa bahu AgrahathI rAjA karI gayela che tevuM kaI jANe jANa
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 311 dayAnuM dAna ke devakumAra. tuM ja nathI evI rIte mane sAmAnya bhIkSuka mAphaka gaNI dIdhAthI apamAna sarakhuM mane tyAM lAgavAthI mArI pratijJA pramANe koIe na lAvavAthI huM pAraNuM karyA vinA pAcho Avyo chuM che ke rAjanI atyaMta bhakti haze te paNa mAre te have tapazcaryA karavAnuM yogya che. ane te bhalA rAjAne zarIre jaladI ArAma thAo eja mArI prabhu pAse prArthanA che. AvI rIte zubha bhAvanAthI gurUne namaskAra karI te mahA tapasvI jarA paNa kheda karyA vinA ke bIja upara dha lAgyA vinA pAcho tapazcaryA karI AtmabhAvanA ciMtavavA samAdhi lagAvI sthira citte eka sthAne sthira thaI gayuM hatuM ! dayAnuM dAna ke devakumAra. (lekhaka. puMDarIka zamAM sANaMda) ( anusaMdhAna gatAMka pAne ra76 thI) " e te huM kaheta " to te. " " tyAre tuM bahu utAvaLa karatI hatI. have ThekANe AvIne ?" " haze cAle have bahu vAta karI; samaya paNa bahu thayo che. " nalikAe kahyuM. " jevI icchA " mamala nalikAnI icachAne adhIna thaye. vAcaka ! cAla cAla ! utAvaLe deDa. svArtha sadhAya. jANavAnuM jANayuM. have ahi ubhAM rahI hRdayane, ne hadayanA mAnasika pravAhane apavitra nahi banAvavo joIe. ApaNe zuM ? temanAM karyA te bhagavaze ! vAtacIta uparathI jaNAyuM haze ke mayalane nalikA paraspara primayuma che. jayAre mayala sipAigIrImAM hato tyAre navalikA eka bhikhAraNane veze tenI joDe saMbaMdha dharAvatI hatI. te potAnI cAlAkIthI ATale daraje pahoMcI che, ne teno pratApa mayalane paNa lAbhadAyI banyo che. bannene prathamanA jevoja paraspara saMbaMdha che. mayala asthira cittano che, te to tenA belavA parathI ja jaNya che. eTaluM ja nahi paNa malina vAsanAno bhogI che. tenAja pariNAme bannemAM kavacita virodha bhAvanAnuM uddIpana thAya che. navalikA kharekhara eka prapaMcanI putaLI che. bhikhAraNamAMthI dAsI thaI ne dAsImAMthI have rANa thavAnI icchA thAya che. svarUpAne paNa bharamAvanAra teja che. tene vadhAremAM mayalanI madada maLe che. mayala joDe dostI TakAvI rAkhavAnuM paNa eja kAraNa che. tema teNe paNa mayalane rAjA thavAne tALave goLa caTALe che. Ama anyonya banene svArtha che.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 buddhiprabhA. prakaraNa 8 muM. vAyaka hajI ApaNe eka sajjanane lagAra paNa joI ja nathI. e keNa, yAda che? kyAMthI hoya e nathI navelIkA jevI navala, ke nathI svarUpA jevI seMdaryavatI e te prasAdanA eka khUNAmAM nRpezathI tiraskArAyelI bhagavana parAyaNa paDelI pavitra ne zuddha hRdayanA kumAra devakumAranI mAtA caMdra devI che ke ene kayAMthI AvAM sukhAsana, AvA vaibhava. ne AnandanI laharIo hoya? te bhalIne tenI dAsI vallarI bhalI tyAM nathI rAja khaTapaTa ke nathI yukti prayukti chatAM tyAM paNa kaMika jANavA jevuM che. cAlo lakSa daIe. " mAtuzrI ! kumAra AvuM nija kRtya kare ema saMbhave kharuM ?" vadharIe pUchyuM. "vallarI! huM nathI dhAratI ke kumAra AvuM kRtya kare chatAMya kadAca enAthI AmA apakRtya banyuM che te prathama mArI salAha leta. tene pratyeka kAmamAM mArI salAha levAnI Teva che. " caMdra devIe kahyuM. je nA kAryamAM emanA hAtha na hato teo ekAeka Ama ApaNane maLyA vagara cAlyA na jAta." vArIe kahyuM. e te kadAca krodhanA vegamAM banI zake evuM che tethI kumAra kalaMkita che ema anumAna na thAya.' " tyAre mahArAjAe najaro najara joyuM e zuM khoTI vAta." dAsImeM pUchyuM. deva, asatyavAda che ema mArAthI na kahI zakAya paraMtu teozrIne jovAmAM kadAca vyutkrama thayo hoya ema kahI zakAya." caMdradevIe saMdigdhatA batAvI. temanA mitra priyakumAre pitAnA sarasva tyAga karI kumAra pAchaLaja, zarIrApaNa karavuM evuM daDha paNa lIdhuM che ema saMbhaLAya che. " vallIrIe kahyuM. ema banI zake evuM che. priya kumAra e mane kumAra jevo ja priya che. " tyAre mAtuzrI ethI Apane kaMI zokanathI thato kema ? " "ka zA mATe ? kumAra kayAM paNa samaju che. priyatae je karyuM che te satya Akhara ujajavala prakAza deze." rANImAtAe nirapekSatA darzAvI. tyAre kumArazrIe rAjya tyAga karyo emAM AparAjI cho ? " vAha, vallarImA tuM zuM bole che. putranA azubha-amaMgalamAM kaMI mAtA rAjI have! karmanA prayoga vyakti mAtra thAya che e samajaNanuM pariNAma-huM chuM tethIja tuM mane Ama prazna kare che." raNue khulAso karyo. " tyAre kumArane ApanA taraphathI koI paNa jAtane zubhAzIrvAda nahi maLe ?" mAtAnAja zubhAzIrvAdathI putra sukhI rahe che. AthI tAre bIjo kayo zubhAzIrvAda joie chIe." rANIe kahyuM.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasArajI mahArAja saMbaMdhI keTalIka hakIkta. 313. " tyAre zuM kumAra duHkha bhogavyAja karaze ? " jyAM sudhI tenA karmanuM prAbalya haze tyAM sudhI ApaNe tene sukha apAvavA game teTalo prayatna karIzuM te phalIbhUta nahi thavAnAM" rANIe kahyuM. "paNa mAtuzrI ! kahe che ke nAnImA-svarUpA-nA kArastAnathI kumArane A asahya saMkaTa AvI paDayuM che; te have tyAM kayAM kumAre karma karyuM hatuM? valarIe pUchyuM. " karmane pravAha nirantara anAdi che. zubhAzubha karmanA sadaivanA saMdhanathI manudhyapara sukhaduHkha Ave che. kumAranA pUrvanA karmanA prabhAvathI varUpAne kArastAna sUjhayuM haze te kone khabara che. emAM tene zA mATe doSa devo ?" rANIe khulAse karyo. "mAtuzrI mahArAjA AvatA hoya tyAre A sambandhI kaMi khulAso pUchatA hatA kevuM sAruM?" vArIe kahyuM. zA mATe huM saMpUrNa samajuM chuM. kumArane rAjyasana maLe tenA karatAM e dhamasana prApta kare e huM vadhAre vakhANuM chuM ne tethI ja te rAjaya tyAga kare e vadhAre ThIka dhArUM chuM. vallarI! khAtrI pUrvaka samajaje ke mAro putra koI dahADe ketuM aniSTa nahi Icache, tema nahi kare. A samajaNa chatAM mAse cha mAse darzana denAra prANanAthane saMtApavAthI ze phAya?" caMdradevIe kahyuM. mAtuzrI! paNa te divase jayamAlA devI devuM mAthuM kuTatAM hatAM tenI paNa dayA nathI AvatI ? " " vallarI ! kharekhara tuM bahu nAdAna che. zuM dayAne vaja laI cale caDhAvAte haze, ke zuM dayAne Dhela vagaDAvAto haze? zuM kaMi nirdaya haizuM? tenuM kalyANa thAya e ApaNA aMtakaraNanI vAMjhachanA. bAkInuM te tenA pativratA dharmane tene badale maLaze." rANIe kahyuM. "bA! Ama sAva saMsAra tyAga na karAya ?" dAsIe kahyuM. "bApu! saMsAra tyAga nathI paNa satya kathana che." rANI mAtAe kahyuM. jJAnasArajI mahArAja sabaMdhI keTalIka hakIkata. (lekhaka-muni buddhisAgara. ) khAnasAracha zrI jInalAbha sUrInA ziSya hatA. jInalAbha sUrIe Ama prabodha graMtha banAvyo che, temanI pAse nAraNa caMdrajIe jayapuranA rAjAnA pradhAna putra hatA temaNe dikSA aMgikAra karI hatI. pahelAM te vaiznava hatA ane vaiznava saMnyAsI banI gayA hatA. jIna lAbha sUrIe bodha ApI temane jaina sAdhu banAvyA hatA. teo kharatara gachIya thayA. teonAM ghaNuM comAsAM kIsanagaDhamAM thayAM hatAM. kizanagaDhanA upAsarAmAM bhUta rahetuM hatuM ane tethI tyAM koI sAdhu utaratA na hatA. tyAM A pratApI muni gayA. zrAvakoe tyAM utaravAnI nA pADI paraMtu teo tyAM rAtre upAzrayamAM rahyA ane bhutane upadrava samAgyo. jJAna sArachane janma saMvata 1801nI sAlamAM thayo. ane temanuM svargagamana saMvata 1899nI sAlamAM thaya.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 buddhiprabhA. 5 - - - --- -- - - - - teo eka vakhata gocarI jatA hatA ane potAnA hAthe gocarI vaherI lAvatA hatA. temane pArzva yakSa pratyakSa hatuM. temaNe AnaMdaghanajInI bahetarIna cAlIza padane be puryo che ane te prata meTI mAratADamAM tAraNa gAmamAM che ema munizrI kRpAcaMdajI kahetA hatA. tAnasArajInA vakhatamAM vikAneramAM ranasiMha rAja rAjaya karatA hatA. rana siMha rAjAnA deza upara pATale ke je najIkamAM rahetA hatA te dhADa pADatA hatA. te rATa lekene vaza karavA mATe ratanasiMha mahArAjAe zrIjJAnasArajIne vinaMtI karatAM temaNe nava padanI ArAdhanA karavAnuM kahyuM. nava padanA mAMDavA sahita hI kAranuM trIrekhAvALuM maMDaLa karAvyuM ane tene pUjavAnI vidhi batAvI. rAjAe te pramANe nava padanI ArAdhanA karI tethI rATa leka taraphathI zAMti thai. temaNe vikAneranA rAjAne upadeza deIne dazarAnA divase je pADe marato hato te baMdha karAvyo ane rAjAnI pAse zAMti snAtra bhANAvyuM ane temAM rAjA pote abhiSeka karavA AvyA hatA. eka vakhata vikAneranA rAjAne keAIe kahyuM ke pAyacaMda gacchanA hAla je surI che te jagata zeThanA gurU thAya che ane temanI pAse lIlA pAnAne bAjaTha che. rAjAne icchA thaI ke te bAjaTha mAre joIe tethI temaNe pAyacaMda garachanA gurUne bolAvyA ane lIlA pAnAnA bAjaThanI mAgaNI karI, pAyacaMda ga7nA sAdhu e kahyuM ke mArI pAse bAjaTha thI rAjAe e vAta mAnI nahi ane temane najara keda rAkhyA tethI tyAM gAmamAM rahenArA bIjA yatio paNa AvyA ane rAjAne samajAvavA mATe ghaNo prayatna karyo paNa rAjAe temanuM kahyuM mAnyuM nahi. A vAtanI eka yatie zAna sArajIne khabara ApI. te vikAneranA masANamAM rahetA hatA. rAjAnI pAse teo gayA. rAjA jJAna sArajIne AvatAM dekhIne sAme gaye ne page paDayo ane kahyuM ke Apa sAhebanuM rAja darabAramAM kema AvAgamana thayuM che te vakhate jJAna sAracha nIce pramANe chellA ke-- aba kAtyo AkAza, kaho kArI kiNavidha lage; pragaTa bhikSAri pAsa, narapati jAce nAraNAM. AvuM jJAnasArajInuM bolavuM sAMbhaLIne rAjA zaramAI gayA ane tarata pitAnI bhUla pitAne jaNAI ane pAyacaMda garachanA gurUne javAnI rajA ApI ane pitAne apa rAdha khamA zrImad AnaMdadhanajInI grevIsI upara jJAnasArachaeTale puryo che. teo vairAgI tyAgI ane adhyAtma jJAtA hatA. varSo rAjAe temane mAnatA hatA. duSkarma karanAra buddhivAna vat vAto kare; tepa kI te lokanAM UMDA hadayamAM nA Thare. jana zuddha je AcAra rANI menyane dhAraNa kare; to paNa saravajana dha levA tIvra Aturata dhare;
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAkSane dhArI rAjamA mokSano dhArI rAjamArga ( lekhaka, lAlabhAI maganalAla zAha.) zrI jInezvara devane pradyuAma karIne upara jaNAvelA viSaya upara e kheAla yathAvatI lakhIza. mattala kuMbha dalane bhuvi sati surAH citragaDa bhRgarAja vadheDipadakSAH kiMtu vimi balInA purataHprasastraH kada da dakSane viralA manuSyAH 315 pracaMDa kesarI siMhane vadha karavAmAM kuzaLa evA AgaLa huM mAtra, purvaka kahuM ke kAmadevanA vA manuSye te vIralAja hAya che. A pRthvI upara mardanmata gajendranA kuMbharathaLAne klI nAMkhavAmAM zaktImAna temaja zuravIrA dhaNA hoya che, paraMtu baLavAnA nuM dalana karavAmAM kuzala zakatImAna e A, atI duya evA kAma pAsamAM brahmA viSNu mahezvara jevA deve paNa sapaDAI tenA dAsa jevA thai rahyA che. pratIvAsudeva, rAvaNu jevA trIkhaDAdhipatI marAdhina thayuM parastrImAM vizvata thatAM raNamAM ragaDAlAi narkaMgatI pAmyA. nadI rathanenI munizvara ane AdrikumAra jevA mahAmunie paNa svabhAna bhulI duSTa manmathanA paMjAmAM sapaDAyA sItrAya rahyA nahI. gabha vidyAne pAmele ane zuravIra purUSAthI ajaya eve! gardabhIla rAjA pazu ekasA ATha bANAvaLI vaDe kAlakA cAyathI marAye, ane mahA pApI kIcaka paNa bhImathI cakaDALAyA. vaLI atyaMta kAmI evA satyakI vidyAdhara paNa sabhAga sthitimAM haNAyA ane duniyAmAM atI niMdanIya AkAre mIyAtIee pujAyA. siddha guphA upara rahI tIvra tapasyA karanAra mahAmunI pazu duya kAmathI kSakSu mAtramAM haNAyA. AvI rIte kadane A dhIna thai moTA moTA yAgIzvarA ane mahApurUSe mahA anaCne pAmyA. vikALa kAmanA pa jAmAM sapaDAyelA kASTha pazu prANI tenAthI bacavA pAmyA nahI. duSTa kaMdarpanA 65nuM lata karavAne te teja putre sama thayA ke jene zrI tIrthaMkara bhASIta zuddha brahmacaryanA trIkaraNa zuddhie aMgIkAra karyo che. mATe he zreyane IcchavA vALA ane mekSAbhilASI nara je tAre kAmanA duSTa pajAmAMthI bacavuM rhadaya ane mekSanA dherA rAjamArga leveA hAya ! zrI jInezvara bhagavata batAveluM zrI brahmacarya. mahAvratane aMgIkAra kara, devatA, manuSya ane tIya ca sabaMdhI viSaya bhagAthI vIramIne sahuja sa MteSa dhArI dharma dhyAnamAM nimagna rahe. pAMca indrIonA niya huM kara ane zIyaLanI navavA yukta tathA nIce batAvelA ATha prakAre brahnacanu yathA vidhI sevana kara. brahmacarya sadA rakSedaSTA lakSaNuM pRthaka ! smaraNu' kItana kaNi prekSaNa zuddha bhASaNama da sakalpA vyavasAyatra kriyA nivRti revaya ! aitamaithuna mAMga pravanti manISiNuM // A pramANe AThe aMgavALA brahmanuM sadA pAlana kara, zrI viSayanu athavA ta-saMbaMdhI vArtAnuM smaraNu, kathana, rahasya vAte, rAga pUrNAMka traleAkana, rahasya bhASajI, sakalpa, avyavasAya, ane sabaeNga niSpatI, e pramANe ATha prakAre kara. vaLI brahmacarya ae prakAre paNa kaheluM che, sarvathI gaNAtAM maithunanA sadA sarvathA tyAga ane dezathI, temAM mana vacana kayAre
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 buddhiprabhA. sarva prakAranI potAnI tathA pArakI strI sAthe sarvathA saMbhoga karavAno tyAga karo te sarva thI. brahmacarya pALavAne azakta hoya tene pitAnI strIvinA bIjI koI prakAranI para strI sAthe saMbhoga karavAno tyAga e dezathI. emAM prathama prakArate sarve viratI cArItra aMgIkAra karanAra ane mokSa mArganuja sAdhana karanArA sAdhu yatI nirmatha aNagAroneja sarvadA sarvathA AdaraNIya che. temane te prANa praNa brahmacaryathI calAyamAna thavuM ghaTe nahI kAraNa ke strI kevaLa kAmavikAranuM ghara che. bhalabhalA sAdhu strI saMgatathI nizAna cukI gayA che. dunIpAma gahanamAM gahana strI caritraja che. strInA cIra paricayathI, tene meha maya vacana vilAsa pA hAva bhAvathI bhAI prabaLa kAmathI pIDIta thaI aMte ApakhudacAlanAra sAdhu phulabAlakanI pere mAma bhraSTa thaIne mahA viDaMbanA pAtra thAya che ane kSaNIka sukhane mATe akSaya sukhathI cukI jAya che kAraNa ke citrAdimAM nirmANa karelI nArI paNa manane #bha pamADe che te pachI sAkSAta jIvatI ta ( mahAmAyA) nArI sAthe saMsI vArtAdika karatAM kema rahI zakAya e vicAravA jevuM che mATe AtmAtha sAdhujanoe sIenA paricayathI dura rahevuMja hitakArI che ane ema vartavAthIja navakeTI zuddha brahmacaryanI rakSA thaI zake che. je muSakane mArjIrI taraphathI bhaya rAkhavAnI jarUra che tema brahmacArI sAdhune paNa strI samudAya taraphathI bhaya rAkhavAnI jarUra che. have bIjo prakAra prahastha varga mATe che kAraNa zILa eja prANI ene sAce zaNagAra che. mokSanI sIdhI saDaka che, zILa sugaMdhathI vAsIta bhavya kamaLe prati sugaMdha levA vivekI bhamarI jAya che. zALA sugaMdhI rahIta kuTaDAM prANIo AvalanA pula jevA nakAmA che. phAMkaDa thaI pharatAM teo apamAna pAme che ane suzaLa sajajane rAjasabhAmAM paNa sanmAna pAme che. devo paNa temane sAnidhya kare che ane temane jaMgala mAM paNa maMgaLa thAya che. vaLI prANIne zILa kuLano udaya karanAra, zarIrane bhuSaNa rUpa pavitratA karanArU vipatti ane bhayane haranAra, durgati ane duHkhane nAza karanAre durbhAgyAdi kaMdane dahana karanAruM, prArthanA karela cIMtAmaNI sakhu, vyAdhra sarpa jaLa ane anaLanA upasargane zamana karanAruM ane svarga mokSa ApanArUM che. vaLI, harati kulakalaMka lupate pApa paka, sukRta mupaciti glAdhyatA mAtanoti; namati suravarga phaMti durgopasarga, racayati zucizIla svarga mekSe salIla. nirmaLa zILa kulanI malInatAne nAza kare che. pApa rUpI kAdavane lopa kare che, puNyanI vRddhi kare che, zvAdhyatAne vistAra kare che, deva samuhane namAve che. bhayaMkara upadravane nAtha kare che ane sahaja mAtramAM svargane mokSa Ape che. teya tya irapa sUddhajayahi rapi vavApisA raMgati, vAlo pazcati parvata pupalati kaDapi pIyu pati; vine yutsavati priya rirapi kIDA taDAmayamAM, nAthapi svamahatya, vyapi nuNa zIla prabhAva dadhuvaM. zILanA prabhAvathI manuSyane agnI jaLarUpa thAya che, sarpa mALA rUpa thAya che, vAdya haraNa rUpa thAya che, duSTagaja adharUpa thAya che, parvata pASANa sadaza thAya che, viSa amRta samAna thAya che, viM uMsavarU thAya che, samudra kriDA karavAnA sarovara rUpa thAya che, ane aTavi pitAnA gRharUpa thAya che.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvarNa raja. 317 sarva vAtomAM sarvoparI ane deve paNa jene namaskAra kare che evA zILavaMta purUSomAM amagamya, je agnImAM praveza karavA chatAM dAjhayA nahIM, khaDaganA agrabhAgane pAmyA chatAM paNa cheDAyA nathI, kALA sarpanA gharamAM rahyA chatAM dhavA pAmyA nahI ane kAjaLanA gharamAM rahetAM jene DAgha mAtra lAge nathI, sadA rAmavatI ane anusaranArI evI vesthAne saMga, khaTarasa bhejana, sthaLa, manahara zarIra navavanane samAgama, ane comAsAno kAmotpAdaka kALa A pramANe saghaLuM virUddha chatAM je mahApurUSe kAmadeva upara jIta meLavI; te strIne prabodha pamADavAmAM kuzaLa, evA sthaLabhadra munI mahArAja ke jenuM corAsI covIzI sudhI amara nAma che temane namaskAra thAo. aneka prakAranA pratIkuLa upasargane sahana karI menIpere acala rahenAra ane zILanA prabhAve zuLI paNuM jene sIMhAsana rUpe thaI che evA sadana zeTha, sela satIo, vijyA zeThane vijayA zeThANI vigere aneka mahApurUSa brahmacaryanA prabhAve saMsArane pAra pAmI mukti sanmukha thayA, temaja kalezane karanAra lokone haNanAra paNa sAvadha yogathI vIra o e nArada paNa tenAja vaDe mokSane pAmyo. bhISma pitAmaha jevA balISTa purUSa brahmacaryanA prabhAve raNugaNumAM lAkho yoddhAone haMphAvavA zakatImAna thayA. suvarNa raja. Golden Grain. (lekhaka. udyacaMda lAlacaMda zAha, amadAvAda) sAruM kAma karavAno vicAra thayo ke te tarataja karI nAMkhavuM kAraNuMke che ! vina-arthAta zreyakArI kAryomAM ghaNAM vinA upasthita thAya che. je tenA pariNAma saMbaMdhI ApaNe vicAra karavA lAgyA te kadAcita ApaNA manamAM uddabhavelI zubha vRttine nAza thavAno saMbhava che. dhanavaMtonI stuti karavI, moTA moTA manuSyonI mulAkAta levI ane gappAM mAravA ityAdika nirarthaka vAtomAM tamArA AyuSyano keTalo moTo bhAga vyatIta thAya che teno vicAra karo ! satya avinAzI che. satya zodhana karI teno pracAra karavA mATe jeo potAnuM AyuSya vyatIta kare che temanA jIvitavyanI sArthakatA thAya che. gya manuSyanI yogya sthAne nimaNuka karavI e rAjAnuM kartavya che. tamane sAruM lAge te karo. te karavAno mArga choDIne je kAma tamAre karavuM joIe che te hathathI-ullAsathI karatAM zIkhe. meM ducha manuSyo paNa joyA che ane mUrkha manuSyo paNa joyA che. bannene pitAnA kRta karmanAM phaLo bhegavavAM paDe che; paraMtu mUrNa manuSyane te prathama bhogavavAM paDe che. koI keTayAdhIza thayo tethI te stuti karavAne yogya thaze, ema nathI; teNe dravya zI rIte upArjana karyuM, kiMvA te tene vyaya kevI rIte kare che te jovuM joIe che. aMtima dhyeya zuM che enuM bhAna ghaNA thaDa purUSane hoya che. ghaNuM kharA loke aM. dhArAmAMja phAMphAM mAre che. darekane saMtuSTa rAkhavA e kaI ApaNA hAthamAM nathI paraMtu ApaNuM potAnuM mana saMtuSTa rAkhavuM e vAta susAdhya che.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 buddhiprabhA. je cittanI ekAgratA sAdhI zakatA nathI tenA hAthe kaMi paNa saMgIna athavA moTuM kArya thavA pAmatuM nathI. citta eka kAryamAMthI nikaLI aneka kAryamAM praveza karyo ke tyAMnI zakti ochI thai ema samajavuM. kharA pairyavAna purUSa zAMta hoya che. jyAM keba bahu che tyAM ghaNuM karIne vairSa upalabdha patuM nathI. zarIra manuSyanI aMdara uddhatapaNuM hotuM nathI, game te kaThina prasaMga prApta thaI Ave topaNa te zAMta ane AnaMdI hoya che. krodhanA AvezamAM bIkaNa manuSya kayAre kayAre ekAda akSama kRtya karI zake che; paraMtu jo tene dhairya kahevAmAM Ave che te purUSonI apekSAe strIyomAMja A guNa ulabdha thAya che ema kahevuM paDaze kAraNake tene ke aneka prasaMgamAM prabaLa hoya che. kuTuMbanA prema upara bAMdhelI dezanI imArata majabuta hoya che. jyAM dayA nathI tyAM dharma nathI. aizvaryanI prApti thAya tyAre uddata na thaI jatAM mRdutA rAkhavI ane saMkaTa Ave tyAre nirAza thavuM nahIM. je kharo zreSTha purUSa hoya che te bIjAomAM zreSThapaNAnA bIja rope che. hAnAM nAnAM kAmo sArI rIte eTale moTAM moTAM kAma karavAnI pAtratA pamAya che. saMsAramAM keTalIka vAto nAzavaMta hoya che ane keTalIka avinAzI hoya che. nAzavaMta vAtanI pAchaLa lAgavAthI bharabharATa thaze paraMtu tema karavuM e eka gAMDApaNAnuM kartavya che. avinAzI vADInI pAchaLa lAgavAthI kadAcita aihika Azvarya maLaze nahI; paraMtu tema karavAmAM DahApaNa samAyeluM che. manuSyano svabhAva e eka prakArano bagIce che ane tene khIlavavAnuM kAma tenI taraphaja soMpAyeluM che. - huM karIza A maMtramAM kaMi adbhuta zakti rahelI che. yazasvI purUSonAM guNa sarve gAya che. paraMtu zreyakArI ane zreSTha kArya mATe upalI rIte chatAM jeo paDe che tenI myatA paNa kaMI ochI hotI nathI. udyoga karyA vinA kaLa maLatuM nathI ane eka citta abhyAsa karyA vinA vidyA prApta thatI nathI. kalavya eTale gRhasthanA AyuSyamAMnuM ghaNuM kharuM sukha duHkhanuM udaya-ugamasthAna. je AcaraNa vicAranuM pratibiMba jaNAi Ave nahIM te tene kaMI paNa upayoga nathI. utAvaLa karI eTale bhUla thayA vinA rahetI nathI. pravAse nikaLatI vakhate sAthe DahApaNuM levuM e kaMi bhArabhUta thatuM nathI. zarIra zobhAvavAne mATe Arogya ane sabhyapaNA sivAya bIjAM sAdhano nathI. sukhI thavuM hoya to AgaLa udyama karavo joie. svArthane nAza karI te sthaLe premanI sthApanA karavI e kAma lagnanuM che. lagna thayuM eTale Abha tyAgane Arabha thAya che.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rana tilaka prAsAda kAtirtha. 31 zrI ratna tilaka prAsAda kAvItIrtha. (anuvAda kartA. maNilAla mohanalAla vakIla. pAdarA ) zrI staMbhatIrtha ( khaMbhAta ) nagarathI lagabhaga agIyAra keza para Avela A pUNya tIrtha purANuM chatAM hAlamAM paNa tevAja camakRti bharyA kheMcANune rAkhI rahyuM che. tenI vigatavAra hakIkata nIce mujaba che. pUrve gujarAtanI aMdara AvelA vaDanagara nAmanA zaheramAM depAlagAMdhI nAmanA jIvadayA pratipALa jainadhana zrAvaka vasatA hatA. teo jJAtIe nAgara vaNika hatA. bhadrasiANuM gotra ne ladhu zAkhAne teozrI zobhAvatA hana. pitAnA sakaLa kuTuMba parivAra sameta teo zrI ekadA khaMbhAta nagara AvI vasyAM ne tyAMja vepAra vaja karavA lAgyA. sArI nizathI vyApAra karatAM karatAM teoe karoDo rUpIA upArjana karyA. temanA dikarA aluAgAMdhIno dikaro lADake gAMdhI hatA. tenI dharma patnInI kukhethI tene bAhuo ne gaMgAdhara nAmanA be suputro utpanna thayA. teo janadharmamAM bahuja prItivALA hatA. te paikI bAhuA gAMdhIne be strIo hatI. temAM helI (paTI) mukhya pRhINI hatAM. te ghaNAM ja puNyazALI tathA dharma-dAna para ghaNIja prIti vALAM hatAM. temanI kalIe temane traNa suputra thayA. teonAM nAma kuMvarajI-dharmadAsa ne suvira gAMdhI hatAM. te mahilA kuMvarajI gAMdhIne virAMbAI nAme guNalALI ne dhIrajavAna gRhINI hatAM. Ama atizaya guNavALuM. dhArmIka kuTuMba virAMbAI jevI sAkSAta lakSmIne dravya apekSAe paNa apAra lalima pAmIne pisaha, pratikramaNa-devagurU pUjana Adi aneka dharma kriyAomAM macchala rahevA lAgyuM. vakhata Ama pasAra thato hato tevAmAM te puNyazALI kuMTuMbane eka uttama manoratha che. teo badhAM pharatAM pharatAM zrI kAvanagara ke je te vakhate ghaNuM ja anupama hatuM tyAM AvyA, temanA sthAnamAM A uttama jagyAmAM eka manahara jainamaMdira banAvavAno abhilASA thayA ane kharekhara ! lakSmivAnone zuM asAdhya che? ne lakSmanuM sArthakapaNuM zuM che ? te samaye tapagaccha nAyaka zrI senasurizvara ghaNuM moTA parivAra sahita tyAM AvI pahoMcyA ane kharekhara zubha manorathane sahAyakArI evA uttama sAdhane svAbhAvika rIyAja AvI maLe che. surizvarajIe saMvata 1649mAM zrI saMprati rUpanI bharAvelI maMgaLakArI zrI rUSabhadeva bhagavAnanI mUrtine te anupama prAsAdamAM sthApIta karI. A rIte puya. zALI zrAvakA hirAMbAie A uttama prAsAda baMdhAvyo. eka prasaMge hirAMbAI sAsu pitAnI virAMbAI vahujIne laIne uttama prasAdanI yAtrA arthe tyAM AvyAM. vAramAM pesatAMja uMcI vahune te bAraNuM ghaNuM ja nIcu lAgyuM ne tethI temaNe potAnuM mAthu khIla thaI dhuNayuM, A joI catura sAsujIe vahujIne pUchayuM ke he puNavAna vahu AvA uttama kArIgarIvALA manohara maMdirane joI tame mAthuM kama dhUNAvyuM? A sAMbhaLI sulakSaNa vahujI chellAM ke he pUjya sAsujI Ape bezaka A prAsAda bahuja uttama ne mahA mulyavAna banAvavA temaja tenA zikharanI bahu mulyatA anupama che
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 buddhiprabhA. paNuM A maMdiranuM bAraNuM nIcuM karAvI A maMdiranI suMdaratAmAM khAmI ANI che tethI moM mAthuM dhUNAvyuM. A sAMbhaLI sAsune ghaNIja rIsa caDhI ne temaNe paNa vahune ekadama maheNuM mAryuM ke he! sulakSaNa vahujI hamane je hoMza hoya te ApaNuM pIyera (pitRgRha) thI drazya maM. gAvI bIjuM maMdira kAM baMdhAtAM nathI vAraM? te vakhatanI vahuo kaMI AjanA jevI nahatI. sAsunA zabdo tenA hAthamAM soMsarI utarI gayAM ne manamAM vicAra karyo ke ThIka che sAsujI ! jo huM tamArI vahuja hoIza te tamAruM vacana tathAstu ho ! Ama vicArI ekadama pitAnA parathI asaMkhya dravya maMgA vyuM ne bIjA ja varSamAM eTale saMvata 1650 mAM biju pitAnI sAsanAthI paNa vadhu suMdara maMdiranuM khAta muhurta karAvyuM ane pAMca varSamAM te deva vimAna sarakhuM bAvana jInAlaya taiyAra karAvI dIdhuM che tenuM nAma " zrI ratna tilaka prAsAda" rAkhyuM. puNyanI rAsIone zuM azakaya che ? A samaye paNa pharatA pharatA zrI sena surIzvara ne ke jeoe hirAMbAI ne sAsujInA maMdiranI pratiSThA karAvI hatI teja padhAryA ne saMvata 1955 mAM zrI dharmanAtha prabhunI murtinI pratiSThA karIne aMjana zalAkA karAvI, A rIte deva vimAna jevo zobhito te prAsAda karAvI vahu virAMbAi bahuja saMtoSane pAmyAM. A rIte beu zikharabaMdhI deva maMdira sAmAsAmI kaI di... vimAna AvI rahyAM hAya tema zobhI rahyAM. kharekhara! vAda karato AvAja karavA yogya che ke jethI dharmanI vRddhi thaI zake. paramArtha dharma-dhana-ne dayAnAM kAryomAM vAda karyo hoya te te kharo vAda karyo gaNAya ane bIjA te vikhavAda ja kahI zakAya. A maMdIranI vArtA samasta vizvamAM vAyu vege cAlI rahIne sAsuvahunI joDInI mAphakaja sAsuvahunAM A deharAM bahu vikhyAtine pAmyAM. have ahiA deza dezAvaranA ghaNuja saMghapatioe kADhelA saMghe yAtrArtha AvavA lAgyA, ane maMgaLamALA vatavA lAgI. A maMdironI saMbhALa hAlamAM zrI jaMbusara saMdha rAkhe che, je tIrtho haju paNa te vakhatanI jAhejhalAlInI sAkSI pure che tathA sAsuvahunA dharma vRddhi karanAra ne yAda karAvatA pitAnI suMdaratAmAM saja thaI ubhelA . jyAM aneka yAtrALuo prativarSa yAtrA karI lAbha le che. kharekhara A tIrthayAtrA karavA lAyaka che. kArIgarIne apUrva namune sAkSAtkAra thayAvinA raheto nathI. A maMdiranI yAtrA karavA javA sArU sarve bhAIone bhalAmaNa karavAmAM Ave che. zrI kAvitIrthanI yAtrA karavA zrI khabhAta baMdara thaIne javAya che temaja zrI pAdarA thaI ne paNa javAya che. maMdira dariyA kInAre AvyuM che ne tyAM javAnA rastA sArA che. zrI dipavijaya kavirAje A zrI rUSabhadeva tathA dharmanAthajI mahArAja jenI stavanA nI DhAla saMvata 1886 mAM banAvI je bhavajananA kalyANane arthe ho.