Book Title: Anukul Madhyastha Bhav Pratikul Madhyastha Bhav
Author(s): Sanyamkirtivijay
Publisher: Samyaggyan Pracharak Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023542/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRta-II anukULa madhyasthabhAva-pratikUla madhyasthabhAva : lekhaka - saMpAdaka : pU. munirAjazrI saMyamakirtI vijyajI ma.sA. : prakAzaka : zrI samyajJAnapracAraka samiti Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunizcitaM matsariNo janasya na nAtha! mudraamtisherte| mAdhyazcamasthAya parIkSA ye mau ca hAre samanuvandhA: 127II (ayogavyavaccheda batrIsI-dharma parIkSA TIkA) - he nAtha ! mAdhyayyane svIkArIne je parIkSako maNimAM . ane kAcamAM samAna anubaMdhavALA=samAna pariNAma vALA che, teo matsarI lokonI mudrAne = tatva pratye matsaravALA jIvonI prakRtine, sunizcitapaNe oLaMgatA nathI. "mArga bhUlelA jIvanapathikane, mArga cIMdhavA ubho rahuM; kare upekSA e mAraganI, toye samatA citta dharuM." Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRtam-II anukULa madhyarazyabhAva - pratikULa madhyasthabhAva divyakRpA che tapAgacchAdhirAja pUjyapAda AcArya deveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA * zubha AzIrvAda suvizAla gacchAdhipati pUjya AcArya deveza zrImad | vijaya puNyapAlasUrIzvarajI mahArAjA nA lekhaka - saMpAdaka tapAgacchAdhirAja pUjyapAda AcArya deveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna samatAnidhi pU. munipravara zrIdarzanabhUSaNavijayajI ma.sA.nA ziSyaratna pU.A.bha.zrI vi.divyakIrtisUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pU.A.bha.zrI vi. zrIpuNyakIrtisUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pU.munirAja zrIsaMyamakIrtivijayajI ma.sA. go, prakAzaka gI zrI samyajJAna pracAraka samiti amadAvAda Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustakanuM nAma : bhAvanAmRta-II: anukULa madhyasthabhAva - pratikULa madhyasthabhAva lekhaka-saMpAdaka : pU.mu.zrI saMyamakIrtivijayajI ma.sA. prakAzaka : zrIsamyajJAna pracAraka samiti, amadAvAda, AvRtti : prathama pRSTha : 22 + 254 = 276 prakAzana : vi.saM. 2074 mUlya : sadupayoga * prAptisthAna che -: amadAvAda :1. zrI samyajJAna pracAraka samiti 4. rAjendrabhAI DI. zAha (patravyavahAra) 604, meghamalhAra ko.o. sosAyaTI, nRpenabhAI Ara. zAha murAra roDa, muluMDa (vesTa), muMbaI-80. 4, saragama phleTa, vI.Ara. zAha skulanI mo. 98ra1439906 bAjumAM, vikAsagRha roDa, pAlaDI, 5. DaoN. kamalezabhAI parIkha amadAvAda-7, mo. 94ra7490120 bI-4, dhanalakSmI bilDIMga, goDInAra roDa, 2. cetanabhAI kharIdIyA ghATakopara (vesTa), muMbaI-86. ra0, maraDIyA plAjhA, esosIyeTeDa mo.93ra4148140, 9029319530 peTrola paMpa pAse, sI.jI. roDa, - -: surata :amadAvAda, mo.94ra605rapa63 1. dIkSita ena. zAha -: muMbaI : 301, sundaram epA., saragama zopIMga 1. zrI vijayarAmacandrasUri ArAdhanA bhavana senTaranI pAchaLa, pArle poInTa surata-395007. mo. 8866ra17808 caMdAvarakara lena, borIvalI (vesTa), muMbaI-400002 (mahArASTra) 2. vijayarAmacaMdra sUri ArAdhanA bhavana gautamabhAI, phona. 022-28952492 | | subhASa coka, gopIpurA, surata. vaibhava, mo. 9723813903 ra. narezabhAI navasArIvALA -: vaDodarA :DI.ena.Ara. BC, 3022, . vijayarAmacaMdrasUri ArAdhanA bhavana Bharat Diamond, Bursh, hAITenzana roDa, subhAnapurA, BKC, Bandra, (East) MUMBAI-51. vaDodarA-23. phona. ra280477, Phone : 022-23693702 hasamukhabhAI mo. 9925231343 3. sevaMtIlAla vI. jaina (ajayabhAI) -: pAlitANA :DI-para, sarvodayanagara, grAunDa phlora, [1. mayurabhAI dave pahelI pAMjarApoLa galI, muMbaI-4. | mahArASTra bhuvana jaina dharmazALA, taLeTI phona. 022-22404717 roDa, pAlItANA. mo. 94ra956303 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 zrutabhakti-anumodanA A pustakano lAbha nakala 750 lAbhArthI dhAnerA nivAsI caMdanabena kanaiyAlAla pAnasovorA parivAra ha. narezabhAI 500 eka sadguhasthA - tamArI zrutabhaktinI hArdika anumodanA ane bhaviSyamAM paNa tamo AvI zrutabhakti karatA raho evI maMgala kAmanA li. zrIsamyajJAna pracAraka samiti Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAdara aMrpaNa.. vikramanI 19-20 sadImAM. jainazAsananA AdhArabhUta tattvo bAladIkSA tathA devadravyanI prANanA bhoge paNa jeoe rakSA karI che.... evA devadravyarakSaka-dIkSAyugapravartakasarvajJa siddhAMta saMrakSaka pUjyapAda AcArya deveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA zAstrasaMpUta karakamaLamAM sAdara samarpaNa - caraNakiMkara saMyamakIrti vi. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrI dvArA saMpAdita-lekhita-saMkalita pustako vAra krama pustakanuM nAma krama pustakanuM nAma 1. padarzana samuccaya" bhAga-1 20. navatattvasaMgraha (gurjarAnuvAdasameta) (boddha-neyAyika-sAMkhyadarzana) (pU.AtmArAmajI ma.kRta) 2. paddarzana samuccaya" bhAga-1 ra1. jIvanalakSya (jaina-vaizeSika-mImAMsakadarzana) 22. adhyAtmano adhikArI 3. zramaNadharma, dharmasaMgraha sAroddhAra, bhAga-223. bhAvanA bhavanAzinI 4. tithi aMge satya ane kutarkonI ra4. saMghapaTTaka samAlocanA 25. zuddhadharma-1 (zuddhadharma kema pAmazo ?) 5. tattvaSiyaka praznottarI (bIjI AvRtti) ra6. zuddhadharma-1 (baMdha-anubaMdha) 6. yogadRSTithI jIvanadRSTi badalIye* 27. zuddhadharma-II (lezyAzuddhi) 7. tristutika mata samIkSA 28. samyakatva zalyodvAra (gurjaranuvAda sameta) (praznottarI-gujarAtI) 29. dharmadravyanI zAstrIyavyavasthA ane azAstrIya 8. tristutivA masamIkSA (praznottarI) vyavasthA sAme lAlabattI 9. caturthastuti nirNaya (sAnuvAda) bhA.1-2 30. dharmadravyanI zAstrIyavyavasthA ane azAstrIya 10. yogapUrvasevA" vyavasthA sAme lAlabattI (laghusaMskaNa) 11. ahiMsA mahAna ke AjJA ? 31. prabhuvIranI aMtima dezanA : (saMkalanakAra : narezabhAI navasArIvALA) kalikAlamAM kema pAra utarazo ? 32. adhyAtma kema pAmazo ? (adhyAtmazuddhi) 12. zuddhadharma* 33. samyagdarzana-I: samyagdarzana kema pAmazo ? 13. samAdhi mRtyu thakI sadgati ane 34. samyagdarzana-II : sabhyazraddhAne sadgati thakI bhavamukti AtmasAt karo 14. paddarzana samuda-2 (hindI bhAvAnuvAdri), ''35. samyagdarzana-III : samyagdarzana aMge (vauddha-taiyAya-sarayarzana) vizeSa vAto 15. paddarzana samutraya-2 (hindI bhAvAnuvAda), nuvAda36. samyagdarzana-IV : samyagdarzanane sthira (naina-vaizeSika) kema banAvazo ? 16. va nasUtrasaMprada parva 37. samyagdarzana-V : samakitanA saDasaTha SaDdarzanaviSayakakRtayaH bola (kathA sahita) 17. AtmAnI traNa avasthA 38. jainamatavRkSa (gurjarAnuvAda sameta) ane 18. jainadarzananA mahattvanA siddhAMto (syAdvAda, - pU.AtmArAmajI mahArAjAnuM padyasAhitya pramANa, naya, saptabhaMgI, nikSepa) |39. jIvanakartavyane oLakhIe 19. AtmAno vikAsakrama 40. yogasiddhinAM sopAna (cauda guNasthAnaka-ATha yogadaSTi) 41. bhAvanA thakI bhavamukti noMdha : * A nizAnIvALA pustaka upalabdha nathI. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama pustakanuM nAma krama pustakanuM nAma 42. adhyAtma-dhyAnayoga 54. tattvanirNaya prAsAda bhAga-1 43. jainadharma kA svarUpa (gurjarAnuvAda sameta) (vi.saM. 2074) (pU.AtmArAmajI ma.kRta). 55. tattvanirNaya prAsAda bhAga-2 44. zrIsamyajJAna pracAraka samiti : | (vi.saM.2074) sAhitya sUci-pustaka paricaya 56. tatvanirNaya prAsAda bhAga-3 oLakho 46. jainadharmaviSayaka pra. ane praznottara saMgraha (guja.) 47. IsAI mata samIkSA (gurjaranuvAda sameta) 48-50. jenatajvAdarza bhAga 1-2-3 | (gurjarAnuvAda sameta) 51-52. AtmA kA vikAsakrama bhAga 1-2 | (hindI anuvAda) 53. yogadharmano adhikAra (vi.saM.2073) 57. sAdhAraNakhAtAnI pavitratA (vi.saM.2074) 58. mithyAtva eTale mithyAva = halAhala viSa (vi.saM. 2074) 59. tithinirNaya siddhAMta ke sAmAcArI ? (vi.saM.2074) 60. bhAvanAmRta-1 : maitrI-pramoda karuNAbhAvanA aMge parizIlana 61. bhAvanAmRta-2 : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva (vi.saM.2074) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya..... hamaNAM hamaNAM madhyasthabhAva-samabhAva-maitrIbhAva vagere viSayonI avAranavAra carcA thatI rahe che. tevA avasare zAstrakAra maharSio madhyasthabhAva aMge zuM pharamAvI rahyA che, te ApaNe vicAravuM che. jema zAstrokta sAdhanono sadupayoga thAya che, tema durupayoga paNa thato hoya che. dareka kALe vattAochA aMze zAstranirdiSTa sAdhanonovidhAnono potAnA manaphAvatA pariprekSyamAM (saMdarbhamAM) vAparIne durupayoga karavAnuM cAluM ja rahe che. paraMtu AtmArthI jIvoe e AtmaghAtI pravRttithI dUra rahIne, te te sAdhanono upayoga, mAtra ne mAtra AtmahitArthe ane zAsananI unnati-rakSA mATe ja karavo joIe. - jyAre jyAre te te sAdhanona-vidhAnone khoTA saMdarbhamAM vAparIne zAsananA tattvanI hAnI thatI jovA maLe che, tyAre tyAre teno samucita pratikAra-virodha karavo e pratyeka zAsanapremI-siddhAMtapremI AtmAnuM uttaradAyitva-kartavya che. AthI ja ahIM "madhyasthabhAva' aMge cAlatI bhramaNAo aMge vicAraNA karavI che. ahIM ullekhanIya che ke, madhyasthabhAvano mokSamArganI sAdhanAmAM be rIte upayoga karavAno hoya che. eka to tattvanirNaya karavA mATe ane bIjA naMbare (AdhyAtmika pariNationA saMrakSaNa mATe) upayogI cittazuddhi ane dharmadhyAna prApta karavA mATe madhyasthabhAvano upayoga thAya che. madhyasthabhAva pUrvanirdiSTa tattvanirNaya ane cittazuddhi-dharmadhyAna mATe anukULa paNa hoI zake che ane pratikULa paNa hoI zake che. anukULa madhyasthabhAva ja sAdhanAnuM aMga bane che. pratikULa madhyasthabhAva to tattvanirNayathI dUra rAkhe che ane kyAM to bhrAntio vadhAre che athavA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyAM to tattva ane atattva-tattvAbhAsane (sudarzana-kudarzana, unmArgasanmArga vagerene) eka samAna manAvavAnI bhUla karAve che. te baMnethI mithyAtvanI vRddhi ja thAya che. AthI pratikULa-anukULa madhyasthabhAvane barAbara oLakhIne tattvanirNaya-dharmaparIkSAne anukULa madhyasthabhAvano ja sadAgraha keLavavAno che ane teno yathAyogya rIte upayoga karavAno che. ApaNe A pustakamAM madhyasthabhAvanA tAttvika svarUpanI ane tenI sAthe saMbaMdhita praznonI vicAraNA karIzuM. vizeSa vAto "AmukhamAM karavAmAM AvI che. - suvizAla gacchAdhipati pa.pU.A.bha.zrIvi.puNyapAlasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJA-ArzIvAda A kAryamAM khUba protsAhaka banyA che ane saujanyanidhi pa.pU.A.bha.zrIvi.harSavardhanasUrIzvarajI mahArAjA ane jinAjJAprabhAvaka pa.pU.A.bha.zrIvi.jayadarzasUrIzvarajI mahArAjAe amUlya mArgadarzana ApI mArA upara mahAna upakAra karyo che. - pUjyonI mahatI kRpAthI A kArya nirvina saMpanna thayuM che. - tapAgacchAdhirAjazrIjInA sAmrAjyavartI tapasvI sAdhvIvaryA zrIsunitayazAzrIjI ma.sA.nA suziSyA viduSI sAdhvIvaryA zrI jJAnadarzitAzrIjI mahArAje praphazuddhinuM kArya saMpanna karyuM che. teonI niHsvArtha zrutabhaktinI hArdika anumodanA. maitrI-pramoda-karuNA-madhyasthabhAvanA rahasyane pAmIne, te bhAvanAo dvArA aMtaHkaraNane vAsita-pavitra karIne, mokSamArga upara zIdhra pragatisAdhIne, sau koI mokSasukhane pAme e ja eka zubhAbhilASA. mu. saMyamakIrti zrI vijayarAmacaMdrasUrijI ArAdhanA bhavana surata-gopIpurA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "Amukha eka zAstrIya muddAne laIne prabhunI AjJAne samarpita zrIsaMghajano samakSa upasthita thayo chuM. e muddo che - anukULa madhyasthabhAva ane pratikULa madhyasthabhAva. jyAre koIpaNa vivAdano muddo upasthita thAya tyAre tapAgacchanI uttama nIti zuM che ? te pUjyapAda mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjAnA zabdomAM joIzuM... "zAstrAnusAra je navi haThe tANiye, nIti tapagacchanI te bhalI jANiryo. jIta dAkhe jihAM samayasAruM budhA, nAma ne ThAma te kumate nahIM jasa mudhA. (16-18)" [350 gAthAnuM stavana - bhAvArtha (bAlA. bodhanA AdhAre) : saMvigna gItArtha paramArthathI tene kahevAya, ke je zAstrAnusAre potAno kadAgraha mUkI de. arthAt zAstranA akSaro dekhe eTale potAnA kadAgraha mUkI de. evI tapAgacchanI uttamanIti che. tethI ja tapAgacchamAM paMcAMgI prakaraNa Adi graMtho pramANa che. A tapAgacchamAM paMDitajano siddhAMta anusAra vartamAnano jIta darzAve che. A tapAgacchanA nAma ane sthAnaka vRthA nathI, paNa guNaniSpanna che. - tapAgacchanI A ja uttama nItinuM saMvahana karanArA dhuraMdhara AcArya bhagavaMtoe vi.saM. 1976 nA saMmelanamAM zAstrIya muddAonI carcA-vicAraNAnA avasare sauthI prathama nIce mujabano TharAva karyo che. (1) zAstra (sAkSAt - anaMtara ane paraMparArUpa zAstra) vinA koIpaNa jAtanI siddhi nathI. AthI koIpaNa tattvano nirNaya zAstramatithI ja thAya. jenazAsananI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvihita paraMparAmAM kyAreya bahumati, svamati, sarvAnumati, svataMtramati, svacchaMdamati ke aMdaranA avAjane koI sthAna nathI. paraMtu zAstramati ja prAdhAnya che. AthI ja jJAnasAra graMthamAM kahyuM che ke - sAthad: zAstracakSuSaH - sAdhuonI AMkha zAstra che ane dharmaratnaprakaraNamAM paNa kahyuM che ke - (bhAvazrAvakanA dasamA lakSaNamAM kahyuM che ke -) sarva sthaLe Agamane AgaLa kare = sarva dharmakriyAo zAstrane anusarIne kare. AthI koIpaNa tattvano nirNaya, bhale te zAstrIya niyamo-siddhAMtotattvo saMbaMdhI hoya ke AcaraNA saMbaMdhI hoya, te sarveno nirNaya zAstranA AdhAre karavAno che ane e nirNaya karatI vakhate arthAt kayA niyamasiddhAMtano zuM artha thAya ? kaI sAmAcArI sAcI ? tattva karyuM che ane atattva ke tattvAbhAsa kayuM che ? A sarveno nirNaya karatI vakhate sarve pakSone zAMtacitte sAMbhaLavAnA hoya che ane te mATe madhyasthabhAvanI jarUra paDe che. eTale tatvanirNaya karavAmAM ane dharmanI parIkSA karavAmAM zAstravacana ane madhyasthabhAvanI jarUrIyAta che. jo ke, zAstravacanonA parizIlana mATe buddhi-pratibhA AdinI jarUra che. to paNa buddhipratibhAdi sAmagrI hoya, paNa madhyasthabhAva na hoya ke pratikULa madhyasthabhAva (badhA pakSone samAna-sarakhA mAnavAsvarUpa pratikULa madhyasthabhAva) hoya to yathArtha tattva-dharmane pAmI zakAtuM nathI. dharmaparIkSAne anukULa madhyasthabhAva (svapakSanA rAga ane parapakSanA dveSathI rahita manobhAva) thI ja yathArtha tattva-nirNaya pAmI zakAya che. pratikULa madhyasthabhAva mithyAtvarUpa che ane anukULa madhyasthabhAva dharmaparIkSAnuM prakRSTa sAdhana che. ahIM ullekhanIya che ke... samyagdarzana-samyajJAna-samyAritra svarUpa mokSamArga che. e ratnatrayImAM samyagdarzana ati ati anivArya che. enA vinA jJAna-cAritra zuddha ane mokSanA kAraNa banI zakatA nathI. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 samyagdarzanane pAmavA mithyAtvano nAza karavo jarUrI che ane mithyAtvano nAza karavA asadgahano nAza karavo Avazyaka che. asadgahanA mULamAM anAdikAlina mithyA vAsanAo che. te mithyAvAsanAonuM umUlana (jinavacananA parizIlanathI prApta thayelA) tattvanA yathArtha bodhathI thAya che ane jinavacanane yathArtha rIte samajavA mATe enI kaSa-cheda-tApathI ane hetu-svarUpa-phalathI parIkSA karavI paDe che. tenA mATe madhyasthabhAva jarUrI che. taduparAMta, vizvamAM aneka prakAranA matamatAMtara pravartatA hoya tyAre ApaNI buddhine (viparyAsAtmaka na bane e mATe - bhramaNAthI mukta rahe e mATe) nirmala rAkhavA paNa yathArtha tattvano nirNaya madhyasthabhAvathI ja karavAno hoya che. vaLI, adhyAtmasAdhanAmAM ApaNI cittanI zuddhine jALavavI ane dharmadhyAnamAM rahevuM khUba Avazyaka hoya che. evA avasare cittazuddhidharmadhyAnane pAmavA-TakAvavA mATe, ApaNI AjubAjumAM rahelA vizvamAM aneka prakAranA loko rahelA hoya che, temAM guNavAna AtmAo pratye pramodabhAva, zArIrika-mAnasika rIte duHkhI jIvo pratye karUNAbhAva, sarva jIvo pratye maitrIbhAva ane duSTa-krUra-avinayI jIvo pratye madhyasthabhAva = upekSAbhAva rAkhavAno che. A pariprekSyamAM paNa madhyasthabhAvanAno upayoga thAya che. che cAra prakaraNamAM vibhAjita A pustakanA... - prathama prakaraNamAM... anukULa ane pratikULa madhyasthabhAva aMgenI vicAraNA karI che ane tenI sAthe joDAyelA praznonA zAstrAdhAre javAba ApyA che. pratikULa madhyasthabhAva doSarUpa che. AjJAbhaMga thato joIne je madhyasthatA dhAraNa karI mauna rahe che, te avidhine anumodana Ape che Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane tenA kAraNe tenA vratono lopa thAya che, evuM saMbodha prakaraNa graMthamAM kahyuM che. tattvanirNayanA parama sAdhanabhUta zAstrano mahimA, zAstrano Adara karavAnI AvazyakatA vagere vAtone paNa vistArathI yogabiMdu vagere graMthonA AdhAre vicArI che. jeo ema kahe che ke - "badhe zAstra zAstra zuM karo cho ?' - temanA mATe jJAnasAra, yogabiMdu, SoDazaka prakaraNa vagere graMthonA pATho zAMtacitte vicAravA jevA che. parama AdhAranuM avamUlyana karavuM ke lokasaMjJAne AdhIna banI tene bAju upara mUkavA e ati bhayaMkara doSa che. - bIjA prakaraNamAM.. madhyasthanuM mArgakathana niMdArUpa nathI - e aMgenI vicAraNA karI che. rAga-dveSarahitapaNe madhyastha banIne vatA su-kuno viveka kare ke unmArga-sanmArga tathA unmArgI-sanmArgInI bhedarekhA spaSTa kare, to tevA kathanane kyAreya zAstrakAroe niMdarUpa kahI nathI. A vAtanI vistArathI spaSTatA karI che. -- trIjA prakaraNamAM... praznottarInA mAdhyame zAstrakAra maharSionI dRSTie anyadarzano-anya navA paMthonI vicAraNA, saMgha-jaina-gaccha vagerenuM svarUpa, madhyasthabhAva sAthe saMbaMdhita aneka viSayonI spaSTatA tathA tithiprazna siddhAMtano che ke sAmAcArIno che? ane pU. haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAnA nAme cAlatA apapracArono javAba vagere viSayonI vicAraNA karI che. - cothA prakaraNamAM... AdhyAtmika anusaMdhAnamAM madhyasthabhAvanuM nirUpaNa karyuM che. temAM paNa kaI upekSAbhAvanA doSarUpa che ane kaI upekSAbhAvanA guNarUpa che, te vicAraNA karavAmAM AvI che. pustaka ja bolatuM hoya tyAre ahIM vadhAre lakhavAnI jarUra nathI. bAkI je keTaluMka satya, ke je nakkara hakIkata svarUpa hovA chatAM kaDavuM lAge tevuM lakhavAnI pharaja paDI che, temAM koInA pratyeno dveSa-durbhAva Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 nimitta nathI, paraMtu tapAgacchanI uttama nItinuM pAlana karavAnI eka pharajarUpe ja lakhAyuM che. ene ArogyaprApaka-vardhaka kaDavA paNa pariNAme hitakara auSadha tarIke svIkAravA sau koIne namra vinaMti-bhalAmaNa che. amAro koIne khullA pADavAno ke koInI bhUla batAvIne enI mAnahAni karavAno lezamAtra IrAdo nathI, paraMtu sanmArga-unmArganI bhedarekhA spaSTa karI ApavAnI ekamAtra pharajanA bhAgarUpe A nAnakaDo prayAsa karAyo che. bAkI atyAre zAstra sAthe saMmata na hoya tevI aDhaLaka vAto pracArAtI-prasArAtI hoya che. te badhAnI samIkSA karavA jaIe to eka-eka viSaya upara eka-eka pustaka racavuM paDe tevI hAlata che. - bIjI vAta, chellA keTalAka varSothI "tithiprazna siddhAMtano nathI paNa sAmAcArIno che ane jene je sAmAcArI pALavI hoya te pALI zake, sAmAcArIbhedamAM virodha-vivAda karavAno na hoya, sAmAcArIbheda hovAthI koI udayatithinI ArAdhanA na kare to paNa tene mithyAtvAdi cAra doSo lAgI jatA nathI." vagere vagere ghaNA apapracAro cAle che." - te badhAnI vicAraNA paNa karavI atyaMta jarUrI che. paNa pustakanuM kada vadhI javAnA kAraNe te viSayanI AMzika vicAraNA ahIM karI che. vizeSa vicAraNA "tithinirNaya siddhAMta ke sAmAcArI ?" - A nAmanA alaga pustakamAM karavAmAM AvI che. jijJAsuvarge tyAMthI jovA bhalAmaNa. A pustakamAM zAstrakAra maharSioe kahelI vAto ja noMdhAI che. amArA gharanuM ame kazuM mUkyuM nathI. chatAM ghaNAne gamaze ane ghaNAne nahIM game, e amane khabara che. chatAM prabhuzAsana pratyenA amArA kartavyanA eka bhAgarUpe A prayAsa karyo che. tene sau koI ArAdhakavarga uttama auSadha rUpe anukULa karIne mAnaze-svIkAraze evI AzA rAkhuM chuM. ghaNI vakhata mArganI rakSA mATe zAstrakAronI nakkara vAto-satya hakIkato nirUpAye raju karavI paDe che. tyAre pUjyapAda zrI AnaMdadhanajI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mahArAjAnuM eka pada smRtipathamAM upasthita thAya che ke - jehano pakSa laI boluM, te manamAM sukha ANe, jehano pakSa mUkIne boluM, janma lage citta tANe.." pakSo sAme ja che. zAstravacano paNa sAme ja che. zAstravacano je pakSanuM samarthana karatA hoya te pakSa sAco ane je pakSanuM samarthana na karatA hoya te pakSa khoTo - A zAstrIya nyAya sAme zAstrapremIsatyapremI evA koIne paNa AnAkAnI hoI ja na zake. be pakSa korTamAM jAya che, tyAre nyAyAdhIza baMnene madhyasthabhAve sAMbhaLe che. baMne pakSanI tamAma dalIlo upara UMDI vicAraNA kare che ane kAyadAzAstranI kalamo sAthe sarakhAve che. temAMthI je pakSanI dalIlomAM vajUda dekhAya tene sAco kahe che ane nabaLI ke khoTI dalIlovALA pakSane khoTo kahe che. nyAyAdhIza baMne pakSane sAMbhaLatAM madhyastha rahe che. paraMtu cUkAdo ApatI vakhate ekanI tarapheNamAM Ape che. paraMtu goLagoLa vAto karato nathI. tyAre madhyastha banIne besI raheto nathI. e ja rIte aneka pakSone zAstrIya rIte cakAsIne je pakSa sAco lAge tene satyarUpe ane je pakSa khoTo lAge tene asatyarUpe ghoSita karavo e ja tapAgacchanI nIti che. tapAgacchanI nIti, kSIranIranI jema satya-asatya alaga thaI gayA pachI paNa goLagoLa vAto karavAnuM ke madhyastha banI rahevAnuM kahetI ja nathI. saMbodha prakaraNamAM to tyAM sudhI kahyuM che ke - AjJAno lopa thato joIne (arthAt vidhinA badale avidhinuM sthApana-pravartana-prasAraNa thatuM joIne) paNa je madhyastha banI rahe che tathA "A vidhi che ane A avidhi che." AvuM jaNAvato nathI ane mauna banIne besI rahe che. tevA pratikULa (doSarU5) madhyasthabhAvavALA jIvo avidhinuM anumodana kare che ane potAnA vratono lopa kare che." avidhi khUba bhayaMkara doSa che. adhyAtma kalpadruma graMthamAM varNavelA "dharmane malina karanArA 13 doSomAM te trIjA naMbarano doSa che. doSane Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 guNarUpe mAnavAnI bhUla karavA jevI nathI. A viSamakALamAM saMghayaNa AdinI hAninA kAraNe prabhue batAvelA AcAro pUrNapaNe pALavAnI zakti na hovA chatAM (A viSamakALamAM) darzanapakSa (zraddhAnapakSa) tAraka bane che. A darzanapakSa pU.mahopAdhyAyazrI yazovijayajIe adhyAtmasAra graMthanA vIsamA adhikAramAM nIce mujaba jaNAvyo che - pUrNa AcAra pALavAmAM ame asamartha chIe eTale IcchAyogane avalaMbIne parama munionI bhakti vaDe temanA mArgane anusarIe chIe. (20-29) emAM (IcchAyoganA gharanI ArAdhanAmAM) je thoDI paNa nirdabha yatanA thAya che, te zubha anubaMdha karanArI che. vaLI, AtmAnA bhAvonuM vivecana ajJAnaviSano nAza karanAruM che. (20-30) siddhAMta ane tenA aMgabhUta zAstrono (bhale) amane zakti pramANe paricaya hoya, paraMtu amAre AlaMbanabhUta to A darzanapakSa (tattvazraddhAna) ja che. (20-31) vidhimArganuM kathana karavuM, vidhi pratye rAga rAkhavo, vidhinI IcchA rAkhanArA jIvonuM vidhimAM sthApana karavuM ane avidhino niSedha karavo - A amArI prasiddha pravacanabhakti che. (20-3ra) adhyAtmabhAvanAthI ujjavaLa cittavRttine yogya evuM A amAruM kRtya che. vaLI amane pUrNa kriyAnI abhilASA che. A be AtmAnI zuddhi karanAra che. (20-33) zakyano AraMbha ane zuddhano pakSa (= Agraha) - e be ahIM zubhAnubaMdha rUpa che. tathA enAthI viparIta te ahitakara che. A anubhava saMgata paMtha che.' (20-34) 1. vIsamA adhikAranA 2930313ra naMbaranA zloko A pustakamAM eka sthaLe ApyA che. 2. madhyAtmamavanojhavana-vetovRjyoti hi ne tyam | pUkriyAminApati dvayamAtma-zuddhikaram // 20-33 // dvayamiha zubhAnubandhaM, zakyArambhazca zuddhapakSazca / ahito viparyayaH puna-rityanumavata: panthIH i20-34| Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 pU. mahopAdhyAyazrIe A kALamAM ApaNuM zuM kartavya che, te spaSTa zabdomAM kahI dIdhuM che. AtmArthI jIvo e ja anusaraze ane e vAta je anusaraze te kuzalAnubaMdhI banaze. bAkI svataMtramatine vaza banI zAstrathI viruddha vartana-prarUpaNA karaze, te durlabhabodhi banaze, e saheje samajI zakAya tevI vAta che. - bAkI, viSamakALanA prabhAve... prathama naMbare to... ApaNe je kaMI gumAvyuM hoya, te pAchuM meLavavA prayatna karavo joIe. paraMtu je bacyuM che tene paNa mUkI devAnI bhUla na karAya. bIjA naMbare - jANatA nahotA tyAre ane jANyA pachI paNa kAraNosara kazuMka nabhAvI levuM paDe, eTalA mAtrathI te suvidita na banI jAya. trIjA naMbare - zAstranI dRSTie je khoTuM che, tene puNya-prabhAvAdinI uNapanA kAraNe nAthI na zakyA hoIe, eTalA mAtrathI ene mAnya na karI levAya. zAsanAzraya na apAya. ghaNA dezomAM vibhinna svarUpe AtaMkavAda pravarte che. paraMtu tene nAthavAno prayatna cAluM ja che. koI evA AtaMkavAdane rAjyAzraya na Ape. jeNe paNa (binasattAvArarUpe paNa) AtaMkavAdane rAjyAzraya Apyo che, te deza duniyAmAM badanAma thayo che ane tenA mAThA phaLa paNa bhogavI rahyo che. e ja rIte khoTI vAtane nAthI na zakAya te judI vAta che. paraMtu ene gacchAzraya-samudAyAzraya-gaNAzraya-saMghAzraya Apavo e ghaNI moTI bhUla che. tenA mAThA phaLa bhogavavAnA Ave che. kadAca koIne aTakAvI na zakIe - nAthI na zakIe, e vAta alaga che, paraMtu e mArga zAstrasApekSa nathI e to veLAsara jAhera karI ja devuM paDe che. to ja jIvo unmArgathI bacI zake. svayaM prabhu jamAlijIne aTakAvI nathI zakyA. paraMtu jamAlijI khoTA che te to prabhue turaMta jAhera karI ja dIdhuM che. sanmArganI surakSAmAM A kArya niraMtara cAlyA ja kare che. te te kALanA mahApuruSoe potAnuM uttaradAyitva samajIne mAna-apamAnanI darakAra rAkhyA vinA sanmArganuM prakAzana ane Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 unmArganuM khaMDana karyuM ja che. vaLI je loko ema kahe che ke, asatyanoapasiddhAMtano virodha karavAmAM zaktio veDaphAya che, te loko potAnI karaNI-kathanIthI satya mATe bhArI saMgharSo karanArA pUrvamahApuruSone khoTA Therave che. A emanI zAhamRgavRtti che. ame Aje je viSayane laIne upasthita thayA chIe temAM zrIsaMghajano ene virodharUpe na samaje, paraMtu svastha zAstrIya carcA samajIne, AmAM lakhAyelI vAto upara madhyastha banIne, paryApta vicAraNA karaze, to jarUrathI tattva prApta thaze, evI zraddhA che. amane vivAda karavAmAM rasa nathI, koIne khullA pADIne mAnahAni karavAnI amArI malina vRtti nathI ane koIne kharAba-khoTA kahevAnuM amArA saMskAramAM nathI. mAtra zAstrIya satya jaNAvavAnI amArI pharajanA eka bhAga rUpe A prayAsa che. tene te svarUpe sau svIkAraze evI zubhAbhilASA. zAstrakAra maharSionA TaMkazALI vacanone AdhAre zAstra ane suvihita paraMparAthI vizuddha banelA mArgane oLakhI-ArAdhI sau ArAdhako zIghragatie mokSasukhane pAme eja eka zubhAbhilASA. bhA.su. 5, vi.saM. 2074. tA. 14-9-ra018, - zukravAra. li. mu. saMyamakIrti vi. zrA zrI ramaNalAla chaganalAla ArAdhanA bhavana, navasArI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***. 1 ......1 ,, 13 paNa vigyAnukrama paNa che. mArI nA krama viSaya pR.naM. krama viSaya (1) prakaraNa-1H anukULa-pratikULa (3) prakaraNa-3 praznottarI 62 madhyasthabhAva...... (sAMprata praznonA graMthakAra (1) tattvanirNayanI AvazyakatA . maharSioe Apela uttaro) (ra) tattvanirNaya kone AdhAre - praznottara-1 (saMghanuM svarUpa)........62 karavAno ?..........................1 - praznottara-2 ...................... 68 ke zAstrano mahimA . - praznottara-3 (mahAjana kone - zAstrabhakti vinA badhuM nakAmuM che. 10 kahevAya ?) . ................... - zAstra na mAnanArA - praznottara-4 (upamiti aMge apramANabhUta che .................. khulAso) ..................... AjJAbAhya pariNAma suMdara nathI.. 16 - praznottara-5 (zAsanano uccheda -- keTalIka praznottarI kyAre thAya ?) ................ ************...1 (3) tattvanirNayane anukULa-pratikULa praznottara-6 (kaI AcAraNA vihita che) .. ...... 78 madhyasthabhAva .. praznottara-7 (ekAMta ke madhyasthabhAvanuM svarUpa................ 24 - doSarUpa madhyasthabhAva kevo hoya ?. 29 nizcayavAdIone javAba) ........... 78 - guNarUpa madhyasthabhAva kevo hoya ?..30 praznottara-8 (pU.devasUri ma.nI sAmAcArI aMge khulAso ane tattvanirNaya pachInuM kartavya.............31 jItavyavahAranAM lakSaNo)..............9ra - pratikULa madhyasthabhAvanA anartho...32 - praznottara-9 (cAre phirakAmAM - keTalIka praznottarI ................. 33 samyakatvanI sAmagrI - madhyasvabhAva sthira banAvavAno aMge vimarza) ............... . 106 upAya-praznottarI. ................37 - praznottara-10 (zAstrakAronI (2) prakaraNa-2 H madhyasthanuM mArgakathana dRSTie navA paMtho : niMdArUpa nathI ......................44 jJAna-kriyAthI ja mokSa) ......... 113 mArgakathananI AvazyakatA........44 - - praznottara-11 (kyA vyavahAro - madhyasthanuM mArgakathana AdaraNIya che) ................ 139 niMdarUpa nathI ...................... - praznottara-12 (anya gacchanA AdrakumAra ane gozAlakano pratiSThita jinabiMbonI vArtAlApa ....................... ... 54 vaMdanIyatA aMge khulAso) ........ 143 satyakathana - e samyagdarzananI praznottara-13 (pU.hIrasUrijI ma.nA sevA che ..61. 12 bolanA paTTaka aMge khulAso) ...................144 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pR.naM. ......181 krama viSaya pR.naM. krama viSaya - praznottara-14 (mokSamArga - praznottara-29 (satya paNa saMsAramArganI vicAraNA) ........ 150 "asatya' rUpa kyAre bane ?) ...176 praznottara-15 (matabheda ubhA - praznottara-30 (ekAMta vAsanA thAya tyAre zuM karavuM joIe ?) . 150 pedA thavAnuM kAraNa)............. 177 praznottara-16 (mAnyatAbhedanA - praznottara-31 (avidhi nukazAna avasare kartavya).... 151 kare ke nahIM ?)................. 177 praznottara-17 ('tavaMtu - praznottara-3ra (AtmakalyANano vahnikALam' nuM rahasya) ......... 151 mArga) .................. ........ 180 praznottara-18 (usUtra-sasUtra - praznottara-33 (parivAramAM prarUpaNAnuM svarUpa) .......... 54 mAnyatAbheda hoya to praznottara-19 (usUtra zuM karavuM ?) ..................... 180 prarUpaNAthI anaMta saMsAra kema ? - praznottara-34 (mAnyatAbhedomAM sAvadhAcAryanuM udAharaNa) ....... 157 upadezakanuM kartavya). praznottara-20 (kahevAtA dAdA | - praznottara-35 (AcaraNA yathAzakti ane mAnyatA bhagavAnanI anucita pravRtti) ... 165 praznottara-21 (anyadarzanakAro saMpUrNanuM rahasya) ..................181 anya paMthovALA pratye kevuM praznottara-36 (vaMdanIya-avaMdanIya valaNa hovuM joIe ?) ......... 166/ aMge khulAso) .................... 182 praznottara-rara-23 (zAstraviruddha praznottara-37 (sAcA jainatvanuM | svarUpe) ............. bola-nArano vairAgya kyA *******. 183 praznottara-38 (mithyASTinuM prakArano hoya ?) .......... 167-168 jJAna "ajJAna" kema ?) .. ... 186 - praznottara-24 (satyane TakAvavA praznottara-39 (syAdvAdanuM zuM karavuM joIe ?) ........... 170 svarUpa) .......................... 189 - praznottara-25 (asatyano - vastunI anaMtadharmAtmakatA..... 193 pratikAra karAya ke nahIM ?) . 171 - samyaga ekAMta vinA - praznottara-26 (satya mATe saMgharSa anekAMta ghaTI zakato nathI.... 195 karAya ke nahIM ?) ............... 171 - ekAMta vidhi-niSedha nathI - praznottara-27 (anya pratye - A vidhAnanuM rahasya ..... 197 madhyasthabhAva kevI rIte - kyAM samyagU ekAMta ane rAkhavo ?) ......................... 172| kyAM anekAMta ? . ............ 197 praznottara-28 (guNo kyAre - syAdvAda siddhAMtanI dRSTie avaguNa bane ?)...................... 176nI anyadarzanakAro............... .199 IT | Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 viSaya pU.naM. krama viSaya - syAdvAda siddhAMtanI dRSTie | - praznottara-49 navA paMtho......................... 200 (kadAgrahanI bhayaMkaratA) .......... 222 - zAstravacanonI trividhatA.. ra00 + praznottara-50 (kadAgraha-abhiniveza - praznottara-40 (anya darzananA nAza kaI rIte pAme ?)............ ra26 zAstro aMge khulAso) .............. 20ra praznottara-51 (saMgha ekatA praznottara-41 (anya darzanonuM mATe siddhAMtomAM bAMdhachoDa khaMDana karAya ke nahIM ?) ........... 207 thAya ke nahIM ?) .............. 227 - praznottara-4ra (badhAne samAna | praznottara-para-53 mAnavAthI kayo doSa lAge ?) .. 208 (tithiprazna siddhAMtano che ke praznottara-43 (pU.hIrasUrijI | samAcArIno che ?) ............. 230 ma.no paTTaka) ................ 208 - praznottara-54-55 - praznottara-44 (pU. haribhadrasUrijI | (dravyazruta-bhAvazruta aMge ma.sA.nA nAme cAlatA khulAso) ........... ra40-ra4ra apapracArono pratikAra) .......... 209 (1) adveSa aMge parizIlana ............ ra10(4) prakaraNa-4 : AdhyAtmika (2) saMgharSa kyAre ane anusaMdhAnamAM mAdhyazmabhAvanA.. 245 samanvaya kayAre ? ................. ra12 - bhavasthiti-karmasthitine (3) pataMjali Adine "mahAmuni' ciMtana karavuM...... kema kahyA ?................... - sarva jIvo pratye (4) matAgraha nahIM, udAsIna bano.. tattvAgraha rAkhavo ra16 - baLAtkAre dharma nA (5) virodha e sAdhanAno pamADI zakAya.. ............ virodhAbhAsa che ke koInA upara kopa na karavo ..... . 248 satyano rakSaka che ? ................ - jevI gati tevI mati............. - praznottara-45 (satyano Agraha mAdhyadhyabhAvamAM guNa ke doSa ?) .................... 219 vizrAma pAmo - praznottara-46 ("ANAe dhammo udAsInabhAva amRta che ......... 249 A bhAva kyArathI pragaTe ?) ... 219 - udAsInatAthI mokSasukha............. 250 praznottara-47 - mAdhyacyabhAvanAmAM (kadAgrahanuM kAraNa)..................... 220 parizIlananI zailI ............ praznottara-48 - niSkarSa-jJAnIono upadeza ..... 15ra (sadAgraha-kadAgrahanuM svarUpa)..... 222 249 1 . rapa1 1 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 kartA * saMdarbha graMthonI yAdI kra. graMthanuM nAma 1) adhyAtma kalpadruma pU. munisuMdarasUrijI ma.sA. adhyAtmasAra pU. maho. yazovijayajI ma.sA. 3) ayoga vyavaccheda dvAaizikA pU. kalikAla sarvajJazrI hemacaMdrasUri ma. aSTaka prakaraNa pU.haribhadrasUrijI ma. 5) AtamImAMsA 6) upadeza pada pU.haribhadrasUrijI 7) upadeza rahasya pU. maho. yazovijayajI ma.sA. 8) upadezamAlA pU. siddharSigaNi 9) upamiti bhavaprapaMcakathA zrI siddharSigaNi 10) oghaniryukti pU. bhadrabAhu svAmI 11) gustattva vinizcaya pU. maho. zrIyazovijayajI ma. 12) jJAnabiMdu pU. maho. zrIyazovijayajI ma. 13) jJAnasAra-jJAnamaMjarI TIkA pU. maho. zrIyazovijayajI ma. pU. devacaMdrajI mahArAjA 14) tattvArthasUtra pU. vAcakapravara umAsvAtijI ma. 15) dharma parIkSA pU. maho. yazovijayajI ma. 16) dIpotsava kalpa pU. kalikAla sarvajJazrI 17) dharmasaMgraha pU. maho. mAnavijayajI ma. 18) nayopadeza pU. mahopAdhyAyazrIjI ma. 19) nyAyAvatAravRtti pU. zAMtisUrijI ma. 20) paMcasUtra TIkA pU. haribhadrasUrijI ma. ra1) pravacana parIkSA pU. upA.dharmasAgarajI ma. 22) mahAnizitha sUtra AgamasUtra 23) mArga batrIsI pU.maho. zrIyazovijayajI ma.sA. ra4) mitrA batrIsI pU.maho. zrIyazovijayajI ma.sA. 25) yogadRSTi samuccaya pU. haribhadrasUrijI mahArAjA ra6) yogabiMdu pU. haribhadrasUrijI mahArAjA ra7) yogaviMzikA TIkA pU.maho. zrIyazovijayajI ma. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. kra. graMthanuM nAma 28) yogazAstra ra9) lalita vistaro 30) lokatattva nirNaya 31) vaMdanakaniryukti 32) vizeSAvazyaka bhASya 33) vItarAga stotra 34) zAMtasudhArasa 35) saMbodha prakaraNa 36) sammatitarka prakaraNa 37) samyakatva saptatikA 38) sena praznottara 39) syAdvAda maMjarI 40) hitopadezamAlA 41) hIrapraznottara 42) 101 bola saMgraha 43) 125 (savAso) gAthAnuM stavana 44) 150 (doDhaso) gAthAnuM stavana 45) 350 (sADAtraNaso) gAthAnuM stavana kartA kalikAla sarvajJa pU. hemacaMdrasUri ma. pU.haribhadrasUrijI ma.sA. pU. haribhadrasUrijI ma.sA. pU.bhadrabAhu svAmI zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa kalikAla sarvajJazrI pU. vinayavijayajI ma.sA. pU. haribhadrasUrijI mahArAjA pU. siddhasenadivAkarasUri ma. pU. haribhadrasUrijI ma. pU. senasUri ma. pU.kalikAlasarvajJazrI pU. prabhAnaMda sUri ma. pU. hIrasUri ma. pU.maho. zrIyazovijayajI ma.sA. pU.maho. zrIyazovijayajI ma. pU.maho. zrIyazovijayajI ma. pU.mo. zrIyazovijayajI ma. anya pustako anya AdhAra 1) dAdA bhagavAnanuM AtmavijJAna 1) amRtavelanI sajhAya ra) zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA 2) vi.saM 1976 nA saMmelanano TharAva 3) sAdhu maryAdA paTTaka 3) pU.AnaMdadhanajI ma.nA pada 4) jaina kaho kyuM hove - sakjhAya 5) pU.mahopAdhyAyazrIjIno zrAvaka upara lakhelo patra 6) samakitanA saDasaTha bolanI sajhAya 7) pU.hIrasUrIzvarajI mahArAjAno bAra bolano paTTaka Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-16 anukULa-pratikULa madhyasthabhAva A prakaraNamAM nIcenA muddAonI kramazaH vicAraNA karIzuM. (1) tattvanirNayanI AvazyakatA (2) tattvanirNaya zAnA AdhAre karavAno ? (3) tattvanirNayane anukULa-pratikULa madhyasthabhAva (4) tattvanirNaya pachInuM kartavya (5) cittazuddhi-dharmadhyAnane anukULa-pratikULa madhyasthabhAva (1) tattvanirNayanI AvazyakatAH mokSamArga samyagdarzana-samyajJAna-samyakyAritra svarUpa che temAM samyagdarzana agatyanuM aMga che. tenA vinA jJAna-cAritranI koI kiMmata nathI. samyagdarzanane pAmavA-TakAvavA ane vizuddha banAvavA mATe tattvazraddhAne akhaMDa rAkhavI ati anivArya che. tattvazraddhAne akhaMDa rAkhavA dareka tattvone jANavA ane teno yathArtha nirNaya arthAt tattvanirNaya karavo khUba jarUrI che. eka paNa bhrAntinI hAjarImAM jinatattva pratye niHzaMkatA pedA thatI nathI ane e vinA kyAreya samyagdarzananI prApti-zuddhi-vRddhi thaI zakatI nathI. taduparAMta, tattvanirNaya thayA vinA anAdikALathI AtmAmAM saMcita mithyAjJAnanA saMskAro nAza pAmatA nathI ane e vinA paNa samyagdarzana-samyajJAnanI prApti thaI zakatI nathI. (2) tattvanirNaya kone AdhAre karavAno? mokSamArga-adhyAtmamArgane pAmavA ane pUrNatAe pahocADavA mATe pU. mahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAjAe 'adhyAtmasAra' graMthamAM 33 2. sa rjanajJAnavAritrALa mokSamArga (tatvArthasUtra 3/3) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRta-I H anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva upAya batAvyA che. temAM teozrIe sauthI prathama upAyamAM Agama = zAstrathI ja tattvanirNaya karavAnuM pharamAvyuM che. bIjA upAyamAM zAstravacanonI upekSA karAvanArI lokasaMjJAno tyAga karavAnuM jaNAvyuM che. te baMne upAya dvArA tattvazraddhA prApta karavAnuM ane lokottara viveka pragaTAvavAnuM trIjAcothA upAyamAM jaNAvyuM che. te vAta A mujaba che - "nizcityAgamatattvaM, tasmAdutsRjya lokasaMjJA ca / zraddhA-vivesAra, yatitavya yoginA nityam | 20-38 che' pUrvanirdiSTa cAre upAyonA sevana vinA samyagdarzananI prApti-zuddhivRddhi zakya banatI nathI ane e vinA mokSamArga upara pragati paNa thaI zakatI nathI. - te cAramAM prathama upAya agatyano che. bodha-zraddhA-vivekane vizuddha banAvavA mokSamArganA sAdhaka-bAdhaka tattvono nirNaya karavo khUba jarUrI che ane enuM parama zreSTha sAdhana ekamAtra Agama zAstra che. eTale Agama ane Agamane anusaratA graMtho = zAstro dvArA heya-upAdeyAdi tattvono nizcaya karavAno che. paraMtu potAnI svataMtramatithI ke bahumatithI tattvano nirNaya karavAno nathI. atIndriya padArthonA bodhamAM Agama ja parama AdhAra che. AtmA, AtmAnuM astitva, AtmAnuM svarUpa, AtmAnI mokSamArga taraphanI pragati, mokSamArganA sAdhaka-bAdhaka tattvo, mokSamArganI pragati karatAM karatAM prApta thatI guNasthAnakonI pariNatio ane AMtarika guNavaibhava ane aMte prApta thato mokSa : A sarve atIndriya padArtho che. sarvajJa-vItarAga paramAtmA sivAya A padArtho upara koI yathArtha prakAza pAtharI zakatuM nathI. sarvajJa vItarAga paramAtmAnI gerahAjarImAM teozrImadga tAraka jinavacana ja atIndriya padArthone jANavAno parama AdhAra che. (Agama, jinavacanono samudAya ja che.) tethI Agama ja parama AdhAra che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-1 : anukULa-pratikULa madhyasthabhAva vaLI, vartamAnamAM zrI arihaMta paramAtmAo vidyamAna nathI. mokSe padhArI gayA che. kevalI bhagavaMtono paNa viraha che. evA vakhate ApaNA mATe arihaMta paramAtmAnA vacanarUpa Agama ja parama AlaMbana che. AthI kavivara pU. vIravijayajI mahArAjAe kahyuM che ke, "viSamakAle jinabiMba jinAgama bhaviyaNakuM AdhArA" bhavATavImAM bhUlA paDelA AtmAone zuddha AtmatattvanuM darzanasmaraNa karAvanAra zrIjinabiMba che. prabhunA jevo ja zuddha-buddha-niraMjananirAkAra mAro AtmA che - AvI yAdI jinabiMba karAve che ane samagra mokSamArganuM digdarzana zrIjinAgama karAve che. tethI A kalikAlamAM te baMne parama AdhArarUpa che. ke zAstrano mahimA : yogabiMdu graMthamAM zAstra (Agama) no mahimA varNavatAM jaNAvyuM che ke, pApAmayauSadhuM zAstra, zAa puSyanibandhanam / sarvatra zAa, zAstra sarvArthasAdhanam IIrarakA - zAstra pAparUpI roga mATe auSadha che, zAstra puNyanuM kAraNa che, zAstra sarve janArI (arthAt sarve padArthone jovA mATe) AMkha che ane sarva kAryonuM - prayojanonuM sAdhana (kAraNa) che. * pApAmayauSadhaM zAstram / - zAstra pApa rUpI vyAdhino upazama karanAra auSadha tulya che. hiMsAdi pApo ane rAgAdi doSo e AtmAnA rogo che. kAraNa ke, (jema tAva Adi rogo zarIranA sAmarthyane haNI nAkhe che ane yAvat mRtyu paNa Ape che, tema) hiMsAdi pApo AtmAnA jJAnAdi bhAvaprANono nAza kare che. enA yoge AtmA potAnA zuddhasvarUpathI dUra rahe che ane vibhAvomAM rakhaDIne pArAvAra viDaMbaNAo bhogave che. pAponI nivRtti vinA bhAvaroga nAza na pAme ane e vinA viDaMbaNAono aMta na Ave. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva pAponI pAramArthika nivRtti (arthAt pApapravRtti ane pAparasanI pAramArthika nivRtti) karavA mATe pApanuM svarUpa, pApa zA mATe thAya che tenI samajaNa, pAponA prakAra ane peTAprakAra, dravya ane bhAvathI pApanI bhinnatA, pApapravRtti ane pApapariNati vaccenI bhedarekhA Adi pApa saMbaMdhI sarva mAhitI jANavI jarUrI che. TUMkamAM pApanuM svarUpa, pApanA kAraNo ane pApanA phalanI (arthAt svarUpa-hetu-phalathI pApanI) jANakArI vinA pAramArthika pApanivRtti zakya nathI. zAstra vinA pApanA hetu-svarUpa-phalano yathArtha bodha karavo zakya nathI. zAstramAM eka eka hiMsAdi pAponuM svarUpa varNaveluM hoya che. tenA bheda-prabheda paNa prarUpelA che. pApasevananA kAraNo paNa jaNAvyA che tathA pApasevananA kaTravipAko paNa varNavyA che ane kaTravipAkono bhoga banelA jIvonA udAharaNo paNa TAMkyA che. zAstramAMthI pAponI bhayaMkaratA-viSamayatA, saMsAramAM rakhaDAvavAnI tAkAta Adi jANIne sAdhaka pApo choDavA mATe ullasita bane che. saMsArabhIrutAthI garbhita pApabhIrutA pragaTe che. tevA prakAranI pApabhIrutAthI pApapravRtti ane pApanA rasanI nivRtti thAya che. enA yoge AtmA uparathI hAsa thato jAya che. enA phalarUpe AtmAnA jJAnAdi bhAvaprANonuM pragaTIkaraNa thAya che. A rIte jema auSadhathI rogamukti dvArA zarIranuM sAmarthya-kAMti Adi pragaTa thAya che, tema zAstrathI pApanivRtti dvArA AtmAnuM bhAvasauMdarya (jJAnAdi guNavaibhava) pragaTa thAya che. tethI zAstra parama auSadha che. zAstra punivasthanam I zAstra puNyanuM-hitanuM kAraNa che. zAstra heya ane upAdeya, kartavya ane akartavya tathA prAptavya ane aprAptavya tattvo upara prakAza pAthare che. sAthe sAthe heya-akartavya-aprAptavya pAchaLanI doTanA nukazAno (apAyo) paNa jaNAve che ane je jIvo heyAdimAM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-1 : anukULa-pratikULa madhyasthabhAva pravRtta thayA-pAgala banyA, tenI durdazAno citAra paNa rajU kare che. tathA upAdeyAdimAM Adara keLavI temAM pravRtta thanArA jIvone thatA lAbho paNa jaNAve che. ane je jIvo A lAbho meLavI kalyANa sAdhI gayA tenI noMdha paNa kare che. TUMkamAM zAstra sAdhakanA jIvanapatha upara sAco prakAza pAthare che. vinipAtanA mArge javuM ke amyudayanI dizAmAM prayANa karavuM, enA upara vicAraNA karavA sAdhakane prere che. zAstranA prakAzane je jhIle tenA jIvanapathamAM ujAza patharAya che. ane e AtmA hitakArI mArga tarapha pagalAM bhare che. AthI zAstra puNya(hita)nuM parama kAraNa che. vasuH sarvatra zAstram aa zAstra sarve padArthomAM janArI (sarva vastune jaNAvanArI) cakSu che. - padravyAtmaka loka, sUkSma-bAdara jIvo, jIvAdi navatattvo, heyaupAdeya Adi tattvonuM vibhAgIkaraNa, cauda guNasthAnaka, cAra gati, ratnatrayI, yogamArga, bAra bhAvanA Adi tamAma mokSamArganA sAdhaka ane bAdhaka tattvo upara prakAza pAtharanAra zAstra che. sarvajJa-vItarAga zrIarihaMta paramAtmAne kevalajJAnanA prakAzamAM jagatanA jIvo mATe je hitakara tattvo dekhAyA tene upAdeya tarIke prarUpyA ane je ahitakara tarIke dekhAyA tene heya tarIke jaNAvyA che. AthI heyopAdeya tattvonA bodha mATe aMtima ane saMpUrNa sAdhana koI hoya to te (jinavacana svarUpa) zAstra ja che. kAraNa ke, zAstrone prakAzita karanArA paramAtmA sarvajJa hovAnA kAraNe tamAma tattvone sAkSAt joIne jaNAvyA che ane vItarAga hovAnA kAraNe pUrNatayA prAmANika Ama puruSa che. rAga-dveSa-mohathI rahitane AptapuruSa kahevAya che. asatya bolavAnA rAgAdi traNe kAraNono nAza thayo hovAthI AmapuruSanuM vacana avisaMvAdi, saMzayarahita ane nirbheLa satyatAthI yukta hoya che. AthI AmapuruSanuM vacana (jinavacana) parama vizvasanIya che. ApaNA sau mATe parama AdhAra che - AdaraNIya che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRtaII : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva 'zAstra sarvArthasAdhanam - sarvaprayogananiSpattidetuH | - zAstra sarve prayojano (kAryo) nI siddhinuM sAdhana (hetu) che. zAstra dvArA Atmahitakara sarve paNa prayojano siddha thAya che. zAstra nirdiSTa vidhinA pAlanathI ane niSiddhanA nivartanathI arthAt hitanI pravRtti ane ahitanI nivRttithI AtmalakSI sarve paNa kAryo siddha thAya che. zAstranirdiSTa upAyonA sevanathI AtmA karmanirjarAne sAdhe che. enA yoge AtmA sadgatinI paraMparA sarjato mokSanagare pahoMcI jAya che. AthI ja mokSamArganA sAdhake koIpaNa viSayamAM pravRtti ke nivRtti zAstrAdhAre ja karavAnI che. koIpaNa vicAra-mAnyatAnuM ghaDatara paNa zAstrAdhAre ja karavAnuM che. AtmalakSI ane ArAdhanAlakSI tamAma bhAvoAzayo paNa zAstrasApekSa ja rAkhavAnA che. jagatanA koIpaNa padArthanI mUlavaNI (heya ke upAdeya, kartavya ke akartavya, prAptavya ke aprAptavya rUpe je mUlavaNI) karavAnI che, te zAstranI najare ja karavAnI che. ArAdhanA saMbaMdhI vidhi-niSedho, ArAdhanA mATeno kALanirNaya-dinanirNayatithinirNaya Adi sarve paNa zAstranA AdhAre ja nakkI karavAnA che. AthI ja vi.saM. 1976 mAM khaMbhAta mukAme AyojAyelA tapAgacchIya zramaNasaMmelane sarvasaMmatithI karelA devadravya saMbaMdhI ATha TharAvo paikInA prathama TharAvamAM spaSTapaNe TharAvyuM hatuM ke - zAstra (sAkSA-anaMtara ane paraMpararUpa) vinA koIpaNa jAtanI siddhi ja nathI." - pUrvakAlIna mahApuruSoe paNa eka ja avAje zAstrane ja AgaLa karyuM che. - pU. mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjAe batrIsI graMthamAM cittazuddhine pAmavA ane akhaMDa rAkhavA mATe zAstra upara Adara rAkhavAnuM bhArapUrvaka jaNAvyuM che. A rIte ApaNA sau mATe zAstra ja eka mAtra parama AdhAra che, zAstra ja pramANa che ane zAstra ja rakSaka che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-1 : anukULa-pratikULa madhyasthabhAva huM zAstra kone kahevAya ? zAstra kone kahevAya, te batAvatAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjA jJAnasAra graMthamAM jaNAve che ke - zAsanAt trANazaktezca, budhaiH zAstraM nirucyate / vacanaM vItarAgasya, tattu nAnyasya kasyacit // 24-3 // - AtmA upara anuzAsana kare ane AtmAnuM AMtara zatruothI rakSaNa kare tene paMDito zAstra kahe che. ane te zAstra vItarAga paramAtmAnA vacana svarUpa arthAt jinavacana svarUpa che. te sivAyanA koIpaNa asarvajJanuM vacana zAstra na kahevAya. jenAthI AtmahitalakSI sAdhaka-bAdhaka tattvono bodha thAya ane enA dvArA AtmAne hitazikSA prApta thAya tathA AtmA viSaya-kaSAya Adi AMtarazatruothI bace tene zAstra kahevAya che. ahIM eka vAtano khulAso karyo che ke, rAga-dveSa-mohathI rahita zrIjinezvara paramAtmAnuM vacana ja zAstra bane che. jenAmAM rAga-dveSa-moha vidyamAna che, evA avItarAga ane asarvajJanuM kathana zAstrArUpa banatuM nathI. kAraNa ke, e kathanamAM yathArthatA nathI ane enA ja yoge e AtmA upara anuzAsana karavA samartha nathI ke AtmAne bacAvavA paNa samartha nathI. ke kayuM zAstra zuddha kahevAya? jema kaSa-cheda-tApanI parIkSAmAMthI pasAra thayela suvarNa vizuddha kahevAya che. tema zAstra paNa kaSa-cheda-tApathI vizuddha joIe. to ja te zAstra tAraka banI zake che. je zAstro A traNa parIkSAmAMthI pasAra thaI zakatAM nathI, te zAstro tAraka to nathI banatA. paNa mAraka bane che. zAstranI A traNa parIkSAnuM svarUpa batAvatAM samartha zAstrakAra paramarSi pU.A.bha. zrI haribhadrasUrizvarajI mahArAjA viracita "aSTaka) prakaraNa" graMthanA prathama mahAdeva aSTakanI TIkAmAM kahyuM che ke, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRtam-I : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva zAstragatakaSAdiparIkSAtrayasya ca svarupamidam / vidhipratiSedhau RSaH | ... "pANivahAIyANaM, pAvaTThANANaM jo u paDiseho / vidhipratiSedhayorabAdhakasya smykttpaalnopaaybhuutsyaanusstthaano cheH / yAda.. vANukAi, ne vAdijJA tAM niyama | saMbhava ya parizuddha, so pukha tharmokSi chemotti rA" bandhamokSAdisadbhAvanibandhanAtmAdibhAvavAdaH tApaH / uktaM - jIvAi bhAvavAo, bandhAipasAhago ihaM tAvo / eehiM parisuddho, dhammo dhammattaNamuvei // 3 // bhAvArthaH jinavacanonA saMgraharUpa zAstra yathArtha che. arthAt zAstramAM karelA vidhAno satya ane saMzaya rahita che ane tethI bhavyAtmAo mATe saMsAranAzaka ane mokSaprApaka che. evA zAstranI zuddhi jyAre zAstra kaSacheda-tApa : A traNa prakAranI parIkSAmAMthI pasAra thAya che, tyAre ja nirNata thAya che arthAt kaSAdi traNa parIkSAmAMthI pasAra thayela zAstra ja zAstra che. e sivAyanA nahi. tethI have ahIM zAstranI kaSAdi traNa prakAranI parIkSAnuM svarUpa jaNAvAya che. je zAstramAM Atmahitakara pravRttionI vidhi batAvI hoya ane Atma-ahitakara pravRttiono niSedha jaNAvyo hoya te zAstra kaSazuddha che. kaSazuddha parIkSA aMge anya graMthamAM kahyuM che ke, "je zAstramAM (saMsAravardhaka) prANAtipAta (hiMsA) Adi pApasthAnakono niSedha batAvyo che ane (mokSamApaka) dhyAna-adhyayana AdinI vidhi jaNAvI che, te zAstra (dharma) kaSazuddha che." Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-1 : anukULa-pratikULa madhyasthabhAva zAstramAM je vidhi-niSedha batAvyA che, te vidhi-niSedhano nirvAha karavA-tenuM pAlana karavAnA upAyabhUta anuSThAno batAvyA hoya to te zAstra chedazuddha kahevAya che. arthAt hiMsAdino je niSedha pharamAvyo che, te hiMsAdinI nivRtti sArI rIte thAya tevA anuSThAno batAvyA hoya ane dhyAnAdinI je vidhi batAvI che, te dhyAnAdimAM sArI rIte pravRtta thavA mATenA anuSThAno jaNAvyA hoya arthAt anuSThAno evA batAvyA hoya ke jenAthI hiMsAdinI nivRtti ane dhyAnAdinI pravRttino nirvAha thAya te zAstra ja chedazuddha che. baMdha-mokSa AdinA abhAvanA kAraNabhUta AtmAdi bhAvavAdane tApazuddhi kahevAya che. arthAt je AtmAmAM baMdha-mokSa saMgata karavAno che ane baddha AtmAne mukta banAvavAnI AdhyAtmika prakriyA thavAnI che, te AtmAno svIkAra karavo, ene pariNAmI nitya mAnavo, karmano kartAbhoktA mAnavo, AtmAnI karmathI mukti mAnavI ane muktinA ratnatrayI Adi upAyono svIkAra karavo H A AtmasaMbaMdhI cha sthAnakone je zAstro svIkAre che ane prarUpe che, te zAstro tApazuddha che. kahevAno Azaya e che ke, je zAstro... (1) AtmAnA astitvano svIkAra kare che. (ra) AtmAne pariNAmI nitya mAne che (AtmA dravyanI apekSAe nitya che ane paryAyanI apekSAe parivartanazIla che, tene pariNAmI nitya kahevAya che. jema mugaTamAMthI banelA hAramAM suvarNa dravya nitya rahe che ane eno paryAya badalAya che, te ja rIte AtmA nitya rahe che ane enA paryAyo badalAyA kare che. karmathI baddha AtmA ja mukta thAya che.) (3-4) AtmAne karmonA kartA ane bhoktA tarIke svIkAre che. (5-6) AtmAnI karmathI mukti mAne che ane muktinA ratnatrayI Adi upAyo svIkAre che ane jaNAve che : A cha sthAnakono svIkAra kare che, te zAstro ja tApazuddha che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva jinezvara paramAtmAnA zAstro A traNe parIkSAmAMthI pasAra thayelA che. tethI zuddha che. ApaNuM parama saubhAgya che ke pUrNapaNe zuddha ane tethI ja tAraka evA zAstro ApaNane prApta thayA che. have ApaNe AvA zAstro pratye Adara-zraddhA keLavavAnA che ane ene ja jIvanapathamAM mArgadarzaka tarIke svIkAravAnA che. AjaparyaMta svataMtra-svacchaMdamatithI ke kuzAstronI vAsanAmAMthI pragaTelI kumatithI jIvana jIvyA chIe. have svataMtra-svaccheda ke kumatino tyAga karI jinavacana pratye Adara keLavI tenA mArgadarzana mujaba jIvana jIvavAno nirdhAra karavAno che. adhyAtmanI prApti karavA mATe mArA prabhunuM Agama "je nA pADatuM hoya te mAre na ja karavAnuM hoya ane je hA pADe te ja karavAnuM hoya" AvuM dRDha praNidhAna karavuM paDaze. prabhunI AjJA mujaba jIvavAno pUrepUro prayatna karavAno che ane jyAM zaktinA abhAve zakya na hoya tyAM AjJA pratye zuddha pakSapAta (arthAt AjJA ja sevavA jevI che evo zuddha pakSapAta) ubho rAkhavAno che arthAt savAraMma zuddhapakSaza . zakyanI pravRtti ane azakyamAM zuddhapakSapAta rAkhavAno che. to ja ApaNe kuzalAnubaMdhI banavA dvArA mokSamArganA musAphara banI zakIzuM. ke zAstrabhakti vinA badhuM nakAmuM che. je sAdhako anya ghaNI ArAdhanAo kare che. tapa-tyAga, dAna-zIla AdinuM pAlana kare che. paNa jo ene Agama pratye Adara nathI, AgamathI nirapekSapaNe ArAdhanA kare che. te lokonI ArAdhanA niSphaLa jAya che ane AgaLa vadhIne nukazAna paNa kare che. AthI ja yogabiMdu graMthamAM kahyuM che ke, na yasya bhaktiretasmiMstasya dharmakriyApi hi / andhaprekSAkriyAtulyA, karmadoSAdasatphalA // 226 // yasya tvanAdaraH zAstre tasya zraddhAdayo guNAH / unmattaguNatulyatvAnna prazaMsAspadaM satAm // 228 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-1 : anukULa-pratikULa madhyasthabhAva 11 - jene zAstra pratye bhakti-bahumAna nathI, tenI dharmakriyA paNa aMdhanI jovAnI kriyA samAna che. arthAt jema aMdha pAse dRSTi na hovAthI teNe jovAnI kriyA karavI hoya to paNa zakya banatI nathI ane evI kriyA kare to paNa saphaLatA maLavAnI nathI ane mAtra kleza ja thavAno che. tema jene zAstra pratye bahumAnabhAva nathI, temanI kriyA paNa niSphaLa jAya che ane AgaLa vadhIne asat (kharAba) phalane ApanArI bane che. zAstra pratyenA abahumAnavALo jIva dharmakriyA kare che. paNa bhArekarmitAnA kAraNe e dharmakriyA ane asat phala ApanArI bane che arthAt mohanI paraMparAne vadhAranArI bane che - saMsAranI paraMparAne vadhAranArI bane che. vaLI jene zAstra pratye anAdara che. tenA zraddhA vagere guNo unmatta puruSanA audAryAdi guNonI jema vivekI evA sajjanone prazaMsanIya banatA nathI. (kAraNa ke, jema unmatta puruSanA guNo AbhAsika che, tema zAstra pratye anAdaravALA jIvanA guNo paNa AbhAsika che.) ahIM yAda rAkhavuM ke, zrI jinezvara paramAtmA ane tenA vacanarUpa Agama pratye jene bahumAnabhAva nathI, teno adhyAtmamArgamAM praveza ja thaI zakato nathI. AthI ja graMthakAra paramarSie adhyAtmaprAptinA prathama upAyamAM Agama pratye parataMtra banavAnuM bhArapUrvaka sUcana karyuM che. Agama pratyenA bahumAna vinA enA pratye parataMtra na banAya ane ene parataMtra banyA sivAya dareka tattvono nirNaya enA AdhAre ja karavAno nirdhAra baMdhAya nahi. jyAM sudhI Agama-AgamAnusArI zAstro dvArA ja tattvanirNaya karavAno nirdhAra na thAya, tyAM sudhI tattvono sAco rahasyArtha prApta thaI zakato nathI. tattvonA rahasyArthane pAmyA vinA tattvazraddhA majabUta banI zakatI nathI. tattvazraddhAnI daDhatA vinA tattvapariNati prApta thaI zakatI nathI ane tattva pariNati vinA adhyAtmamArga upara pragati thaI zakatI nathI. zAstranirapekSa banI mAtra tarkanA AdhAre jIvanArAo adhyAtmane pAmI zakatA ja nathI. zraddhAthI bhraSTa thAya che ane virAdhaka bane che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 bhAvanAmRta-II anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva tatvano bodha, tatvanI zraddhA, tattva anusAra pravRtti ane tattvanI pariNati arthAt bodha, zraddhA, pravRtti ane pariNatiH A cAranA sahAre ja adhyAtmamArga upara pragati thaI zake che. tattvonuM jJAna thayA bAda ja enI zraddhA pedA thAya che, tattvanI pravRtti thAya che ane pravRtti abhyasta thatAM tattvanI pariNati prApta thAya che. AthI sauthI prathama tattvonuM yathArtha jJAna joIe. tattvonA yathArtha jJAna mATe mAtrane mAtra Agama (zAstra) ja parama AlaMbana che. AthI ja caityavaMdana mahAbhASyamAM kahyuM che ke, natthi paralogamagge pamANamannaM jiNAgamaM mottuM / AgamapurassaraM ciya karei to savvakiccAI // - paraloka mArgamAM (mokSamArgamAM) jinAgama vinA anya koI pramANabhUta nathI. tethI (AtmalakSI) sarve kAryo Agamane AgaLa karIne ja (AgamamAM jaNAvyA pramANe ja) karavA joIe. - je sAdhaka sarve kAryomAM jinAgama (zAstra) ne ja AgaLa kare che, tene sarvasiddhio sahaja prApta thAya che. SoDazaka graMthamAM pU.A.bha. zrI haribhadrasUrijI mahArAjAe paNa kahyuM che ke, astiman hRdayasthe sati hRdayasthastattvato munIndra iti / hRdayasthite ca tasmin niyamAtsarvArthasaMsiddhiH // - zrI jinezvara paramAtmAnuM vacana (jinavacana-jinAgama) jo hRdayamAM hoya to paramArthathI paramAtmA ja hRdayamAM che ane paramAtmA jo hRdayamAM hoya to nizcayathI sarva kAryonI siddhi thAya che. - pU. mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjA paNa A ja vAtane jaNAvatAM jJAnasAra graMthamAM kahe che ke, zAstre puraskRte tasmAd, vItarAgaH puraskRtaH / puraskRte punastasmin, niyamAt sarvasiddhayaH // 24-4 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-1 anukULa-pratikULa madhyasthabhAva 13 - pU. mahopAdhyAyazrIjI to zAstranI upekSA karanArane jaDanI upamA ApI kahe che ke, adRSTArthe'nudhAvantaH, zAstradIpaM vinA jaDAH / prApnuvanti paraM khedaM, praskhalantaH pade pade // 24-5 // - adaSTa arthamAM (arthAt mokSAdi atIndriya viSayomAM) zAstrarUpI dIpaka vinA doDatA evA jaDa loka Dagale ne pagale skUlanA pAmatAM atyaMta khedane prApta kare che arthAt svataMtramatithI cAlIne Aloka ane paraloka ubhayamAM viDaMbaNAono bhoga bane che. zAstra na mAnanArA apramANabhUta cheH vaLI je loko "zAstra-zAstra zuM karo cho, dareka jagyAe zAstra AgaLa na karavAnuM hoya. zAstra to jaDa che, ame bhAvazAstra chIe, dravyazAstra karatAM bhAvazAstra mahAna che, zAstranA aneka artho thAya che. tethI dareka sthaLe zAstro AgaLa na karAya, anubhava ane ghaNA loko zuM kare che, tene ja svIkRta karavuM joIe." - AvI vAtone jAheramAM pracAre che ane potAnI zAstranirapekSa vAtone chUpAvI ArAdhakone gumarAha kare che, tevA zAstra nirapekSa lokonI kaDaka zabdomAM AlocanA karatAM kalpabhASya nAmanA chedagraMthamAM kahyuM che ke, jo jaM jagappaIvehiM, paNIyaM savvabhAvapaNNavaNaM / Na kuNai suyaM pamANaM, na so pamANaM pavayaNami // - jagapradIpa evA zrI jinezvara paramAtmAoe kahelA saghaLAye bhAvonuM prakAzana karatA evA zratane (zAstrane) je pramANa karato nathI, te puruSa jainazAsanamAM pramANabhUta nathI. AthI ArAdhanAnI sAthe sAthe ArAdhaka banavA mATe zAstramatine prApta karavI khUba jarUrI che. jeo zAstramatine badale svacchaMdamati ke bahumatithI cAlavAnI vAta kare che teonI kaDaka zabdomAM AlocanA 350 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 bhAvanAmRtam-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva gAthAnA stavanamAM pahelI DhALamAM karI che. jijJAsuoe tyAMthI jovA bhalAmaNa. pUrvokta zAstra saMdarbhonI udghoSaNA mAtrane mAtra eka ja che ke, - haiyAmAM Agama (zAstra) pratye Adara-zraddhA keLavo. - AtmalakSI ArAdhanAlakSI vidhi-niSedha, siddhAMta-apasiddhAMta, kartavya-akartavya, utsarga-apavAda Adino nirNaya zAstra dvArA ja karavo. - svayaM zAstrano bodha na hoya to, jenI pAse zAstrano yathArtha bodha che, enuM zaraNuM svIkArI enI AjJA pramANe vartavuM. - AgamathI nirapekSa banazo to bhavaparaMparA vadhI jaze. - haiyAmAM zAstra pratye Adara haze ane enI AjJA pramANe vartavAnI taiyArI haze, to ja prabhu pratyenI bhakti sAcI tAtvika banaze. bAkI nahi. jagatamAM koIpaNa kuvikalpo cAlatA hoya, mithyA mAnyatAo pravartelI hoya, lokarUDhiono prasAra thayelo hoya, aprAmANika puruSoe pravartAvelI sAmAcArIo hoyaH A tamAma sthaLe zAstra dvArA enI satyatAnI kasoTI karavAnI che. e vikalpo (= vicAradhArAo), mAnyatAo, kulAcAro ke sAmAcArIo zAstranirdiSTa ke zAstrasApekSa hoya to ja AdaraNIya bane che, anyathA tyAjya bane che. zAstranirapekSa kuvikalpo AdithI kAyama mATe dUra rahevAnuM che. bhale ne temAM tAtkAlika lAbho dekhAtA hoya ! paraMtu paraMparAe te kuvikalpo Adi AtmAne bhayaMkara nukazAna karanArA hoya che, kAraNa ke, te kuvikalpo Adi zAstrathI viruddha che. atre khAsa noMdhI levuM ke, mahAvIra paramAtmAnuM nAma ApI devAthI ke koI zAstranuM nAma ApI devA mAtrathI te vikalpo Adi zAstranirdiSTa Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 prakaraNa-1 : anukULa-pratikULa madhyasthabhAva banI jatA nathI. zAstravacano jemAM sAkSI pUratA hoya ane zAstrajJAtA evA gItArthasaMvigna mahApuruSo jene zAstrAdhAre pramANabhUta jaNAvatA hoya, te ja mAnyatAo Adi pramANabhUta che ane tethI AdaraNIya che. AthI jagatamAM cAlatA koIpaNa vikalpo Adine zAstrarUpI eraNa upara kasoTI mATe mUkavA paDe ane emAMthI uttIrNa thAya to ja te vikalpo Adi ApaNA mATe upAdeya bane che. e vikalpo-mAnyatAo - sAmAcArIo, rAkezabhAInI hoya ! ke zrImad rAmacaMdranI hoya! ke dAdA bhagavAnanI hoya ! ke kAnajIsvAmInI hoya ! ke AryA caMdanAnI hoya ! ke rajanIzanI hoya ! ke maitrI-samatAnA popaTapATha karanArAnI hoya ! ke ekatAvAdIonI hoya ! ke AvA koIpaNa vikalpo-mAnyatAo-kulAcAro-sAmAcArIo jagatamAM pravartelA hoya, te sarveno zAstrAdhAre nirNaya karyA vinA anukaraNa karavuM nahi. ghaNIvAra manamAM paNa navA vikalpo ubhA thatA hoya che athavA to mithyAmationA paricayanA kAraNe emanI mithyA mAnyatAonI chAyA haiyAmAM aMkita thayelI hoya to paNa mithyA vikalpo pedA thatA hoya che. AvA samaye paNa zAstranI eraNa upara enI kasoTI karyA vinA, eno amala karavAmAM Avaze, to AtmA mokSamArgathI dUra-sudUra pheMkAI jaze. A aMge naMdamaNIyAra zrAvakanuM dRSTAMta khUba vicAraNIya che. praznaH AgamanI vyAkhyA zuM che? uttara : mAdvanam mA mamA AptapuruSanA vacanane Agama kahevAya che. AgamamAM mokSamArganA sAdhaka-bAdhaka tattvonI vicAraNA karelI hoya che. praznaH Ama kone kahevAya? uttara : sApta rASamahAdvInAM koSAIIImalaiiMtiprakSayAtuM, ja vAta va ! (AcArAMga sUtra, TIkA) artha: rAga-dveSa-moha Adi doSonA Atyantika kSayathI Atatva Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva (ApaNuM) pragaTe che ane AtatvathI yukta purUSa Ama kahevAya che. ane te Ama puruSa zrIarihaMta paramAtmA ja che. AptapuruSanuM vacana ja pramANabhUta che. praznaH koI vyaktino bhAva sAro hoya ane e Agamane parataMtra na rahe, to zuM nukazAna thAya? aMte to zubhabhAva ja kalyANakArI bane che ne? uttara H ekalo zubhabhAva kalyANakArI nathI, paraMtu AgamathI parataMtra (arthAt AgamAnusArI) zubhabhAva ja zuddha banato hovAnA kAraNe kalyANakArI bane che. Agamaviruddha zubhabhAva azuddha hovAnA kAraNe paramArthathI e zubhabhAva, zubhabhAva ja nathI. evA zAstraviruddha zubhabhAvathI puNyabaMdha thaI jAya. paraMtu karmanirjarA na thAya ke zubha anubaMdho paNa na paDe. ulaTAnuM azubha anubaMdhonI paraMparA cAle. te azubha anubaMdho punaH punaH azubha (pApa) nI aMdara pravRtti karAvI bhavanI paraMparA vadhAre che. AjJAbAhya pariNAma suMdara nathI : ahIM ullekhanIya che ke, zAstranI parataMtratA-vaphAdArI, e ja koIpaNa bhAvanI (pariNAmanI) suMdaratAnuM parama kAraNa che. jo zAstravacana pratye bahumAna nathI, zAstravacano pratye zuddhapakSapAta nathI ane zakyadharmanuM sevana zAstrAnusArI nathI, to game tevo zubhabhAva paNa suMdara nathI. pariNAme lAbhadAyI nathI. AthI ja pU. mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjAe upadeza rahasya graMthamAM kahyuM che ke, pariNAmo a NiyamA ANAbajjho Na suMdaro bhaNio / titthayare'bahumANAsaggahaduTThotti taMtaMmi // 5 // bhAvArtha: bhagavAnanA zAstramAM AzAbAhya pariNAma paNa tIrthaMkara paramAtmAmAM anAdara ane asaAgrahathI duSTa (kalaMkita) hovAthI niyamA tene suMdara kahyo nathI. (arthAt bhagavAnanI AjJAthI bAhya (AjJAviruddha) pariNAma suMdara nathI. kAraNa ke, AjJAbAhya pariNAmathI ja tIrthaMkarano Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-1 anukULa-pratikULa madhyasthabhAva 17 anAdara thAya che. (bhagavAnanA zAsanamAM rahevuM, temanI thoDI vAto mAnavI ane amuka viSayamAM mana phAve tema vartavuM te spaSTapaNe bhagavAnano anAdara che.) tathA svataMtramatithI vartavAno asad Agraha che. A baMnenA kAraNe AtmAne nukazAna thAya che. TUMkamAM bhagavAnanI AjJAthI bAhya pariNAma lAbhadAyI nathI. jema pitA sAthe rahevuM ane temanI amuka vAto mAnavI ne amuka vAto na mAnavI te pitAno anAdara che, tema bhagavAnanI amuka AjJAo svIkAravI ane amuka AjJAo na svIkAravI te paNa bhagavAnano anAdara che. bhagavAnanI 99 AjJA mAnavAmAM Ave, paNa eka AjJA mAnavAmAM na Ave to zUnya phaLa maLe, eTaluM ja nahi, ahIM to nukazAna paNa thAya che. A ja vAtane pU. haribhadrasUrizvarajI mahArAjAe SoDazaka graMthamAM jarA judA zabdomAM varNavI che. vacanArAdhanayA khalu dharmastadbAdhayA tvadharma iti / idamatra dharmagRhyaM sarvasvaM caitadevAsya // 2-12 // bhAvArtha : prabhunA vacananI (zAstranI) ArAdhanA karavAthI ja dharma thAya che ane vacananI bAdhAthI (virAdhanAthI-uvekhavAthI) adhama utpanna thAya che. A ja dharmanuM rahasya che ane A ja dharmanuM sarvasva che. vaLI, pUjyapAda kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe vItarAga stotra graMthamAM prabhunI stavanA karatAM jaNAvyuM che ke, vItarAga ! saparyAyA-stavAjJApAlanaM param / AjJArAddhA virAddhA ca, zivAya ca bhavAya ca // 19-4 // he vItarAga paramAtmA ! tamArI pUjA karatAM paNa tamArI AjJAnuM pAlana parama zreSTha che. kAraNa ke, ArAdhAyelI AjJA mokSa mATe thAya che. ane (lAkhkho rUpiyAthI pUjA karavA chatAM) virAdhAyelI AjJA saMsAra (paribhramaNa) mATe thAya che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhAvanAmRta H anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva AthI hitanA kAmI jIve zAstrane parataMtra rahevuM ati jarUrI che. svayaM zAstra pAragAmI banAya to e pahelA naMbare ane e zakya na hoya to zAstrapAragAmInI nizrAmAM rahI emanA anuzAsana mujaba jIvavAmAM ja AtmakalyANa che. bAkI svacchaMdapaNe vartavAmAM rohagupta AdinI jema AtmamAlinya thayA vinA rahevAnuM nathI. praznaH zAstranI parataMtratA-vaphAdArI kyAre pragaTe ane kayA vyaktine pragaTe ? zAstra samarpitatA nahi pragaTAvavAnA kAraNo kayA che ? zAstra pratye binavaphAdAra vyaktinA lakSaNo kayA che ? uttara : zAstra pratyenI parataMtratA caramAvartakALamAM apunabaMdhaka avasthAe ja prApta thAya che. kAraNa ke, tyAM AtmAne mArgAnusArI pariNAma prApta thAya che. mokSamArgane anusaratA pariNAmane mArgAnusArI pariNAma kahevAya che. mArgAnusArI pariNAma prApta thavAthI AtmA mokSamArgane sanmukha bane che. mokSa taraphanA pramANamAM ene koIkanI sahAyanI-mArgadarzananI jhaMkhanA pedA thAya che. enA yoge ja arihaMta paramAtmA ane temanA vacana (jinavacana) pratye ahobhAva pedA thAya che. temAM ja tArakatAnA darzana thAya che. temAM ja potAnuM AtmakalyANa dekhAya che. kayA vyaktine zAstra parataMtratA pragaTe te jaNAvatAM yogabiMdumAM kahyuM che ke, paralokavidhau zAstrAt prAyo nAnyadapekSate / Asannabhavyo matimAn zraddhAdhanasamanvitaH // 221 // zraddhAdhanathI yukta, mArgAnusArI prajJAzAlI, AsAbhavika (nikaTa mokSagAmI) jIva (sAdhaka) pAralaukika (paralokamAM hita karanAra) anuSThAnamAM zAstra sivAya bIjAnI apekSA rAkhato nathI (arthAt tevA prakArano sAdhaka dharmanA viSayamAM zAstrane ja AgaLa kare che, paraMtu svataMtramati, bahumati ke lokarUDhi Adine mahattva Apato nathI.) TUMkamAM je AtmA zraddhAthI yukta che, mArgAnusArI buddhivALo che ane Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-1 anukULa-pratikULa madhyasthabhAva 19 nikaTamAM mokSamAM javAno che, te ja AtmAne "zAstra parataMtratA' guNa pragaTa thAya che. ema paNa kahI zakAya ke, "zAstra parataMtratA' guNa hoya to ja zraddhA tAtvika (sAcI) che, buddhi mArgAnusArI che ane AtmA laghukarmI che ane tethI ja nikaTa mokSagAmI che. je zraddhAthI bhraSTa thayA hoya, bhAre karmI hoya, mArga viruddha anubaMdhonA sarjaka hoya, svacchaMdatAthI jIvanAra hoya, lokasaMjJA (lokaraMjana) mAM aTavAyelA hoya, mahattvAkAMkSAo satAvatI hoya ane mAnecchAo tIvra hoya tevA jIvo zAstrane parataMtra rahI zakatA nathI ane kadAca bahArathI zAstra samarpita dekhAtA hoya to paNa e guNarUpe na hoya paNa abhavyanI jema AbhAsarUpe hoya. ahIM yAda karIe ke, abhavya kyAreya zAstra viruddha na bole. kAraNa ke, ene khabara che ke zAstra-viruddha ke mokSa viruddha bolavAthI mane navaraiveyakanA sukho maLaze nahi. jene mokSa joIto nathI e abhavya paNa ATalI takedArI rAkhato hoya to mokSamArganA musAphara tarIkeno dAvo karatA ApaNI zuM pharaja hoya ApaNI zuM mAnyatA hoya ! zAMtithI vicArajo. praznaH zAstranI parataMtratA (apekSA) kyAM sudhI rAkhavAnI che ? uttara H yogadaSTi samuccaya graMthamAM traNa yoga jaNAvyA che. (1) IcchAyoga, (2) zAstrayoga ane (3) sAmarthyayoga. jyAM sudhI IcchAyoga ane zAstrayoganI sAdhanA hoya tyAM sudhI zAstranI apekSA rAkhavAnI che. sAmarthyayogamAM zAstranI apekSA nathI. kAraNa ke, pUrvokta baMne yogonI sAdhanA karIne AtmA evo samartha ane pariNata banI gayo che ke, tene guNapariNatiAtmapariNati Adi tamAma AtmasAt thayelA hoya che. tethI temane zAstranuM AlaMbana levAnI jarUra paDatI nathI. zAstranA anusaMdhAna vinA ja AtmabaLa dvArA ghAtakarmono nAza kare che arthAt zAstranA anusaMdhAna vinA ja guNapariNati dvArA AtmaramaNatAnI gADhatA prApta karI aMtarmuhUtamAM ghAtakarmono kSaya karI de che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva vaLI sAmarthyayoga AThamA guNasthAnake Ave che. tethI AThamA guNasthAnake kSapakazreNI na maMDAya tyAM sudhI zAstrane parataMtra rahevAnuM che. AthI ja pU. mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjAe jJAnasAra graMthamAM "sAthaaH zAstrava@s: " (24-1) kahyuM che, arthAt sAdhunI AMkha zAstra che eTale ke sAdhu jagatane zAstranI najare jUe, AtmahitanA upAyo zAstranI rItie seve ane prarUpaNA zAstra sAme rAkhIne ja kare. ATalI cokhkhI vAta paNa ApaNane jo magajamAM na utaratI hoya to kharekhara zuM ApaNe mokSamArgathI bhaTakI nathI gayA ! praznaH zAstraviruddha kuvikalpo zA mATe pedA thAya che ane kyAM sudhI pedA thAya che ? uttara H jyAM sudhI AtmAmAM mithyAtva paDyuM che, tyAM sudhI mithyA vikalpo UbhA thavAnI pUrepUrI zakyatA che. mithyAtvanuM kArya ja e che ke, mithyA vikalpo UbhA karavA. mithyAtva nAza pAme ane samyagdarzana prApta thAya tyAre ja AtmA kuvikalpothI bacI zake che. emAM paNa thAyopathamika sabhyatva kAcanA ramakaDAM jevuM hovAthI ene jALavavuM paDe che, anyathA tyAMthI patita thaI javAya to punaH kuvikalpo UbhA thaI zake che. sattAmAMthI (AtmAmAMthI) pUrNapaNe mithyAtva nAza pAme tyAre ApaNe nizcita banIe chIe arthAt kSAyika samakita prApta thAya tyAre kuvikalpo pedA thavAno bhaya TaLI jAya che. tethI mithyAtvano tyAga karI samyagdarzanane prApta karI ane TakAvI vahelAmAM vahelA kSAyika samyatva prApta karavuM Avazyaka che. e mATe samagra sAdhanAno upakrama jANI levo ane ene amalamAM mUkavo Avazyaka che. praznaH jaina zAsanamAM aMdaranA avAja pramANe vartavAnuM koI sthAna kharuM ke nahi ? uttara : lezamAtra nahi, jainazAsanamAM mArgAnusArI-mArgastha prajJAne Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 prakaraNa-1 anukULa-pratikULa madhyasthabhAva sthAna che. korA aMtaranA avAjane koI sthAna nathI. pUrve kahyuM ja che ke, sathava zAstracakSuSaHA sAdhuonI AMkha zAstra che. zAstranI udghoSaNA mujaba ja vartAya. zrAvakoe paNa zAstrane samarpita sAdhu bhagavaMtonA mArgadarzana mujaba ja vartAya. AthI jenazAsanamAM aMdaranA avAjanuM koI sthAna nathI. sarvopari sthAna ekamAtra zAstranuM ja che. praznaH zuM mokSamArga mAtra Agama (zAstra) thI cAle che? uttara : hA, mokSamArga Agama-zAstrathI ja cAle che ane bIjA naMbare zAstrasApekSa suvihita sAmAcArIthI cAle che. praznaH suvidita sAmAcArI kone kahevAya ? uttara H suvidita sAmAcArInuM svarUpa jaNAvatAM pU. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA yogaviMzikAnI TIkAmAM kahe che ke, yatsaMvignajanAcIrNaM, zrutavAkyairabAdhitam / tajjItaM vyavahArAkhyaM pAramparyavizuddhimat // - saMvigna (bhavabhIru) puruSe jenuM AcaraNa karyuM hoya, je zrutavAkya (zAstra)thI bAdhita na hoya ane je paraMparAthI zuddha hoya, te ja jIta vyavahAra (suvihita sAmAcArI) kahevAya che. praznaH aviDita sAmAcArI kone kahevAya ? uttara : e ja graMthanI TIkAmAM AgaLa jaNAvyuM che ke, yadAcIrNamasaMvignaiH zrutArthAnavalambibhiH / na jItaM vyavahArastadandhasaMtatisaMbhavam // - zAstrano Azraya nahi karavAvALA asaMvigna puruSoe jenuM AcaraNa karyuM hoya, te jIta vyavahAra (suvihita vyavahAra) nathI, paNa te to aMdhanI paraMparA ja che. (jIta vyavahAranuM vizeSa svarUpa AgaLa praznottarI vibhAgamAM Apela che.) praznaH saMvigna puruSa zAstrano kema Azraya le che? Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 bhAvanAmRta-IH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva mokSAbhilASAnI pUrti mokSamArganI suvihita sAdhanAthI ja thavAnI che, e vAta saMvigna puruSo barAbara samaje che ane mokSamArganI sAdhanAnuM parama AlaMbana mAtrane mAtra zAstra ja che ane A viSayamAM zAstranI upekSA bhavaparaMparA vadhAranAra che, A vAtanI paNa emane pUrepUrI zraddhA hoya che. AthI saMvigna puruSo zAstravacanonI upekSA karatA nathI. bhavabhIru AtmAne bhavaparaMparA vadhe te lezamAtra ISTa nathI. te ja kAraNe teo zAstraviruddha prarUpaNA paNa karatA nathI. samagra carcAno sAra e ja che ke, jainazAsanamAM bahumati, svamati, svataMtramati, svacchaMdamati ke aMdaranA avAjane koI sthAna nathI. paraMtu zAstramatinuM ja prAdhAnya che. AthI sarve tattvono nirNaya Agama-zAstra dvArA ja karavAno daDha nirdhAra karavo ane Agama-zAstra dvArA prApta thayelA tattvonA rahasyArthane pAmavAno puruSArtha karavo, e ja zreyaskara che. (3) tattvanirNayane anukULa-pratikULa madhyasthabhAva : madhyasthabhAva che. tattvanirNaya karanArI vyakti madhyasthabhAvane dhAraNa kare to ja sAco tattvanirNaya karI zake che. te sivAya sAco tattvanirNaya thaI zakato nathI. ahIM ApaNe cAra muddA kramazaH vicArIzuM. - madhyasthabhAvanI kema jarUrIyAta che ? - madhyasthabhAva eTale zuM ? - anukULa madhyasthabhAva kevo hoya ? - pratikULa madhyasthabhAva kevo hoya ? 8 madhyasthabhAvanI kema AvazyakatA che? dareka darzanonI alaga-alaga mAnyatAonA niSkarSa sudhI pahoMcavA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 prakaraNa-1 anukULa-pratikULa madhyasthabhAva mATe ane jainazAstronA jyAre alaga-alaga arthaghaTana thatA hoya tyAre sAcA arthadhaTanane pakaDavA-niSkarSa sudhI pahoMcavA arthAt dareka viSayamAM tattvanirNaya karavA mATe madhyasthabhAvanI AvazyakatA che. taduparAMta, A viSamakALamAM tatvanA nAme ghaNA tatvAbhAsono tathA dharmanA nAme aneka dharmAbhAsono apapracAra jorazorathI cAle che. tevI avasthAmAM tattva-dharmanI parIkSA karavI khUba anivArya che. tattva-dharmanI parIkSA zAstravacanonA AdhAre ja karavAnI che. paraMtu zAstranA nAme jyAre ghaNA pravAdo cAlatA hoya tyAre te tamAma pravAdone madhyasthabhAve sAMbhaLIne vicArIne zrIjinezvaranA vacanane anupAtI (anusarato) kayo pravAda che ane kayo pravAda zrIjinezvaranA vacanane ananupAtI che (anusarato nathI) te nakkI karavAnuM hoya che. vaLI, tattva ke dharma viSayaka jJAna paNa jyAre jinavacanane (sarvajJanA vacanane) anupAtI (anusaratuM) hoya tyAre ja te sabhya zrutajJAna bane che ane bhagavAnanA vacanane anupAtI na hoya to te mithyAzruta bane che. AthI tattva-dharma-AcaraNA viSayaka kyAMya paNa sAMbhaLavAmAM Ave ke vAMcavAmAM Ave, tyAre te tattva-dharma, AcaraNAnI parIkSA mATe prayatna avazya karavo ja joIe. parIkSA vinA bodha tAttvika = abhrAnta banato nathI ane abhrAnta bodha vinA (brAnta bodha sahitanI) dharmasAdhanA paNa bhrAnta bane che ane evI sAdhanA saMsAranAzaka ane mokSaprApaka banI zakatI nathI. tathA parIkSAnuM prakRSTa kAraNa (sAdhana) madhyasthabhAva che. AthI dharmaparIkSA (gAthA 1 nI TIkAmAM) kahyuM che ke - "mAdhyathyameva dharmaparIkSAmAM praSTa RUAm " dharmaparIkSAmAM madhyasthabhAva ja prakRSTa kAraNa che. ahIM ullekhanIya che ke....... jyAre dharma-tattvanA arthI jIvo dharmatattvane jANavAno prayatna kare che, te mATe munivaro pAse jAya, dharmanuM zravaNa kare, dharmazAstranuM vAMcana kare tathA potAnI buddhipratibhA dvArA dharmazAstra kathita tattvone samajavAno prayatna kare che, tyAre te sarve dharmaparIkSAnA kAraNa che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRta-IH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva chatAM paNa dharmanA arthI jIvo jo svapakSanA rAgI ane parapakSanA dezI haze to yathArtha dharmaparIkSA karI zakaze nahIM tathA dharmanA arthI jIvo jo svapakSanA rAga ane parapakSanAdveSathI rahita manovRtti vALA - madhyasthabhAvane dhAraNa karanArA haze to yathArtha dharmaparIkSA karI zakaze. tethI tattva-dharmanI parIkSAmAM bIjA guNo karatAM madhyasthabhAva prakRSTa kAraNa che, te phalita thAya che. AthI ja dharmaparIkSAmAM kahyuM che ke, to tho no nava thAre mavaUve nivamAii | tA parivAmu mAWtta viya niSNu rA" artha : je dharma che, te bhavArNavamAM (bhavasamudramAM DUbatA evA jIvane dhAraNa kare che = rakSaNa kare che. te dharmanI parIkSAnuM mUla madhyasthapaNuM ja zrIjinezvaroe kyuM che * madhyasthabhAvanuM svarUpa : - jJAnasAra, yogazAstra Adi graMthomAM madhyasthabhAva' aMge nIcenI paribhASAo prApta thAya che. [A] jIvapudgaleSu zubhAzubhapariNateSu araktadviSTatArupApariNati madhyasthA / (jJAnasAra-jJAnamaMjarI TIkA) [ B] ye svArthasaSa, moyeSu paravAnane ! samazIlaM mano yasya, sa madhyastho mahAmuniH // 16/3 // [jJAnasAra ] [C] surendravRndavanditacaraNA api, tathA dInajanaiH- lubdhakadhIvaraiH viDambyamAnA api na rAgaM ca dveSaM ca gacchati sa madhyasthaH samacittaH ucyte| [D] madhye rASiyorantarAne tikatIti madhyasthaH | [vyavahArasUtravRtti /pravacanasAroddhAra ] [E ] mAdhyasthyam = svapakSAnurAgaparapakSadveSayorantarAlasthAyitvam / [thoviMdu-rU00 Tai ] Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 prakaraNa-1 anukULa-pratikULa madhyasthabhAva [F] jUnarmasu niHzakuma, revatAkyunindripu ! AtmazaMsiSu yopekSA, tanmAdhyasthyamudIritam // have dareka paribhASAno artha kramazaH vicArIzuM - [A-1] zubhAzubha pariNAmane pAmelA jIva-pudgalAdine vize rAgadveSathI rahita pariNatine madhyasthabhAva kahevAya che. [ B-1] potAne Icchita matanA (abhiprAyanA) sthApanamAM nipuNa ane anyane Icchita matanA (abhiprAyanA) sthApanamAM niSphaLa (udAsa) evA nayomAM jenuM mana samAna rahe che (svapakSapAtathI rahita rahe che, te mahAmuni madhyastha kahevAya che. [ C-1] surendranA samuhathI vaMdAno ane zikArI-mAchImAra vagere dvArA viDaMbanA pAmato paNa je rAga-dveSa karato nathI, te samAna cittavALo madhyastha kahevAya che. [D-1] madhyamAM rahe che te madhyastha kahevAya che. ekapaNa pakSamAM DhaLyA vinA (svapakSanA rAga ane parapakSanA dveSamAM kheMcAyA vinA) pakSapAtarahitapaNe je taTastha rahe che, te madhyastha kahevAya che. [ E-1] svapakSanA anurAga ane parapakSanA dveSanI vacce rahevuM arthAt = madhyasthabhAva kahevAya che. [ F-1] je jIvo krUrakarmo kare che, deva-gurunI niMdA kare che ane doSayukta potAnA AtmAnI prazaMsA kare che, te jIvo upara je upekSA karAya che, tene madhyasthabhAva kahevAya che. > pUrvokta alaga-alaga paribhASAothI "madhyasthabhAva" nA svarUpa aMge traNa vAta tarI Ave che - (1) satya-asatya, siddhAMta-apasiddhAMta, heya-upAdeya, Adi padArthono nirNaya karatI vakhate pakSapAtarahitapaNe "taTastha' banI rahevuM e madhyasthabhAva kahevAya che. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 bhAvanAmRtam II anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva (2) mAna-apamAna Adi viSama paristhitimAM rAga-dveSathI rahita banI samabhAvanI pariNati hovI ene madhyasthabhAva kahevAya che. sudharI na zake tevA avinayI-kuzIla ane adhama pariNativALA jIvonI (potAnA pariNAmo malina na thAya e mATe) je upekSA karavI ene madhyasthabhAva kahevAya che. - prathama prakArano madhyasthabhAva tattvanirNaya vakhate Avazyaka che ane bIjA-trIjA prakArano madhyambhAva cittazuddhi - dharmadhyAna - samatAne akhaMDa rAkhavA mATe jarUrI che. te vAta pUrve joI ja che. praznaH madhyastha jIvano satya-asatya, siddhAMta-apasiddhAMta, heyaupAdeya vagere padArthonI (tattvonI) parIkSA karatI vakhate kevA prakArano abhigama hoya che? uttara : madhyastha jIva kadAgrahI hoto nathI. tethI tene pakSadaSTi nathI hotI paraMtu tattvadRSTi hoya che. AthI te dharmatattvanI parIkSAnA avasare svapakSanA AgrahamAM kheMcAyA vinA tattvane pradhAna banAvavAno abhigama dharAve che. vaLI, madhyastha jIva tattvadRSTivALo hovAnA kAraNe tenI mati Agama ane suyukti tarapha prasaratI hoya che. Agamavacana ane suyakti, padArthanA svarUpane je rIte spaSTa karatA hoya, te ja rIte nihALavAno teno abhigama hoya che. paraMtu baddhAgrahI banIne potAnI mati mujaba yuktine potAnA mata tarapha kheMcavAno abhigama hoto nathI. sAdI bhASAmAM joIe to vAcharaDuM gAyanI pAchaLa pAchaLa jAya che. jyAre vAMdaro gAyane puMchaDAthI kheMcI potAnI tarapha laI jAya che. e ja rIte madhyastha jIvanuM manarUpI vAcharaDuM yuktirUpI gAya pAchaLa jAya che ane kadAgrahI jIvano manarUpI vAMdaro yuktirUpI gAyane puchaDAthI kheMcIne potAnA tarapha lAvavAno prayatna kare che. A ja vAtane jJAnasAra graMthamAM nIce mujaba jaNAvI che - Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. prakaraNa-1 : anukULa-pratikULa madhyasthabhAva manovatso yuktigavIm, madhyasthasyAnudhAvati / tAmAkarSati pucchena, tucchAgrahamanaHkapiH // 16-2 // madhyasthanuM mana kadAgrahathI rahitapaNe svapakSanA ane parapakSanA dveSathI upara uThIne tattvadRSTivALuM hoya che ane kadAgrahI jIvanuM mana svapakSane ja sAco mAnavAnI dRSTivALuM hoya che. tethI te yena kena prakAre potAnA matane sAco TheravavA mATe kuyuktio - kutarko karato hoya che. taduparAMta, madhyastha jIva tattvadRSTivALo hovAnA kAraNe pote svIkArelA tattvanI parIkSA karavA-karAvavA niraMtara taiyAra hoya che. te dRSTirAgane AdhIna banIne parIkSAthI AghopAcho thato nathI. parIkSA karavAthI ApaNuM khoTuM haze to bhUla sudharaze ane sAcuM haze to satyanI daDhatA vadhaze, AvI enI mAnyatA hoya che. tathA te kyAreya kulAcArAdine AgaLa karIne Agamavacanane bAdhita karato nathI. vaLI, tenI spaSTa mAnyatA hoya che ke, Agamika padArthono nirNaya AgamathI karavAno tathA Agamika padArthone yuktithI manamAM besADavAnosthira karavAno prayatna jarUra karavAno, paraMtu jyAM yuktinI maryAdA Ave tyAM Agamika padArthomAM yuktino Agraha na rAkhavo. paraMtu AkhapuruSa praNIta Agama vacanone anusarIne te te padArthono te te svarUpe svIkAra karI le che. - madhyastha jIva je viSayamAM Agamavacana ane yukti maLe che, te viSayamAM potAno mata viruddhamAM jato lAge, to potAno mata choDavAnI taiyArIvALo hoya che ane Agama-yuktithI siddha thayela prAmANika matane svIkAravAnI taiyArIvALo hoya che. te kyAreya kutarko karIne Agama-yuktithI siddha tattvanA svarUpane vikRta banAvavAnI kozIza na kare. - "madhyasthabhAva" nI tAtvikatA ane atAtvikatA aMgenI Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRta-IH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva vicAraNAthI A viSayamAM ghaNI spaSTatAo thaze. tethI kayo madhyasthabhAva tAttvika che arthAt tattvanirNayane-dharmaparIkSAne anukULa che ane kayo madhyasthabhAva atAttvika che, arthAt dharmaparIkSA-tattvanirNayane pratikULa che, tenI zAstravacanonA AdhAre vicAraNA karavI jarUrI che. te have karIzuM - 2 anukULa-pratikULa madhyasthabhAvaH pUrve (dharmaparIkSA graMthanA AdhAre vicAryuM hatuM ke ) dharmaparIkSAmAM jo koI prakRSTa sAdhana hoya to te madhyasthabhAva che. te madhyasthabhAva dharmaparIkSAne anukULa paNa hoI zake che ane pratikULa paNa hoI zake che. kayo madhyasthabhAva anukULa che ane kayo madhyasthabhAva pratikULa che, tenI vicAraNA dharmaparIkSA, gAthA-2 nI TIkAmAM nIce mujaba karI che. "nanu sadasadviSayaM mAdhyasthyaM pratikUlameva, taduktam - sunizcitaM matsariNo janasya na nAtha ! mudrAmatizerate te / mAdhyasthyamAsthAya parIkSakA ye maNau ca kAce ca samanubandhAH // (ayogavya0 dvA0 27) iti kathaM tad bhavadbhiH parIkSAnukUlamucyate ? iti cet ? satyaM, pratIyamAnasphuTAtizayazAliparavipatipattiviSayapakSadvayAntaranirdhAraNAnukUlavyApArAbhAvalakSaNasya mAdhyasthyasya parIkSApratikulatve'pi svAbhyupagamahAniprayojakadRSTirAgAbhAvalakSaNasya mAdhyasthyasya tadanukUlatvAt // 2 // bhAvArtha : zaMkA : sat-asat viSayavALo madhyasthabhAva pratikuLa ja che. arthAt parIkSA dvArA tattvaprAptimAM sat-asat viSayavALo madhyasthabhAva pratikULa ja che. arthAt satya-asat viSayamAM madhyasthabhAva pratikULa ja che. tethI ja kahevAyuM che ke - "he nAtha ! madhyasthabhAvane svIkArIne je parIkSako maNimAM ane kAcamAM samAna anubaMdhavALA = samAna pariNAmavALA che, teo matsarI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-1 : anukULa-pratikULa madhyasthabhAva 29 lokonI mudrAne = tatva pratye matsaravALA jIvonI prakRtine sunizcitapaNe oLaMgatA nathI." tethI kevI rIte tame madhyasthapaNAne (dharmaparIkSA pratye) anukULa kaho cho ? samAdhAna : tamArI vAta sAcI che ke, kAca-maNimAM samAnabuddhivALA parIkSakono madhyasthabhAva tattvaprAptimAM pratikULa ja che. (chatAM paNa kayo madhyasthabhAva tattvaprAptimAM anukULa che ane kayo madhyasthabhAva tattvaprAptimAM pratikULa che te ame spaSTa karIe chIe) | (chatAM paNa, madhyasthabhAva dharmaparIkSAne anukULa che, kAraNa ke, pratIyamAna spaSTa, atizayazAlI evA para-vipratipatti viSayavALA be pakSamAMthI anyatara pakSa (bemAMthI eka pakSa), tenA nirdhAraNane anukULa vyApAranA (prayatnanA) abhAvarUpa madhyasthabhAva parIkSAne pratikULa hovA chatAM paNa potAnA vaDe svIkArAyelA pakSanI hAninA bhayanA prayojaka evA dRSTirAganA abhAva svarUpa madhyasthabhAva parIkSAne anukULa che arthAt evo madhyasthabhAva parIkSA dvArA tattvaprAptimAM anukULa che. rA. spaSTIkaraNa : (1) tattvaprAptinuM ananya sAdhana dharmaparIkSA che. dharmaparIkSAnuM prakRSTa sAdhana madhyasthabhAva che. te madhyasthabhAva dharmaparIkSAne anukULa paNa hoI zake che ane pratikULa paNa hoI zake che. anukULa madhyasthabhAva ja tattvanI yathArtha parIkSA dvArA tattvaprAptinuM kAraNa bane che. pratikULa madhyasthabhAva tattvanI yathArtha parIkSAthI dUra rAkhIne tattvaprAptino pratibaMdhaka bane che. (2) tethI madhyasthabhAva paNa be prakArano che. temAM pratikULamadhyasthabhAva doSarUpa che ane anukULa madhyasthabhAva guNarUpa che. (3) doSarUpa madhyasthabhAva kevo hoya ? je jIvo tattvane jANavA mATe tatpara banyA che, te vakhate alaga Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 bhAvanAmRtam - anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva alaga darzano bhinna-bhinna svarUpe padArthanuM svarUpa batAvatA hoya athavA to svadarzanamAM ja eka ja padArthanA (tattvanA) viSayamAM judI-judI vyaktio bhinna-bhinna nirUpaNa karatI hoya, tyAre badhA ja darzano pratye ke svadarzananA badhA ja pakSo pratye je madhyasthabhAva dhAraNa kare che arthAt kAca ane maNinI jema badhAne samAna mAnavAnuM kAma kare che tathA kayo pakSa Agama ane yuktithI atizAyI che (yuktiyukta che-prAmANika che, abAdhita che) ane kayo pakSa Agama-yuktithI yuktiyukta nathI-prAmANika nathI- bAdhita che, tenA nirdhAraNane anukULa manovyApAra karato nathI, te jIvano madhyasthabhAva tattvaprAptimAM pratikULa hovAthI doSarUpa che. kAraNa ke, tevo madhyasthabhAva tattva-atattvane samAna mAnavArUpa mithyAtvanA udayasvarUpa che. ahIM ullekhanIya che ke, tattva-atattvanuM Agama-yuktithI nirdhAraNa (nizcaya) karIne tattvano pakSapAta ane atattvano apakSapAta keLavavAmAM Ave to ja samyakta che. tattva-atattvane samAna manAvanAro ane tattva pratye apakSapAta rakhAvanAra madhyasthabhAva e mithyAtvanA udaya svarUpa hovAthI doSarUpa che. (4) guNarUpa madhyasthabhAva kevo hoya ? je jIvo tattvane jANavA mATe tatpara banyA che, te jIvo tattvane jANavAnA puruSArtha daramyAna pote svIkArelA siddhAMtanI hAni thavAno bhaya upasthita thavAnA avasare paNa daSTirAgane AdhIna banatA nathI. (svapakSanA rAgamAM kheMcatA nathI) ane Agama-yuktithI kayA pakSa-darzananuM tattva yathArtha che ane kayA pakSa-darzananuM tattva ayathArtha che, te barAbara samajavAno prayatna kare che tathA potAno siddhAMta atatvarUpe bhAse to tyAga karavAmAM ane je tattvarUpe bhAse teno svIkAra karavAmAM AnaMda vartato hoya, to te vakhate vartato madhyasthabhAva guNarUpa che. kAraNa ke, tenAthI yathArtha tattvanI prApti thAya che. je bhrAntione khatama karIne samyagdarzanane zuddha kare che. ahIM ullekhanIya che ke, sat-asat viSayamAM (tattva-atattvanA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-1 : anukULa-pratikULa madhyasthabhAva viSayamAM) mAdhyastha kevI rIte rAkhavAnuM? Avo koIne prazna thAya, to teno javAba e che ke - tattva ane atattvano nirNaya karavAno ane e thaI gayA pachI tattvamAM pakSapAta rAkhavo e sAcuM mAdhyazya che. tattvaatattvane anirNata rAkhavuM ane baMneno nirNaya thaI gayA pachI paNa tattvano pakSapAta ane atattvano apakSapAta na rAkhavo tathA baMnenI bheLaseLa karavI ane bheLaseLa thAya te rIte bolavuM e mAdhyazya nathI. (5) AthI dharmaparIkSA graMthanA pUrvanirdiSTa vidhAnothI spaSTapaNe phalita thAya che ke - badhA darzanone samAna mAnavA, syAdvAda siddhAMtanA bahAne sAcAkhoTAne samAna mAnavA, Agamaviruddha pravRtti-prarUpaNA karanArA ane Agama mujaba prarUpaNA-pravRtti karanArA tamAmane samAna mAnavA, e sAco madhyasthabhAva nathI. paraMtu khoTo madhyasthabhAva che. evo madhyasthabhAva mithyAtva svarUpa che, e yAda rAkhavuM. (6) sAcA madhyasthabhAvathI tattvanirNaya thAya che ane tattva nirNaya thayA pachI tattvano pakSapAta ane atattvano apakSapAta rAkhavAno hoya che. (7) tasvanirNaya pachInuM kartavya : madhyasthabhAvapUrvaka Agama-yukti dvArA tattvano sAco nirNaya thaI gayA pachI..... (1) tattvano (satyano) svIkAra karavAno che ane atattva (asatya)no tyAga karavAno che. (2) tattva pratye niraMtara pakSapAta rahe ane atattvano pakSapAta na thAya tenI kALajI rAkhavAnI che. kAraNa ke atattvamAM tattvabuddhi mithyAtvasvarUpa che. (3) satyanA pakSe ja besavuM joIe ane asatyano tyAga karavo joIe. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra bhAvanAmRta-IH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva (4) satyanuM samarthana karavu joIe. satyane ja protsAhana ApavuM joIe. tathA asatyane samarthana na thaI jAya tenI kALajI rAkhavAnI che. (5) zakti hoya to asatyano - apasiddhAMtono pratikAra karIne satya-siddhAMtanI sthApanA karavI joIe. - ahIM khAsa khAsa ullekhanIya che ke, zAstranA AdhAre tattvano nirNaya thaI gayA pachI madhyasthabhAvana hoya, sAcA tattvanI tarapheNa karavAnI hoya. (8) pratikUla madhyasthabhAvanA anartho - siddhAMta-dharma-tAraka AlaMbano-prabhunI AjJAno lopa thato hoya tyAre madhyasthabhAvane dhAraNa karanArane kayA aniSTa prApta thAya che, te jaNAvatAM samartha zAstrakAra ziromaNi pU.A.bha. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA "saMbodha prakaraNa' graMthamAM pharamAve che ke - "ANAbhaMgaM daTuM, majjhatthA ThiMti je tusiNIyAe / avihiaNumoyaNAe, tesiM pi hoi vayalovo // 467 // " bhAvArtha: zrI tIrthaMkara paramAtmAnI AjJAno bhaMga thato joI-jANIne je jIvo madhyasthabhAve mauna rahe che, temanA paNa vratano avidhinI anumodanA karavAnA kAraNe lopa thAya che. - AthI AjJAbhaMganA avasare, siddhAMtanI hAninA prasaMge je jIvo samabhAva rAkhavAnI vAto kare che, taTastha rahevAnI vAto kare che ane mauna dhAraNa kare che, te jIvo eka yA bIjI rIte avidhi-apasiddhAMtanI anumodanA kare che ane tenA phalasvarUpe potAnA vratono nAza kare che. - A ja kAraNasara prabhumahAvIra svAmInA zAsanamAM jyAre jyAre apasiddhAMtonA pracArathI siddhAMtonI hAnino prasaMge upasthita thayo che, tyAre tyAre tatkAlIna mahApuruSoe mauna dhAraNa karyuM nathI, paraMtu te apasiddhAMtone jagatamAM khullA pADIne siddhAMtonI rakSA karI che ane aneka Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-1 : anukULa-pratikULa madhyasthabhAva bhavyAtmAone unmArgathI bacAvI lIdhA che. te mATe teoe aDhaLaka saMgharSo karyA che ane mAna-apamAna paNa sahI lIdhA che. tenA ja prabhAve ApaNane zAsana enA mULasvarUpe prApta thayuM che. jo e vakhate badhAe banAvaTI madhyasthabhAvane dhAraNa karI mona rAkhyuM hota to atyAre zAsananImArganI zuM sthiti hota, te vicAratAM paNa dhrujArI chUTI jAya tema che. te suvihita mahApuruSonI zubhazreNImAM pUjyapAda siddhasena divAkarasUrijI, kalikAla sarvajJazrI, pU.mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjApUjya AtmArAmajI mahArAjA Adi aneka mahApuruSonA zubha nAmo smRtipathamAM upasthita thAya che. - pU. mahopAdhyAyazrIjIe yatio AdinI sAme je saMgharSo karyA, te na karyA hota ane mauna dhAraNa karyuM hota, to Aje ApaNe kaI sthitimAM hota? jarA vicArI levAnI jarUra che. (9) bIjI eka vAta khAsa noMdhanIya che ke, A viSamakALamAM dharmanA nAme keTalAye dharmAbhAso ane tattvanA nAme tattvAbhAso pravarte che. tevA avasare dharmane sUkSmabuddhithI jANavAnuM jJAnIo pharamAve che. AthI ja pUjyapAda A.bha. zrIharibhadrasUrijI mahArAjAe "aSTaka prakaraNa' graMthamAM kahyuM che ke - sUkSmavRdhyA savA reyo, tharmo thaiffmaH | anyathA dharmabuddhyaiva, tadvighAtaH prasajyate // 161 // arthaH dharmanA arthI sAdhakoe sUkSmabuddhi vaDe dharmane jANavo joIe. anyathA (dharmane sUkSmabuddhithI jANavAmAM nahIM Ave to) dharmabuddhithI ja dharmano nAza thavAno prasaMga AvI jaze. prazna : tAtvika madhyasthabhAvamAM avarodhaka koNa bane che ? uttaraH tAtvika madhyasthabhAvamAM kadAgraha avarodhaka bane che. kadAgrahathI grasta mativALA jIvomAM tattvadRSTi hotI nathI paraMtu pakSadaSTi ja hoya che.' 2. vApramanAM pakSaSTideva ra tattvajhiti . (AnamajharI, 26/ra TIvA) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva jene tattva pratye prIti hoya, tattvane pAmavAnI abhilASA hoya ane tattva pratyenA pakSapAtathI ja AtmakalyANa thAya che AvI dRSTi hoya che, tenAmAM tattvadRSTi hoya che. tattvanA pakSapAtathI samyagdarzana prApta thAya che ane zuddha bane che tathA atattva pratyenA pakSapAtathI tathA guNa-doSanA mUlyAMkana vinAnA svapakSanA AgrahathI mithyAtva che, AvI jenI samaja hoya tene svapakSanI dRSTi (Agraha) nathI hotI, paraMtu tattvano ja Agraha (tattva dRSTi) hoya che. praznaH tAtvika madhyasthabhAvavALA jIvano pakSapAta kyAM hoya che? uttara : Ano suMdara uttara dharmaparIkSAmAM nIce mujaba Apyo che. "majjhattho a aNissiyavavahArI tassa hoi guNapakkho / No kulagaNAiNissA iya vavahAraMmi supasiddhaM // 3 // " madhyastha jIva anizrita vyavahArI hoya che. tene guNano pakSa = pakSapAta hoya che. kula-gaNAdinI nizrA hotI nathI. e vyavahArasUtra nAmanA AgamamAM suprasiddha che. zloka 3 nI TIkAmAM spaSTIkaraNa karyuM che ke - madhyastha puruSa rAgadveSa rahita parIkSArUpa vyavahArane karanAra che. tene guNano pakSa che = guNa ja AdaraNIya che, e prakArano svIkAra hoya che. paraMtu potAnA kula-gaNa vagerethI tulyanA sabhUta doSanA AcchAdana vaDe ane asabhUta guNanA ulkAvana vaDe pakSapAtarUpa kula-gaNAdinI nizrA (rAga) hotI nathI. tathA potAnA kula-gaNAdithI visadazanA (viparIta kula-gaNAdinA) avidyamAna doSanA udbhAvanathI ane vidyamAna guNanA AcchAdanathI upazrA (dviSa) paNa nathI. - AthI madhyastha puruSane guNano ja pakSapAta hoya che. te mArApArakAnA TUMkA gaNitomAM paDato nathI. jenI pAse tAtvika madhyasthabhAva hoya che, teno hArdika ekarAra kevA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-1 anukULa-pratikULa madhyasthabhAva 35 prakArano hoya ane temano tatva pratye pakSapAta kevo hoya ? te jJAnasAra, lokatattvanirNaya, ayogyavaccheda dvArniMzikA graMthamAM jovA maLe che. * pU. mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjA "jJAnasAra' graMthamAM pharamAve che ke, svAmi rAma, mItraFirImam | na zrayAmastyajAmo vA, kintu madhyasthayA dRzA // 16/7 // arthaH ame rAgamAtrathI amArA Agamono (jainAgamono) Azraya karyo nathI ane dveSamAtrathI parAgamono (anya darzananA zAstrono) tyAga karyo nathI. paraMtu madhyasthadRSTithI ame jinAgamono svIkAra karyo che ane anya zAstrono tyAga karyo che. - madhyasthaSTie vicAratAM amane jainAgamo kaSa-cheda-tApathI zuddha jaNAyA che. tethI teno svIkAra karyo che ane anyadarzananA zAstro e traNathI zuddha jaNAyA nathI ethI eno tyAga karyo che. (kaSa-cheda-tApanI zuddhi aSTaka prakaraNa Adi graMthomAM ApI che. je pUrve joI ja che.) * pU.A.bha. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA lokatattvanirNaya graMthamAM jaNAve che ke - pakSapAto na me vIre, TreSa: pinAdripu ! yunivaranaM yastha, tI #Arya: paripradaH rUdrA arthaH mane vIra paramAtmA upara pakSapAta (rAga) nathI ane anyadarzananA praNetA kapilAdi upara dveSa nathI. paraMtu jenuM vacana yuktiyukta hoya tenuM vacana svIkAravuM joIe. - mane vIra paramAtmAnuM vacana avisaMvAdI-paraspara virodhAbhAsathI rahita ane yuktiyukta lAgyuM che, ethI meM vIra paramAtmAne avisaMvAdi vacanatvena ja mahAna mAnyA che. eTale ja temano meM svIkAra karyo. jyAre anya darzananA praNetAonA vacana visaMvAdI-paraspara virodhI-yuktirahita lAgyA che. tethI temano tyAga karyo che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 bhAvanAmRta-IH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva * pU. A. bha. zrIsiddhasena divAkarasUrijIe paNa ayogavyavaccheda dvAaizikAmAM kahyuM che ke - na zraddhayaiva tvayi pakSapAto, na dveSamAtrAdaruciH pareSu / yathAvadAptatvaparIkSayA tu, tvAmeva vIraprabhumAzrayAmaH // 29 // bhAvArtha: he vIra prabhu ! tamArA upara zraddhAthI ja pakSapAta (rAga) nathI ane anya darzananA praNetAo upara dveSamAtrathI arUci nathI. paraMtu yathAvat AmapaNAnI parIkSAthI (e badhAmAM sAcA AptapuruSa koNa che, tenI parIkSA karIne jo meM (jemanAmAM ApaNuM ghaTe che, te) vIraprabhuno Azraya karyo che. - ahIM eka mahattvanI vAta ullekhanIya che ke, graMthakAra maharSio madhyasthaSTithI satya tattva ane asatya tattvano nirNaya karIne aTakI nathI gayA. paraMtu teozrIe te pachInA be mahattvanA kAryo karyA che - (1) asatya tattvano tyAga karyo che ane satya tattvano svIkAra karyo che tathA (2) mokSamArganA sAdhakavarga samakSa satyanuM samarthana ane asatyanuM khaMDana paNa karyuM che. kyAMye temaNe goLagoLa vAto nathI karI ke ADakatarI rIte paNa asatyane samarthana-protsAhana ApyuM nathI. A ja mahAjananI nIti che. tatvanirNaya thayA pachI taTastha rahevAno dekhAva karavo te daMbha che. jagata sAthe droha che. - nyAyAdhIza baMne pakSanI dalIlo sAMbhaLatAM taTastha rahe che. paraMtu cUkAdo ApatI vakhate kAyadAzAstra mujaba ekanI tarapheNamAM cukAdo Ape che. te vakhate taTastha raheto nathI. te ja rIte tattvanI parIkSAnA prasaMge taTastha rahevAnuM. paraMtu tattvanirNaya thaI gayA pachI jagatane sAcuM ja tattva batAvavuM te pharaja banI jAya che. je pharajane cUkIne jagata samakSa sAcuM tattva Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra prakaraNa-1 anukULa-pratikULa madhyasthabhAva batAvato nathI, tenI zAstrakAroe kaDaka zabdomAM samAlocanA karI che. AthI ja "upadezamAlA" graMthamAM kahyuM che ke - jaha saraNamuvagayANaM, jIvANa siro nikiMtae jo u / evaM Ayario vi hu ussuttaM paNNaveMto ya // 518 // - jema zaraNamAM AvelA jIvonuM je mastaka kApI nAMkhe che, te vizvAsaghAtI che, tema saMsArathI bhayabhIta ane saMsAra aTavIthI pAra utaravAnI IcchAthI zaraNe AvelA jIvonI AgaLa je AcAryo usUtra prarUpaNA kare che, te AcAryo (te bhavyAtmAonA bhAvaprANorUpa mastakane kApanAra hovAthI) vizvAsaghAtI che. phUDapAgaDamakahato, jahaTTiyaM bohilAbhamuvahaNai / jaha bhagavao visAlo jaramaraNahoyahI AsI // 106 // - skuTa, pragaTa ane yathAvasthita kathana na karanAra mANasa (upadezaka sAdhu, zrAvaka vagere) bodhino nAza kare che ane jema mahAvIra paramAtmAno (marIcinA bhavamAM apragaTa-aspaSTa kathana karavA svarUpa usUtra prarUpaNAthI) vadhe che. madhyasthabhAva sthira banAvavAno upAya ? prazna : madhyasthabhAva sthira rAkhavAno upAya zuM che ? uttaraH Ano suMdara javAba jJAnasAranI jJAnamaMjarI TIkAmAM Apyo che - "mAdhyaaisthiraviMmiryaca maryAti, mamohotyAtpaUiITHcaaplyN bhavati, ato bhayaparihAraH kAryaH / " / artha : madhyasthabhAvamAM sthiratA nirbhaya jIvane ja thAya che. bhayamohanIyanA udayathI pariNAmo caMcaLa thAya che. AthI bhayano parihAra karavo joIe. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 bhAvanAmRtam-I : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva - phalitArtha e che ke - - nirbhaya jIva ja madhyasthabhAvamAM sthira rahI zake che. kAraNa ke, nirbhaya jIva ja tamAma prakAranA pralobhano-mAnahAni AdithI upara uThIne tattvadRSTine jIvaMta rAkhI zake che. jIvane sattA-pada-yaza-kIrti-mAnasanmAna AdinuM pralobhana che ane bhUla svIkAravAmAM mAnahAni-pratiSThAhAnino bhaya che, te jIva game tyAre game pakSamAM DhaLyA vinA raheto nathI. - AthI sattA Adi na maLavAno ke cAlyA javAno bhaya tathA pratiSThA-hAnino bhaya ene madhyastha rahevA deto nathI. - jenAmAM sattA AdinuM pralobhana che ke pratiSThAhAnino bhaya che, te jIva game tyAre game te prakAranA samAdhAno karIne parAgamAM phasAyA vinA raheto ja nathI. - AthI madhyasthabhAvamAM sthira rahevA tamAma prakAranA bhayono tyAga karavo jarUrI che. mAna-apamAna, yaza-apayaza, bAhya lAbha-nukazAna Adi AtmAne koIpaNa rIte lAbhadAyI ke nukazAnakAraka nathI. paraMtu pakSarAgapakSadaSTi-daSTirAga Adi mithyAtvanA vardhaka che, je AtmAne nukazAnakAraka che ane sAco madhyasthabhAva tattvaprApti dvArA samyakatvanI zuddhinuM parama aMga hovAthI AtmAne lAbhadAyI che - A vAta jene samajAI gaI che, te sarva phoravIne tamAma bhayone oLaMgI jAya che - ghoLIne pI jAya che ane tattvadRSTi ja jIvaMta rAkhavAno puruSArtha kare che. praznaH madhyasthabhAvano prAraMbha kyAre thAya che? uttara : madhyasthabhAvano prAraMbha apunabaMdhaka avasthAthI thAya che. kramazaH te khIlato jAya che. sAtamA guNasthAnakathI te prakRSTa koTIno bane che ane vItarAga avasthAmAM te pUrNatAne pAme che ane sthira banI jAya che. praznaH madhyasthabhAvavALA jIvane prazasta rAga-dveSa hoya ke na hoya? uttara : chaThA guNasthAnaka sudhI madhyasthabhAva ane prazasta rAgavaiSa baMne sAthe rahe che. te pachI prazasta rAga-dveSa na hoya. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 prakaraNa-1 anukULa-pratikULa madhyasthabhAva praznaH madhyasthabhAva ane prazasta rAga-dveSa sAthe kaI rIte rahI zake ? uttara : madhyasthabhAva ane prazasta rAga-dveSanuM svarUpa samajI levAmAM Ave to baMnene sAthe rahevAmAM koI bAdha jaNAze nahIM. - madhyasthabhAva tattvanirNayanA avasare svapakSanA rAga ane parapakSanA dveSathI rahita pariNAmasvarUpa che. tattvanirNayanA prasaMge ekapaNa pakSa tarapha DhaLyA vinA taTastha rahevuM te madhyasthabhAva che ane sudharI na zake tevA zAsananA vairIo ane krUrakarma karanArAo pratyenI upekSAbhAva svarUpa madhyasthabhAva che. - prazasta AzayathI prazasta AlaMbano mATe thatA prIti-aprItinA pariNAmane prazasta rAga-dveSa kahevAya che ane aprazasta AzayathI aprazasta AlaMbano mATe thatAM prIti-aprItinA pariNAmane aprazasta rAga-dveSa kahevAya che. - satya-asatyano nirNaya karavAnA prasaMge baMne pakSane sAMbhaLatI vakhate madhyasthabhAva dhAraNa karavAno che. Agama ane yuktinA AdhAre satyaasatyano nirNaya thaI gayA pachI satya-tattvano pakSapAta karavAno che ane asatya-atattvano pakSapAta na thAya tenI kALajI rAkhavAnI che. satyatattva pratyeno pakSapAta prazasta rAgathI jIvaMta rahe che ane asatya-atattva pratye pakSapAta na thAya te mATe prazasta dveSanI jarUrIAta che. satya-tattva ja tAraka che - e ja mane tAraze - mArA samyagdarzanane nirmala banAvaze. - enAthI mAro uddhAra thaze - AvuM anukULapaNe vedana thavAthI sahajapaNe prazasta rAga thAya che. tathA atattva-asatya mArA samyagdarzanane malina banAvaze ane mithyAtvamAM laI jaze, evA tenA pratyenA pratikULapaNe vedanathI prazasta dveSa thAya che. - bIjA naMbare, madhyasthabhAvamAM daSTirAga ane anya pratyeno matsarabhAva choDavAnI vAta che. paraMtu prazasta rAga-dveSane choDavAnI vAta nathI. jo ke, te choDavAnA ja che. paraMtu AgaLanI bhUmikAomAM choDavAnA che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 bhAvanAmRtamI : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva - prazasta rAga prazasta AlaMbano pratyenI prItinA pariNAma svarUpa che ane dRSTirAga svapakSanA AMdhaLA rAga svarUpa che. prazasta rAgamAM vastunA guNa-doSanuM mUlyAMkana khaMDita thatuM nathI. jyAre dRSTirAgamAM guNa-doSanuM mUlyAMkana rUMdhAya che ane svapakSano Agraha pradhAna bane che. - prazastarAgamAM anya pratye asUyAgarbhita ke ISyagarbhita dveSa nathI hoto. jyAre dRSTirAgamAM anya pratye asUyAgarbhita ane ISyagarbhita dveSa hoya che. - asUryagarbhita ane ISyagarbhita dveSamAM bIjAnuM kharAba karavAnA bhAva hoya che, bIjAnA tejovadhanI vRtti hoya che, anya pratyeno maitrIbhAva khaMDita thayelo hoya che ane karuNAbhAva paNa khaMDita thayelo hoya che tathA anya pratye pramodabhAva pragaTato nathI. jyAre prazasta dveSanI hAjarImAM jenA upara dveSa che, tenuM kharAba karavAnA bhAva hotA nathI, hitabhAvanA jIvaMta hovAnA kAraNe maitrIbhAva akhaMDita hoya che, karuNA paNa jIvaMta rahe che ane koIka jinAvacanAnusArI guNo hoya to pramodabhAva paNa pragaTe che. - trIjA naMbare, tevA prakAranA nirguNIo pratye upekSAbhAva rAkhavAno che, temAM paNa prazasta dveSa hAjara hoya che. mAtra nirguNI pratyenA durbhAvathI ApaNA adhyavasAya na bagaDe tevI kALajI rAkhavAnI hoya che. vaLI, upekSAbhAvamAM paNa tenuM kharAba karavAno bhAva hoto nathI. - ahIM yAda rahe ke, maitrIbhAva ane karuNA khaMDita thAya to dveSa aprazasta koTIno banI jAya che ane e be jIvatA rahe, to ja dveSa prazasta koTImAM gaNAya che. - koIne prazna thAya ke, jJAnIoe nirguNI pratye upekSAbhAva rAkhavAnuM kema kahyuM? to teno javAba e che ke, ApaNA guNo-samAdhinI surakSA mATe tenAthI dUra rahevuM jarUrI che ane tenA pratye akalyANabhAvanA na thAya Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-1 anukULa-pratikULa madhyasthabhAva 41 te paNa jarUrI che ane A baMne kArya upekSAbhAvathI ja zakya bane che. kAraNa ke, upekSAbhAvamAM maitrI Adi bhAvanAo khaMDita thayelI hotI nathI. nirguNI pratye paNa hitabuddhi ane karuNAbhAva jIvaMta ja hoya che. praznaH prazasta dveSanI hAjarImAM maitrIbhAvanA TakI zake kharI ? uttara : hA, TakI zake. prazasta dveSamAM zAsana-satya-tAraka AlaMbanonA verIo pratye mAtra aprItino pariNAma hoya che. koInAye pratyenI akalyANanI bhAvanA hotI nathI. hA, akalyANanI bhAvanA Ave to maitrI bhAvanA na Take. eTaluM ja nahIM e dveSa paNa aprazasta ja banI jAya. - bIjI eka vAta noMdhanIya che ke - dRSTirAga ane asUyAgarbhita dveSano tyAga karavAno kahyo che ane anya darzananA devAdi pratye "adveSa' rAkhavAnuM paNa kahyuM che ane temanI pratye "prazasta dveSa' rAkhavAnuM paNa vidhAna che. prazasta dveSa rAkhe to ja samyakatvanI traNa zuddhi paikInI "anya koIne na namavA' aMgenI kAyazuddhi jaLavAI rahe che. A aMgenI vizeSa vAto AgaLa karavAnI ja che tethI aTakIe chIe. sArAMza : | [A] tasvanirNaya mokSasAdhanAnuM agatyanuM aMga che ane tattvanirNaya karavAnA zreSTha sAdhano che - zAstra ane madhyasthabhAva. temAM... madhyasthabhAvane dhAraNa karIne je jIvo maNi ane kAcamAM, kalpavRkSa ane bAvaLIyAmAM, samudra ane khAbocIyAmAM samAna pariNAmavALA che, te jIvono madhyasthabhAva dharmaparIkSA (tattvanirNaya) pratye pratikULa hovAthI doSarUpa che. kAraNa ke, jyAre sudeva ane kudeva, tattva ane tattvAbhAsa, dharma ane dharmAbhAsa, guNa ane guNAbhAsa, suvihita sAmAcArI-avihita sAmAcArI, vidhi-avidhi, unmArga ane sanmArga, satya-asatya, siddhAMta-apasiddhAMta, unmArgIsanmArgI vagerenI parIkSA karavA taiyAra thayA hoIe, tyAre badhAne samAna Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara bhAvanAmRtam-I H anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva mAnavAno pariNAma khUba bAdhaka bane che. sudevAdi ane kudevAdi vacce lAkhkho yojananuM aMtara che. tema chatAM tene samAna mAnavAno pariNAma hovo e mithyAtva svarUpa che. samakiti AtmA suparIkSita tattvano ja svIkAra kare che. arthAt sArI rIte parIkSA karyA vinA te koIpaNa tattvano svIkAra karato ja nathI. jo badhAne samAna ja mAnavAnA hoya ane koIne sAcA-khoTA kahevAnA-mAnavAnA ja na hoya tathA sAcAno svIkAra ane khoTAno tyAga karavAno ja na hoya, to tattvane jANavAnI-parIkSA karavAnI jarUrIyAta ja kyAM ubhI thAya che ? taduparAMta, badhuM jANyA pachI paNa sudeva-kudeva, unmArga-sanmArga, vidhi-avidhi Adi sarvene samAna ja mAnavAnA hoya, to tevI bhedarekhAo jANavAnI AvazyakatA ja kyAM che? [B] kharI hakIkata to e che ke.. samyakatva guNane pAmavA-TakAvavAzuddha karavA mATe sutattvono (sat tattvono) pakSapAta ane kutattvono (asat tattvono) apakSapAta khUba jarUrI che. te mATe sutattva ane kutattvanI oLakhANa, te mATe tenI parIkSA tathA parIkSAnA prasaMge (badhAne samAna mAnavA svarUpa) pratikULamadhyasthabhAvano tyAga ane (svapakSanA rAgathI rahita ane parapakSanA dveSathI rahita manaHpariNAma svarU5) anukULa madhyasthabhAvano svIkAra karavo jarUrI che. [C] zAstra ane madhyasthabhAvanA sahAre tattvanirNaya-dharmaparIkSA thaI gayA pachI sudeva-tattva-dharma, guNa, suvihita sAmAcArI, vidhi, sanmArga, satya ane siddhAMtano svIkAra karavAno che - tenA ja pakSe besavAnuM che ane tene ja samarthana ApavAnuM che tathA kudeva-tattvAbhAsa ke atatva, adharma, guNAbhAsa, avihita sAmAcArI, avidhi, unmArga, asatya ane apasiddhAMtano tyAga karavAno che. - ahIM ullekhanIya che ke. upadezapadamAM pharamAvyuM che ke... kudevAdi pratye dveSa nathI karavAno, paraMtu te badhAno vidhipUrvaka parihAra karavAno che. lokottara zAsanamAM koIpaNa vastuno svIkAra ke tyAga aMgata Aii che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 prakaraNa-1 anukULa-pratikULa madhyasthabhAva rAga-dveSane AdhIna banIne nathI karavAnA paraMtu sva-paranA kalyANane tathA mArgane sAme rAkhIne karavAno che. zrI mahAvIra prabhue mahAdveSI zrI IndrabhUtijIne paNa zAsanamAM samAvI lIdhA hatA ane potAnA saMsArI jamAI jamAlijIne zAsanathI dUra karI dIdhA hatA. mArgane samarpita banyA ene svIkAryA che ane mArganI sAme paDyA ene dUra paNa karyA che. prabhue ke te pachInA mahApuruSoe koIne paNa zAsanamAMthI dUra karyA emAM kyAMye aMgata dveSa-pradveSa-vaira nahotA. paraMtu jema karaMDIyAnI eka bagaDelI kerI bIjI kerIone bagADe nahIM tethI dUra karAya, tema mArganemArgastha jIvone nukazAna na thAya e mATe dUra karyA hatA. koIpaNa zANo mANasa bagaDelI kerI upara madhyasthabhAva na rAkhe, e to sTeje samajI zakAya tevI vAta che. [D] AthI (badhAne samAna mAnavA svarUpa) pratikULa madhyasthabhAva doSarUpa che - mithyAtvanA udaya svarUpa che ane (svapakSanA anurAga ane parapakSanA dveSathI rahita manaHpariNAmasvarUpa) anukULa madhyasthabhAva guNarUpa che - dharmaparIkSAnuM prakRSTa sAdhana che. [E] je tattvonA viSayamAM zAstrAdhAre ane suvihita paraMparA (sAmAcArI)ne anusAre sAcA-khoTAno nirNaya prasiddha thaI gayo che, temAM madhyasthabhAva rAkhavo e samyakatvano ghAtaka ane mithyAtvano vardhaka mahAdoSa che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 bhAvanAmRtam-I : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva prakaraNa-2 H madhyasthanuM mArgadathana niMdApa nathI ghaNA lokonuM evuM mAnavuM che ke - "su-kuno viveka karavAmAM, sanmArgaunmArga ane sanmArga-unmArgIno bheda batAvavAmAM, AcAra-anAcAranuM svarUpa samajAvavAmAM, suvihita sAmAcArI-avihita sAmAcArInI bhedarekhA spaSTa karavAmAM 'niMdA' thaI javAnI purepurI saMbhAvanA che ane niMdA doSarUpa che. AthI tevI pravRtti karavI joIe nahIM." - paraMtu e lokonI AvI mAnyatA bhUla bharelI che. madhyastha vatAnuM mArgakathana zrotAnA ajJAna-bhramane TALIne samyajJAnanuM parama kAraNa bane che. AthI madhyasthanuM mArgakathana kyAreya niMdArUpa nathI. - vartamAnakALamAM pravartamAna vicAradhArAonA pariprekSyamAM ane ApaNI prastuta carcAnA anusaMdhAnamAM ahIM nIcenA be muddAonI vicAraNA karavI che - [A] mArgakathananI AvazyakatA ane mArgakathakanI javAbadArI [B] mArgakathana kyAre niMdArUpa bane ? ane kyAre na bane ? [21] mArgakathananI AvazyakatA - mArgAnusAritA (mokSamArgane anusaratI mati-pariNati) vinA mokSamArgamAM praveza-vikAsa ane enI pUrNatA prApta thatI nathI ane ajJAnabhramanI vidyamAnatAmAM mArgAnusAritA prApta thaI zakatI nathI. tethI mArgAnusAritAne pAmavA mATe anAdithI ghara karI gayelA ajJAna ane bhrAntione dUra karavA ati ati jarUrI che. te mATe mArganA jJAtA pAsethI mArgano sarvAMgINa bodha meLavavo Avazyaka che. - mArgajJAtAe paNa mArganA kathana dvArA jIvonA ajJAna-bhramone dUra karavAnA che. te mATe mArgakathake zrI vItarAga prarUpita mokSamArganuM yathAvasthita-spaSTa ane pragaTapaNe svarUpa batAvavAnuM hoya che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 prakaraNa-2 madhyasthanuM mArgakathana niMdArUpa nathI - mArgakathakanI e javAbadArI che ke.. teNe zrotAone sanmArga ane unmArgano tathA sanmArgI-unmArgIno bheda ekadama spaSTa karI ApavAno che... sudevAdi-kuvAdino viveka karavAmAM kyAMya kacAza rAkhavAnI nathI... AcAra-anAcAra, sArA-narasA, suvihita sAmAcArI-avihita sAmAcArI, heya-upAdeya padArtho AdinI bhedarekhA spaSTa karI ApavAnI che. - gItArtha, jayaNAvaMta, bhavabhIrU ane guNothI mahAna evA uttama mArgakathaka puruSa prabhunA mArgane yathAvasthita prakAzita karIne bhavyAtmAonA ajJAna-bhramone dUra kare che ane prabhuno sAco mArga pradAna kare che. tenAthI te svayaM tare che ane sAMbhaLanArA jIvo paNa bhavasamudrane pAra pAme che.' [B-1) madhyasthanuM mArgakathana niMdArUpa nathI. je vatA (mArgakathaka) svapakSanA rAga ane parapakSanA dveSathI rahita madhyasthabhAvamAM rame che, tevA madhyasthanuM mArgakathana (mArganI prarUpaNA) niMdArUpa nathI. AthI ja pU.mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAja 350 gAthAnA stavanamAM jaNAve che ke - "navi niMdA mAraga kahetAM, samapariNAmeM gahaga hatAM; muni adracaritta mana raMge, joI lIje bIje aMge." (4-9) bhAvArtha : rAga-dveSathI rahita madhyasthabhAvamAM ramaNa karatAM je mokSamArgano upadeza apAya che, te niMdA nathI. A aMge bIjA "suyaDAMga nAmanA aMga = AgamamAM ArdrakumAra muninuM caritra (ArdrakumAra ane gozAlakano vArtAlApa-saMvAda) AMtarika zuddhi-mAnasika ullAsapUrvaka jovosAMbhaLavo jarUrI che. - kahevAno sAra e che ke - prabhunA vacanonA rahasyone pAmIne prabhue darzAvelA mokSamArganuM prakAzana karatAM... heya-upAdeyano viveka karavo, 1. gItAratha jayaNAvaMta, bhavabhIrU jeha mahaMta, tasa vayaNe lokaeN tarII, jima pravahaNathI bharadarII (4-5)(350 gAthAnuM stavana) Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 bhAvanAmRta-IH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva satya-asatyanuM kathana karavuM, AcAra-anAcAranuM svarUpa samajAvavuM, sanmArgaunmArga ane sanmArgI-unmArgIno bheda batAvavo, deva-guru-dharmanA viSayamAM su-kuno (sArA-kharAbano) viveka karavo-karAvavo, AcAra-vicAra ane vANInA sArA-narasApaNAnI bhedarekhA rajU karavI, ene jJAnIoe kyAre paNa niMdA kahI nathI. - jo AvA prakArano viveka karAvavAmAM na Ave to unmArgane sanmArga mAnIne doTa mUkanAranI dazA zuM thAya ? tenA AtmAnI rakSA koNa karI zake ? - zuM koI aMdha ke bhrAnta mANasa sarpane doraDuM mAnIne pakaDavA jato hoya, to tene "A sarpa che - bhayaMkara che- tane DaMkha mAraze ne tArA prANa leze' - ema kahevuM, temAM sarpanI niMdA karI ema kahevAze ? ke je jevuM che tevuM batAvIne aMdha ke bhrAntane bacAvI levAno upakAra karyo ema kahevAze ? - nAnuM bALaka agninI tejasvI jvALAne joI tenA tarapha AkarSita thAya ane pakaDavA dhasI jAya, tyAre "A agni bALanAra che' - AvuM samajAvavuM e enA mAtA-pitAnI pharaja nathI ! ane e prakAre samajAve emAM zuM agninI niMdA che ? - koI bhUlo paDelo vyakti unmArgane sanmArga mAnIne te tarapha vegathI jaI rahyo hoya, tyAre mArganA jANakAre tene rokavo joIe ke nahIM? ane ene rokavA "A unmArga che' - ema jaNAve to zuM e mArgano niMdaka che ? - koI mAnavI viSane auSadha mAnIne khAvAnI taiyArI karato hoya, tyAre tenA hitasvIe tene tema karatAM na rokavo joIe ? ane rokavA mATe "A saghaghAtI viSa che ema kahevuM to te zuM viSanuM svarUpa batAve che ke tenI niMdA kare che ? Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47. prakaraNa-raH madhyasthanuM mArgakathana niMdarUpa nathI - jo bAhya ApattithI gherAyelA jIvane bacAvavA mATe, te te Apattione ubhI karanArA padArthone oLakhAvI, tenAthI bacAvavAno prayatna karanAro mAnavI niMdaka nathI gaNAto, to pachI anaMtasaMsAranA sarjaka unmArga tarapha gamana karatA AtmAne, bhavasAgaramAM DUbato bacAvavA, tene unmArganI bhayaMkaratAno bodha karAvI, sanmArganI tArakatA samajAvavAmAM Ave ane enA dvArA sanmArge caDAvavAnI pravRtti karavAmAM Ave, to ene niMdA kema kahevAya ? - AthI ja samartha zAstrakAra ziromaNI pU.A.bha.zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA svaracita "lokatatva nirNaya' graMthamAM jaNAve che ke - netrairnirIkSya viSa-kaNTaka-sarpa-kITAn, kujJAna-kuzruti-kudRSTi-kumArgadoSAn, samyag vicArayata ko'tra parApavAdaH // 29 // - viSa, kaMTaka, sarpa, kIDA vagerene netro dvArA joIne, (te badhA nukazAna na kare te rIte) te badhAno tyAga karIne, jema (samaju loko) sIdhA mArge jAya che, tema (sanmArganI ja sAdhanA karavA Icchato sAdhaka) kujJAna = mithyAjJAna, kuzruti = mithyA (viparIta) zravaNa, kumArga = unmArga ane kudaSTi = mithyAdRSTi vagere doSono vicAra kare (ane teno tyAga kare tathA samyajJAna, samyak zravaNa, sanmArga ane samyagdaSTino svIkAra karavA dvArA sanmArge cAle, to temAM zuM) pArakAnI niMdA thaI gaNAya ? - AthI phalitArtha e che ke - zAstrokta sAcA mArganuM kathana karavAmAM lezamAtra niMdA doSa nathI. paraMtu sasUtra prarUpaNA ja che. - hA, ahIM eka bhayasthAna jarUra che. tethI ja stavanakArazrI navi niMdA mAraga kahetAM' - ATaluM ja kahIne aTakI jatAM nathI teozrI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 bhAvanAmRtaI : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva upadezakone paNa "samapariNAme gahagahatAM' A paMkti dvArA temanI javAbadArI samajAvavAno prayatna paNa karyo che. jyAre paNa upadezakone su-kuno viveka karavAnI ke unmArga-sanmArganI bhedarekhA spaSTa karavAnI javAbadArI ubhI thAya - pharaja paDe, tyAre teoe paNa svapakSanA rAga ane parapakSanA dveSane AdhIna banIne koInuM sArApaNuM ke kharAbamaNuM batAvavAnuM nathI. paraMtu svapakSanA rAga ane parapakSanA dveSathI upara uThIne haiyAne samabhAvathI vAsita karIne - jIvo pratyenI ekamAtra hitabhAvanAthI su-kuno ke unmArga-sanmArgano bheda batAvavAno che. koInuM kharAba karavAnI ke koIne halakA cItaravAnI nabaLI manovRtti kyAreya paNa na hovI joIe. jo evA prakAranI manovRtti hoya to upadezakane bhayaMkara nukazAna thayA vinA rahetuM nathI. prabhue bhavyAtmAonA hita mATe mArga pravartAvyo che. ApaNI dukAna calAvavA ke ApaNI nabaLI bhAvanAone poSavA nathI pravartAvyo. nirdabha-niHsvArtha hitabhAvanA sivAyanI tamAma nabaLI bhAvanAo durgationo mArga ja khullo karI Ape che. - ahIM ullekhanIya che ke, satya ane asatyano viveka, satyanuM maMDana ane asatyanuM khaMDana tathA satyano svIkAra ane asatyano tyAga to pUrvakAlIna aneka mahApuruSoe karela che. bhaviSyamAM paNa siddhAMtapremI jIvo e kArya karaze ja. te tamAma mahApuruSoe e aMge potAnI spaSTa mAnyatA-abhigama jaNAvyo che ane svaracita graMthomAM lakhyuM che ke - ame koIka siddhAMtane sAco ane koIka siddhAMtane khoTo kahIne, sAcAno svIkAra ane tenuM maMDana tathA khoTAno tyAga ane tenuM khaMDana jarUra karyuM che, paraMtu te rAga-dveSanI pariNatine AdhIna thaIne nahIM. paraMtu vivekadRSTithImadhyasthabhAvathI prerAIne ja karyuM che. e mahApuruSoe potAnI AMtarika vAtane potAnA graMthomAM zabdastha paNa karI che. je pUrve prathama prakaraNamAM ApaNe noMdhela ja che. ahIM paNa joIzuM - Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 prakaraNa-2 H madhyasthanuM mArgakathana niMdArUpa nathI - AcAryadeva zrIharibhadrasUrijI "lokatattvanirNaya' mAM jaNAve che ke - te bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA amArA baMdhu nathI ane bIjAo amArA zatru nathI. A badhAmAMthI koIne paNa ame sAkSAt joyA paNa nathI, paraMtu teonAM vacana ane AcaraNane sAMbhaLIne guNo pratyenI atyaMta lolupatAnA kAraNe ame zrI "vIravibhuno vizeSa prakAre Azraya karyo che." sugata e amArA pitA nathI ane anyatIrthiko amArA zatru nathI. teoe ke zrI jinezvare amane dhana ApyuM nathI ane kaNAdAdie amArA dhananuM haraNa karyuM nathI. paraMtu je kAraNe paramAtmA zrI mahAvIra ekAMte jagatanuM hita karanArA che ane nirmaLa evuM temanuM vAkya sarva pApono kSaya karanAra che, te kAraNe ja ame temanA pratye bhaktibhAvavALA chIe." - kalikAlasarvajJa AcAryadeva zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAje ayoga-vyavacchedadvAaizikA'mAM jaNAvyuM che ke - he bhagavan! jyAre ame niSpakSa thaIne parIkSA karIe chIe, tyAre bannenI banne vastuo apratima-advitIya dekhAya che. ApanuM yathArtharUpe vastunuM pratipAdana ane anya darzanakArono padArthone viparIta rIte kathana karavAno Agraha. he vIra ! kevaLa zraddhAnA kAraNathI amane ApanA tarapha pakSapAta nathI ane kevaLa dveSanA kAraNe amane anya devo tarapha aprIti nathI. kintu AmapaNAnI yathArtha rIte parIkSA karIne ja ame Apano Azraya karyo che." 1. bandhurna naH sa bhagavAnarayo'pi nAnye, sAkSAnna dRSTatara ekatamo'pi caiSAm / zrutvA vacaH sucaritaM ca pRthaga vizeSa, vIraM guNAtizayalolatayA zritAH sma // 32 / / 2. nAsmAkaM sugataH pitA na ripavastIrthyA dhanaM naiva tairdattaM naiva tathA jinena na hataM kiNcitknnaadaadibhiH| kiMtvekAntajagaddhitaH sa bhagavAn vIro yatazcAmalaM, vAkyaM sarvamalopahartR ca yatastadbhaktimanto vayam // 33 // (lokatattvanirNaya) 3. apakSapAtena parIkSamANA, dvayaM dvayasyApratimaM pratImaH / yathAsthitArthaprathanaM tavaitadasthAnanirbandharasaM pareSAm // 22 // 4. na zraddhayaiva tvayi pakSapAto, na dveSamAtrAdaruciH pareSu / yathAvadAptatvaparIkSayA tu, tvAmeva vIra ! prabhumAzritAH sma // 29 // (ayogavyavacchedadvAtriMzikA) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. bhAvanAmRtamII : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva - ahIM e ja vicAravAnuM che ke - sanmArgopadezaka munio gItArthasaMvigna-bhavabhIrU hoya che. teoe vizvanA tamAma jIvonuM karmAdhIna svarUpa zAstrIya AMkha dvArA nihALeluM hoya che. tethI temanA pratye temane rAgadveSano pariNAma thato ja nathI. tenA yoge teo madhyasthabhAvamAM ramaNatA karatA hoya che. AthI aMgata rAga-dveSane AdhIna banIne kyAreya koInI niMdA karatA nathI. satyanA samarthana-pratiSThA mATe jorazorathI satyanuM maMDana ane asatyanuM khaMDana karatA hoya ke sanmArga-unmArga ane sanmArgIunmArgInI oLakhANa karAvatA hoya, tyAre paNa haiyAmAM jagatanA jIvo pratyenI maitrI-karUNA jIvaMta ja hoya che. - ahIM ullekhanIya che ke, unmArga-unmArganuM prakAzana karavuM e paNa eka prakAranI karaNAbhAvanA che. kAraNa ke, unmArgAdinuM prakAzana ja jIvone mahAdurgatinA kAraNa evA unmArgAdithI bacAvavAnuM kAma kare che. A ja kAraNe te te zAstrakAra maharSioe prabhuvIrano svIkAra karI temanA siddhAMtonuM khaMDana karyuM ane anyadarzanakArono asvIkAra (tyAga) karI temanA siddhAtonuM khaMDana karyuM. A svIkAra ane tyAga, maMDana ane khaMDana, rAga-dveSathI prerita na hatuM, paraMtu viveka-samabhAvathI prerita hatuM. mATe teozrIe kareluM asat siddhAMtonuM (apasiddhAMtonuM) khaMDana paNa niMdAnA vacanarUpa na ja gaNI zakAya. AthI ja pU.mahopAdhyAyazrIjI potAnI AMtarika dazAnuM varNana karatAM "jJAnasAra' graMthanA mAdhyacyASTakamAM jaNAve che ke - "vazvavarmavRtaveza:, sva-sva muno nara: | ja nA 2 TreSa, madhyasthataiy Tchati dda-kA" - jIvo potapotAnA kAryomAM Agraha dharanArA ane potapotAnA karmonA phaLone bhogavanArA hoya che. tethI madhyastha puruSa teomAM rAga paNa karato nathI ane dveSa paNa karato nathI. - graMthakAra maharSio ane gItArtha-saMvigna-bhavabhIrU upadezako e Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 prakaraNa-2 : madhyasthanuM mArgakathana niMdArUpa nathI vAta nizcitarUpe samaje che ke - unmArgane pravartAvanArA, mithyA prarUpaNA karanArA tathA nirbhIka banIne nirlajjapaNe zithila jIvana jIvanArA jIvo paNa bicArA tIvramithyAtva ane gADhamohanIya karmathI gherAyelA che. e bicArA jIvo, AjJAviruddha AcaraNA-vicAraNA ane vANInA prabhAve potAno ane parano saMsAra vadhArI rahyA che - A badhuM vicAratAM teonA aMtaramAM teo upara paNa parama-karuNAno zrota vaheto hoya che. e karuNAnA zrotathI pariplAvita hRdayavALA A mahAtmAo jyAre juve che ke - "A AtmAo potAnuM to ahita kare ja che, paraMtu jo temane rokavAmAM nahIM Ave to teo jagatanA bIjA aneka bhadrika AtmAone paNa saMsAra sAgaramAM DubADyA vinA nahi rahe." - tyAre bhAvakaruNAthI prerAyelA te upakArako potAnI zakti mApI prathama temane samajAvIne sudhAravAno ane e zakya na bane to ane potAnI zaktithI enA nukasAnane rokI zakAze ema teone lAge to te mithyAprarUpako, unmArgapravartako ane nirbhIkapaNe zithilAcArane jIvIne zAsanano uDDAha karanArAone ughADA pADavAno (jAhera karavAno) prayatna paNa kare che. A prayatnane zAstrakAroe prazasya koTino gaNAvyo che. AvA prazasya prayatno karanArane samartha zAstrakAra maharSi AcAryavarya zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAje "saMbodhaprakaraNamAM "traNeya lokamAM vaMdana karavA yogya' kahIne biradAvyA che. A vAtane savistara jaNAvatAM teozrI pharamAve che ke - "aho ! A kALamAM nIca = halakA evA artha ane kAma dvArA viSamaya banelI dezanA ApavAmAM tatpara banelA hInAcArI ane veSavibaMDabako dvArA A dharmazAsana malina karavAmAM AvyuM che.' "vartamAnamAM viSamakALanA prabhAvathI teoe dharmagraMthone khatama karyA che. nAstikavAdanA pracaMDavAyuthI teonA jJAnAdirUpa megha nAza pAmyo che 1. hINAyArehiM taha vesaviDaMbagehiM maliNIkayaM titthaM / niya atthavisayavisamayadesaNAkajjaniraehiM // 297 / / (saMbodhaprakaraNam / sugurusvarUpAdhikAra) Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 bhAvanAmRtam II H anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva ane kalaha vigere doSothI teo bharelA che." keTalAka munio to (bALa jIvorUpa mAchalAone phasAvavA) jALapAsa jevA che, teo AtmotkarSa = ahaMkAranA bhAvathI udaMDa banIne pharI rahyA che ane asaMyatane saMyata kahI rahyA che, teo (mAtra veza jonArA) bALa jIvone ja game tevA che." "jo teonA svarUpane pragaTa karanArAM jinavacana na hota ane zuddhaprarUpaNA karanArA (gItArtha) munio na hota, to A (upara varNavelA) sAdhuone kaI rIte oLakhI zakAta. "duHSama kALamAM paNa je sAdhu AgamamAM kahyA pramANe prarUpaNA kare che, tenA upara aMtaHkaraNathI zraddhA dharAve che ane zakti mujaba tenuM AcaraNa kare che, te sAdhu traNeya lokane mATe pUjya ane vaMdanIya che.* (kAraNa ke, A pravRtti karavA pAchaLa temanA hRdayamAM te te jIvo pratye aMza mAtra paNa dveSa hoto nathI, paraMtu temanA pratyenI pracura bhAvakaruNAthI temanuM hRdaya bhareluM hoya che.) A karuNAnuM varNana karatAM kalikAla sarvajJa AcAryadeva zrI hemacaMdrasUrijI mahArAja yogazAstramAM jaNAve che ke - je koI dIna hoya, Arta hoya, bhayabhIta hoya, jIvananI yAcanA karato hoya, tevA jIvonA viSayamAM temanAM te duHkhone dUra karavAnI je bhAvanA, te bhAvanAne karuNAbhAvanA kahevAya che. 1. uccheiyadhammagaMthA, natthikkapayaMDavAyanaTThaghaNA / kalahAidosasahiyA, saMpaikAlANubhAvAo // 298 // (saMbodhaprakaraNam / sugurusvarUpAdhikAra) 2. kevi muNiruvapAsA, phurati attukkarisamuddAmA / 3. kahamaNNahA muNijjai ? tesi saruvaM na hoi jiNavayaNaM / suddhaparUvagamuNiNo, gIyatthA jai na hA ! hujjA // 300 // (saMbodhaprakaraNam / sugurusvarUpAdhikAra) 4. AgamabhaNiyaM jo paNNavei, saddahai kuNai jahasattiM / tilokkavaMdaNijjo, dusamakAle vi so sAhU // 301 / / (saMbodhaprakaraNam / sugurusvarUpAdhikAra) 1. mUta:- DhIne dhyAneMvu mateSa, yavamAnavu gIvitamU | pratiraMparA luddhi, rUkhyafmIyate I12 (yogazAstra praza-4) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-2 H madhyasthanuM mArgakathana niMdArUpa nathI 53 A vAtane spaSTa karatAM teozrI jaNAve che ke : "dIna = mati ajJAna, zruta ajJAna ane vibhaMga jJAnanA baLathI pravartAvelAM kuzAstrothI jeo svayaM naSTa thayA hoya ane anyano paNa nAza karatA hoya, A ja kAraNe dayAnuM bhAjana banelA hoya, te dIna kahevAya." Arta = navA viSayone meLavavA ane pahelA meLavelA viSayono paribhoga karavAthI utpanna thayelI tRSNAthI jeo baLI jhaLI rahyA hoya, hitakara pravRttino svIkAra ane ahitakara pravRttino bahiSkAra karavAne badale uMdhuM ja vartana karatA hoya tathA dhana vagerenuM arjana, rakSaNa ane nAzanA duHkhathI duHkhI hoya, te Arta kahevAya che. A dIna vagere jIvo aMgenI nIce mujabanI vicAraNAne paNa karuNA bhAvanA kahevAya che - kharekhara kuzAstronuM praNayana karanArA A bicArAone jo kumArga pravartAvavAnI pravRttithI choDAvavAmAM nahi Ave to - "jo bhuvanaguru bhagavAna paNa unmArga-dezanAthI koTAkoTi sAgaropaNa jeTalo kALa saMsAramAM bhaTakyA" to bicArA bIjA jIvo ke - jeo potAnA-pApakarmano pratikAra karavA asamartha che teonI zI dazA thaze ? kharekhara ! viSayone meLavavA ane bhogavavAmAM ja jeonuM hRdaya otaprota banyuM che, teo dhikkArane = paramadayAne pAtra che. anaMtabhavomAM anubhavelA viSayomAM paNa jeonuM mana asaMtRpta che, teone prazamAmRtathI tRpti karAvI vItarAga dazA sudhI kaI rIte pahoMcADI zakAya ? A rIte 1. TIkAH- dIneSu mati-zrutAjJAna-vibhaGgabalena pravartitakuzAstreSu svayaM naSTeSu parAnapi nAzayatsu ata eva dayAspadatvAddIneSu / tathA''rteSu navanavaviSayArjana-pUrvArjitaparibhogajanitatRSNAgninA dandahyamAneSu, hitAhitaprAptiparihAraviparItavRttiSu arthArjanarakSaNavyaya-nAza pIDAvatsu ca |xxx| teSu dInAdiSu 'aho kuzAstrapraNetAraH tapasvino yadi kumArgapraNayanAnmocyeran, bhagavAnamapi hi bhavunaguruH unmArgadezanAt sAgaropamakoTikoTiM yAvad bhave bhrAntaH, tat kA'nyeSAM svapApapratIkAraM kartumazaknuvatAM gatiH ? tathA 'dhigamI viSayArjanabhogataralahRdayA anantabhavAnubhUteSvapi viSayeSvasaMtRptamanasaH kathaM nAma prazamAmRtatRptatayA vItarAgadazAM netuM zakyAH ? / xxx / ' Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva teonI A dazAno pratikAra karavAnI bhAvanA mAtrane paNa karuNA bhAvanA kahI zakAya. kAraNa ke - darekane A sthitimAMthI ugAravAnuM zakya banatuM nathI, AthI pratikAranI bhAvanAne paNa karuNA kahevAya." - AvI karuNAne dharAvatA mahApuruSo mATe jJAnIoe tyAM sudhI kahyuM che ke - "zAsananA pratyenIkone ghora zikSA karanArA zAsana rakSakonA haiyAmAM te pratyenIkone zikSA karatI vakhate paNa teo pratye potAnA tophAnI bALakane zikSA karatI mAtAnA hRdayamAM jevo karuNAno bhAva hoya che tenA karatAM keI guNo uMco karuNAbhAvano zrota temanA aMtaHkaraNamAM vaheto hoya che. A vAtane jo svIkAravAmAM na Ave to zAsananA pratyenIkone zikSA karanArA AcAryone ArAdhaka na mAnatAM virAdhaka mAnavA paDe, paraMtu A rIte zAsananA pratyenIkone zikSA karanAra AtmAone tattvajJa zAstrakAra maharSioe mahAArAdhaka ane zAsanasaraMkSaka kahIne biradAvyA che, eTaluM ja nahi paNa AgaLa vadhIne ema paNa kahyuM che ke - jeo zakti hovA chatAM zAsananA pratyenIkonI upekSA kare che, ke mAdhyazmabhAvanI vAto karIne mauna rahe che, teo vItarAganI AjJAnA virAdhaka thAya che. emano mAdhyazya bhAva e to vAstavamAM emanI nabaLAI che. eka prakArano daMbha che, yA to ajJAnatAnuM ja rUpAMtara che. AthI ja evA mAdhyazya bhAvanA nAme mauna rahenAra AtmAnAM mahAvrato paNa khaMDita thAya che, ema jaNAvyuM che." re AdrakumAra ane gozAlakano vArtAlApa-saMvAda A vAtane jo yarthAtharUpamAM samajavI hoya, to te mATe sUtrakRtAMga (sUyagaDAMga) sUtramAM ArdrakumAranuM vistArathI caritra ApavAmAM AvyuM che. A caritrano yogyatAnusAra-yathArtha abhyAsa karavAmAM Ave to "navi ityevaM pratIkAraparA yA buddhiH, na tu sAkSAt pratikAra eva, tasya sarveSvazakyakriyatvAt, sA kAruNyamabhidhIyate // 120 // (yogazAstra-prakAza 4) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2pa prakaraNa-2: madhyasthanuM mArgakathana niMdArUpa nathI niMdA mAraga kahetAM samapariNAme gahaga hatAM" e vAta samajAyA vinA rahe nahi. sUtrakRtAMga sUtramAM darzAvela vistRta caritrano alpAMza ahIM raju karavAmAM Ave che. - "gozAlake AAka munine kahyuM ke - he Artaka ! mahAvIra svAmI pahelAM je AcaraNa karatA hatA tene mArI pAse sAMbhaLo ! pahelAM teo ekAMtamAM vicaratA hatA ane tapasvI hatA. have teo aneka sAdhuone bhegA karIne judI judI rIte vistArathI dharmopadeza Ape che." asthira evA mahAvIre to A upadezane potAnI AjIvikA banAvI dIdhI che. teo sabhAmAM jaIne aneka sAdhu vagerenA samudAyanI vacce dharmopadeza Ape che. temanA A vartamAna vyavahArono pUrvanA vyavahAra sAthe meLa khAto nathI." teo pUrvamAM je ekalA rahetA hatA te vyavahAra sAro athavA atyAre je aneka lokonI vacce rahe che te vyavahAra sAro, paraMtu pahelAMno ane atyArano ema banneya vyavahAra sArA kaI rIte kahI zakAya ? na javAba ApatAM Adraka muni jaNAve che ke - zramaNa bhagavAna mahAvIra pUrvakALamAM, vartamAnamAM ane bhaviSyakALamAM ema sadAne mATe ekAMtavAsano ja anubhava kare che. AthI teozrInA dareka AcaraNamAM barAbara meLa bese che." bAra prakAranA tapanI sAdhanA karavA dvArA Atmazuddhi mATe zrama 1. purAkaDaM adda ! imaM suNeha, egaMtacArI samaNe purA''sI / se bhikkhuNo uvaNettA uNege, AikkhateNDaM puDho vitthareNaM // 1 // 2. sA''jIviyA paTTaviyA'thireNaM, sabhAgato gaNato bhikkhumajjhe / AikkhamANo bahujaNNamatthaM, na saMdhayAtI avareNa puvvaM // 2 // 3. egaMtameva aduvA vi iNhiM, dova'NNamaNNaM na sameMti jamhA / puvviM ca iNDiM ca aNAgataM vA, egaMtameva paDisaMdhayAti // 3 // 4. samecca logaM tasa-thAvarANaM, khemaMkare samaNe mAhaNae vA / AikkhamANao vi sahassamajjhe, egaMtayaM sArayati tahacce // 4 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 bhAvanAmRta-II: anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva karavAvALA hovAthI zramaNa, koI paNa jIvone "mAro nahi' evo upadeza ApanArA hovAthI mAhaNa evA bhagavAna zrI mahAvIra svAmI kevaLajJAnathI samagra lokane yathAsthita rUpe jANIne tra-sthAvara jIvonI rakSA mATe hajAro lokonI vacce rahIne dharmapadezanA ApavA chatAM paNa ekAntavAsano anubhava kare che." "kSAnta = kSamAzIla, parISahonA vijetA, dAnta = manovijetA, jitendriya ane bhASAdoSono tyAga karanArA bhagavAna zrImahAvIradeva je dharmopadeza Ape che, temAM kAMI ja doSa nathI, paraMtu teo je bhASAno prayoga kare che te guNakAraka che." "zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra prabhu ghAtakarmothI sarvathA mukta che, teo pAMcamahAvrato ane pAMca aNuvratonA pAlanano ane pAMca AzravanA saMvarano upadeza Ape che, tathA pUrNazrAmarthya mATe viratino (athavA puNya, pApa, baMdha, nirjarA ane mokSa vagere tattvajJAnano) upadeza Ape che ema mAruM kahevuM che." - have gozAlaka Artaka munine kahe che ke - koI sacitta pANIno, bIjakAyano, AdhAkarmI AhArano ane strIono upabhoga bhale karatuM hoya, paraMtu jo te ekAntamAM vicaraNa karavAvALo tapasvI sAdhaka hoya, to tene amArA dharmamAM pApa lAgatuM nathI." - A vAtano javAba ApatAM Adrakamuni kahe che ke - 5. dhammaM kaheMtassa u Natthi doso, khaMtassa daMtassa jiteMdiyassa / bhAsAya dose ya vivajjagassa, guNe ya bhAsAya Nisevagassa // 5 // 6. mahavvate paMca aNuvvate ya, taheva paMcAsavasaMvare yaM / viratiM iha ssAmaNiyammi paNNe, lavAvasakkI samaNae tti bemi // 6 // 7. sIodagaM sevau bIyakAyaM, AhAyakammaM taha itthiyAo / egaMtacArissiha amha dhammeM, tavassiNo NA'hisameti pAvaM // 7 // 8. sItodagaM vA taha bIyakAyaM, AhAyakammaM taha iitthayAo / eyAiM jANaM paDisevamANA, agAriNo assamaNA bhavaMti // 8 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-2 madhyasthanuM mArgakathana niMdArUpa nathI pa7 "sacittapANI, bIjakAya, AdhAkarmI AhAra ane strIono upabhoga karanAra to gRhastha kahevAya, paraMtu zramaNa na kahevAya."* jo bIjakAya, sacittapANI ane strIono upabhoga karanAro puruSa paNa zramaNa kahevAya, to gRhastha zA mATe zramaNa na kahevAya ? te paNa pUrvokta viSayonuM sevana kare che = te paNa paradeza AdimAM ekalo phare che ane kAMIne kAMI kaSTabhoga vagere tapa paNa kare che." "je koI bhikSu banIne sacittajaLa, bIjakAya, AdhAkarmI AhAra vagerenuM sevana kare che, te mAtra jIvana nirvAha mATe ja sAdhu banyo che. te potAnA jJAtijanono tyAga karIne potAnA zarIranuM ja poSaNa kare che. te potAnA karmono ke janma-maraNanI paraMparAno nAza karI zakato nathI.' - A sAMbhaLIne vaLI gozAlaka kahe che - "he Adraka ! A prakAranAM bIjAonA dharmAcAranAM khaMDana karanArAM vacano dvArA tame pratyeka dharmanA vyAkhyAtAonI niMdA karI rahyA cho. bhinna bhinna dharmanI vyAkhyA karanArA vyAkhyAkAro pota-potAnA dharmasiddhAntonI pota-potAnI rIte vyAkhyA kare che. pota-potAnI dRSTimAnyatA rajU kare che.'' - gozAlakane pratyuttara ApatAM Ardika muni kahe che ke - he gozAlaka ! te te dharmanA vyAkhyAkAra zramaNo ane brAhmaNo eka bIjAnI niMdA kare che ane pota-potAnA dharmanI prazaMsA kare che. 9. siyA ya bIodagaitthiyAo, paDisevamANA samaNA bhavaMtu / __ agAriNo vi samaNA bhavaMtu, sevaMti u taM'vi tahappagAraM // 9 // 10. je yAvi bIodagabhoti bhikkhU, bhikkhaM vihaM jAyati jIviyaTThI / te NAtisaMjogamavippahAya, kAyovagA'NaMtakarA bhavaMti // 10 // 11. imaM vayaM tu tumaM pAukuvvaM, pAvAiNo garihasi savva eva / __pAvAiNo u puDho kiTTayaMtA, sayaM sayaM diTTi kareMti pAuM // 11 // 12. te aNNamaNNassa vi garahamANA, akkhaMti u samaNA mAhaNA ya / sato ya atthI asato ya NatthI, garahAmo dihi~ Na garahAmo kiMci // 12 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRtam II H anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva potAnA dharmamAM kahelAM anuSThAnothI puNya ane mokSa thaze ane bIjAnAM dharmamAM kahelAM anuSThAnothI puNya ane mokSa nahIM thAya ema kahe che. jyAre ame to temanI ekAnta dRSTinI niMdA karIe chIe. koI vyakti vizeSanI niMdA karatA nathI." - "ame koInA paNa rUpa, veSa AdinI niMdA karatA nathI. paraMtu ame to amArA anekAMta dRSTimArgane pragaTa karIe chIe. A anekAntamArga sarvotkRSTa che ane AryasapuruSoe A mArgane ja nirdoSa mArga gaNAvyo che." urdhvadizA, adhodizA ane pUrvAdi tIcchei dizAomAM je je rasa athavA sthAvara jIvo che, te jIvonI hiMsAnI dhRNA karavAvALA saMyamI purUSo A lokamAM koInI paNa niMdA karatA nathI. AthI yathArtha vastunuM kathana e niMdarUpa nathI." + mATe ja AcAryadeva zrI zAMtisUrijI mahArAje paNa caityavaMdana mahAbhASyamAM jaNAvyuM che ke - "je je mRta viSayaka mithyAgraho hoya athavA je je mRtano nAza karanArA hoya, teno teno pratipakSa karavo joIe arthAt mithyAvidhAno vagerenuM pratividhAno dvArA khaMDana karavuM joIe. (vyavahAramAM paNa) je taraphathI pavana Ave che, te te taraphanI bArI baMdha karavAmAM Ave che. 15 - temaja "ghaNuM bolavuM te niMdarUpa che" ema kahevuM e paNa satyathI ane zAstrathI vegaLuM che. kAraNa ke, hitakara ghaNuM bolavAmAM Ave to paNa 13. Na kiMci rUveNa'bhidhArayAmo, saMdiTThimaggaM tu karemo pAuM / magge ime kiTTite AriehiM, aNuttare sappurisehiM aMjU // 13 // 14. uDDhaM aheyaM tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya pANA / bhUyAbhisaMkAe duguMchamANA, No garahati busimaM kiMci loe // 14 // - 27 thI 30 sUtratAmasUtra, zrutaskaMdha-2, madhya-d II 15. jo jo a suaggAho, paDivakkho tassa tassa bhaNiyavvo / jatto vAyai pavaNo, pariyatthI dijjae tatto // 130 // - caityavaMdanamahAbhASya // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-2 madhyasthanuM mArgakathana niMdArUpa nathI te niMdArUpa nathI gaNAtuM ane ahitakara thoDuM paNa bolavAmAM Ave to te niMdArUpa bane che. temaja tattvanA jJAtA gItArthapuruSo sva-paranA hitane lakSyamAM rAkhIne je kAMI ane jeTaluM bole che; te saghaLuM ya vacanasamitirUpa hoI vacanagumimAM paNa gaNAya che. zAstrakAroe jema ajJAnIne mauna rahevAnI AjJA karI che; tema jJAnIne avasarocita hitakara vacana bolavAnI paNa AjJA karI che. - zrImad dazavaikAlika' sUtranI sAtamA "vAkyazuddhi adhyayananI niryukti'mAM jaNAvyuM che ke - bolavA yogya ane nahi bolavA yogya vacananA prakArone na jANavAnA kAraNe vacanaprayoga karavAmAM akuzaLa tathA vacana saMbaMdhI utsargaapavAda vagere bhedothI ajANa jo kAMI paNa na bole ane mauna dhAraNa kare, chatAM paNa paramArthathI te "vacanaguNiyukta' na kahevAya." jyAre ethI ulTI rIte kahIe to - bolavA yogya ane na bolavA yogya vacananA prakAronuM jJAna hovAnA kAraNe vacanaprayoga karavAmAM kuzaLa tathA vacana saMbaMdhI utsarga 16. mUlaH- vayaNavibhatti-akusalo, vaogayaM bahuvihaM ayANaMto / jai vi na bhAsai kiMcI, na ceva vayaguttayaM patto // 290 // TIkAH- 'vacanavibhaktyakuzalo' vAcyetaraprakAzanAbhijJaH, 'vAggataM bahuvidham' utsargAdibhedabhinnamajAnAnaH, yadyapi na bhASate kiJcit maunenaivAste, na caiva vAgguptatAM prAptaH, tathApyasau avAggupta eveti gAthArthaH // 290 // ava0- vyatirekamAha17. mUlaH- vayaNavibhattIkusalo, vaogayaM bahuvihaM viyANaMto / divasaMpi bhAsamANo, tahA vi vayaguttayaM patto // 291 // TIkAH- 'vacanavibhaktikuzalo' vAcyetaraprakAzanAbhijJaH, 'vAggatam' bahuvidhamutsargAdibhedabhinnaM vijAnan 'divasamapi bhASamANaH' siddhAntavidhinA tathApi vAgguptatAM prAptaH, vAggupta evAsAviti thArtha ra6thA 16,17 - dazavaikAlikasUtraniyukti, hAribhadrIya-vRttiyutA, vaakyshuddhi-adhyynm-7|| Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 bhAvanAmRta-I: anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva apavAda vagere bhedonA jJAtA Akho divasa zAstrokta vidhimujaba bole, to paNa te "vacanaguNiyukta' kahevAya che." kadAca zaMkA thAya ke - "vacanano suyogya prayoga karanArane vacanasamitiyukta kahI zakAya, paraMtu vacanagumi yukta zI rIte kahI zakAya ? A vAtanuM suMdara samAdhAna karatAM zrI "upadezapada' graMtharatnamAM jaNAvyuM che ke - "samiti yukta hoya te avazya guNiyukta kahevAya che. jyAre guNiyukta hoya te samitiyukta paNa hoya ane na paNa hoya, je vyakti kuzaLavacana bole che; te samitiyukta paNa che ane guNiyukta paNa che." - A zlokanI vivecanA karatAM AcAryadevazrI municaMdrasUrijI mahArAja jaNAve che ke - samya prakAranI yoganI zreSThatAnA kAraNe cAlavAnI, bolavAnI pravRttithI yukta muni avazyameva gatimAna = svaparanI rakSA karanAro hoya che. jyAre je gatimAna hoya, tyAre te samitimAna hoya ja evuM nathI. teno hetu A mujaba che - kuzaLatA, madhuratA Adi guNa viziSTavANIne bolato sAdhu vacana guptivALo paNa kahevAya ane samitivALo paNa kahevAya. A kathana dvArA samitiyukta avazya guNiyukta gaNAya te rajU karyuM, paraMtu guddhimAna mAnasa dhyAna vagere avasthAmAM rahelo hoya tyAre tenAmAM 18. mUlaH- samio niyamA gutto, gutto samiyattaNammi bhaiyavvo / kuzalavaimudIraMto,jaM vaigutto vi samio vi // 605 // 19. TIkA:- 'samitaH' samyagyogapradhAnatayA gamanabhASaNAdAvarthe itaH pravRttaH san muni 'niyamAd' avazyambhAvena 'guptaH' svaparayo rakSAkaro varttate / guptaH samitatve 'bhajanIyo' vikalpanIyaH / __ atha hetumAha- 'kuzalavAca' kuzalamadhuratvAdiguNavizeSaNAM 'vAcaM' giramudIrayannudgiran san yadyasmAt 'vaI' ti vAcA-gupto'pi samito'pi syAt / anena ca samito niyamAd gupta ityetad bhAvitaM, guptastumAnasadhyAnAdyavasthAsu pravIcArarUpakAyaceSTAvirahe'pi guptaH syAdeva // 605 // 18,19-upadezapada, bhAga-2 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 prakaraNa-2 H madhyasthanuM mArgakathana niMdArUpa nathI halana-calana rUpa kAyaceSTAno abhAva hovAthI guptimAna kahevAya che." A rIte jo A dareka vAta upara vimarza karavAmAM Ave, to "bahu bolyuM te niMdA ThAma' evuM vidhAna karIne mokSamArganuM prakAzana karanAra maharSione bolatA baMdha karavAnI prapaMca-lIlA ane samapariNAmamAM taraboLa banIne sanmArganuM prakAzana karatA maharSionI mahAnatA pragaTa thayA vinA rahetI nathI. ke satyakathana-e samyagdarzananI sevA zrIarihaMta e ja mokSadAtA deva che' evo nirNaya thayA pachI kudevone jagata samakSa dAMDI pITIne jAhera karavA-e paNa eka prakAranI samyadarzananI sevA che. "je zrIjinezvaradevanI ja AjJAmAM rahe ane bIjAne paNa temanI AjJAmAM rahevAno upadeza Ape evA nirgatha eja guru che paraMtu jeo sarvajJa praNita zAstro, mahAvrato ane temanI AjJAne AdhI mUke teone paNa jarUra paDye te svarUpe janatA samakSa ughADA karavA, e paNa eka prakAranI samyagdarzananI sevA che. zAstra kahe che ke - sugurunuM svarUpa batAvI lokone kugurunA phaMdAmAMthI bacAvavA e paNa che kAyanI rakSA che. yogyanI rakSA ane prakAzana mATe ayogyanuM svarUpa batAvatAM ayogyane duHkha thAya emAM cha kAyanI rakSAne jarAya hAni pahoMcatI nathI. e ja rIte janatAne sudharma samajAvavA kudharmonuM umUlana karavuM, e dharmone enA vAstavika svarUpamAM khullo karavA, e paNa samyagadarzananI sevAno eka prakAra che. zAstra kahe che ke, je zakti hovA chatAM ayogyatA vadhavA de ane ene rokavAno prayatna na kare, te AtmA virAdhaka bhAva pAme che. (pUjyapAda vyA.vA. gacchAdhipati A.de.zrI vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA.) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara bhAvanAmRta-IIH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva prakaraNa-3 : praznottarI sAMprata praznonA graMthakAra maharSioe ApelA uttaro [ vartamAnamAM jainasaMghamAM aneka praznonI vAraMvAra carcA thayA karatI hoya che. emAM kyAMka manaphAvatI vAto thatI hoya tema dekhAya che ane kyAMka kazuMka chupAvavAnuM kArya thatuM hoya tema jovA maLe che ane kyAMka zAstrane saMpUrNapaNe bAjuM upara mUkavAmAM Ave che. AvI paristhitimAM aneka prakAranI bhramaNAo pravarte che. tenA kAraNe ghaNA bhavyAtmAo muMjhAtA hoya che. AvA avasare ApaNA mATe "zAstra' ja parama AdhArazaraNarUpa che. tethI sAMprata dareka praznono javAba zAstrapaMktionA AdhAre kramazaH joIzuM. ] saMghanuM svarUpa prazna-1 saMgha kone kahevAya ? saMghamAM kono samAveza thAya ane kono na thAya ? uttara : A praznano uttara 1444 graMthanA racayitA pUjyapAda A. bha. zrIharibhadrasUrijI mahArAja "saMbodha prakaraNa' graMthamAM nIce mujaba Ape che. "o sahUi II, sahUi sAvayo ya paTTI vI | mAgutto saMtho, seso pukha dilAso II724o" arthaH AjJAthI yukta eka sAdhu, eka sAdhvI, eka zrAvaka ane eka zrAvikA paNa saMgha che ane e sivAyano (AjJAthI rahita) moTo paNa samudAya (AjJA rahita hovAthI) saMgha nathI, paraMtu hADakAno Dhagalo che. TippaNI-1 : graMthakArazrIe "saMgha' tarIkenI oLakhANamAM AjJAne pradhAnatA ApI che. je prabhunI AjJAne mAne che ane yathAzakti Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI AjJAnusArI pAlana kare che, teno ja saMghamAM samAveza thAya che. bhale te eka-be vyakti hoya to paNa. moTo samudAya paNa prabhunI AjJAne (zAstrane) mAnato nathI to teno saMghamAM samAveza thato nathI. TippaNI-2: "AjJA' ne pradhAnatA ApavAnuM kAraNa e che ke.... AjJAnI ArAdhanA ja tAre che ane AjJAnI virAdhanA saMsAramAM DubADe che. AthI ja kalikAla sarvajJa pU.A.bha. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe vItarAga stotra mAM kahyuM che ke - "vItarAgaH saparyAyA-stavAjJApAlanaM param / AjJAraddhi viraddhi 2, zivAya ca mavAya -4" he vItarAga paramAtmA ! tamArI pUjAthI (paNa) tamArI AjJAnuM pAlana zreSTha che. (kAraNa ke,) ArAdhAyelI AjJA mokSa mATe thAya che ane virAdhAyelI AjJA saMsAra mATe thAya che. TippaNI-3 : AjJAyukta saMgha tIrthakarone paNa pUjya che. te batAvatAM "saMbodha prakaraNa" graMthamAM AgaLa jaNAvyuM che ke - nimmalanANapahANo, daMsaNajutto carittaguNavaMto / titthayarAya ya pujjo, vuccai eyAriso saMgho // 289 // artha : nirmala jJAnanI pradhAnatAvALo, samyagdarzanathI yukta ane cAritra-guNathI yukta hoya evo saMgha zrI tIrthakarone paNa pUjya che ema kahevAya che. TippaNI-4 : je saMgha nirmalajJAnavALo, mithyAtvano tyAgImithyAtvanA kAryono tyAgI ane samyagdarzanathI yukta hoya tathA deza ke sarva cAritra guNathI yukta hoya evo pavitra saMgha yAvat zrI tIrthakarone paNa pUjya hoya che. game tevo saMgha tIrthakarone pUjya hoya evuM mAnavAnuM nathI ane tethI guNothI vibhUSita samudAyamAM ja "saMgha' zabdano artha ghaTe che, te batAvatAM "saMbodhaprakaraNa' graMthamAM kahyuM che ke - Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRta-II anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva "savvo vi nANadaMsaNacaraNaguNavibhUsiyANaM samaNANaM / samuddAyo dor3a saMgho musaMdhAtti uii ra10." artha: jJAna-darzana-cAritrarUpa guNothI vibhUSita sAdhuono saghaLo ya samudAya saMgha che. kema ke, temAM guNono je saMghAta (samuha) hoya te saMgha kahevAya, evo saMgha zabdano artha temAM ghaTe che. TippaNI-5 : AthI bhAvathI saMgha kone kahevAya tenI spaSTatA karatAM "saMbodha prakaraNa' graMthamAM kahyuM che ke - ikko vi nIivAI, avalaMbato visuddhavavahAraM / so hoi bhAvasaMgho, jiNANa ANaM alaMghato // 291 // artha: zrI jinezvaronI AjJAnuM ullaMghana nahIM karanAro, vizuddha vyavahAranuM AlaMbana leto ane (ethI ja) nItivAdI = nyAyane kahenAro, te eka hoya to paNa bhAvathI saMgha che. TippaNI-6 : je AtmA jinAjJAnuM ullaMghana karato nathI, te ja AtmA vizuddha vyavahAranuM AlaMbana le che ane tethI te ja AtmA nyAyayukta bolanAra hoya che. AthI A viSayamAM vizeSa khulAso karatAM gurutattvavinizcaya graMthanA bIjA ullAsamAM kahyuM che ke - jyAre saMghamAM A mumukSu kono ziSya gaNAya ? A kSetranI mAlikI konI gaNAya? amuka sAdhu vagere amuka pravRtti kare che te yogya che ke nahi ? ItyAdi vivAda upasthita thAya tyAre rAga-dveSa vinA (= koIno pakSapAta karyA vinA) nyAyathI je yogya hoya te ja kahe te nItivAdI che. A rIte nyAya ApavAnI pravRttine jainazAsanamAM lokottara vyavahAra kahevAya che. TippaNI-7 : jinAjJAnuM ullaMghana karanAra kyAreya bhAvasaMgha kahI zakAya nahIM. TippaNI-8 : AjJAyukta saMghane ja tIrtha kahevAya che. zruta tathA prathama gaNadharane paNa tIrtha kahevAya che. te jaNAvatAM "saMbodha prakaraNa Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 prakaraNa-3 praznottarI mAM kahyuM che ke - titthaM cAuvvaNNo, saMgho saMgho vi ikkago pakkho / cAuvvaNNo vi saMgho, sAyario bhaNNae titthaM // 292 // titthaM titthe pavayaNeNa saMgovaMge ya gaNahare paDhame / jo taM karei titthaMkaro ya aNNe kutitthiyA // 293 // artha : sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA rUpa cAra prakArano saMgha tIrtha kahevAya che. ekalo paNa saMgha samudAya che. AcArya sahita cAre prakArano saMgha tIrtha kahevAya che. (292) | tIrtha (= cAra prakArano saMgha), aMga-upAMga sahita zrata ane prathama gaNadhara tIrtha kahevAya. AvA tIrthane je kare te tIrthakara kahevAya, bIjAo kutIrthika che. (293) TippaNI-9 : vartamAnamAM zrIsaMghanI hAlata kevI che ? temAM koNa taraze ane koNa nahIM tare ? jinAgamo vinA jIvonI anAthatA tathA suvihita gaccha kevo hoya tenI vigato jaNAvatAM "saMbodha prakaraNa mAM AgaLa jaNAvyuM che ke - jo ussuttaM bhAsai, saddahai kuNai kArave aNNaM / aNumannai karaMtaM, maNasA vAyA vi kAeNaM // 294 // micchaddiTThI niyamA, sAvaehiM pi so vi muNirUvo / parihariyavvo jaM daMsaNe vi pacchittaM tassa cauguruyaM // 295 // artha : je usUtra (= sUtra viruddha) bole che, zraddhA kare che, Acare che, bIjAnI pAse karAve che = AcarAve che, karatA evA bIjAnI mana, vacana ke kAyAthI anumodanA kare che, te niyamA mithyAdaSTi che. zrAvakoe paNa te kusAdhuno tyAga karavo joIe. kAraNa ke, tenuM darzana karavAmAM paNa caturguru prAyazcitta kahyuM che. (294-295) Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 bhAvanAmRta anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva kattha amhArisA pANI dUsamAdosadUsiyA / hA aNAhA kahaM huMtA na huMto jai jiNAgamo // 296 // artha: avasarpiNInA pAMcamA ArArUpa duSamakALanA doSathI dUSita banelA amArA jevA jIvo kyAM ? hA ! jo jinAgama na hota to anAtha evA ame kevI rIte hota ? = amAruM zuM thAta ? (296) hINAyArehiM taha, vesaviDaMbagehiM maliNIkayaM titthaM / niyaatthavisayavisamayadesaNAkajaniraehiM // 297 // artha : potAnA svArtha mATe viSamaya dezanArUpa kAryamAM tatpara, zithilAcArI ane veSanI viDaMbanA karanArAothI tIrtha malina karAyuM che. (297) uccheiyadhammagaMthA, natthikkapayaMDavAyanaTThaghaNA / kalahAidosasahiyA, saMpai kAlANubhAvAo // 298 // artha: hamaNAM kALanA prabhAvathI kalaha vagere doSothI yukta ane nAstikatArUpa paMcaDa vAyuthI cAritrarUpa vAdaLono nAza karanArA kusAdhuoe dharmagraMthono uccheda karI nAkhyo che arthAt dharmagraMtho pramANe dezanA ApatA nathI ane AcaratA nathI. (298) kevi muNirUvapAsA, phuraMti atukkakarisamuddAmA / asaMjayetti saMjayamAlappA bAlarammA ya // 299 // artha: niraMkuza hAthInA jevA ucchakhala keTalAka muninA veSamAM duSTamunio dekhAI rahyA che. saMyata (= sAdhu) na hovA chatAM "saMta" rIte bolAvAya che ane bALa jIvone mATe manohara lAge che. (299) kahamaNNahA muNijjai, tesi sarUvaM na hoi jiNavayaNaM / suddhaparUvagamuNiNo, gIyatthA jai na hA hujjA // 300 // artha: hA ! jo jinavacana na hoya ane zuddha prarUpaNA karanArA gItArtha sAdhuo na hoya, to duSTamunionuM svarUpa kevI rIte jANI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 67 zakAya ? arthAt jinavacana che ane zuddha prarUpaka gItArtha munio che, tethI duSTa munionuM svarUpa jANI zakAya che. (300) __ AgamabhaNiyaM jo paNNavei saddahai kuNai jahasattiM / tillokkavaMdaNijjo, dUsamakAle vi so sAhU // 301 // artha: je sAdhu AgamamAM kahelAnI prarUpaNA kare che, zraddhA kare che ane yathAzakti pAlana kare che, te sAdhu duHSamakALamAM paNa traNa jagatanA lokone vaMdanIya che. (301) sammattarayaNakaliyA, gIyatthA savvasatthaNayakusalA / dhammatthiyavesadharA, atthikkAbharaNasavvaMgA // 302 // pavayaNamaggasudiTThI, diTThIhi attadosapAsaNayA / artha : trIjA pakSane (= saMvigna pAkSikapaNAne) dhAraNa karanArA jIvo sabhyatvarUpa ratnathI yukta, gItArtha, sarvazAstromAM ane nayomAM kuzaLa, dharmane mATe ja veSane dhAraNa karanArA, zarIranAM sarva aMgomAM AstikyarUpa AbharaNovALA, pravacanamAM ja sudaSTi rAkhanArA, AtmanirIkSaNathI potAnA doSone jonArA, zakti pramANe anuSThAna karanArA ane saMvigna hoya che. vizeSArtha : sAdhu ane zrAvaka e benI apekSAe trIjo pakSa saMvignapAkSika che. saMvigna eTale mokSAbhilASI susAdhuo, pAkSika eTale pakSa (= sahAya) karanArA. je saMvignasAdhuono pakSa kare te saMvignapAkSika. saMvignapAliko pote zithila hovA chatAM saMyama pratye rAgavALA hoya che, ethI susAdhuone sahAya kare che. sarvaviratirUpa sAdhudharma prathama mokSamArga che. dezaviratirUpa zrAvakadharma bIjo mokSamArga che ane saMvignapAkSika trIjo mokSamArga che. (e sivAyanA bAkInA saMsAramArga che.) (30ra-303) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva sujjhai jaI sucaraNo, sujjhai susAvao vi gunnklio| usannacaraNakaraNo vi, sujjhai saMvignapakkharuI // 304 // arthaH sArA cAritravALo yati (= sAdhu) zuddha thAya che. jJAnAdika guNothI yukta suzrAvaka paNa zuddha thAya che, tathA zithila che caraNa ane karaNa jenuM evo saMvignapAkSika = saMvignapakSanI rUcivALo paNa zuddha thAya che. (saMvigna eTale mokSanI abhilASAvALA sAdhuo. temanA pakSamAM eTale temanI kriyAmAM jenI rUci che te paNa zuddha thAya che.) (304) prazna-2 H sarvadarzanane sarakhA mAnavAnI jema svapakSanI aMdara paNa tamAmane sarakhA mAnavAthI koI doSa lAge ? teno koI zAstrapATha maLe? uttara : tamAma dharmone, tamAma darzanone ane jaina zAsananA tamAma pakSone eka mAnavAthI mithyAtvadoSa lAge che. dharmasaMgraha ane dharmaparIkSAmAM A aMge jaNAvyuM che ke - "anAbhigrahikaM prAkRtajanAnAm, sarve devA vandyA na nindanIyA, evaM sarve guravaH, sarve dharmA itItyAdyanekavidham / (dhrmsNgrhH)| anAbhigrahika kiJcit sarvadarzanaviSayam - yathA 'sarvANi darzanAni zobhanAni' iti kiJcid dezaviSayam - yathA sarva eva shvetaambrvizvavikSA: zomanA: rUlyAti " | bhAvArtha : "sarve deva sArA che - vaMdanIya che, sarve guruo ArAdhya che." - AvA prakAranI mAnyatA dharAvatA ajJAnI jIvonuM mithyAtva anAbhigrahika mithyAtva che. taduparAMta, "sarve darzano sArA che athavA (eka ja pakSamAM) zvetAMbaro ane digaMbaro vagere sArA che." AvI mAnyatA hovI e anAbhigrahika mithyAtva che. - AthI tamAmane samAna rIte sArA-sAcA mAnavAmAM mithyAtva Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 69 doSa lAgato hovAthI sarvene sArA-sAcA kahI-mAnI zakAya nahIM. ahIM ullekhanIya che ke, guNa-doSanI vicAraNA karavI e koI niMdanIya pravRtti nathI. samakiti AtmA dareka sthaLe guNa-doSanI vicAraNA karIne doSayuktano tyAga kare che ane guNayuktano svIkAra kare che. doSayuktano tyAga karavo ane guNayuktano svIkAra karavo e anyAyI pravRtti paNa nathI ke pakSapAtabharyo vyavahAra paNa nathI. paraMtu te ja sAcI zAstranIti che ane zAstranIti mujaba varte e ja mahAjana kahevAya che ane evA mahAjanane anusaravAmAM ja lAbha che. prazna-3 : anuSThAna AjJA sApekSa che ke nahIM ? anuSThAna vidhi mujaba thayuM che ke nahIM ? AvuM vicArIne zuM kAma che ? medAnano cena tiH sa patthA: A zAstravacana ghaNA loko je karatA hoya, te karavuM joIe - AvuM je ghaNe sthaLe kahevAya che, te yogya che ? uttaraH [A] ekadama ayogya che. kAraNa ke, zAstrakAra maharSioe tenuM khaMDana karIne anuSThAnane AjJAsApekSa vidhi mujaba banAvavA upara khUba bhAra mUkyo che. vacananirapekSa dharmavyavahArathI saMsAra vadhe che - evuM bhArapUrvaka jaNAvIne jinavacana sApekSa anuSThAnanI ja tArakatA varNavI che. te zabdo A rahyA - vacana nirapekSa vyavahAra juTho kahyo, vacana sApekSa vyavahAra sAco, vacana nirapekSa vyavahAra saMsAra phaLa, sAMbhaLI AdarI kAMI vAMco (4) (zrI AnaMdadhanajI mahArAjA, anaMtanAtha prabhunuM stavana) [B] "ghaNA loko je karatA hoya te karavuM joIe." AvuM kahenArane pU. mahopAdhyAyazrIjI ekadama sacoTa javAba ApatAM "jJAnasAra' graMthamAM Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaO bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva jaNAve che ke - "lokamAlambya karttavyaM, kRtaM bahubhireva cet / tadA mithyAdRzAM dharmo, na tyAjyaH syAtkadAcana // 23-4 // artha: "lokanuM AlaMbana laI bahujana kare te karavuM joIe? - AvuM ja karavAnuM hoya to kyAre paNa mithyASTiono dharma choDI zakAze nahIM. eTale jo tamane zAstramati nirapekSa ane janamata AdhArita ekatA ane bahumati ja ISTa hoya, to mithyASTiono dharma zA mATe tyAjya kaho cho ? kAraNa ke, atyAre jagatamAM mithyASTionI ja bahumati che. AthI ja zAstrakAroe ekatA, bahumati karatAM zAstranItine vadhu mahattva ApyuM che. [C] | mahopAdhyAyazrIjI "mAnano cena ata: sa patthA:" A zAstravacananuM rahasya jaNAvatAM yogaviMzikA graMthanI TIkAmAM jaNAve che ke - eko'pi zAstranItyA yo, vartate sa mahAjanaH / kimajJasAthaiH ? zatamapyandhAnAM naiva pazyati // artha : eka paNa vyakti ke je zAstranIti mujaba varte che, te mahAjana che. ajJAnIonA ToLA vaDe zuM ? so AMdhaLAM bhegA thAya, to paNa mArgane joI zakatA nathI. AthI zAstranIti mujaba varte che, te mahAjana che ane evA mahAjanane anusaravAmAM AtmakalyANa hovAthI jJAnIoe mahAjanane anusaravAnuM vidhAna karyuM che. mATe khoTI bhramaNAothI dUra rahevuM. prazna-4H ghaNA loko upamiti graMthanA nAme kahe che ke - kevalajJAnI guru "zrutajJAnano pAra kyAre pAmI zakAya' - evA ziSyanA praznamAM jaNAve che - "je divase tane A duniyAnA tamAma darzano, tamAma mata-paMtha-saMpradAyamAM raheluM tattva, jema badhI nadIo sAgaramAM maLatI Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 prakaraNa-3 praznottarI dekhAya, tema badhI tattvajJAnanI vicAradhArA jenadharmamAM maLatI dekhAze, te divasa tuM jainazAstranA rahasyane pAmIza. duniyAnA tamAma dharmonuM tattva jharaNArUpe vahI jinazAsanarUpI sAgaramAM maLI jatuM dekhAze, te divase tuM zrutajJAnano pAra pAmIza, sAcA zAstrajJa thayelAnI A nizAnI che." - zuM AvuM "upamiti bhavaprapaMcA kathA' graMthamAM kahyuM che ? uttara : tame praznamAM jaNAvyo tevo pATha upamiti bhavaprapaMcA kathA graMthamAM kyAMya jovA maLato nathI. paraMtu tenA prastAva-8mAM nIceno pATha jovA maLe che.' (noMdha : vAcakone vAMcanamAM rasabhaMga na thAya tethI saMskRta zAstrapATha TippaNImAM ApIzuM.) [A] "he puMDarIka ! teM savAla puchyo ke, anya tIrthiko potAnA tIrthane vyApaka kahe - vyApaka hovAno dAvo kare, to teno uttara zuM che ? te saMbaMdhamAM je uttaranI sAme koIpaNa pratighAta na karI zake evo je uttara hato te tane jaNAvyo. vAta ema che ke - dRSTivAda nAmanuM bAramuM aMga che. te moTA dariyA jevuM che. te saghaLA nayonA sAgara jevuM che. te sAgaramAM kudaSTio rUpI sarve nadIo AvI jAya che. te saghaLuM tuM phuTa joI zakIza. jyAre tuM eno abhyAsa barAbara karIza tyAre tArA sarva saMdeho dUra thaI jaze. ane tene te vakhate pAkI khAtarI thaze ke, sarvajJa mahArAjanA vacanathI vadhAre zreSTha koIpaNa vacana nathI. [B] pUrve je guru bhagavaMte khulAso karyo che, te upasaMhArarUpe che. tenI pUrve ghaNA praznottara thayA che. temAM sarvajJa bhagavaMte kudaSTione (anyadarzanakArone) uMTavaidya jevA gaNAvyA che. prastAva-8mAM zloka 735 1. ato yaduktaM bhavatA yaduta - svatIrthaM vyApi cettIrthyA, bruyustatra kimuttaram ? tadidaM te mayA''khyAtaM, pratighAtavivarjitam // 912 // yAvadRSTivivAdAGge, niHzeSanayasAgare kudRSTisaritaH sarvAH patantIrdrasyasi sphuTam // 913 // tAvatte sarvasandehA, yAsyanti pralayaM tadA / jJAsyasi vaM yathA nAsti, sarvajJavavanAtvaram II124|| (prastAva-8) Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ) potAnA lakhI ane . Ama khA graMtha bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva thI 914 vacce je mahatvanI vAto sarvajJabhagavate karI che te ahIM prastuta che - [B-1] - sarvajJa bhagavaMta je dezanA pharamAve che, te aneka prakAranA dRSTikoNo(nayo)thI bharapUra hoya che. e dezanA sAMbhaLIne keTalAka maMdabuddhivALA jIvo, ke jemanI cetanA mithyAtvathI bharelI che, teo ulaTA prakAranI kalpanAo kare che ane tyArapachI tyAMthI bahAra nIkaLIne pote je vAta sAMbhaLI hoya teno koIka bhAga pakaDI laIne potAnAM zAstro banAve che. AvA maMdabuddhi jIvo UMTavaidya samAna samajavA. emAM keTalAka sAMkhya vagere (je Astika darzano kahevAya che, temaNe) potAnA graMthomAM keTalIka vAta jinavAkya pramANe lakhI ane keTalIka potAnI kalpanA pramANe lakhI dIdhI. Ama chatAM emane potAnA pAMDityanuM abhimAna AkhA graMtha mATe rahyuM - emane UMTavaidya sAthe sarakhAvavA. x x x x x emaNe potAnA banAvelA zAstro potAnA ziSyone kahI batAvyAM ane potapotAnA tIrtho pravatAvya ane ziSyo - anuyAyIo mATe eka moTI anuSThAnamALA paNa batAvI. AvI rIte judI judI vaidyazALAo ubhI thaI. [B-2] have AgaLa jaNAvyuM che ke - "jema sarva rogonI utpattinuM kAraNa vAta, pitta ane kapha che ane jenAthI vAtAdinuM zamana thAya ane jIvane Arogya prApta thAya, te lokamAM uttama auSadha kahevAya che. tevI rIte keTalIkavAra UMTavaidhe karelI davA paNa jo te paramArthathI sAcA vaidyanI davA sAthe saMmata hoya ane temanI kahelI hoya to ghaNAkSara nyAye Arogya ApanAra thAya che. eTalA mATe je je anuSThAno rAgadveSa-moha rUpa vyAdhiono nAza karanArAM thAya che, sarva maLathI bharapUra AtmAone nirmala karanAra thAya che, te jainamatamAM hoya ke anya tIrthomAM hoya, game tyAM hoya, tyAM te sarvajJanA matane sammata che ane anukULa che, ema samajavuM. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 73 [B-3] AgaLa jaNAvyuM che ke - "x x xx teTalA mATe kutIrthioe je dhyeyanA aneka bhedo kahyA che, te jinamata rUpa samudranA jharelA eka biMdu mAtra jeTalAM samajavAM. e anya-darzananI zreNIo UMTavaidyanI zALAnI jema svarUpathI to karmarogane vadhAranArI ja samajavI. paraMtu emAM rahenArano koI koIvAra karmaroga nAza thato jovAmAM Ave, karmarUpa vyAdhi ghaTato jato jovAmAM Ave, to te guNa sarvajJanAM vacano ke je temAM (kaMIka pramANamAM rahelAM che, te vacanono che, ema samajavuM. AthI sAcA vaidyanI zALAnI jema A sarvajJa matanI zALA che. ane dvAdazAMgI rUpa suMdara saMhitA (graMtho) che, te karmarogane haNanArA jANavA. lokamAM je koI sArAM vacano hoya, ke je doSanAzaka ane guNaprApaka banatAM hoya, te vacano paNa dvAdazAMgInA aMzo ja jANavA. dvAdazAMgI guNonI khANa che. temAM suMdara ane doSanAza karanArAM vacano rahelA che. bAkI keTalAka tIrthIo (darzanakAro) buddhi vinA hiMsA karavAnuM sAruM pariNAma jaNAve che ane deva-devInA smaraNamAtrathI sarva pApano nAza batAve che, te sarva tIrthIo tattvathI taddana bahAra caranArA che. teonuM vacana yukti vagaranuM che. ane vivekI mANasone hAsya upajAve tevuM che. AthI AvA kathano asat che ema samajavuM." prastuta vicAraNAno sArAMza - jainadarzana ja vyApaka che - samudra jevuM che. teno sarvottama graMtha dRSTivAda che. te nayono sAgara che. te sAgaramAM kudaSTio rUpI nadIo AvIne maLe che, ema upamitikAra paramarSi kahe che. bIjI vAta, dRSTivAda nayono sAgara che. anaMta dharmAtmaka vastunA abhipreta (Icchita) aMzane pradhAna banAvIne vastunuM nirUpaNa karavAnA abhiprAyavizeSane naya kahevAya che. vastunA nirUpaNa avasare jyAre Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 bhAvanAmRtamII : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva vastumAM rahelA Icchita aMzone (dharmone) pradhAna banAvavAmAM Ave ane vastumAM rahelA e sivAyanA anabhipreta (Icchita na hoya - potAne mAnya na hoya tevA) aMzo-dharmone gauNapaNe svIkAravAmAM Ave paNa apalApa (niSedha) karavAmAM na Ave tyAre e "sunaya' bane che ane anabhipreta dharmono apalopa karavAmAM Ave tyAre te dRSTi = abhiprAya = adhyavasAya kunaya = kudaSTi bane che. - anyadarzano kudaSTi rUpa che. kAraNa ke... ekAMta pakaDIne vastugata (vastumAM rahelA) anya dharmono apalApa kare che ane pote svIkArelA dharmone ekAMte prarUpe che. - anyadarzanakAroe svIkArelo "abhigama" paNa dvAdazAMgIno ja aMza che. paraMtu te ekAMte svIkAryo hovAthI kunaya = kudaSTi svarUpa che. eTale enuM mULa dvAdazAMgI rUpa samudra che. samyagdaSTi jyAre e abhigamane pakaDe che, tyAre ekAMtavAsanA dUra thayelI hoya che. tethI samyagdaSTi mATe te ja abhigama = naya = dRSTi sudRSTi bane che ane te dvAdazAMgIne maLe che tema kahevAya che. - ahIM ullekhanIya che ke, jyAM ekAMtavAsanA che tyAM mithyAtva che ane jyAM anekAMta (syAdvAda) nI vAsanA che, tyAM samyagdarzana che. upadeza rahasya graMthamAM syAdvAdane samyaktano prANa kahyo che. vItarAga paramAtmAe jevuM tattva batAvyuM che - jevo anaMtadharmAtmaka padArtha batAvyo che, tevo ja mAnavo e samyagdarzana che. ane anaMta dharmAtmaka padArthanI sahiNA syAdvAdanI rUci vinA hoI zakatI nathI. - kudRSTirUpa anyadarzanakAro UMTavaidya jevA che. temanI davA vAstavamAM to karmarogane vadhAranArI ja che. kyAMka karmaroga ghaTato dekhAto hoya to te enI aMdara bhaLelAM sarvajJanA vacanono prabhAva che. - tethI karmaroganI davA sarvajJarUpa sAcA vaidya pAse ja karAvAya ane Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 prakaraNa-3H praznottarI bIjAne paNa sAcA vaidya pAse javAnI ja bhalAmaNa karAya. UMTavaidyo pAse javAnI bhalAmaNa na karAya. - pUrvokta upamitinI vAto vartamAnamAM prarvatatI ghaNI ghaNI bhramaNAonuM nirasana karavA paryApta prakAza pAthare che. te AkhA prastAvane zAMta citte vAMcavA jevo che. tenAthI sarvazanA darzananI mahAnatA pratIta thaze ane praznamAM je bhramaNAo ubhI karAI che te nirAdhAra-khoTI hovAnuM paNa samajAI jaze. prazna-5 : zAsanano uccheda thayo kyAre kahevAya ? uttara : A praznano vistArathI javAba yogaviMzikA graMthanI TIkAmAM pU.mahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAjAe Apyo che. - gAthA 14-15nI TIkAmAM ghaNI carcAnA aMte kahyuM che ke - "vithasthAne ra viparyayArthIo vi - avidhinI sthApanAmAM (pUrve jaNAvyAthI) viparIta thatuM hovAthI tIrthano uccheda ja thAya che. AgaLa jaNAvyuM che ke - parahitamAM tatpara evA dharmAcArya vaDe sarva prakAranA puruSArthathI avidhinA niSedhapUrvaka vidhimAM ja zrotAone pravartAvavA joIe. e rIte karavAthI zrotAono mArgamAM praveza thaze. nahIMtara (avidhinA niSedhapUrvaka vidhimAM pravartAvyA vinA, jema karatA hoya tema avidhi karavA devAthI to) teono unmArgamAM praveza thaze ane tenA dvArA temano nAza thaze. AthI (vidhino Agraha rAkhIzuM to vidhipUrvaka ArAdhanA karanAra koI maLaze nahIM - raheze nahIM ane aMte tIrthano uccheda thaze, evo bhaya rAkhavAvALA jIvoe paNa) yAda rAkhavuM joIe ke - vidhinA vyavasthApana vaDe ja ekapaNa jIvane samya bodhino lAbha thate jIte codarAjalokamAM amArInI udghoSaNAthI tIrthanI unnati thaze. bAkI, Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 bhAvanAmRta-I : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva avidhinI sthApanAmAM to mULathI ja tIrthano uccheda thaI jaze. - zAsana-tIrthanI avicchatratA kyAre rahe te jaNAvatAM graMthakArazrIe kahyuM che ke - tasmAdvidhizravaNarasikaM zrotAramuddizya vidhiprApaNenaiva gurustIrthavyavasthApako bhavati, vidhipravRttyaiva va tIrthamavyavacchinnaM bhavatIti siddham | artha : tethI vidhizravaNanA rasika zrotAne uddezIne vidhi prApta karAvavA dvArA ja guru tIrthanA vyavasthApaka thAya che ane vidhipUrvakanI pravRttithI ja tIrtha avyavacchinna thAya che. kahevAno sAra e che ke, avidhinI sthApanAmAM tIrtha = zAsanano uccheda che ane vidhipUrvakanI pravRttithI ja zAsananI unnati thAya che. AthI ja prabhunA zAsanamAM jyAre jyAre jeNe jeNe zAstrokta vidhino tyAga karIne svataMtramatithI avidhi pravartAvI, tyAre tyAre zAsananA dhUrI AcArya bhagavaMtoe avidhinA pravartakono virodha karyo che - avidhinuM khaMDana ane zAstrokta vidhinuM maMDana karyuM che - temanI sAthenA saMbaMdho kApI nAkhyA che - svagacchathI dUra karyA che ane jagatamAM enI jAherAta paNa karI che. eno Akho ItihAsa vividha graMthonA pAne AlekhAyelo che. AthI ja pU mahopAdhyAyazrIe vartamAnanA viSamakALamAM amAro-ApaNo darzanapakSa (zraddhAna pakSa) kayo hoI zake, te adhyAtmasAramAM nIce mujaba jaNAvyo che. "avalambyecchAyogaM, pUrNAcArAsahiSNavazca vayam / bhaktyA paramamunInAM, tadIyapadavImanusarAmaH // 20-29 // alpApi yA'tra yatanA, nirdambhA sA zubhAnubandhakarI / ajJAnaviSavyayakRd, vivecanaM cAtmabhAvAnAm // 20-30 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI siddhAntatadaGgAnAM zAstrANAmastu paricayaH zaktyA / paramAlambanabhUto, darzanapakSo'yamasmAkam // 20-31 // vidhikathanaM vidhirAgo vidhimArge sthApanaM vidhIcchUnAm / vithinivedoti, pravattiH prasiddha naH ra0-rarA" bhAvArtha : - pUrNa AcAra pALavAmAM ame asamartha chIe. eTale IcchAyogane avalaMbIne parama munionI bhakti vaDe temanA mArgane anusarIe chIe. - emAM (IcchAyoganI sAdhanAmAM) je alpa paNa nirdabha yatanA thAya che, te zubha anubaMdha karanArI che. vaLI AtmAnA bhAvonuM vivecana ajJAnaviSano nAza karanAruM che. - siddhAMta ane tenA aMgarUpa zAstrono amane (bhale) zakti pramANe paricaya hoya, paraMtu amAre AlaMbanabhUta to A darzanapakSa (tattvazraddhAna) ja che. - vidhi (mArganuM) kahevuM, vidhi pratye rAga, vidhinI IcchA rAkhanArane vidhimArgamAM sthApavA (pravartAvavA) ane avidhino niSedha karavo - A amArI prasiddha pravacanabhakti che. ahIM khAsa noMdhanIya che ke - A kALamAM darzanapakSa AlaMbanabhUta che ane darzanapakSa vALAnI pravacanabhakti kevI hoya te uparanA adhyAtmasAranA pAThamAM jovA maLe che. darzanapakSane anusaranAro jIva vidhimArga ja batAve che - vidhimArganuM ja sthApana kare che ane avidhino niSedha kare che. te kyAreya avidhinuM samarthana na kare ke avidhinuM sthApana na kare. - je vidhinI prarUpaNA kare che ane vidhimArganuM sthApana kare che te ja pravacanabhakta che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 bhAvanAmRtamI : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva prazna-6 : keTalAka loko mAne che ke, AcaraNA gauNa che, jene je anukULa lAge te pALe. AcaraNAne mukhya karIne matabhedo ubhA na karAya - to AvuM kahevuM yogya che ? uttara : AvuM kahevuM lezamAtra yogya nathI. kAraNa ke, A pAMcamA ArAnA aMta sudhI prabhuzAsana zuddha vyavahArathI (zuddha AcaraNAthI) ja cAlavAnuM che, paraMtu azuddha vyavahArathI (azuddha AcaraNAthI) nahIM. AthI AcaraNA paNa game te na apanAvAya, paraMtu zAstrasApekSa zuddha AcaraNA ja apanAvAya. A vAtano khulAso karatAM pU. mahopAdhyAyazrIjIe 350 gAthAnA stavanamAM soLamI DhALanI aDhAramI gAthAmAM kahyuM che ke, saMvigna gItArtha tene kahevAya ke je zAstranA akSaro jue eTale potAno kadAgraha mUkI de ane kyAreya haThAgrahamAM paDe nahIM ane tethI teo zAstrAnusArI suvihita AcaraNAne ja seve che." A viSayanI alaga praznottaramAM vicAraNA karI ja che. tethI ahIM punaH lakhatA nathI. - vartamAnamAM je tithi vagerenA vivAdo cAle che temAM pUrvokta pU. mahopAdhyAyazrIjInA vidhAno ghaNo prakAza pAthare che. yatioe cAluM karelI azuddha AcaraNa saMvigna gItArtho kyAreya AdaravA jevI na mAne, e tapAgacchanI uttama nIti che. zuddhavyavahAra (jIvavyavahAra) kone kahevAya tenI vicAraNA AgaLa karI ja che. prazna-7 : je loko ekalA nizcayanayanI sAdhanAthI ja mokSa mAne che, te yogya che ke ayogya che? teonI A mAnyatA aMge koI zAstramAM khulAsA karyA che ke nahIM? uttara : "nizcayanayanI sAdhanAthI ja mokSa che, vyavahAra to nakAmo che." Avu mAnanArA utsutra bolI rahyA che. kAraNa ke, zAstrakAroe Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 79 jJAna-kriyajyAM mokSaH | jJAna-kriyAthI mokSa thAya che - ema spaSTa pharamAvela che. jenI vicAraNA AgaLa vistArathI karavAnI ja che. kriyAno apalApa karIne ekalA nizcayanayane mAnanArAonI pU. mahopAdhyAyazrIjIe 350 gAthAnA stavanamAM ane adhyAtmasAramAM kaDaka zabdomAM samAlocanA karI che. je ahIM prastuta che - (A) adhyAtmasAra - adhikAra 18 : janAnAmalpabuddhInAM, naitattatvaM hitAvaham / nirbalAnAM kSudhA nAM, bhojanaM cakriNo yathA // 18-194 // jJAnAMzadurvidagdhasya, tattvametadanarthakRt / azuddhamantrapAThasya, phaNiratnagraho yathA // 18-195 // vyavahArAviniSNAto, yo jJIpsati vinizcayam / kAsArataraNAzaktaH, sAgaraM sa titIrSati // 18-196 // vyavahAraM vinizcitya, tataH zuddhanayAzritaH / AtmajJAnarato bhUtvA, paramaM sAmyamAzrayet // 18-197 // bhAvArtha : - jema (jenI hojarI nabaLI che evA) nirbaLa kSudhAturane cakravartInuM bhojana hitAvaha = lAbhadAyI nathI, tema alpabuddhivALA mANasone A tattva hitAvaha nathI. (194) - azuddha maMtrano pATha karanArane mATe nAganA ratnane grahaNa karavuM jema anarthakArI che, tema jJAnanA aMzathI durvidagdhone (potAnI jAtane moTA paMDita mAnanArAone) mATe A tattva (nizcayanayanI mAnyatAne jaNAvanAruM tattva) anarthakArI che. (15) - vyavahArane vize je niSNAta nathI, ane nizcayane jANavA Icche Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRta-II H anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva che, to te taLAvamAM karavAmAM azakta (hovA chatAM) sAgarane tarI javAnI IcchA kare che. (196) - (AthI sAdhanAno A krama che ke -) vyavahAranayano sArI rIte nizcaya karIne pachI ja zuddha nayano Azraya karavo ane ema karanAre (te pachI) AtmajJAnamAM rata (otaprota) thaIne parama samatAno Azraya karavo. (197) - kahevAno sAra e che ke - je hajuM vyavahAra dharmamAM ya niSNAta nathI ane nizcayane jANavAnI IcchA kare che, te Ama to taLAvamAM paNa taravA samartha nathI, chatAM paNa sAgarane tarI javAnI IcchA kare che. AvI IcchA muleza ja Ape - saMsAra ja vadhAre. mATe mokSa sAdhanAno sAco krama A che - pahelA vyavahAradharmano barAbara abhyAsa karo. ene jIvanamAM jIvaMta banAvo. ene AtmasAt karo. sAthe hRdayamAM nizcayano Azraya karo. ethI AtmajJAnamAM magna banI jazo ane parama samabhAvamAM lIna paNa banI jazo. ahIM yAda rAkhavuM ke, samabhAvanI prAptimAM AtmajJAna chUTI jatuM nathI. AtmajJAnanI prAptimAM nizcaya chUTI jato nathI ane nizcayanI prAptimAM vyavahAra bAdhaka banato nathI. vyavahAratyAga ja nizcayanI pokaLatAne siddha kare che. (B) 350 gAthAnuM stavana H DhALa-16 : bAlAvabodha sahita - zuddha naya dhyAna tene sadA pariName, jehane zuddha vyavahAra hayaDe rame, malina vacce yathA rAga kuMkuma taNo, hana vyavahAra citi ehathI navi guNo. 3ra7 (16-12) bA, eTalI vAra zuddha nayanI mukhyatAI vAta kahI. havaI koIka Ima sAMbhalI ekAMta nizcayanaya ja aMgIkAra kare ane vyavahAranaya lekhAmAM Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 prakaraNa-3H praznottarI gaNe ja nahIM tehane zikSA kare che. zuddha naya dhyAna ka0 pUrvokta prakAre zuddha nayanuM ja dhyAna te to tene sadA pariName ka0 te prANIne sadA niraMtara pariName, nipaje. jene ka0 je prANIne zuddha vyavahAra saMyamAnuSThAna pravRtti rUpa hiyaDe rame ka0 hRdayane viSe ramyo hoya. te uparI dRSTAMta kahe che. yathA ka0 jima malina vacce ka0 melA vastrane viSe, rAga kuMkuma taNo ka0 kaMkuno raMga arthAt mele vacce kaMkuno raMga na lAge, tima hana vyavahAra ka0 hIrA vyavahAravaMtanA citi ka0 cittane viSe, navi guNo ka0 guNa na hoya, etale vyavahAra vinA nizcaya pariName (nahIM), Iti bhAva. 3ra7 (16-12). bhAvArtha : soLamI DhALanI agIyAramI gAthA sudhI zuddha nayanI mukhyatAnI vAta karI. have A sAMbhaLIne koI kevaLa nizcayanaya ja svIkAre ane vyavahAranayane gaNanAmAM le ja nahIM ane teno apalApa kare, tene mATe A zikhAmaNa che - je prANIne saMyama-kriyA rUpa, zuddha vyavahAra haiyAmAM ramato hoya, tene ja zuddhanayanuM dhyAna niraMtara pariName. tene mATe A dRSTAMta che - jema malina vastrane kaMkuno raMga na lAge, tema hIna vyavahAra AcaranAranA cittane vize guNa na hoya. arthAt je jIva saMyamAdi svarUpa zuddha vyavahAra pALato nathI ane zuddha vyavahAranA abhAvamAM azuddha-hIna vyavahAramAM rahyo hoya chatAM nizcayanI vAto kare, to tene nizcaya pariNamato nathI. eTale vyavahAra vinA nizcaya pariName nahIM. - je vyavahAra seDhI prathama chAMDatA, eka e Adare Apa mata mAMDatA, tAsa utAvale navi Tale ApadA, zudhita IcchAI ubara na pAyeM kadA. 328 (16-13) bA, jeha prANI vyavahAra seDhI ka0 vyavahAra zreNi je anukrame te to prathama choDe che tathA eka Adare ka0 ekalo nizcayanaya Adare Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRtam II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva che. Apa mata mAMDatA ka0 potAno mata dRDha karatA. eka bhavasthiti upari daDha thayA che, paNa udyama nathI karatA paNi tenI utAvale ApadA Tale nahIM eTale ekalo nizcaya pokAre thake ApadA je saMsAraparibhramaNa te na Tale. jima yudhita ka0 bhUkhyAnI IcchAI uMbaranA phala kadApi na pAke, etale uMbara phala jalasekAdika kriyAI pAke paNa IcchA mAtra na pAke. Iti bhAva. 328 (16-13) | bhAvArtha : je jIva vyavahArazreNIno krama chAMDIne ekalo nizcaya naya Adare che, potAno mata eka bhavasthiti upara daDha kare che, paNa kazo udyama karatA nathI, tenI ApadA (bhavasaMkaTa) utAvaLe TaLe nahIM. kevaLa nizcayanaya pokAravAthI bhavabhramaNa TaLe nahIM. jema bhUkhyAnI IcchA mAtrathI uMbara phaLa pAke nahIM, ene mATe to jalasiMcana jevI kriyA jarUrI bane. - bhAva lava jeha vyavahAra guNathI bhale, zuddha naya bhAvanA tehathI navi cale, zuddha vyavahAra guruyoga pariNatapaNuM. teha viNuM zuddha nayamAM nahIM te ghaNuM. 329 (16-14) bA0 bhAva lava ka0 rUDA adhyavasAyano lava, je aMza te paNi vyavaThAra guNathI bhale ka0 vyavahAra paDinAlikA guNe bhalato hoya eTale vyavahAra sahita hoya to zuddha naya bhAvanA ka0 zubha adhyavasAyanA je bhAvanA = gholanA tehathI ka0 te pANIthI navi cale ka0 khale nahIM, etale zuddha nayanI bhAvanA thira to thAya jo vyavahAra yukta hoya. anyathA "kSaNa tolo kSaNa mAso thAya Iti bhAva. guruyogi ka0 guruni saMyogi zuddha vyavahAra ka0 nirmala vyavahAra hoya, eTale gurukulavAsi zuddha vyavahAra thAya te zuddha vyavahArathI pariNatapaNuM ka0 paripakvapaNuM hoya. etale zuddha nayamAM paripakva hoya etale zuddha vyavahAravaMta hoya teha zuddha nayamAM pakva thAya, anyathA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dva vyavahAra karI vinA thaI hoya, evAmAM nilapAra prakaraNa-3H praznottarI zuddha vyavahAra vinA zuddha naya TharI na zake. te viNa ka0 te guru joge zuddha vyavahAra vinA zuddha nayamAM ka0 adhyAtamamAM nahIM te ghaNuM ka0 te je pariNatapaNe te ghaNuM na hoya, eTale e artha gurukulavAse zuddha vyavahAra, zuddha vyavahAre paripakvapaNuM, nizcayamAM nizcalapaNuM hoya. Iti, eTale zuddha nayamAM ghaNuM paripakvatA to hoya jo guru jogi vyavahAra zuddha hoya. Iti bhAva. 3ra9 (16-14) | bhAvArtha : zuddha naya-nizcayanayanI bhAvanA to ja sthira thAya jo te vyavahArayukta hoya. anyathA "kSaNamAM tolo ne kSaNamAM mAso' nI jema badhuM asthira thaI jAya. Avo zuddha vyavahAra gurusaMyoge-gurUkulavAsathI thAya. enAthI zuddhanayamAM paripakvatA Ave, nizcayanayamAM nizcalatA Ave. - keI navi bheda jANe apariNatamati, zuddha naya atIDuiM gaMbhIra che te vatI, bheda lava jANatA koI mAraga taje, hoya ati pariNati para samaya thiti bhaje, 330 (16-15) bA, e rIte, kaI ka0 ketalAIka prANI, apariNatamati ka0 apariNAmI, navi bheda jANe ka0 aneka prakAranI khabari na paDe, IhAM bheda te utsarga-apavAda, nizcaya-vyavahAra pramukha jANavA te na jANaI, apariNatamati zabda vyavahAranayavAlA lIjII, te kAM na jANe te mATi kahe che zuddha naya atIti gaMbhIra che ka0 upalo naya te atyaMta gaMbhIra che, eTale e bhAva. je agilA naigama, saMgraha, vyavahAra e 3 naya yadyapi apariNatamati jANe, paNa nizcayanaya to ati gaMbhIra, te upayogarUpa nayanI khabari na paDe. Iti bhAva. e vyavahAranaya ekalo mAne tene Thabako dIdho. have ekalo nizcayanaya mAne tehane Thabako dII che. ketalAIka prANI bheda lava jANatA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRta-IH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva ka0 bhedano lava jANatA, mAragane taje ka0 mAraga chAMDI dII eTale aMza mAtra kAMyaka zIkhyuM sAMbhaLyuM che. (te) vacana jANe, tehamAM mahA ahaMkAra dharatA Ima jANe te "nizcaya svarUpanI vAto ApaNe jANII chII, evI koNa jANe che ? ane ApaNe AtmasvarUpa jANyuM eTale kriyAnuM syuM kAma che ? kriyA to jJAnanI dAsI che.' ItyAdika vacana bolI kriyA na kare ane mArga choDe. Iti bhAva. hoya ati pariNati ka0 e rIte atipariNAmI thAya. ehavA atipariNAmI syu kare te kahe chaI. parasamaya thiti bhaje ka0 samaya je siddhAMta tenI para je utkRSTI sthiti, je maryAdA tehane bhaje, etale siddhAMtamAM utkRSTI sthiti je nizcayanI vAto karavI te bhaje ka0 kare, athavA parasamaya thiti bhaje ka0 anyadarzanInI sthitine bhaje, etale ekAMta nizcayanayavAdI te paradarzanI kahiI, tivAre INi paradarzananI sthiti bhajI. Iti bhAva. 330 (16-15) | bhAvArtha : keTalAka apariNAmI (vyavahAranayavALA) jIvone vividha bhedonI khabara ja nathI paDatI. teo utsarga-apavAda, nizcaya-vyavahAranA bheda jANatA nathI. kemake zuddhanaya ati gaMbhIra che. apariNatamati jIvo AgaLanA naigama, saMgraha, vyavahAra e traNa naya yadyapi jANe, paNa nizcayanayanI khabara temane na paDe. kevaLa vyavahAranaya jANanArane A Thapako. have kevaLa nizcayanayane mAnanArane Thapako che. keTalAka jIvo bhedano aMza mAtra, kyAMkathI zIkhyuM-sAMbhaLyuM vacana jANe temAM to bhAre abhimAna rAkhatA kahevA mAMDe ke "ame je nizcaya svarUpanI vAto jANIe chIe evI koNa jANe che ? vaLI AtmasvarUpa jANyuM eTale kriyAnuM zuM kAma che ? kriyA to jJAnanI dAsI che' AvAM vacano bolI kriyA na karIne mArga tyaje, AvA atipariNAmI jIvo siddhAMtamAM utkRSTa sthitinI, nizcayanI vAto kare, ke anyadarzananI sthiti para pahoMce. AvA ekAMtika nizcayanayavAdIo paradarzanI che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 prakaraNa-3 praznottarI teha kAraNa thakI sarva naya navi kahyA, kAlika zruta mAMhi tIna prAI lahyA, dekhI "Avazyake" zuddha naya dhuri bhaNI, jANII UlaTI rIti boTika taNI. 331 (16-16) bA) teha kAraNa thakI ka0 nizcaya pariNAmI ekalI pariNAmanI vAto karIne mAraga upADI nAkhacce ehavuM jANIne sarva naya ka0 naigama 1, saMgraha 2, vyavahAra 3, Rju sUtra 4, zabda 5, samabhirUDha 6, evaMbhUta 7 ItyAdika sarva naya nathI kahyAM. kihAM nathI kahyAM te kahe che. kAlika zrata mAMhi ka0 AcArAMgAdika kAlika zratane viSe tIna prAhI lahyA ka0 prAI bahulatAI traNe naigama 1, saMgraha 2, vyavahAra 3 e traNi lahyA che e vAta graMthakAra ziSyane kahe che. je dekhI Avazyake ka0, Avazyaka niryuktimAM dekhajo, eTale kAlika zratamAM prAI tIna naya kahyA che, Ima Avazyaka niryukti (gA.760) mAM kahyuM che. yataH 'eehiM diThivAe, parUvaNA suttaatthakahaNAe / iha puNa aNabbhuvagamo, ahigAro tIhi osannaM.' // 1 // 'pAyaM saMvavahAro, vavahAraM tehiM tihiM u jaM loe / teNaM parikammaNattha, kAliyasutte tadahigAro' // 2 // ItyAvazyaka (vizeSAvazyaka bhASya gA. rara75-76) e rIti to zvetAMbara pakSe che je pUrve vyavahAra samajAvIne pache nizcaya vAta samajhAve. Iti tathA have digaMbaranI prakriyA dUSave che je zuddha naya dhuri bhaNI ka0 nizcayanaya dhuri che te bhaNI ka0 te mATe, boTika ka0 digaMbaranI rIti te UlaTI ka0 viparIta rIti jANIzuM. je mATe AgalI (li)thI nizcayanaya samajhAve etale vyavahAramAM dRSTi TharaIM nahIM, mATe viparIta. Iti bhAva. 331 (16-16) Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 bhAvanAmRta-IH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva bhAvArtha : kahevAno sAra e che ke - nizcaya pariNAmI ekalA pariNAmanI vAto karIne mArga ukhADI nAkhaze ema jANIne "AcArAMga" Adi kAlika zratamAM bahulatAe naigama, saMgraha, vyavahAra e traNa naya lakhyA che. sarva nayo nathI kahyA. Ama "Avazyaka niryuktimAM kahyuM che. A nIti-rIti zvetAMbara pakSe che ke, je prathama vyavahAra samajAvIne pachI nizcayanI vAta kare che. jyAre "nizcayanaya pahelo che e mATe digaMbara viparIta nIti-rIti ajamAve che. ane prAraMbhamAM ja nizcayanaya samajAve eTale vyavahAranayamAM dRSTi kare ja nahi. - zuddha vyavahAra che gaccha kiriyA thiti, duSpasaha jAva tIratha kahyuM che niti, teha saMvigna gItArthathI saMbhave, avara eraMDa sama koNa jagi lekhave. 33ra (16-17) bAve te mATe vyavahAra te pradhAna che. te zuddha vyavahAra gaccha te suvihita sAdhusamudAya, tenI kriyAnI je sthiti tehamAM che. eTalezuddha vyavahAra suvihita gacchamAM hoya. duSpasaha jAva tIratha" kahyuM che niti ka0 duHprasaha AcArya paMcama ArAne cheDe thaspe, yAvat tihAM lage nitye niraMtara tIratha kahyuM che te mATe. yataH - 'iha savvodayajugapavarasUriNo caraNasaMjue vaMde / cauruttadusahassa duppasahate suhmaai.'||1|| - iti dusamasaMghastotre tathA 'vAsANa vIsasahassA, navasaya ti mAsa paMca diNa phraa'| ikkA ghaDiyA do pala akkharaiguAla jiNadhammo.' // 1 // - Iti divAlI kalpa. teha tIratha to gItAratha saMvigna hoya tehathI saMbhave, eTale e bhAva je nAiirayArdi mukvo Iti bhASya (gA.3) vacanAt - Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 prakaraNa-3 praznottarI jJAnakriyAthI mokSa te jJAnakriyA to guNa che ane guNa te guNIthI abheda che. te mATe "saMvigna' zabda kriyAvaMta AvyA, "gItArtha zabda jJAnavaMta AvyA. Iti bhAva. te saMvigna, gItArthathI bIjA apara rahyA te eraMDA sarIkhA, jagatane viSe koNa lekhAmAM gaNe che ? 33ra (16-17) bhAvArtha: kahevAno sAra e che ke - vyavahAra pradhAna che. Avo zuddha vyavahAra suvihita sAdhugacchamAM hoya. duHprasaha AcArya paMcama ArAne cheDe thaze, tyAM sudhI jene "niraMtara tIrtha" hyuM che te tIrtha to "gItArtha saMvigna' hoya tenAthI ja saMbhave. "jJAnakriyAthI mokSa che" ema kahyuM che. "saMvigna' zabdathI kriyAvaMta ane "gItArtha zabdathI jJAnavaMta samajavA. AvA "saMvigna" ane "gItArtha thI je Itara te badhA eraMDA samAna samajavA. jagatamAM emanI kazI gaNanA nathI. - zAstra anusAra je navi haThe tANIzuM, nIti tapagacchanI te bhalI jANI; jIta dAkhe jihAM samaya sAruM budhA, nAma ne ThAma kumate nahIM jasa mudhA. 333 (16-18) bA, te paramArthe saMvigna gItArthe temane kahiI je zAstrane anusAra haThe na tANe, akSara zAstranA dekhe eTale potAno kadAgraha mUkI daI. ehanI nIti tapagacchanI bhalI ka0 ghaNI uttama che, eTale tapagacchamAM paMcAMgI prakaraNAdika suvihitanA karyA graMtha te sarva pramANa che Ima jANIzuM. Iti bhAvaH jihAM ka0 je tapagaccha, tehane viSe badhA ka0 paMDitaloka te samaya sAru ka0 siddhAMta pramANe jIta dAkhe ka0 vartamAnakAlanI jIta dekhADe che. je tapAgacchanAM nAma ane kAma ka0 sthAnaka te, kumate ka0 kadAgrahe, mudhA ka0 phokaTa, jasa ka0 jehanAM nahIM ka0 nathI, eTale nAmaThAma sarva guNaniSpanna che. 333 (16-18) che ke rAti para vihi Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 bhAvanAmRta anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva bhAvArtha : saMvigna gItArtha paramArthathI tene kahevAya, ke je zAstranA akSara jue eTale potAno haThAgraha-mamata choDI de. tapagacchanI A uttama nIti che. eTale ja tapagacchamAM paMcAMgI prakaraNa Adi graMtho pramANa che. A tapagacchamAM paMDitajano siddhAMta (zAstro anusAra vartamAnakALano jIta = sAmAcArI = AcaraNA darzAve che. A tapagacchanAM nAma, sthAnaka vRthA nathI, paNa guNaniSpanna che. - nAma nigraMtha che, prathama ekanuM kahyuM, prathama aDapATa lage guru guNe saMgrahyuM, maMtra koTI japI navama pATe yadA, teha kAraNa thayuM nAma koTika tadA. 334 (16-19) bhAvArtha : have AraMbhathI tapAgacchanAM guNaniSpanna nAma anukrame kahe che - prathama zrI sudharmAsvAmI. AThamI pATa sudhI emanA niHspRhatA Adi moTA guNothI sugrAhya thayA. navamI pATe susthita/supratibuddha nAme be AcAryoe karoDa vakhata sUrimaMtra japyo. A hetue temanA samudAyanuM koTika nAma kahevAyuM. - panarame pATi zrI caMdrasUre karyuM, caMdragaccha nAma nirmalapaNe vistaryuM, solame pATi vanavAsI nirmama mati, nAma vanavAsI sAmaMtabhadro yatI. 335 (16-20) bhAvArtha : A kauTika gaccha cauda pATa sudhI cAlyo. 15 mI pATe zrI vajasena AcAryanA cAra ziSya thayA. lAkha rUpiyAnA cokhA raMdhAze tenA bIje divase sukALa thaze, ema kahIne potAne jIvADyA, teno upakAra mAnI vepArI ane tenA cAra putroe cAritra lIdhuM. e cAra ziSyo te nAgendracaMdra, vidyAdhara ane nivRtti. te cAreya AcArya thayA. 15 mI pATe caMdrasUri AcArya. tethI trIjuM "caMdra gaccha evuM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 89 nAma paDyuM. 16 mI pATe 'vanavAsI' AcArya thayA te sAmaMtabhadra. tethI cothuM vanavAsI nAma paDyuM. - pATi chatrIsame sarvadevAbhidhA, sUri vaDagaccha tihAM nAma zravaNe sudhA; vaDa tale sUripada ApI te vatI, valIya tasa bahu guNe jeha vAdhyA yatI. 336 (16-21) bhAvArtha : A vanavAsI biruda 35 pATa sudhI rahyuM. 36 mI pATe sarvadeva AcArya thayA. te vaDagaccha kahevAyA. kemake vaDa heThaLa sUripada apAyuM. vaDagaccha nAmanuM bIjuM kAraNa e che ke A AcAryano ghaNo moTo ziSyasamudAya vaDanI peThe vistaryo. - sUri jagacaMda jagi samarasa caMdramA, jeTha gurupATi cale adhika cAlIsamA; teha pAmyuM tapA nAma bahu tapa karI, pragaTa AghATa puri vijayakamalA varI. 337 (16-22) bhAvArtha : pachI samatArase bharyA zrIjagatacaMdrasUrijI caMdramA sarIkhA 44 mI pATe thayA. teo saLaMga vardhamAna tapa karatA hatA. eka vAra udayapuranA rANA hAthI upara caDhIne AvatAM A mahAtmA sAme maLyA. rANAe pradhAnane emane vize pRcchA karatAM pradhAne moTA tapasvI sAdhu tarIke oLakha ApI. tyAre rANAe heThe utarI, namaskAra karIne, emane mahAtapA' nuM biruda ApyuM. pradhAne "mahA tapa kADhI nAkhavA sUcavyuM. kemake loko "mahAtapA' ne badale "mahAtamA kaheze. pachI rANAe "tapA' nAma ApyuM. tyArathI chaThuM "tapAgaccha' nAma thayuM. - eha khaTa nAma guNaThAma tapa gaNa taNAM, zuddha sadaNa guNarayaNa ehamAM ghaNAM, eha anugata paraMpara bhaNI sevatA, jJAnayogI vibudha pragaTa jagi devatA. 338 (16-23) Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 bhAvanAmRta-I H anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva | bhAvArtha : tapAgacchanAM A cha nAma guNayukta che. tapAgacchamAM guNaratno ghaNAM che. enI paraMparA tUTI nathI. tethI tene anugata paraMparA kahIe. jJAnasaMyogI paMDito A paraMparAnI sevA kare che. jagatamAM teo pragaTapaNe devatA ja che. tethI teo A zuddha paraMparAnI ja sevA kare. have punaH mULa vAtane AgaLa jaNAvatAM kahe che ke - - koI kahe mugati che vINatAM cItharA, koI kahe sahaja jimatAM ghari dapitharAM, mUDha e doya tasa bheda jANe nahIM, jJAnayoge kriyA sAdhatA te sahI. 339 (16-24) bA) have sarva adhikAra kahIne cheDe nizcaya -vyavahAranaya phalAvavA te phalAve che. koI kahe ka0 vyavahAravAdI kahe che je mugati che ka0. mugati pAmII. vINatAM cItharAM ka0 paDilehaNa paDikamaNAM', phaTAkUTAM vastrAdika paheravAM ItyAdika kaSTa karatAM mukti pAmIzuM, tathA vyavahAranaya Ima kahe. koI kahe ka0 nizcayanayavAdI kahe che, sahaja rIti gharane viSe dahItharAM jimatAM, upalakSaNathI ghebara modaka pramukha lIjII etalaI e bhAva je e nayavAlA kahe che je kaSTa kare myuM thAya ? khAI pIjII paNa tattvajJAna thayuM eTale siddhi. mUDha e doya ka0 e be mUrkha che. nizcayanayavAdI tathA kriyAnayavAdI e behuM mUrkha che. tasa bheda jANe nahIM ka0 te mokSa sAdhavAno bheda-prakAra jANatA nathI, je kAraNe jJAnane saMyoge kriyA sAdhatAM, te sahI ka0 te je mukti te sahI che, satya che yataH "nAijiriyAdimukko' rUti mA (vi.ma.sA.3) vavanAt, tathA : hayaM nANaM kriyAhINaM, hayA annANao kiyA / / pAsaMto paMgulo daDDho, dhAvamANo a aMdhao' // 1 // A.ni. (gA.101) tathA (vi.bhA.gA. 1159) Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 'evaM savve vi nayA, micchAdiTThI sapakkhapaDibaddhA / atrotranissiyA uNa, havaMti te ceva sammata' // 2 // ItyAdi Avazyaka niryukti vacanAt. 339 (16-24) bhAvArtha : vyavahAra nayavAdI kahe che ke - pratikramaNa, phATyAtUTyAM vastro vagere kaSTa karIne mukti pamAya. nizcayavAdI kahe che ke - ghare miSTAnna vagere jamavuM. kaSTa karyuM zuM thAya ? khAvuMpIvuM, tattvajJAna thayuM eTale siddhi. A banne mUrkha che. mokSasAdhanAno sAco prakAra teo jANatAM ja nathI. jJAna sahitanI kriyA sAdhatAM ja sAcI mukti maLe. - sarala bhArve prabho zuddha Ima jANatAM, huM lakhuM sujasa tujha vacana mana ANatAM, pUrva suvihita taNA graMtha jANI karI, mujha huyo tujha kRpA bhavAyonidhi tarI. 340 (16-25) bA, e rIte sarala bhAve ka0 sarala svabhAve jANatAM eTale zuddha sarala svabhAve karI Ima jANatAM, bihunaye siddhi e rIte jANatAM paNi kapaTe nahIM, je kahe koya ane cittamAM jANe kAMya. tathA tujha vacana mana ANatAM ka0 pUrve "jJAnakriyAbhyAM mokSaH' Ima jANatAM tathA mana ANatAM etale pratIta karatAM huM lakhuM. sujasa ka0 bhalo je jasa te huM pAmuM, etale syAdvAda daSTi thaI. munirAja pramukha suvihita loka bhalo jasa ja bole evI syAdvAdaSTi kima thaI te kahe che. pUrva suvihita taNAM kai pUrvAcArya haribhadra, dharmadAsagaNi, bhASyakArajI umAsvAti vAcaka pramukhanA je graMtha te jANI karI ka0 sabhyajJAne karIne syAdvAda dRSTi thaI. Iti bhAva. evI dRSTi to prabhukRpAthI thAya. te mATe prabhu pAse prArthanA kare che. bhavapayonidhi ka0 je saMsArasamudra, tene viSe, tujha kRpA ka0 tumhArI dayA, tadrupa tarI ka0 jihAja, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRta-I : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva mujha hoyo ka0 mAhare thAjyo etale saMsArasamudramAM tumhArI kRpA rUpa jihAja mAhare thAjyo. Iti bhAvaH, 340 (16-25) | bhAvArtha : A rIte sarala svabhAve jANatAM vyavahAra ane nizcaya ema banne nayathI siddhi che. paNa kapaTathI nahIM. "jJAna-kriyAthI mokSa che' ema jANI, pratIta karIne huM sAco yaza pAmuM. A syAdvAdaSTi thaI. zrIharibhadrasUrijI, zrIdharmadAsagaNi, zrIumAsvAtijI vAcaka Adi pUrvAcAryonA graMtho jANIne A syAdvAdadaSTi thaI. he prabhu! A saMsArasamudra pAra karavA tamArI kRpArUpa jahAja mane prApta thajo. prazna-8 : Aje je zrI devasUrijI ma.nI sAmAcArI kahevAya che te zuM che ? uttara : ame zrIdevasUrijI ma.nI koI svataMtra sAmAcArI hovAno prAmANika AdhAra joyo nathI ane zrI kasturabhAI zeTha dvArA Ayojita lavAdI carcAnA nirNayamAM paNa tevI sAmAcArI na hovAnuM bhArapUrvaka jaNAvAyuM che. jo ke, zAstramAM paraMparA (ke jenuM bIjuM nAma sAmAcArIjItavyavahAra che, te suvihita paraMparA)nA je lakSaNo batAvyA che, te ahIM prastuta che. jItakalpa bhASya, bRhatkalpabhASya, upadeza rahasya, yoga viMzikAnI TIkA, gurutattva vinizcaya, bhagavatI sUtranI TIkA, pravacana parIkSA, tattvataraMgiNI Adi graMthomAM jIta vyavahAranA lakSaNo nIce mujaba batAvyA che. ke jItavyavahAranA lakSaNo : (1) jItakalpa-bhAgano pATha : vRtta eTale eka vAra pravRtta, aNuvRtta eTale bIjI vAra pravRtta, pravRtta eTale trIjIvAra pravRtta ane mahApuruSoe anekavAra Acarelo evo je vyavahAra, te vyavahAra jema bahuvAra bahuzrutoe Acarelo hoya, tema Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 93 bahuzrutothI niSedha karAelo na hoya to ja te jItakRta gaNAya che, e vAta zrI jItakalpa-bhASyamAM nIcenI gAthA dvArA jaNAvavAmAM AvI che. bahuso bahussue hi jo vatto Na ya NivArito hoti / vattaNupavattamANaM (vattaNuvattapavatto), jIeNa kataM havati eyaM / / 677 / / (2) bRhatkalpasUtra bhASyano pATha : azaTha eTale rAgadveSarahita, pramANastha purUSe yugapradhAna AcArya bhagavAn zrImat kAlikasUrIzvarajI mahArAjA jevA saMvigna gItAryAdiguNabhAka purUSa dravya-kSetra-kAlAdine viSe tevA prakAranuM puSTAlaMbanasvarUpa kAraNa prApta thaye chate, je asAvadya eTale paMca mahAvratAdi je mUla guNo tathA piMDavizuddhi Adi je uttara guNo, te mUlottara guNonI ArAdhanAne bAdha karavAnA svabhAvathI rahita AcaraNa karyuM hoya ane te AcaraNane jo tatkAlavartI tathAvidha gItAthoe niSedhyuM na hoya, eTaluM ja nahi paNa bahumata karyuM hoya, to te AcaraNane "AcArNa "AcaraNA" agara to "jIta' tarIke mAnI, kahI ane AdarI zakAya che. zrI bRhatkalpasUtrabhASyamAM A vAta jItanuM lakSaNa darzAvatAM jaNAvavAmAM AvI che. "asaDheNa samAiNNaM, jaM katthai kAraNe asAvajaM / ___Na NivAriyamaNNehiM ya, bahumaNumayamettamAiNNaM // 4499 // 'azaThena' rAgadveSarahitena kAlikAcAryAdivat pramANasthena satA 'samAcIrNam' AcaritaM yad bhAdrapadazuklacaturthIparyuSaNAparvavat 'kutracit' dravyakSetrakAlAdau 'kAraNe' puSTAlambane 'asAvA' prakRtyA mUlottaraguNArAdhanAyA abAdhakam 'na ca' naiva nivAritam 'anyaiH' tathAvidhaireva tatkAlavartibhirgItAthaiH, api tu bahu yathA bhavati evamanumatametadAcIrNamucyate // 4499 // " (3) upadeza rahasyano pATha : pU. mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA pharamAve che ke, Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAmRta-II anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva AcaraNAne mAnya karavAnI zrI jenazAstronI athavA to bhagavAna zrI jinezvaradevonI AjJA che - e sAcuM, paNa te ja AcaraNAne mAnya karavAnI zrI jinAjJA che, ke je AcaraNA AjJAthI viruddha na hoya. asaMvigrAcAraNA, ke je asad AlaMbanathI karAelI hoya che, te AcaraNAne mAnya karavAnI zI jinAjJA che ja nahi. asaMvigro duHSamAkAlAdi doSonA AlaMbana dvArA potAnA pramAdane mArga tarIke vyavasthApita kare che, e yukta nathI. kAraNa ke, duHSamAkAlamAM jema viSAdimAM rahelI nAzakatA vidyamAna ja che, tema pramAdanI paNa anartha karavAnI zakti nAza nathI pAmI paNa vidyamAna ja che. zrI jinAjJAthI aviruddha AcaraNAnuM lakSaNa "mA " vALI gAthAmAM darzAvyuM che tevuM mAnavAmAM AvyuM che. A prakAre AcaraNAne aMge paNa AjJAnI siddhi karyA pachIthI, zAstrakAra mahApuruSe ema paNa kahyuM che ke, parapakSanI vAta to dUra rahI paNa svapakSamAM paNa duHSamAkAlanA doSathI evA zramaNa veSadhArI muMDo ghaNA dekhAya che, ke jeo zramaNaguNonA vyApArathI mukta che. uddAma azvo jevA che ane niraMkuza hAthIo jevA che. te badhAne dUrathI ja viSanI jema tajavA joIe ane AjJAzuddha evA sAdhuo tathA zrAvakone viSe bahumAna karavuM joIe. - juo zrI upadeza rahasyamAM - "jayaNA khalu ANAe, AyaraNAvi aviruddhagA ANA / NAsaMviggAyaraNA, jaM asayAlaMbaNakayA sA // 145 // yatanA khalu nizcayena, AjJayA nizIthAdisUtrAdezena bhavati, na tu svAbhiprAyeNa lokAcAradarzanenaiva vA, nanvAcaraNApyAjaiva paMcasu vyavahAreSu jitasyApi parigaNanAt, tathA ca kathaM neyaM yatanAyAM pramANamityatrAha / AcaraNArapyaviruddhaivAjJA na punarasaMvignAcaraNA, yad yasmAd, asadAlaMbanakRtA sA, te hi duHSamAkAlAdidoSAvalaMbanena Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57291-3 : praznottarI 95 svakIyaM pramAdaM mArgatayA vyavasthApayanti, na caitad yuktam, viSAderiva duHSamAyAM pramAdasyApyanarthakaraNazaktyavighAtAt, taduktam "mAreMti dussamAe, visAdao jaha taheva sAhUNaM / nikkAraNapaDisevA, savvattha vinA saI caraNaM // " aviruddhAcaraNAyAzcetthaM lakSaNamAmati / "asaDheNa samAinnaM, jaM katthai keNai asAvajaM / na nivAriyamannehiM, jaM bahumayamaamAyariaM // " azaThenAmAyAvinA satA samAcIrNamAcaritam, yadbhAdrapadazuklacaturthIparyuSaNAparvavat, kutracitkAle kSetre vA kenacitsaMvignagItArthatvAdiguNabhAjA kAlikAcAryAdinA'sAvayaM mUlottara-guNArAdhanAvirodhi tathA na naiva nivAritamanyaizca tathAvidhaireva gItArthaiH api tu bahu yathA bhavatyevaM mataM bahumatametadAcaritam // 145 // dIsaMti bahU muMDA dUsamadosavasao sapakkhevi / te dUre mottavvA ANAsuddhesu paDibaMdhA // 146 // evaMvidhAjJAsiddhiH sAMprataM yathA bhavati tathA hi dRzyaMte, svapakSe'pi kiM punaH parapakSa ityapi zabdArthaH, bahavo muMDA zramaNaguNamuktayogino hayA ivoddAmA gajA iva niraMkuzAH ziromuMDA, duSamAdoSavazataH paMcamArakavaiguNyabalAt, taduktam, "kalahakarA DamarakarA asamAhikarA aNivvuikarA ya / hohaMti bharahavAse bahumuMDA appasamaNA ya // " te dUreNa moktavyA viSavat pariharttavyAH tathA AjJAzuddhena samyagadhItajinAgamAcAravazAt zuddhimAgateSu sAdhuSu zrAvakeSu vA, pratibaMdho bahumAnaH kAryaH // 146 // " (4) yogavizino us: - pU.suvihitaziromaNi AcArya bhagavAn zrImad haribhadrasUrizvarajI mahArAjAe racelA zrI yogaviMzikA nAmanA graMthanI pU. mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAje je vyAkhyA lakhI che, te vyAkhyAmAM teozrI Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CE bhAvanAmRtamII : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva jaNAve che ke, zAstranI nItithI je vartanAro hoya, te eka paNa mahAjana che. ajJAna sArthothI phAyado zo ? kAraNa ke, AMdhaLA so hoya to paNa te joI zakatA nathI. saMvigrajanoe jenuM AcaraNa karyuM hoya, kRtavAkyothI je abAdhita hoya ane je pAramparya vizuddhipaNuM hoya, te AcaraNa e jItavyavahAra kahevAya che. zruta ane tenA arthanuM Alambana nahi karanArA asaMvigroe je AcaraNa karyuM hoya, te jIta vyavahAra nathI paNa aMdhaparaMparA che. Akalpa vyavahArane mATe zrata e vyavahAraka nathI, evuM kahenArane mATe zAstramAM moTuM prAyazcitta darzAveluM che. AthI eka mAtra jJAnioe pharamAvelA vidhinA rasika janoe, mRtAnusAre karIne saMvignajIta AlaMbana karavA yogya che, evI bhagavAn zrI jinezvaradevonI AjJA che. juo - "eko'pi zAstranItyA yo, vartate sa mahAjanaH / kimajJasAthaiH zatama-pyandhAnAM naiva pazyati // 4 // yatsaMvignajanAcIrNaM, zrutavAkyairabAdhitam / tajItaM vyavahArAkhyaM, pAramparyavizuddhimat // 5 // yadAcIrNamasaMvinaiH, zrutArthAnavalambibhiH / na jItaM vyavahArasta-dandhasaMtatisambhavam // 6 // AkalpavyavahArArthaM, zrutaM na vyavahArakam / iti vaktumahattantre, prAyazcittaM pradarzitam // 7 // tasmAMcchutAnusAreNa, vidhyekarasikairjanaiH / saMvignajItamavalambya-mityajJA pAramezvarI // 8 // " (5-6) gurutattva vinizcaya : pU. mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA zrI gurutattva vinizcaya nAmanA graMthamAM pharamAve che ke, jItavyavahAra tIrtha paryanta hoya che ja : kAraNa ke dravyAdinA vimarza-vicArapUrvaka aviruddha evI ja utsargopavAda-yatanA, tenuM ja prAyaH 'tarUpapaNuM che. mAtra AgamAdinA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI kAlamAM sUryaprakAzamAM jema grahaprakAzano antarbhAva thAya che, tema jItavyavahArano AgamAdi vyavahAramAM aMtarbhAva thAya che, ahIM prazna uThAve che ke - "to pachI zrutakAlIna jIta e paNa tattvattaH zrata ja che, ema kahevAmAM doSa zo che ?' A praznanA uttaramAM graMthakAra paramarSi pharamAve che ke - "jyAre tenuM (jItanu) prAdhAnya hoya tyAre teno (jItano) upayoga karavAno che, e kAraNathI je aMzamAM jItamAM zrutanI aprApti hoya, te aMze tenuM ja (jItanuM ja) prAdhAnya che." " inatavyavahAraktAvAtIrthakaceva, drAvivimaviruddhotsrgaapvaadytnaayaa eva prAyo jItarupatvAt, kevalamAgamAdikAle sUryaprakAze grahaprakAzavattatraivAntarbhavati na tu prAdhAnyamaznute / tathA ca zrutakAlInaM jItamapi tattvataH zrutameveti ko doSaH ? kadA tarhi tasyopayogaH ? iti cet, yadA tasya prAdhAnyam, ata eva yadaMze jIte zrutAnupalambhastadaMze idAnIM tasyaiva prAmANyamiti // " (6) e ja graMthamAM, AgaLa cAlatAM - "jo jItano Adara karAze to duniyAmAM kaI evI AcaraNA che ke je pramANa nahi bane ? kAraNa ke, sarve ja svaparamparAgata jItano Azraya karanArA che.' evI zaMkAnuM nirAkaraNa karatAM, graMthakAra paramarSie pharamAvyuM che ke, je jIta sAvadya che, tenAthI vyavahAra thato nathI. je jIta asAvadya che, tenAthI ja vyavahAra thAya che. graMthakAra paramarSie AgaLa cAlatAM e vAta paNa rajU karI che ke, pAsatthA ane pramatta saMtoe AcArya ane ethI ja azuddhikara evuM je jIta, te jIta yadyapi mahAjanAcIrNa hoya, to paNa te jItathI vyavahAra nahi karavo joIe. je jIta eka paNa saMvegaparAyaNa dAnta puruSe AcareluM hoya, te jIta zuddhikara che, mATe tenAthI vyavahAra karavo joIe. te pATha A pramANe che - Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva "yadi jItamAdriyate tadA kiM na pramANIsyAt ? sarvairapi svaparamparAgata-jItAzrayaNAdityata Aha - jaM jI sAvajaM, Na teNa jIeNa hoi vyavahAro jaM jIamasAvajaM, teNa u jIeNa vavahAro // 47 // " tathA - "jaM jIamasohikaraM, pAsatthapamattasaMjayAINaM / jai vi mahANA innaM, Na teNa jIeNa vavahAro // 52 // jaM jIaM sohikaraM, saMvegaparAyaNeNa daMteNaM / ikkeNa vi AinnaM, teNa u jIeNa vavahAro // 53 // " (7) marAvatIsUtranI st: zrIbhagavatIjI sUtranI vRttimAM pU. AcArya bhagavAn zrImad abhayadevasUrizvarajI mahArAjA pharamAve che ke, kAlanI apekSAe bahuvAgama eTale bahu AgamanA jANa puruSa. evA bahuzruta prAcinakomAM eka Ama kare che ane bIjA tema kare che, temAM tattva zuM che ? tenuM samAdhAna e che ke, cAritra mohanIyanA kSayopazama vizeSathI tathA utsargopavAdanA bhAvitapaNAthI pravacanikonI vicitra pravRtti hoya che, paNa prAvacanikonI tevI vicitra pravRtti sarvathA pramANa ja che ema nathI, kAraNa ke, AgamathI aviruddha evI je pravRtti hoya, te ja pramANa che. te pATha A rahyo - __"pravacanamadhIte vetti vA prAvacanaH kAlApekSayA bahvAgamaH puruSaH, tatraikaH prAvacanika evaM kurute anyastvevamiti kimatra tattvamiti, samAdhizcehacAritramohanIyakSayopazamavizeSeNa utsargApavAdAdibhAvitatvena ca prAvacanikAnAM vicitrApravRttiriti nAsau sarvathA'pi pramANam, AgamAviruddhapravRttereva pramANatvAditi / " (8) avayanaparIkSau : pravacanaparIkSA nAmanA graMthamAM mahopAdhyAya zrI dharmasAgarajI mahArAja Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 prakaraNa-3H praznottarI pharamAve che ke, (i) je AcArya zrIjinamatane yathAvasthita rUpe prakAze che, te ja AcArya jinasaTaza che. ethI viparIta prakArano AcArya to, pApanA puMja jevo hovAthI, samyagdaSTi jIvone mATe dUrathI ja tajavA yogya che. sUri-AcArye pravartAveluM evuM paNa te ja pramANa che, ke je mAyArahitapaNe samyaka paryAlocanA karavApUrvaka vihita karAeluM hoya, te paNa pravacananozAstrano upaghAta karanArUM nahi hovuM joIe ane tatkAlavartI bahuzrutothI pratiSedhAeluM nahi hovuM joIe. eTaluM ja nahi, paNa tatkAlavartI sarva gItArthone paryuSaNAnI caturthInI mAphaka sammata hovuM joIe. (i) je kAMI AcAryapravartita hoya te pramANa gaNAya, evuM svIkAravAthI to saghaLA ja pravacananA ucchedanI Apatti AvI lAgaze. | (i) zrutavyavahAramAM zrutavyavahArane ullavIne pravartanAro darzanane mATe paNa yogya nathI. je je puruSa je je vyavahAravALo hoya, te te vyavahArane puraskRta karIne cAlato thako ja zrI jinAjJAno ArAdhaka thAya che, paNa anya prakAre zrI jinAjJAno ArAdhaka thato nathI. | (iv) tatkAlavartI bahuzrutoe sammata kareluM ane anyoe AcareluM prAyaH te ja hoya che, ke je AgamavyavahArI ane yugapradhAnAdie prathamataH AcareluM hoya, arthAt-AgamavyavahArI agara yugapradhAnAdie pravartAveluM hoya, jema ke paryuSaNA caturthI, anyathA, "jene je paraMparAgata, tene te pramANa" - e vagere vacanono asaMbhava mAnavo paDaze. eTale kejene je paraMparAgata, tene te pramANa ItyAdi vacanothI, koIne paNa ayogya paraMparA mAnavAmAM rahelI je Apatti jaNAvAya che, te jaNAvI zakAze nahi. kAraNa ke, paraMparA paNa zuM game te puruSe zarU karelI svIkRta karAya che ? paraMparAgata evuM paNa je sAtizAyI puruSamulaka na hoya, tene paraMparAgata tarIke kahevuM e zakya ja nathI. (V) zrIbhagavatIjI sUtramAM pravacanika puruSothI sarva paNa pravRttio Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 bhAvanAmRta-I : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva pramANa che, ema kahyuM nathI. kAraNake, mRta vyavahArie je pravartAveluM hoya temAM te ja pramANa thAya, ke je Agamane anusaranAruM hoya, nahi to pravacanavyavasthAno viplava utpanna thavA pAme. (1) tasmAt sa evAcAryo jinasadRzaH yo jinamataM samyak yathAvasthitaM prakAzayati, itarathA sa pApapuJjaH - kevalapApAtmA parityAjyaH - dUraM dUreNa pariharaNIyaH, kaiH ? puNyasaMjJaiH puNyAmithyAtvAdikAluSyApratihatA saMjJA yeSAM te tathA, yadvA pUrNasaMjJAH samyagdRSTayaH ityarthastaiH puruSairjinavacanavitathaprarupako darzamAtrato'pi tyAjya iti / sUrikRtamapi-AcAryapravartitamapi ciatti evakArArthe tadeva pramANaM satyatayA'bhyupagantavyaM yadazaThabhAvena-nirmAyitayA RjubhAvenetyarthaH saMjanitaM samyak paryAlocanayA vihitaM, tadapi niravayaMniSpApaM pravacanAnupaghAti tathA'nyairanivAritaM-'mA itthaM kuru' ityevaMrupeNa nAnyairbahuzrutai-statkAlavartibhiH pratiSiddham, evaMvidhamapi bahuzrutAnAmanumataM tatkAlavartisarvagItArthasammataM tathA pryussnnaacturthii| (2) yatkiMcidAcAryapravartitasya prAmANyamabhyupagame pravacanamAtrasyApyucchedApatteH / (3) zrutavyavahAre ca zrutavyavahAramullaGghya pravarttamAno draSTumapyakalpaH, yo yo yadyad vyavahAravAn, sa sa taM taM vyavahAraM puraskRtya pravarttamAno jinAjJArAdhako, nAnyathA / (4) bahusammatamanyAcaritaM ca prAyastadeva bhavati yadAgamavyavahAriyugapadhAnAdimUlakaM syAd, yathA paryuSaNAcaturthI, anyathA "jassa jaM paraMparAgayaM tassa taM pamANaM' ityAdivacanAnupapatteH, yataH paramparA'pi kiM yatkiMcit-puruSAdArabhyAbhyupagamyate ?, nahi sAtizayapuruSamUlakamantereNa paramparAgatamiti bhaNituM zakyate / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 101 () pravacanamItte... pramAtviAdriti vyArAne zrImavatIvRttau, tatra sarvApi pravRttiH pramANatayA na bhaNitA, yataH zrutavyavahAriNA pravartitaM tadeva pramANaM syAdyadAgamAnupAtiH, anyathA pravacanavyavasthAviplavaH prasajyeta / (9) tattvataraMgiNI : tatva taraMgiNI nAmanA graMthamAM paNa mahopAdhyAya zrIdharmasAgarajI mahArAja pharamAve che ke - (a) AcArya paraMparAthI AvelI evI paNa je sAmAcArI, potAnA doSane kAraNe siddhAntanA-zAstranA lezamAtra paNa doSane dekhADanArI na hoya te ja sAmAcArI pramANa che. (A) azaTha puruSa dvArA Acarita Adi lakSaNothI rahita evI je sAmAcArI, te prazasta nAmavALI hoya to paNa, aMgIkAra karavA yogya nathI. eTaluM ja nahi, paNa viSamizrita dUdhano jema tyAga karAya che, tema Agamaviruddha sAmAcArIno mana-vacana-kAyAthI karavA-karAvavAanumodavAthI paNa tyAga karavo joIe. arthAt mana, vacana ane kAyAthI Agamaviruddha sAmAcArIno pote paNa tyAga kare, bIjAnI pAse tevI Agamaviruddha sAmAcArIne AcarAve nahi ane je koI evI Agamaviruddha sAmAcArIne AcaratA hoya, temanI anumodanA paNa kare nahi. (a) tallakkhaNaM tu AyariyapAraMparaeNa AgayA saMtI / siddhAntoSabherUM sek na kolevi I4ddA tasyAH sAmAcAryA lakSaNaM tallakSaNaM, tu punaH kiM ? yA AcAryaparaMparayA AgatA satI AtmadoSeNa siddhAntadoSalezaM na darzayati, ayaM bhAvaH - AcAryaparaMparAgatatve svAtmadoSeNa siddhAntadoSAdarzakatvaM sAmAcAryAH prAmANyamiti, AtmadoSeNeti padaM siddhAntazuddhatvajJApanArtham, AdhunikakAlavartisvalpa-siddhAntAnusAreNa Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 bhAvanAmRta-I : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva svamatikalpitAyAH prAmANyaparAkaraNArthaM paraMparAgatatve satIti saptamyantavizeSeNaM, nihnavaparaMparAyAtanihnavasAmAcArInivRttaye siddhAntadoSAdarzakatvamiti, nihnavasAmAcArI hi siddhAntadoSaM darzayatyeva, AstAM sthUlataradoSadUSitatvaM, svalpenApyAgamavirodhena dUSitA pramANaM na bhavatIti jJApanArthaM lezapadamiti, ata eva nAsmAkaM sAmAcAryA Agamena saha mahAn virodhaH, kintu dvitryAdivicAraiH, sa ca na doSo'lpatvAdityAzayasya prazastaM nirastaM, prANadezaM prApya mRtyudAyakasya svalpasyApi halAhalasya kaMThavivaradezaM prApya mRtyudAyakatvaniyamAditi ko bhAvaH AgamanaiSThikavacanasyApyapalApino vacanamAtrazravaNe samIpAvasthAne cAnantAni janmamaraNAni labhate, kiM na punastadAcaritasAmAcArIkaraNeneti rahasyam / (A) iharA pasatthanAmAvi paMDiANaM pamANamiha na jao / visamissapAyasaM vA tivihaM tiviheNa vajijA // 47 // itarathA etallakSaNarahitA sAmAcArI prazastanAmnyapi, nAGgIkAryetyadhyAhAryaM, kuto ?, yataH paMDitAnAmiha pravacane sA pramANaM na bhavati, tarhi kiM karttavyamityuttarArddhamAha Agamaviruddha-sAmAcArImiti gamyaM, viSamizrapAyasamiva trividhaM trividhenamanovAkkAyakaraNakAraNAnumitibhirvarjayediti / upara rajU karavAmAM AvelA zAstrapATho jovAthI tame samajI zakazo ke, vRttAnuvRttapravRttanA zabdArtha mAtrane grahaNa karIne, game tevI "AcaraNAne zrI jinazAsane je AcaraNAne zrIjinavacananI mAphaka mAnavA lAyaka jaNAvelI che, tevI "AcaraNA' tarIke mAnI levAmAM Ave, to bhAre anartha niSpanna thayA vinA rahe nahi. je koI paNa AcaraNA, AcaraNAnAM lakSaNothI yukta hoya, paNa AcaraNAnA eka Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 103 paNa lakSaNanI avagaNanA karanArI na hoya, te AcaraNA zrIjinAjJAnI mAphaka ja mAnya karavA lAyaka che ane tema karavAmAM paNa vastutaH to zrI jinAjJAnI ja ArAdhanA che, kAraNa ke, AcaraNAne mAnavI joIe, evuM paNa bhagavAna zrIjinezvaradevoe pharamAveluM che. mATe ja mAnya karAya che ane e rItie vicAraNA karatAM paNa samajI zakAya che ke, je AcaraNAmAM bhagavAna zrIjinezvaradevonI AjJAnI viruddhatA hoya, tevI AcaraNAne mAnavAnI kalpanA paNa bhavabhIru zAsanAnusAriothI thaI zake nahi. e hetuthI paNa, parama upakArI mahApuruSoe AcaraNAnA viSayamAM ghaNI ghaNI spaSTatA karelI che. 6 sArAMza: upara jaNAvelA zAstrapAThomAM spaSTa zabdomAM ema jaNAvavAmAM AvyuM che ke - (1) je AcaraNA saMvigranagItAryAdi guNathI yukta prAmANika puruSe pravartAvelI na hoya, tevI game teTalI junI paNa AcaraNAne vAstavika svarUpanI AcaraNA kahI zakAya ja nahi. (2) saMvignagItAryAdi guNathI yukta prAmANika puruSe pravartAvelI evI paNa AcaraNA, jo rAga-dveSathI athavA mAyAthI rahitapaNe pravartAvelI na hoya, arthAt rAga-dveSa ke mAyAthI prartAvelI hoya to to tevI AcaraNAne vAstavika svarUpanI AcaraNA kahI zakAya ja nahi. (3) saMvignagItAryAdi guNathI yukta prAmANika puruSe azaThapaNe pravartAvelI evI paNa AcaraNA, jo niravadya na hoya eTale ke sarvathA hiMsAviramaNa Adi mahAvrato rUpa mUlaguNo ane piMDavizuddhi Adi uttaraguNono vighAta karanArI hoya agara to zAstravacanono vighAta karanArI hoya, to paNa tene vAstavika svarUpanI AcaraNA kahI zakAya ja nahi. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 bhAvanAmRtam-IIanukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva (4) saMvignagutAryAdi guNathI yukta prAmANika puruSe azaThapaNe pravartAvelI ane niravadya evI paNa AcaraNA, jo tatkAlIna tathAvidha gItArthothI niSiddha karAyelI hoya, to paNa tene vAstavika svarUpanI AcaraNA kahI zakAya nahi. (5) saMvignagItAryAdi guNathI yukta prAmANika puruSe azaThapaNe pravartAvelI ane niravadya hoya ane tatkAlIna tathAvidha gItArthothI niSiddha karAyelI paNa na hoya, evI paNa AcaraNA jo tatkAlIna tathAvidha bahuzrutoe bahumata karelI na hoya, to paNa, tene vAstavika svarUpanI AcaraNA kahI zakAya ja nahi. (6) je paraMparAnuM mULa sAtizAyI puruSa na hoya, tene vastutaH paraMparAgata tarIke kahI zakAya nahi. (7) zrutavyavahArI koI paNa AcaraNA zrutanuM ullaMghana karIne karI zake ja nahi. tathA paMcakalpa bhAgamAM kahyuM che ke - pAMcamA ArAnA cheDA sudhI zAsanano vyavahAra calAvavA mATe "zruta'e upayogI nathI, ema bolavAvALAne zAstramAM moTuM prAyazcitta batAveluM che. (8) jene mATe zratanI prApti hoya, tene mATe jItanI pradhAnatA hoI zake nahi. (9) je AcaraNA AgamathI viruddha hoya, e kAraNe sAvadya tathA azuddhikara hoya, te AcaraNAno svIkAra to thaI zake ja nahi, paNa tevI AcaraNAno (mana-vacana-kAyAthI karavA-karAvavA-anumodavA rUpe) trividhe trividha tyAga ja karavo joIe. saMkSepamAM... saMvigna, gItArtha, azaTha purUSa pravartAvelI niravadya pravRtti, ke je tatkAlIna gItArthoe niSedhelI na hoya tathA tatkAlIna bahuzrutoe bahumAna (saMmata) karelI hoya, tevI Agama(zAstra)thI aviruddha pravRttine jItavyavahAra kahI zakAya che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 105 taduparAMta, jemAM zAstravacana maLatuM hoya, temAM zAstravacanathI bhinna (alaga) pravRtti karavAnuM koI kAraNa nathI. chatAM paNa koI trAhita vyakti ke samaSTi zAstravacananI upekSA karIne manokalpita "AcaraNA" cAluM kare, to te jItavyavahAra banI zake ja nahIM. AthI ja zrIdevasUrijI ma.nA nAme, je sAmAcArInI vAto thAya che, te zAstraviruddha AcaraNAo hovAthI "jItavyavahAra svarUpa nathI ane tethI tene kyAreya mokSanuM kAraNa kahI zakAya nahIM. 5 ahIM ullekhanIya che ke - vartamAnamAM zrIdevasUrijI ma.nI "sAmAcArI'nA nAme je AcaraNAo pracArAya che - te kahevAtI AcaraNAo (prabhuvIranI 50mI pATe birAjamAna pU. zrI somasuMdarasUrijI ma.nA ziSyaratna pU. zrI harSabhUSaNavi. gaNIvarya dvArA viracita) payurSaNA sthiti vicAra graMtha, (prabhuvIranI paramI pATe birAjamAna pU.A.zrIratnazekharasUrijI ma.sA. dvArA racita) zrAddhavidhi graMtha, (pU.zrIdevasUrima.nA dAdA gurudeva zrIhIravijayasUrijI mahArAjA dvArA apAyelA praznottaronA saMgraharU5) haripraznottara graMtha, (pU.devasUrijIma.nA gurujI pU.zrIsenasUrijI mahArAjA dvArA apAyelA praznottaronA saMgraharUpa) senaprazna graMtha, (zrI hIrasUrijI ma.nA sAmrAjyavartI mahopAdhyAya zrI dharmasAgarajI ma. dvArA viracita) tattvataraMgiNI graMtha, (mahopAdhyAyazrI zrImAnavijayajI ma. dvArA viracita ane mahopAdhyAya zrIyazovijayajI ma. dvArA saMzodhita) dharmasaMgraha graMtha, (pU.devasUrijI ma.nI svaguru paraMparAmAM thayelA pU.zrI jJAnavimalasUri ma. dvArA viracita) zrIpAkSika parvasAra vicAra graMtha, (pU.maho. dharmasAgarajI ma. viracita) zrIkalpasUtra-kiraNAvalI TIkA ane pravacanaparIkSA (zrIhIrasUrijI ma.nA praziSya paMDita zrIjayavijayajI gaNI dvArA viracita) zrIkalpasUtra-kalpadIpikA TIkA, (zrIhIrasUrijI ma.nA ziSya pU.maho. zrIvinayavijayajI ma. dvArA viracita) zrIkalpasUtrasubodhikATIkA, jagadguru kAvya, vijayadeva mahAbhya, vagere 15-16 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 bhAvanAmRta-IH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva 17mA saukAmAM racAyelA graMtho ane aitihAsika ullekhothI viruddha che. AvI zAstraviruddha kahevAtI AcaraNAone zrIdevasUrijI ma.nI "sAmAcArInuM nAma ApavuM te keTaluM yogya che ? pU. zrIdevasUrijI ma. potAnA pU.vaDIlone samarpita hatA. teozrI temanI guruparaMparAnA ane svaguruparaMparAmAM thayelA munivaronA graMthothI (zAstrothI) viruddha AcaraNAo pravartAve e koI kALe mAnI zakAya tema nathI. prazna-9: pU. mahopAdhyAyazrIjIe cAre phirakAmAM samakitanI sAmagrI che, evuM kahyuM che, evuM keTalAka loko kahetA hoya che, A vAtane kaI rIte saMgata karavI ? tamArI upara jaNAvela vAta sAthe ane A vAtane virodhAbhAsa Avaze ne ? uttara : cAre phirakAmAM samakitanI sAmagrI che, evuM kahevAmAMmAnavAmAM lezamAtra vAMdho nathI. ane amArI pUrvokta vAta sAthe koI virodhAbhAsa paNa nathI. - anya liMge (jaina sivAyanA anya veze) paNa siddha thaI zake che. paraMtu anya liMga siddhatva (siddhapaNA) nuM kAraNa na kahI zakAya. tema anya phirakAmAM samakitanI sAmagrI ane yAvat samakita paNa hoI zake che, paraMtu anya phirakA samakitanA kAraNa na kahevAya. A vAtane vistArathI vicAravI jarUrI che. - prathama naMbare... samakitane (samyagdarzanane prApta karavA mATenI mukhya sAmagrI asadgahano tyAga che. kAraNa ke, asadgatanA tyAgathI ja mithyAtvano nAza thAya che ane samyagdarzananI prApti thAya che, ema adhyAtmasAramAM kahyuM che. AthI jeNe paNa samyakta pAmavuM hoya, temaNe . ) mithyAtvivininanIravIrasihupratyAkuvAdati | ato ratistatra budhairvidheyA, vizuddhabhAvaiH zrutasAravadbhiH // 14-1 // arthaH mithyAtvarUpI dAvAnalamAM asadgatanA tyAgane megha samAna kahyo che. eTale vizuddha bhAvavALA ane mRtasAgaranA sArane jANanArA prAjJajanoe temAM (asadgatanA tyAgamAM) rati karavI joIe. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 107 asadgahano tyAga karavo joIe. jevuM sarvajJa bhagavaMte kahyuM nathI, tevuM mAnavuM ane teno Agraha rAkhavo tene asadgaha kahevAya che. A asadgata = atattvano abhiniveza = kadAgraha mithyAtvanI jaDa che ane tenuM baLa che. tenA AdhAre ja mithyAtva TakI rahyuM che. AthI jIva game tyAM rahyo hoya, paNa koIka nimittathI ke svAbhAvikapaNe asadgata nivRtta thaI jAya to mithyAtvano nAza thAya che ane samyaktanI prApti thaI jAya che. sAtamI narakamAM paNa jJAnIoe samyagdarzananI prApti mAnI che ane pratyekabuddha Adi paNa meghadhanuSyanuM racAvuM ane vikharAvuM vagere nimittone pAmIne uhApoha dvArA samyagdarzanane pAme che. tyAM sarva sthaLe niyama to e ja che ke, asadgatanA tyAgathI ja mithyAtva nAza thayuM che ane samyakatva prApta thayuM che. - bIjA naMbare... jyAre samakitanA kAraNonI vicAraNA karavAmAM Ave, tyAre kahevuM ja paDe ke, zAstrakAra maharSioe evA 67 kAraNo batAvyA che. tene samakitanA 67 bola tarIke oLakhavAmAM Ave che.' samakitanI 67 bolanI sakjhAyamAM pU. mahopAdhyAyazrIjIe kahyuM che ke - darzanamoha vinAzathI, je nirmala guNaThANa, te nizcaya samakita kahyuM, tehanAM e ahiThANa.4" artha darzana mohanIya karmanA vinAzathI (kSaya-kSayopazama-upazamathI) je nirmala zraddhA guNa (zraddhAnI pariNati) prApta thAya che, tene nizcayathI samyakta kahevAya che. ane A 67 bola tenAM kAraNo che. (i) sadavyathAt vArtAmithyAtvavivigs: | samyaktvazAlino'dhyAtmazuddheryogaH prasidhyati // 15-1 // artha : asadgahanA nAzathI mithyAtvarUpI viSanAM biMduonuM jemaNe vamana karyuM che, evA samyaktathI zobhanArA jIvane adhyAtmanI zuddhithI yoga siddha thAya che. 1. pU. A.zrI haribhadrasUrizvarajI mahArAjAe samyakta samiti ane pU. mahopAdhyAyazrIjIe samyaktanA 67 bolanI sajhAya banAvI che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva AthI samakitanAM kAraNo to 67 bola che. - trIjA naMbare... moTAbhAganA jIvone samakitanA kAraNonA sevanathI ja mithyAtva mohanIya karmano kSayopazama thAya che ane samyagdarzana prApta thAya che. te 67 bolamAM je choDavA jevuM che tene choDavAmAM Ave ane AdaravA jevuM AdaravAmAM Ave to samyagdarzana prApta thAya che. ane jeo emAM darzAvelI heya vastune choDatA nathI ane AdaravA yogya vastune AdaratA nathI, tene samyagdarzana prApta na ja thAya. - cothA naMbare. 67 bolamAM nirdiSTa AtmA che ItyAdi samyaktanA cha sthAnaka paikInA eka paNa sthAnakane na mAnanAra arthAt AtmA karmano kartA che evA trIjA sthAnakane na mAnanArAo ane AtmA kartA nathI' evuM mAnanArA ane Agraha rAkhanArA sAMkhyone samyagdarzana prApta na ja thAya. e ja rIte anya sthAnakanI zraddhA na karatA anyadarzananA anuyAyIo paNa samyakta na ja pAme. hA, tyAM rahelo koIka AtmA potAnA graMthonA koIka jinavacanane saMvAdI vacananA yoge asadgatane nivRtta karIne chae sthAnakonI zraddhA dharAvanAro bane to samyakta pAmI paNa zake che. AthI anya darzanomAM rahelo jIva kvacit sabhyattva pAmI zake che. paraMtu anyadarzano samyattvanA kAraNa nathI. anyadarzano to asadgatane vadhAranArA hovAthI mithyAtvanA ja kAraNa che. - pAMcamA naMbare... bIjA phirakAomAM samyaktanI sAmagrI hoI zake che. tyAM rahelo koIka jIva sabhyattva pAmI zake che. paraMtu anya phirakAo samyatvanA kAraNa na kahevAya. kAraNa ke - te badhA phirakAo sva-AgrahathI (asadgahathI = mithyA-abhinivezathI) nikaLelA che. temano samAveza jJAnIoe kyAM to pArthasthAdimAM karyo che athavA to kutIrthiko tarIke karyo che. utsutra prarUpaNA karanAramAM yathAvRMdApaNuM hoya che ane dharmasaMgraha graMthamAM digaMbarone kutIrthiko kahyA che. AthI samakitanA Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 109 kAraNomAM (67 bolamAM) emanA paricayano paNa tyAga karavAnuM kahyuM che. samakitanA 67 kAraNomAM jeno tyAga karavAno kahyo che, tene koI divasa samakitanuM kAraNa to na ja kahI zakAya - e to sTeje samajI zakAya tevI vAta che. - samakitanI cAra sadahaNA paikInI trIjI saduhaNAmAM pArthasthAdino tyAga karavAno kahyo che. cothI sadahaNAmAM anyadarzanIno tyAga karavAnuM kahyuM che ane samakitanA pAMca dUSaNomAM mithyAmatinI prazaMsA ane paricayano niSedha karyo che. - e yAda rAkhavuM. AthI phirakAo samyatvanA kAraNa na kahI zakAya. tema chatAM paNa tyAM rahelA nirAgrahI jIvo jinAgamonA parizIlana dvArA sAcA-khoTAno nirNaya karIne asahanA tyAgI bane to samyagdarzana pAmI zake che. paraMtu e paNa yAda rAkhavAnuM che ke, kAca-maNinI samAna badhAne samAna mAnavA svarUpa pratikULa madhyasthabhAvane dhAraNa kare, to te pariNAma mithyAtvasvarUpa hovAthI samyagdarzana na pAmI zake. - samyagdarzana pAmavAnI mukhya zarata yogadaSTisamuccaya graMthamAM e batAvI che ke - avedyasaMvedyapadano tyAga karavo ane mahAmithyAtvanA kAraNabhUta avedyasaMvedyapadano nAza karavAnA upAya tarIke saMvigna-bhavabhIrU AgamajJa gItArtha puruSono saMga ane temanI pAsethI AgamanuM jJAna meLavavuM te che. AnA uparathI samajI zakAze ke, je Agamono mULathI apalApa kare che, amuka AgamAM mAnatA nathI, mAtra sUtrane ja mAne che ane paMcAgIne mAnatA nathI, Agamokta vAtono apalApa kare che, Agama 1. avedyasaMvedyapadamAndhyaM durgatipAtakRt / satsaGgAgamayogena, jeyametanmahAtmabhiH // 85 // artha : aMdhabhAvasvarUpa (AtmAmAM-jIvanapathamAM ajJAnano aMdhakAra phelAvanAra) durgatimAM pADanArA avedyasaMvedyapadane satpaSonA saMga ane AgamanA yogathI jItavuM joIe. (yogadaSTisamuccaya) Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 bhAvanAmRta-IH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva viruddha apasiddhAMtono pracAra kare che ane pAcho e badhAno mithyAbhiniveza hoya, tyAM samyaktanI kAraNatA na hoya e sTeje samajI zakAya che. - chaThThA naMbare... anyadarzanonA graMthAdimAM je koI sArI-sAcI vAto che, tenuM mULa to jinAgamo ja che. te sArI-sAcI vAtone pakaDIne ane jinAgama viruddha potAnI khoTI vAtono Agraha choDIne koI jIva samyapuruSArtha kare to tyAM paNa samyagdarzana pAmI zake che. paraMtu jinAgama viruddha potAnI khoTI vAtono (apasiddhAMtono) Agraha rAkhato hoya, teno ja pracAra karato hoya, jinAgamonI sAcI vAtonI ThekaDI uDAvato hoya, zAstrakAra maharSionI AzAtanA karato hoya, lokonI matine jinAgamo pratye saMzayagrasta batAvato hoya, to tene to koIkALe samyagdarzana prApta thaI zake nahIM. teno saMsAra ja vadhe. AthI jyAM zAstrothI viruddha prarUpaNA-pravRtti thatI hoya, tyAM samatinI kAraNatA kyAreya na manAya. AthI jeNe samakita pAmavuM hoya teNe samakitanA 67 bolamAM jeno tyAga karavAnuM ane jeno svIkAra karavAnuM kahyuM che, te karavuM ja paDe. - sAtamA naMbare.. tapAgacchanI nIti-rIti zAstrAnusArI hovAthI suvidita che, te batAvatAM 350 gAthAnA stavananI 16 mI DhALamAM kahyuM che ke - zAstra anusAra je navi haThe tANIzuM, nIti tapagacchanI te bhalI jANIzuM, jIta dAkhe jihAM samaya sAru budhA, nAma ne ThAma kumate nahIM jasa mudhA. 333 (16-18) saraLa artha : "saMvigna gItArtha paramArthathI tene ja kahevAya, ke je zAstranA akSara dekhe eTale potAnA haThAgraha-kadAgraha choDI de. AvI nIti tapagacchanI che. ane te khUba uttama che. tethI tapAgacchamAM paMcAMgI Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 111 tene anusAra banelA prakaraNAdi graMtho pramANabhUta che. A tapAgacchamAM saMvigna paMDita jIvo siddhAMta anusAra vartamAnakALano "jIta' batAve che. taduparAMta, A tapAgacchanA nAma ane sthAnaka kadAgrahane vaza thayAM na hovAthI phogaTa = nirarthaka nathI, paraMtu guNaniSpanna che. TippaNI : pU. mahopAdhyAyazrIjIe ahIM ghaNI agatyanI vAto jaNAvIne vartamAnamAM pravartelA ghaNA bhramonuM unmUlana karI Apela che. (i) saMvigna gItArtha paramArthathI tene kahevAya, ke je zAstrane anusarato hoya. (i) saMvigna gItArtha zAstranA akSaro jue eTale zAstranA akSarothI viruddha potAno Agraha choDI de che. AgrahathI khoTI vAtane pakaDI rAkhato nathI. (i) tapAgacchanA saMvigna gItArthonI A nIti-rIti hovAthI te uttama che. (iv) tapAgaccha mAnelA Agamo-prakaraNa graMtho pramANabhUta che. tethI vidhi-niSedha, utsarga-apavAda, vyavahAra-nizcaya, sanmArga-unmArga, suvihita sAmAcArI-avihita sAmAcArI AdinA nirNaya mATe te ja AdhArabhUta che. (V) tapAgacchanA saMvigna gItArtho vartamAnakALamAM zAstrAnusArI "jIta' ja batAve che. zAstranirapekSa jIta = vyavahAra batAvatA nathI. (vi) tapAgacchanA nAma ane sthAnaka guNaniSpanna che. - A badhAno sAra kahevo ja paDaze ke, tapAgacchIya tarIke oLakhAvanArAe zAstravacanothI viruddha vAtono Agraha laIne besAya nahIM. - AThamA naMbare. anyaliMgIone (anyadarzananA saMnyAsI vagerene) ane pArthasthAdi kuliMgIone batrIsI graMthamAM pU.mahopAdhyAyazrIjIe saMsAramArgamAM gaNAvyA che. mokSamArgamAM jaNAvyA nathI, e yAda rAkhavAnI jarUra che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11.2 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva - navamAM naMbare... "kutarkagrahanivRtti' nAmaka trevIsamI batrIsImAM kahyuM che ke - samyaktanA arthI jIve... AgamamAM dRSTi sthira karavI joIe. tenAthI ja avedyasaMvedyapada nAza pAmaze ane vedyasaMvedyapadanI prApti thaze tathA AgamamAM dRSTi sthira rAkhIne kutarkano Agraha choDI devo. Agama graMthomAM je rIte padArthanuM svarUpa batAvyuM che, tene te svarUpe sadahavAno purUSArtha karavo. hA, Agamika padArthone magajamAM barAbara besADavA mATe suyuktio-sutarkono sadupayoga karIe te judI vAta che, paraMtu kutarko dvArA Agamika padArthone toDavAno puruSArtha kyAreya karavo nahIM. kutarka AtmAno khUba moTo AMtarazatru che, ema yogadRSTi samuccayamAM jaNAvyuM che. te bodhano nAza kare che, zraddhAthI bhraSTa kare che, prazamabhAvane hAni pahoMcADe che ane abhimAnano janaka che. tethI teno sahAro kyAreya na levo. - dasamA naMbare... zAstraviruddha prarUpaNA-pravRtti karanArane koI rokI na zake ane teonuM astitva-mahattva jagatamAM dekhAtuM hoya, eTalA mAtrathI teo mokSamArgamAM che ema mAnavAnI bhUla karavA jevI nathI. khuda bhagavAna mahAvIra svAmI paNa jamAlijI vagerene rokI zakyA nathI. chatAM paNa mArgane nukazAna na thAya e mATe zrIgautama svAmI bhagavaMta Adie evA lokone zAsana bahAra karyA che ane enI jAherAta paNa karI che tathA temanA matonuM vAraMvAra khaMDana paNa karyuM che. te pachI prabhunA zAsanamAM thayelA dharmadhuraMdharoe e ja nIti-rItine apanAvI che. kALanA prabhAve ghaNuM usUtra rokI zakAyuM nathI e paNa hakIkata che. tema chatAM keTalAka loko madhyasthabhAvane nAme sAcA-khoTA ane utsutra-sasUtranI bheLaseLa karavAnuM kAma kare che, te khUba ciMtAno viSaya che. bIjI vAta, koIkavAra koIka vastune nabhAvI lIdhI hoya ane saMkleza vadhe nahIM e mATe mauna rAkhavAmAM AvyuM hoya, eTalA mAtrathI e badhuM sAcuM ja hatuM evuM mAnavAnI-kahevAnI bhUla kyAreya na karAya. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 113 tapAgacchanI nIti-rIti to evI che ke - je batAvIe te zAstrAnusArI ja hoya. zAstrathI viruddha hoya tevuM svayaM na Adare ane bIjo Adato hoya tene Teko na Ape tathA evI prarUpaNA na kare, ke jethI satya-asatya, siddhAMta-apasiddhAMta, kuzIla-suzIla, vidhi-avidhi AdinI bhedarekhA ja bhuMsAI jAya. jJAnIoe to aspaSTa vacanane paNa "ujUra" kahela che e yAda rAkhavuM jarUrI che. che zAstrakAronI daSTie navA paMtho prazna-10 : keTalAka varSothI zrImad rAjacaMdra ane tenI aMtargata rAkezabhAIno paMtha, dAdAbhagavAnano paMtha, kAnajIsvAmIno paMtha Adi aneka navA paMtho pravartelA jovA maLe che. te badhA paMtho mArgastha kahevAya ke nahIM ? temano samAveza saMghamAM thAya ke nahIM ? teo jainadharmanA anuyAyI kahevAya ke nahIM ? uttara : tame jaNAvelA tamAma navA paMtho mArgastha nathI. kAraNa ke, te sarvee ekAMta pakaDIne zAstravacanono amalApa karyo che. prabhuno mokSamArga jJAna-kriyAthI anuviddha che. jyAre A tamAma navA paMthoe eka yA bIjI rIte kriyAono apalApa karyo che ane duniyAne anAdeya na thaI javAya e mATe je kaMI kriyAo apanAvI che, te svamatikalpanAthI ubhI karelI che, zAstrAnusArI nathI. jyAM zAstramati nathI ane zAstrAnusArI nizcayadaSTi pUrvakanI zuddhakriyA nathI, tyAM mokSamArga kyAreya na hoya. bhale tenI bahumati hoya. paraMtu tyAM prabhunI AjJA nathI. AjJAnI virAdhanA saMsAra mATe ja thAya che, evuM jJAnIo bhArapUrvaka pharamAve che. tame jaNAvelA navA paMthanA pravartakoe eka yA bIjI rIte kriyAmArgano lopa karyo che - suvihita graMthakAronI AzAtanA karI che2. jJAna-kriyApyAM mokSaH | Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 bhAvanAmRtam II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva gRhasthAvasthAmAM guru tarIke pUjAvAnI kyAMka ghelachA che, to kyAMka pUjAno niSedha nathI- sarvajJa hovAno juThTho dAvo karyo che - vagere bAbato khUba gaMbhIra che. prabhunA mULa mArgane bhayaMkara hAni karanAra che ane aneka bhavyAtmAonA bhAvadhanane luMTanAra che. loko Ameya sukhazIlIyA che ane emAMye A karAla kalikAlamAM svacchaMdatAno kAramo vilAsa pravarte che. evI avasthAmAM kazuM karyA vinA kaSTo veThyA vinA AtmakalyANa thaI jaze." AvI gamatI vAtothI khUba loko bhramita thayA che. khuda bhagavAnane kevalya pAmavA sADA bAra varSa ghora sAdhanA karavI paDI che ane A kalikAlanA svacchaMdamatio maphatamAM mokSa ApavAnI vAto kare che ghaNA AzcaryanI vAta che !!! AnA mULamAM svacchaMdamati ane pramAdanI bahulatA ja jora karatI hoya tevuM spaSTa dekhAya che. pravartakone mAnanI bhUkha poSavI hoya ane anuyAyIone sukhazIlIyApaNuM poSavuM hoya tyAre AvA kumatone khUba protsAhana maLatuM hoya che. AthI ja pUjyapAda zrIbhadrabAhusvAmIjIe oghaniryukti Agama graMthamAM kahyuM che ke - "nicchayaM avalaMbaMtA Nicchayao NicchayaM ayANaMtA / TIkSati rarara vAdirazaRUInA DuM 76." bhAvArtha: keTalAka jIvo evA hoya che, ke jeo nizcayanuM avalaMbana to kare che, paNa nizcayathI nizcayane jANatA nathI. (arthAt vAstavikapaNe nizcaya zuM che te temane khabara nathI) enA ja kAraNe evA jIvo caraNakaraNano (arthAt paMcamahAvrata, aSTapravacanamAtA, tapasyA vagere dharmono) nAza kare che - khaMDana kare che, jenA mULamAM saMyama-tapa-vratapAlana Adi pratyenI temanI ALasa che - elarjI che. AvA lokone pU.mahopAdhyAyazrIjIe 125 gAthAnA stavanamAM puNyarahita AdhAra vinAnA kahyA che. te zabdo A rahyA - Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 prakaraNa-3H praznottarI "nizcaya navi pAmI zake, navi pAme vyavahAra, puNya rahita je eThavA, tene kavaNa AdhAra !" have ApaNe evA navA paMthanA pravartakonA zAstranirapekSa vacano vagere kramazaH (AMzika rIte) joIzuM. Ama to teoe aDhaLaka zAstraviruddha vacano potAnA pravacano-vArtAlApo-saMvAdomAM uccAryA che ane te temanA pustakamAM lakhAyA che, paraMtu temAMthI thoDAka aMzo ahIM kramazaH joIzuM. (A) kahevAtA dAdA bhagavAnanA utsutra vacano jene mokSe javuM hoya, tene kriyAonI jarUra nathI. jene devagatimAM javuM hoya, bhautika sukho joItA hoya, tene kriyAonI jarUra che. mokSe javuM hoya, tene to jJAna ane jJAnInI AjJA benI ja jarUra che. mokSamArgamAM tapa-tyAga kazuM karavAnuM hoya nahIM." (dAdA bhagavAnanuM AtmavijJAna, pR.57-58) (A-1) dAdA bhagavAnano sarvajJa bhagavAna hovAno dAvo "A jJAna prApta thayA pachI amArI pAMca AjJA pALe to bhagavAna mahAvIra jevA ahIM rahI zake tema che. ame pote ja rahIe chIe ne?" (dAdA bhagavAnanuM AtmavijJAna, pR.59) (A-2) dAdA bhagavAnano sarvajJa hovAno dAvo pokaLa che. "dAdA, Apane jJAna thayuM, e kaI tArIkha hatI ? e sAla to aThThAvananI hatI, paNa tArIkhanI, ApaNane zuM khabara ke AnI noMdha karavAnI jarUra paDaze ? ane koI noMdha mAMgaze, enI ya khabara nahIM ne ?" (pR.44-45, pU. dAdA bhagavAna) (B) kAnajI svAmInA utsutra vacano (i) "A kriyAkAMDa mokSamArga nathI, bAhya vrata niyamo to adhUrAzanIkacAzanI pragaTatA che." (pR.2, 3, gurudevazrInA vacanAmRtam) Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 bhAvanAmRta-I : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva | (ii) vyavahArathI nizcaya kadI ya na thAya ane nimittathI upAdAnamAM kadIya kArya na thAya. AvuM ja vastu svarUpa che.(pR.65) () zrImad rAjacaMdranA utsutra vacano | (i) vyavahAra saMbaMdhI kaMI paNa lakhatA te asArabhUta ane sAkSAt bhrAMtirUpa lAgavAthI te saMbaMdhI je kaMI lakhavuM ke kahevuM te tuccha che. AtmAne vikaLatAno hetu che. (zrImad rAjacaMdra AtmakathA, pR.84) (i) sarva vyavahArathI nivRtta thayA vinA citta ThekANe bese nahIM? (pR.78) () zrImad rAjacaMdrano vItarAga-sarvajJa hovAno dAvo. * amArAmAM ane vItarAgamAM bheda gaNazo nahIM. (zrI rA.jIvanakaLA | pR.ra16) amArA pratye akhaMDa vizvAsa rAkhajo. amArAmAM ne zrI mahAvIradevamAM kaMI paNa phera nathI. phakta A paheraNano phera che. (pR.ra16) che kevaLa lagabhaga bhUmikA, sparzIne deha viyoga. (svAtmadazA, hAthanoMdha) (C-2) eka bAju vItarAga hovAno dAvo-bIjI bAju anaMta doSanuM dhAma hovAno ekarAra. he prabhu ! he prabhu ! zuM kahyuM. dInAnAtha dayALa | huM to doSa anaMtanuM, bhAjana chuM karuNALa // (zrI rA.jIvanakaLA pR.135) (C-3) zrImad rAjacaMdranA pUjyonI AzAtanA karanArA vacano ane cittabhrama upajAvanArA vidhAno "xxx ahIM mohanalAlajIe prazna karyo ke zAstramAM ema kahevAmAM Avela che ke je jinakalpIno sthavirakalpamAM AvyA pachI mokSa thAya che, te zI rIte ? tyAM pote (zrIma) hasIne bolyA ke sthavirakalpIo jinakalpI upara dAjhe baLyA, tethI bolyA ke tame sthavirakalpI thazo Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 117, tyAre amAro mokSa che. Ama AnaMdapUrvaka javAba Apyo. (zrI rA.jIvanakaLA pR.179) [samIkSA : hakIkata AvI nathI. jinakalpa eka AjIvana abhigraha che. jene jIvanaparyata choDavAno hoto nathI. tathAvidha bhavasthiti, karmagurutvanA kAraNe jinakalpI mahAtmA te ja bhave mokSe jatA nathI. aMtima bhavamAM sthavira kalpanA zramaNapaNAnI ArAdhanA karIne teo mokSamAM jAya che. A eka zAzvata siddhAMta che. jene sthavirakalpI pUjyoe banAvela nathI. bhale zrImad rAjacaMdra hAsya-majAkamAM AvuM bolyA che. paNa tenAthI mRSAvAdanuM sevana tathA pUjyonI AzAtanA thaI che, te eka vAstaviktA che.] bIjuM udAharaNa - ghaNA jIvo to sapuruSanuM svarUpa paNa samajatA nathI. kAM to chakAyanA rakSapALa sAdhune, kAM to zAstro bhaNyA hoya tene, kAM to koI tyAgI hoya tene ane kAM to DAhyo hoya tene sapuruSa mAne che. paNa te yathArtha nathI. (vacanAmRta pR.686) [samIkSA : jinAjJAnusArI ArAdhaka AtmAo pratye paNa saMzaya upajAvanAra AvA vacano te ArAdhakonI AzAtanAsvarUpa to che ja, sAthe ja bALa jIvone cittavibhrama upajAvanAra paNa che.] che samIkSA : (1) traNeya navA paMthoe kriyAmArgano lopa karyo che ane potAnA pravacano-saMvAdo-vArtAlApomAM aneka usUtra prarUpaNAo karI che. (2) zrImad rAjacaMdrae ane kahevAtA dAdA bhagavAne, eka sAmAnya jJAnI jeTaluM paNa jJAna na hovA chatAM pote sarvajJa hovAno pokaLa dAvo karyo che ane AraMbha-samAraMbha-parigraha-viSayonI vacce rahevA chatAM paNa pote vItarAga hovAno nirarthaka dAvo karyo che. A eka mahAmRSAvAda che. jagatano mahAdroha che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva (3) jJAnIonI AzAtanA paNa ghaNI karI che ane lokone bhramaNAmAM nAMkhavAnuM kAma karyuM che. (4) Ama chatAM jainazAsananA mULabhUta zuddhamArgane dUSita karanArA e traNeyane jainadharmanA anuyAyI kahevA e mithyAbhiniveza janya pralApa mAtra che. (5) AthI dareka AtmAe zAstrakAro dvArA nirdiSTa mokSasAdhanAno AkAra (krama) jANI levo joIe. aneka graMthomAM vividha zailIthI mokSamArganI sAdhanAno AkAra varNavyo che. aneka graMthonA sahAre amArA "AtmAno vikAsakrama" pustakamAM 14 guNasthAnaka ane ATha yoga daSTinA mAdhyame mokSasAdhanAnA tamAma tabakkA spaSTa karyA che. badhAno saMkSipta sAra eka ja che ke jJAna ane kriyA ubhayathI ja mokSa thAya che. ane nizcayadaSTi sahitanA vyavahArathI Aja sudhImAM anaMtA AtmAo mokSe gayA che. have ahIM avasara prApta jJAna-kriyAthI mokSa, nizcayavAdIonI mithyA dalIlo ane teno pratyuttara, mokSasAdhanAno krama ane zAstranirdiSTa kriyAo kyAM sudhI karavAnI tenI vicAraNA karI laIzuM. che jJAna ane kriyAthI mokSa : mokSasAdhanAnA prathama tabakke ja eka vAta haiyAmAM sthira karI devAnI che ke, jJAna ane kriyAthI ja mokSanI prApti thAya che. ekalA jJAnathI ke ekalI kriyAthI mokSanI prApti thaI zakatI nathI. ekalA jJAnane ke ekalI kriyAne mokSanuM kAraNa mAnavuM e mithyAtva che. mokSane sAdhavA mATe baMnenI jarUra che. vaLI baMne ekabIjA vinA rahI zakatA nathI. jJAna kriyAne jhaMkhe che ane kriyA jJAnanuM sAhacarya Icche che. anAdi saMsAraparibhramaNa daramyAna mohane AdhIna banI jIve che pariNati-vRtti ane pravRttio sevI, tenA yoge AtmA upara asat Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 prakaraNa-3 praznottarI kriyAnA ane ajJAnanA saMskAronuM siMcana thayeluM che. asakriyAnA saMskAro asat kriyAo (pApayukta pravRttio) tarapha kheMcI jAya che ane ajJAnanA saMskAro viparIta mAnyatAo, DolAyamAna mananI sthiti ane anupayogadazAmAM rAkhe che. (ajJAnanA traNa prakAra che. (1) saMzaya, (2) viparyaya ane (3) anadhyavasAya. viparIta jJAnane viparyaya kahevAya che. viparyaya ajJAnathI viparIta mAnyatAo-vicAradhArAo utpanna thAya che. mananI DolAyamAna sthitine (A sAcuM ke te sAcuM ? evA prakAranI mananI avaDhavavALI sthitine) saMzaya kahevAya che. A ajJAnathI mana saMzayagrasta rahe che ane tattvanA nirNaya upara AvI zakatuM nathI. anadhyavasAyathI mana koI cokkasa viSayamAM ekAgra banI zakatuM nathI.) baMne prakAranA saMskArone nAza karavAmAM Ave to ja Atmazuddhi prApta thAya che. asakriyAnA saMskArone nAza karavA mATe sa&iyA (vItarAga prarUpita dharmakriyA) ane ajJAnanA saMskArone nAza karavA mATe jJAnasAdhanA ApavAmAM AvI che. dharmakriyAthI pravRttinI nirmalatA thAya che ane jJAnathI pariNatinI nirmalatA thAya che. pravRttinI nirmalatA e vyavahAradharma che ane pariNatinI nirmalatA e nizcayadharma che. baMne prakAranA dharmanA saMyojanathI mokSanI prApti thAya che. - sankriyAthI AtmavIryanI zuddhi thAya che ane tenAthI pravRttinI nirmalatA prApta thAya che. pravRttinI nirmalatAthI asalkiyAnA saMskAronuM umUlana thAya che. sAthosAtha sankriyAnA saMskAronuM siMcana thAya che. jJAnanI ArAdhanAthI pariNatio vizuddha bane che ane tenAthI ajJAnanA saMskAronuM unmelana thAya che ane jJAnanA saMskAronuM siMcana thAya che. jJAna-kriyAnuM svarUpa AtmasvarUpane anukUla darzana-zAnazaktinA bodharUpa vyApArane jJAna 1. svarupAbhimukhadarzanajJAnopayogatA jJAnam, svarupAbhimukhavIryapravRttiH kriyA, evaM "jJAna-kriyAbhyAM Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva kahevAya che. arthAt AtmasvarUpane anukULa je bodha che, te bodhanA vyApArane jJAna kahevAya che. heyopAdeyano je bodha che, te bodhanA vyApArane (heyane heyarUpe ane upAdeyane upAdeyarUpe saMvedana karavA svarUpa vyApArane) jJAna kahevAya che. jJAna sva-paranA avabhAsana svarUpa che. arthAt sva ane paranuM (upalakSaNathI svakIya-parakIyanuM) avabhAsana (prakAzana) karanAra che. eTale ke huM koNa chuM ? huM koNa nathI ? mAruM zuM che ? mAruM zuM nathI ? ItyAdi AtmalakSI padArthonuM avabhAsana karAve tene jJAna kahevAya che. ahIM yAda rAkhavuM ke, vicAraNA ane vedana (saMvedana) baMne vacce bheda che. heyopAdeya padArthanuM yathArtha vedana thavuM te ja jJAna che. mAtra "huM AtmA chuM-zarIra nathI, jJAnAdi mArA che - parivArAdi mArA nathI." AvI vicAraNA e jJAna nathI. kriyA svarUpamAM ramaNa karavArUpa che. temAM cAritra ane vIryaguNanI abheda pariNati te kriyA che. AvI kriyA mokSasAdhaka che. abhedapariNatine sAdhI Ape tevI kriyAo paNa upAdeya che. anAdi saMsAramAM kAyikI vagere (AzravanA kAraNabhUta ra5 kriyAo che. te kAyikI vagere) azuddha kriyAnI pravRttithI saMsAra thayo che ane te ja saMsAra vizuddha samitiguti vagere tathA vinaya-vaiyAvRtyAdi sankriyA vagere karavAthI nivRtta thAya che. tethI saMsArano nAza karavA mATe saMvara-nirjararUpa kriyAo karavI joIe. AthI jJAna-kriyA baMnenA saMyojanathI ja mokSa thAya che. jJAna kriyAmAM prANa pUre che ane kriyAthI jJAna sArthaka bane che. je jANyuM che mokSaH", tatra jJAnaM svaparAvabhAsanarUpam, kriyA svaruparamaNarUpA / tatra cAritravIryaguNaikatvapariNatiH kriyA, sA sAdhakA atra anAdisaMsAre azuddhakAyikyAdikriyAvyApAraniSpannaH saMsAraH / sa eva vizuddhasamitiguptyAdivinayavaiyAvRttyAdisatkriyAkaraNena nivartate / ataH saMsArakSapaNAya kriyA saMvanirnAtmika raLIyA | (jJAnasAra-jJAnamajharI TI-1/2) Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 121 te pAmavA mATe kriyA karavI Avazyaka che. jema ke, suMdara rasavatI tRptinuM kAraNa che tema jANyA pachI tRptine pAmavA mATe jamavAnI kriyA karavI paDe che. te ja rIte kriyAne sArthaka banAvavA jJAna jarUrI che. cAlavAnI kriyAno prAraMbha thaI gayo, paraMtu gantavya (javA yogya) sthAnanuM jJAna na hoya to cAlavAnI kriyA saphaLa banatI nathI. anya udAharaNa ApI adhyAtmasAra graMthamAM paNa A viSaya spaSTa karatAM kahyuM che ke, jJAnaM zuddhaM kriyA zuddha-tyaMzI dvAviha saGgatau / ca mahArathacceva, pakSAviva patriA : I-2-22aa - jema mahArathanAM be cakro (gantavya sthAna tarapha gati karavAmAM) sahAyaka thAya che (athavA) pakSInI be pAMkho (uDavAmAM) sahAyaka thAya che, tema adhyAtmamArgamAM (mokSamArgamAM) zuddhajJAna ane zudrakriyA, e prakAranA be aMzo jIvane gamana karavAmAM sahAyaka bane che - kAraNarUpa che. je rIte mahArathane gantavya sthAna tarapha gati karavAmAM be cakra sahAyaka bane che ane jo temAM khAmI hoya to mahAratha gantavya sthAne pahoMcI zakato nathI. te ja rIte mokSamArgamAM pragati sAdhavA mATe zuddhajJAna ane zuddhakriyA baMne Avazyaka che. temAMnA game te ekathI adhyAtmamArgamAM vikAsa sAdhI zakAto nathI. tethI zuddhajJAna ane zuddhakriyA svarUpa be aMzonA samudAyarUpa adhyAtma che. AthI adhyAtmasvarUpa adhikAranA aMtima zlokomAM paNa punaH te ja vAtane doharAvI che - adhyAtmAbhyAsakAle'pi, kriyA kApyevamasti hi / zubhaughasaMjJAnugataM, jJAnamapyasti kiJcana // 28 // ato jJAnakriyArupa-madhyAtma vyavatiSThate / etatpravarddhamAnaM syAnnirdambhAcArazAlinAm // 29 // - adhyAtmanA abhyAsakALamAM paNa, kAMIka kriyA paNa hoya che ane zubha oLasaMjJAthI yukta jJAna paNa hoya che. tamAre saMsArathI pAra Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 bhAvanAmRta-II anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva utaravuM che ane e mATe cAritranuM pAlana karavuM che, AvI zubha oghasaMjJAthI yukta jJAna paNa hoya che.) eTale adhyAtmanA abhyAsakALamAM jJAna ane kriyA baMne hoya che. AthI karIne jJAna-kriyArUpa adhyAtma nakkI thAya che. nirdabha AcAravALAne adhyAtma pravardhamAna thAya che. arthAt je vyakti nirdabha AcAravALo che, tenI kriyA ane jJAna uttarottara zuddha-zuddhatara-zuddhatama banatA jAya che. (pAMcamA Adi guNasthAnakamAM samyajJAna-sammakriyA rUpa adhyAtma che. apunabaMdhakane samyajJAna ane samyakrakriyAnA kAraNabhUta evuM dravyajJAna ane dravyakriyA (pradhAna dravyakriyA) che, tethI te svarUpa adhyAtma che.) zuddhajJAna-zuddhakriyA svarUpa adhyAtma che. to ahIM prazna thAya ke, kayuM jJAna zuddha che ? ane kayuM jJAna azuddha che ? tathA kaI kriyA zuddha che? ane kaI kriyA azuddha che ? A praznanuM samAdhAna bhinnabhinna graMthonA AdhAre have joIzuM. $ zuddhajJAna : je jJAna AtmasvarUpano bodha karAve, AtmasvarUpanI prApti karavAnI vAsanA (tIvra IcchA) jAgrata kare, te mATeno puruSArtha karAve, te mATenA ja vicAro manoratho ane pravRttio karAve, tene zuddhajJAna kahevAya che. taduparAMta, heyanuM heyarUpe ane upAdeyanuM upAdeyarUpe vedana karAve, heyane choDavAnI ne upAdeyane AdaravAnI tAlAvelI jagADe ane e mATeno puruSArtha karavA tatpara banAve, te zuddhajJAna che. eka bAju jJAna vadhatuM jAya ane bIjI bAju parapudgalanI Asakti vadhatI jAya, viSayagRddhi ane kaSAyavRddhi thatI jAya, rasa-Rddhi ane zAtAnI lolupatA vadhatI jAya, yaza-kIrti AdinI mahattvAkAMkSAo vadhatI jAya, svotkarSa ne parApakarSanI bhAvanA prabaLa banatI jAya ane jIvanamAM daMbha vadhato jAya to te jJAna azuddha che, ema samajavuM. zuddhajJAnanuM svarUpa samajAvatAM jJAnasAra graMthamAM jaNAvyuM che ke, Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 prakaraNa-3 praznottarI svabhAvalAbhasaMskArakAraNaM jJAnamiSyate / dhyAndhyamAtramatastvanyat tathA coktaM mahAtmanA // 53 // - AtmasvabhAva (AtmasvarUpa)nI prAptinA saMskAra (vAsanA) nuM kAraNabhUta jJAna IcchAya che. (te ja zuddhajJAna che.) te sivAyanuM anya jJAna buddhino aMdhApo mAtra che. te pramANe mahAtmAe kaheluM che. saMkSepamAM, je jJAna saghaLAya parapudgalo (pudgalasukho ane podgalika bhAvo)thI udvigna banAve, svasvabhAvanuM arthI banAve ane AtmAne yathArtha rIte jaNAve che, te zuddhajJAna che. mokSanI prApti mATe tevA prakAranA zuddhajJAnane meLavavAmAM ja udyama karavA jevo che. vaLI je jJAna prApta thayA pachI paNa sva-parano viveka prApta thato nathI, AtmAmAM ekatA (tanmayatA) lAdhatI nathI ane paravastunA tyAga mATe te jJAna thatuM nathI, te sarve araNyarudana samAna che." ahIM yAda rAkhavuM ke, AtmasvarUpanI prApti karavA mATe AtmA upara paDelAM karmo ane azubha anubaMdhonAM AvaraNo dUra karavA khUba jarUrI che. zuddhajJAna jema AtmasvarUpanI prAptinI jhaMkhanA karAve che, tema pratibaMdhaka karmo-saMskAronA umUlana mATenI sankriyAomAM puruSArtha karavAnI khevanA paNa pedA karAve che. AtmasvarUpanI upalabdhi karavAnI sAdhanAnI zarUAta karatAM pahelAM asat kriyAnA saMskAro ane ajJAnanA saMskAronuM umUlana karavuM jarUrI che. te mATe asankriyAonA saMskArone uttejita karatI aprazasta kriyAono tyAga karI prazastakriyAone jIvanamAM goThavavI jarUrI che. taduparAMta, ajJAnanA saMskAra vadhAranArI (bhrAntimUlaka) ajJAna ane ajJAna janya kriyAono tyAga karI jJAnanuM ane jJAnajanya kriyAonuM 1. yastu sakalapudgalodvignaH svasvabhAvArthI AtmAnaM yathArthAvabodhena jAnAti tajjJAnam, tatrodyamaH kAryaH vasAdhyasiddhaye | (jJAnamAra-jJAnamArI /TIlA) 2. yadAtmaparavibhajanA''tmaikatvaparaparityAgAya na bhavati tatsarvaM vilAparupamaraNye / (jJAnasArajJAnamajhArI- 1/2 TIvA) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 bhAvanAmRtam II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva sevana paNa karavuM Avazyaka che. - A sarve sAdhanAnI zarUAta karI Ape te zuddhajJAna che. jJAnasAra graMthamAM to tyAM sudhI kahyuM che ke, amAre vadhAre jJAnano Agraha nathI. nirvANasAdhaka eka pada (adhyayana-prakaraNa) nI je vAraMvAra bhAvanA karAya, te ja jJAna utkRSTa che. arthAt nirvANa sAdhaka evA ekapadanuM paNa zravaNa, vAMcana, manana, ciMtana, nididhyAsana thAya, te jJAna utkRSTa che.' zuddhajJAna zukrakriyAne kheMcI lAve che. baMnenA milanathI adhyAtmamArgamAM pragati thAya che. mukhyapaNe jJAna pariNatine vizuddha banAve che ane kriyA pravRttine nirmala banAve che. bAhya-atyaMtara vizuddhithI kaSAyono vAsa (kramazaH ghaTADo) thato jAya che ane AtmA vizuddha banato jAya che. zuddhakriyA : zuddha AtmatattvanI prApti karavI te sAdhya che. sAdhyane anukULa je dharmakriyAo che, te zuddhakriyA che. arthAt je kriyA sAkSAt ke paraMparAe zuddha AtmatattvanuM kAraNa bane che, te zuddhakriyA che. je dharmakriyAo zuddha AtmatattvanuM kAraNa banatI na hoya te azuddhakriyA che. jema gantavya sthAna (javA yogya ISTa sthAna) tarapha thatI gamanakriyA zuddha che ane gantavya sthAnathI viparIta dizAmAM thatI gamanakriyA azuddha che, tema zuddha Atmatattvane (mokSane) anukUla bhAvo pragaTAvavAmAM sahAyaka bane tevI kriyA zuddha che ane tenAthI viparIta kriyA azuddha che. AthI jema sAdhya upAdeya che, tema tenA sAdhanabhUta zuddhakriyA paNa upAdeya che. 9 dravyakriyA-bhAvakriyAH heya-upAdeyanA yathArtha vedanapUrvaka thatI dharmakriyAne bhAvayiA kahevAya che. 1. nirvANapadamapyekaM bhAvyate yanmuhurmuhuH / tadeva jJAnamutkRSTaM nirbandho nAsti bhUyasA // 5-2 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 125 je samyagdaSTi, dezaviratidhara ane sarvaviratidhara Adi jIvone hoya che. bhAvakriyAnI kAraNabhUta dharmakriyAne dravyakriyA kahevAya che arthAt je dharmakriyA bhAvakriyAnuM sAkSAt ke paraMparAe kAraNa banavAnI hoya, tene dravyakriyA kahevAya che. AvI dravyakriyAne pradhAnadravyakriyA kahevAya che. je dharmakriyA sAkSAt ke paraMparAe paNa bhAvakriyAnuM kAraNa na banavAnI hoya te dharmakriyA apradhAnadravyakriyA kahevAya che. pradhAnadravyakriyA upAdeya che. kAraNa ke, pradhAnadravyakriyA samyagdarzananI sanmukha banAvI tene pAmavAno puruSArtha karAve che ane samayAMtare samyagdarzananI prApti thAya tyAre te ja kriyA bhAvakriyA bane che. tathA pradhAnadravyakriyAthI AtmA uparathI asat kriyAonA saMskAronuM unmelana paNa thAya che. tethI upAdeya che. jyAre apradhAnadravyakriyA tevA prakAranA aMtaraMga puruSArthanI prayojaka na hovAthI heya che. AthI jJAnadiyAbhyAM nokSa' kahyuM che, tyAM mokSanI kAraNabhUta kriyAthI bhAvakriyA ane tenI kAraNabhUta pradhAnadravyakriyA grahaNa karavAnI che. 5 mokSasAdhanAno krama : jJAna-kriyAnA saMmilanathI arthAt samyagdarzana-samyajJAna ane samyakyAritranA saMmilanathI mokSamArgano prAraMbha thAya che. sAdhake mokSamArgamAM pravezavA ane pragati sAdhavA mATe kayA prakAre sAdhanA karavAnI che, tenI AcherI rUparekhA batAvatAM savAso gAthAnA stavanamAM hyuM che ke, nizcayaSTi hRdaye dharIjI, pALe je vyavahAra, puNyavaMta te pAmazejI, bhava samudrano pAra. sobhAgI jina, sImaMdhara suNo vAta (55) - nizcayadaSTine haiyAmAM dhAraNa karIne tene pAmavA mATe tenA upAya evA) dharmavyavahArone je sAdhaka pALe (seve) che, te puNyavaMta sAdhaka bhavasamudrano pAra pAme che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva AtmAnA zuddhasvarUpane pAmavAnuM ane tenA mATe nisaMgadazA (nisaMga anuSThAna) ne pAmavAnuM lakSya rAkhavuM te nizcayaSTi che. te lakSya-dhyeyane avicalitapaNe haiyAmAM dhAraNa karIne zAstrAnusArI vidhi mujaba paMcAcAranuM pAlana, pAMca samiti-guptinuM pAlana, pAMca mahAvratanuM pAlana, sAmAyika, pratikramaNa Adi dharmakriyAo karavI te vyavahAradaSTi che. - zAstrAnusArI dharmakriyAothI viSaya-kaSAyanA baMdhano tUTe che, anAdinA kusaMskAronuM unmelana thAya che, pApakarmono nAza thAya che, mohanIyAdi karmono kSayopazama thAya che, pariNati-pravRtti-vRtti traNe nirmala bane che. sakAma nirjarA thAya che ane puNyAnubaMdhI puNyano baMdha thAya che. A sarvethI nisaMdagazAnI bhUmikA sarjAya che. mohanIyAdi ghAtI karmono viziSTa kSayopazama thatAM jJAnadazA ane apramattabhAvanI prApti thAya che. tenA yoge sAdhaka nisaMgadazAnI najIka jAya che ane kAlAMtare tene pAme che. - nizcayaSTi sAdhya che. dharmakriyAo sAdhana che ane dharmakriyAonuM sevana karanAra sAdhaka che. sAdhaka sAdhyanA lakSyapUrvaka sAdhananuM sevana kare che, tyAre tenA jIvanamAM sAdhya-sAdhanadAvanuM anusaraNa Ave che ane tevuM anusaraNa AtmA uparathI karmamaLano nAza karI AtmAmAM sattArUpe rahelI zuddhatAno AvirbhAva kare che arthAt paramapadane prApta kare che. ahIM yAda rAkhavuM ke, sAdhya-sAdhanadAyanA anusaraNa vinAnI lukhkhI nizcayaSTi mokSanuM kAraNa banatI nathI ane sAdhyane vimukha vyavahAradRSTi (vyavahAronuM pAlana) paNa mokSane ApI zakatI nathI. (dharmavyavahAra sAdhyasAdhaka hoya to AdaraNIya che ane sAdhyabAdhaka hoya to heya che. jagatanA vyavahAromAM paNa jovA maLe che ke, sAdhyane abhimukha evA sAdhananA vyavahAra vinA sAdhyanI siddhi thatI nathI. dhana kamAvavuM hoya to tenA sAdhana (nokarI-dhaMdhA) mAM loko pravarte che. vaLI mAtra nokarIdhaMdhAmAM pravartavAthI dhanaprApti thaI jatI nathI. paraMtu dhanaprApti thAya tevA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 prakaraNa-3H praznottarI naphAnA mArge te thAya to ja dhanaprApti thAya che, mAtra vakarAthI dhanaprApti na thAya. paraMtu naphAthI dhanaprApti thAya che. tema mAtra dharmakriyAo karavAthI nizcayadharma prApta na thaI jAya. paraMtu nizcayadharmanI abhimukha laI janArI dharmakriyAothI ja te prApta thAya che. taduparAMta, dhana kamAvavAnI IcchAvALo jo dhaMdho ke nokarI Adi na kare to paNa tene dhanaprApti thatI nathI. A rIte je jIvo nizcayaSTine haiyAmAM dhAraNa karIne dharmavyavahArone pALe te jIvo bhavasamudrano pAra pAme che. - nizcaya-vyavahAranI sAdhya-sAdhanatAne udAharaNa sahita samajAvatAM AgaLa kahyuM che ke, turaMga caDhI jima pAmIejI, vege purano paMtha, mAraga tima zivano lahejI, vyavahAra nigraMtha. (16) mahela caDhatAM jima nahIMjI, teha turaMganuM kAja, saphaLa nahIM nizcaya lahejI, tema tanu kiriyA sAja (57) jema musApharIe nIkaLelA koI eka musApharane eka nagarathI dUra bIjA nagaramAM javuM che. te musApharane ghoDo ke anya vAhana) jaldI jaldI nagara sudhI pahoMcavAmAM sahAyaka bane che, tema nirgastha munivarone mokSano paMtha kApavAmAM vyavahAra (dharmakriyAonuM sevana) sahAyaka-upakAraka che. vaLI jema te nagare pahoMcyA pachI nagaranA ISTa mahelanA sAtamA mALe caDhatAM te ghoDAnuM koI prayojana nathI hotuM, tethI te ghoDAno tyAga karI devAya che, temaja je sAdhaka dharmakriyAonA sevana dvArA karmamaLane kApIne nizcayadharmane pAmI jAya che, tevA sAdhakane pachI dharmakriyAonuM prayojana hotuM nathI, tethI teno tyAga karI de che. AthI zuddha AtmatattvanI prApti na thAya. tyAM sudhI tenA upAyabhUta dharmakriyAono avazya Adara karavo joIe. zrIvItarAga paramAtmAnA zAsanamAM prathama guNasthAnakathI mAMDIne codamAM guNasthAnaka sudhI uttarottara bhUmikAne pAmavA mATe vibhinna prakAranI kriyAo batAvI che ane sAdhaka Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 bhAvanAmRta-IIH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva jema jema uttarottara bhUmikA pAmato jAya che, tema tema pUrvanI bhUmikAnI kriyAone choDato jAya che. paraMtu te te bhUmikAmAM rahIne te bhUmikAne ucita kriyAo to avazya karavI ja paDe che ane to ja AgalI bhUmikAmAM pahoMcI zakAya che. prathama guNasthAnakathI cothA guNasthAnake pahoMcanArA sAdhake mithyAtvano tyAga ane sabhyatvanI prApti karAvanArI dharmakriyAo karavI joIe. cothAthI pAMcamA, pAMcamAthI chaThThA, chaThAthI sAtamA guNasthAnake javA mATe te te bhUmikAmAM zAstrae nirdiSTa karelI kriyAo karavI joIe. yogazataka' nAmanA graMthamAM paNa te te guNasthAnakathI AgaLa vikAsa karavA mATe vibhinna dharmakriyAono upadeza ApavAmAM Avyo che. - AthI nizcaya pAmavA mATe vyavahAra (dharmakriyA) atyaMta Avazyaka che. jeo mAtra nizcayane ja svIkAre che, teo vyavahAra vinA nizcaya prApta karI zakatA nathI, te jaNAvatAM AgaLa jaNAvyuM che ke, nizcaya navi pAmI zakejI, pALe navi vyavahAra, puNyarahita je ehavAjI, tehane kavaNa AdhAra. (58) nizcaya sApekSa vyavahAra AdaravAthI ja sAdhyanI siddhi thAya che ane nizcaya nirapekSa ekalo vyavahAra jaDakriyA svarUpa che, je sAdhyasiddhi karavA asamartha che. te ja rIte vyavahAra vinAno ekalo nizcaya zuSkajJAna svarUpa hovAthI sAdhyanI siddhimAM asamartha che. jJAna sAcuM che ke nahIM ? ane (jJAnanA paripAkathI prApta thatI) jJAnadazA tAtvika che ke nahi ? tenI parIkSA paNa jIvanamAM pravartelI (vyApelI) dharmakriyAothI thAya che, A vAtane jaNAvatAM AgaLa jaNAve che ke, 1. paDhamasya logadhamme parapIDAvajaNAe oheNaM / guru-devA-'tihipUyAi dINadANAi ahigicca // 25 // bIyassa u loguttaradhammammi aNuvvAi ahigicca / parizuddhANAyogA tassa tahAbhAvamAsaja // 27 // taiyassa puNa vicitto tahuttarasujogasAgaho Neo / sAmAiyAivisao NayaniuNaM bhAvasAro tti // 29 // (yogazatakam) Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 129 hema parIkSA jima huejI, sahata hutAzana tApa, jJAnadazA tima parakhIejI, jihAM bahu kiriyAvyApa. (59) - jema suvarNa agninA ghaNA tApane sahana kare che, tyAre ja tenI parIkSA thAya che. (nirmala banIne bahAra Ave che.) tevI ja rIte jenA jIvanamAM ghaNI dharmakriyAo vyApakapaNe AvI hoya, te AtmA sAcI jJAnadazAne pAmyo che ema kahevAya che. (arthAt dharmakriyAothI jJAnadazAnI parIkSA thAya che.) je AtmAe je vastune jevI jANI che, tevA prakAre teno vyavahAra tenA jIvanamAM thAya, to te jJAna sAcuM che. jema je vyakti sApane viSamaya-bhayaMkara jANe che, te vyakti tenAthI nivRtta (dUra) thavAnI kriyA avazya kare ja che. tema je sAdhaka jyAre heyane heyarUpe jANe che, tyAre tenAthI nivRtta thavAnI ane upAdeyane upAdeyarUpe jANe che, tyAre tene AdaravAnI kriyA avazya karavI ja joIe. to ja tenuM jJAna sAcuM che. - ahIM yAda rAkhavuM ke, sAcA jJAnanA be kAryo che. (1) pApathI nivartana ane (2) pazcAttApa. jenI pAse jJAna che, te vyakti avazya pApane pApa tarIke ane tenI bhayaMkaratAne oLakhe che. tethI te pApathI pAcho pharI jAya che. kadAca tevA prakAranA karmasaMyoge jIvanamAM pApa karavuM paDatuM hoya, to paNa tene te gamatuM na hoya, na chUTake karato hoya, chUTavAnI taka zodhato hoya ane pApasevanano pazcAttApa hoya. - savAso gAthAnA stavanamAM AgaLa jaNAvyuM che ke, AlaMbana viNa jima paDeche, pAmI viSamI vATa, mugdha paDe bhavakUpamAMjI, tima viNa kiriyA ghATa (5-9) bhomIyAnA AlaMbana vinA jema musAphara khoTA mArge caDhI jAya che ane bhayaMkara aTavInA mArge AvI paDe che. tevI rIte paramArthane nahIM jANatA loko jIvanamAM dharmakriyAonA samUha vinA bhavakUpamAM (saMsArarUpI kuvAmAM) paDe che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 bhAvanAmRta-IH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva AvA jIvone sAdhyanI IcchA hovA chatAM sAdhyasAdhaka dharmakriyAo rUpI AlaMbana jIvanamAM na hovAthI sAdhyasAdhanadAyanA abhAve Icchita phaLane pAmI zakatA nathI. balka, vyavahAramArgano uccheda karavAnA kAraNe ane ekAMta nizcayanI prarUpaNA karI usUtrabhASI banavAnA kAraNe anaMta saMsAraphaLane pAmanArA bane che. AthI ja savAso gAthAnA stavanamAM kahyuM che ke, kiriyA utthApI karIjI, chAMDI teNe lAja, navi jANe te upajejI, kAraNa viNa navi kAja. (53) nizcayanaya avalaMbatAjI, navi jANe tasa marma, choDe je vyavahAranejI, lope te jina dharma. (54) - zuddha vyavahAro sAdhyasiddhinA upAyo che ane te upAyo dvArA mohanIyAdi karmono kSaya karI AtmAne zuddha karavo te sAdhyasiddhi che. A rIte vyavahAra e kAraNa che ane nizcaya e kArya che. AvA marmane nahIM jANatA loko tuccha dalIlo karIne mAtra eka nizcayanayanuM ja avalaMbana pakaDe che ane vyavahAranayano tyAga kare che, te paramArthathI jainadharmano lopa karanArA che. 6 nizcayanayavAdIonI mithyA dalIlo (1) dharmakriyAo karavI te mana-vacana-kAyAnI zubha yoga pravRtti che. mithyAtva, avirati, kaSAya ane pramAda jema karmabaMdhanA kAraNa che, tema yoga (pravRtti-kriyA) paNa karmabaMdhanuM kAraNa che. mATe te dharmakriyAo karavAnI jarUra nathI. . (2) jJAna jevA prakArano Atmadharma che, kriyA tevA prakArano Atmadharma nathI. balka AtmapradezonI asthiratA (pravRtti) rUpa che. tethI kartavya nathI. mana-vacana-kAyAnI pravRttithI (kriyAthI) Atmapradezo ukaLatA pANInI jema caMcala banatA hoya che. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 ja baMdha sthAnake choDa mATe nA prakaraNa-3 praznottarI (3) dharmakriyA AzravarUpa che. zubha ane azubha ema be prakAranA AzravamAM zubha Azrava paNa karmanA baMdharUpa che. tethI kartavya nathI. (4) caudame guNasthAnake aMte ayogI ja thavAnuM che. tethI aMte yogapravRttio choDavAnI ja che. to te dharmakriyAo prathamathI ja zA mATe na choDI devI ? (5) dharmakriyAo to jIve bhavAMtaramAM anaMtIvAra karI che. chatAM paNa jJAna vinA te jaDakriyAothI Ajaparyata AtmakalyANa thayuM nathI. tethI tevI jaDakriyAo karavAthI zuM lAbha ? (6) marudevA mAtA, bharata mahArAjA, IlAcIputra, cilAtI putra, pRthvIcaMdra-guNasAgara Adie kyAM dharmakriyAo karI hatI ? teo mAtra jJAnanI nirmalatAthI ja tarI gayA che. tethI kriyAo karavAnI jarUra nathI. (AvI aneka dalIlo dvArA vyavahAramArgano jeo tyAga kare che ane karAve che, teoe jainadharmanA rAjamArgano lopa karyo che, ema samajavuM.) - have kramazaH nizcayanayavAdIonI mithyA dalIlono pratyuttara vicArIzuM. mithyA dalIlono pratyuttara : (1) tAraka tIrthakaroe zuddha AtmatattvamAM ramaNatA karavI tene parama upAdeya jaNAvela che. te avasthAe pahoMcavA mATe anAdinA azubhamArgamAM cAlyA javAnA saMskAro kApavA Avazyaka che. zubhayogonuM sevana karato jIva azubhamArgamAMthI bahAra Ave che ane zubhamArgamAM sthira banI potAnA kaSAyo upara kramazaH vijaya meLavato jAya che tathA upayoganI zuddhi karato jAya che ane upayogazuddhi mATe zubhayogonuM sevana atyaMta jarUrI che. Ameya jIva mana-vacana-kAyAnI pravRtti (yoga) vinA rahI zakavAno nathI. yAvat teramA guNasthAnaka sudhI yoga to rahevAno ja che. vaLI upayogazuddhinA (nizcayadaSTinA) lakSmapUrvaka thatI prazasta kriyAo Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13ra bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva puNyAnubaMdhI puNyano baMdha karAve che. je bhomiyA jevuM che. jema bhomiyo aTavI pAra karAvI rAjamArga sudhI pahoMcADI pAcho pharI jAya che, tema puNyAnubaMdhI puNya paNa cAritramArge caDhAvI svayaM nAza pAmI jAya che. AthI "dharmakriyAo to yoga pravRtti che AvI vAto phelAvI dharmakriyAono niSedha karavo lezamAtra ucita nathI. (2) dharmakriyAo bhale Atmadharma (AtmapariNAma) svarUpa nathI. paraMtu te AtmadharmanuM kAraNa to che ja. tethI vivakSita ISTa sthaLanI prApti karavA jema ratha vagere vAhananI AvazyakatA che, tema AtmadharmanA sAdhanarUpe dharmakriyAo avazya AdaraNIya che. (3) dharmakriyAothI zubha Azrava thAya che te vAta sAcI. paraMtu enAthI mohano nAza thAya che, pUrve bAMdhelA karmonI sthiti-rasano ghAta thAya che, tethI nirjarAno paNa hetu che. temAM baMdha alpa che ane nirjarA anaMtI che. tethI kartavya che. (4) "je aMte choDavAnuM che, tene prathamathI ja choDI devuM joIe." A niyama sAco nathI. kAraNa ke, mRtyu kALe zarIrano tyAga ja karavAno hoya che. eTalA mAtrathI tene prathamathI ja choDavAnuM koI sujJa mANasa kahI zakato nathI. pUrve jaNAvyA mujaba te te bhUmikAe te te zAstranirdiSTa kriyAo karavA dvArA uttarabhUmikA prApta thAya tyAre te pUrvabhUmikAnI kriyAo choDI ja devAnI hoya che ane uttaravartI bhUmikAnI kriyAo karavAnI hoya che. mokSe jatAM pahelAM paNa yoganirodha-sarvasaMvaranI kriyA karavAnI ja hoya che. tethI prathama guNasthAnakathI mAMDIne yAvat caudamAM guNasthAnaka sudhI kriyA rahelI che. (5) bhUtakALamAM anaMtI jaDakriyAo karI chatAM kalyANa na thayuM. A vAta paNa apekSAe sAcI ja che. akalyANamAM kAraNa jaDakriyAo che, paraMtu cetanavaMtI kriyAo nahIM. je sAdhakoe cetanavaMtI kriyAo karI teonuM avazya kalyANa thayuM che. AthI kriyAo choDavAnI jarUra Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 133 nathI. kriyAmAM rahelI jaDatA choDIne temAM caitanya (jJAna) bheLavavAnI jarUra che. vastra malina che, to vastranI malinatA tyajavAnI che. paraMtu vastra choDavAnuM nathI. tema kriyAmAMthI jaDatAne dUra karavAnI che. paraMtu kriyA choDavAnI nathI. (6) bharata mahArAjA Adi udAharaNo apavAdarUpa che. te rIte koIka ja jIvo mokSe jAya che. moTAbhAganA jIvo to vyavahAramArganuM sevana karIne ja nizcaya pAmI mokSe jAya che. AthI savAso gAthAnA stavanamAM kahyuM che ke, carita bhaNI bahu lokamAMjI, bharatAdikanAM jeha, lope zubha vyavahArane jI, bodhi haNe nija teha. (61) bahu dala dIse jIvanAM jI, vyavahAre zivayoga, chIMDI tAke pAdharoi, choDI paMtha ayoga. (62) ahIM ullekhanIya che ke - bharata mahArAjA Adie pUrvanA bhavamAM kriyAmArganI ghaNI sAdhanA karI che - vyavahAramArganuM dIrghakAlaparyanta pAlana karyuM che. tenA phalasvarUpe ja chellA bhavamAM kriyA vagara phalane pAmyA che. prabhu mahAvIre paNa sADA bAra varSa ghora sAdhanA karI ja che. marUdevA mAtA jevA to ekAda ja dAkhalA maLe. moTAbhAganA jIvo to vyavahAramArganuM sevana karIne ja nizcaya pAmavA dvArA mokSe jAya che. - AthI nizcayanayanuM avalaMbana laI vyavahAramArgano kyAreya lopa karavo nahIM. AvazyakasUtramAM vyavahAradharmanA AcaraNanA phaLano sadeha karavAmAM paNa anaMta saMsAra kahyo che. AvazyakamAM bhAkhIyojI, eDI ja artha vicAra. phaLasaMzaya paNa jANatAjI, jANIne saMsAra. (63) - AthI dhyeyarUpe nizcayane rAkhIne vyavahAramArganuM yathocita AcaraNa karavuM joIe. ekalo jJAnI paNa tarI zakato nathI ke ekalo Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva kriyAzIla paNa karI zakato nathI. jJAnasAra graMthanA kriyASTakamAM jJAnI ane kriyAzIla AtmA ja svayaM tare che ane bIjAne tAre che, ema spaSTa kahyuM che. jJAnI kriyAparaH zAnto bhAvitAtmA jitendriyaH / svayaM tIrNo bhavAmbhodheH, paraM tArayituM kSamaH // 9-1 // jJAnI, kriyAmAM tatpara, zAMta (kaSAyanA tApathI rahita), bhAvitAtmA (zuddhasvarUpamAM ramamANa) ane jitendriya AtmA svayaM saMsArasAgarathI tare che ane upadeza dvArA) bIjAne tAre che. - jJAnasAra graMthanA kriyASTakamAM kriyAnI ananya kAraNatA ane tenI upara thayelA AkSepono suMdara parihAra karatAM kahyuM che ke, (1) kriyA vinAnuM ekaluM jJAna nirarthaka che. koI vyakti ISTa nagare javAno mArga jANe che arthAt tenI pAse mArganuM jJAna che. paraMtu jo te gati (cAlavAnI kriyA) ja na kare, to zuM ISTa nagare pahoMcI zake che? na ja pahoMcI zake. AthI ekalA jJAnathI svasAdhyanI siddhi thaI jatI nathI. te mATe sAdhyane anukULa kriyA paNa joIe ja. (2) jJAnathI pUrNa jIvane (sva-paranA bhedane barAbara jANanAra jIvane) paNa avasare (svakAryane sAdhavAnA avasare) kAryane anukUla kriyAnI apekSA hoya ja che. jema dIpaka pote svaprakAza rUpa che. chatAM paNa jema te tela puravA vagere kriyAnI apekSA rAkhe che. tema jJAnI 1. kriyAvirahitaM hanta ! jJAnamAtramanarthakam / gatiM vinA pathajJo'pi, nApnoti puramIpsitam // 2 // svAnukUlAM kriyAM kAle, jnyaanpuurnno'pypeksste| pradIpaH svaprakAzo'pi tailapUrtyAdikaM yathA // 3 // bAhyabhAvaM puraskRtya, ye kriyaa'vyvhaartH| vadane kavalakSepam, vinA te tRptikAGkSiNaH // 4 // guNavadbahumAnAdernityasmRtyA ca satkriyA / jAtaM na pAtayed bhAvamajAtaM janayedapi // 5 // kSAyopazamike bhAve yA kriyA kriyate tyaa| patitasyApi tadbhAvapravRddhirjAyate punaH // 6 // guNavRddhyai tataH kuryAt kriyAmaskhalanAya vA / ekaM tu saMyamasthAnaM jinAnAmavatiSThate // 7 // vco'nusstthaanto'snggkriyaasNgtimnggti| seyaM jJAnakriyA'bhedabhUmirAnandapicchalA // 8 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 135 paNa avasare kriyAnI apekSA rAkhe che. pUrNajJAnIne paNa avasare svabhAvane anukUla kriyAnI AvazyakatA che. - samyajJAnI-samyagdaSTi AtmA prathama saMvaranI kriyAonI ruci rAkhe che ane dezavirati-sarvavirati grahaNarUpa kriyAno Azraya kare che. cAritrayukta sAdhaka paNa kevalajJAnarUpa kArya prApta karavAmAM rasika hoya che ane tenA mATe zukladhyAnamAM ArohaNa karavArUpa kriyAno Azraya kare che. kevalajJAnI paNa sarvasaMvara-pUrNAnaMdarUpa kAryanA avasare yoganirodharUpa kriyAne kare che - AthI ja kahyuM che ke, jJAnI paNa kriyAnI apekSA rAkhe che. (3) je jIvo kriyA to bAhyabhAvarUpa che, tethI kriyA karavAthI zuM lAbha thAya ! ApaNe to aMtarbhAvomAM yatna karavAno che - AvuM kahIne kriyAono niSedha kare che, teo mukhamAM koLIyo nAMkhyA vinA tRptine (bhUkhanI zAMtine) IcchanArA jIvo che. jema mukhamAM koLIyo nAkhyA vinA tRpti maLI zakatI nathI. tema dharmakriyAo karyA vinA aMtarbhAvonI prApti thatI nathI. (4) tethI aMtarbhAvonI sthapti karavA ane tene sthira banAvavA mATe vItarAga prarUpita dharmakriyAo avazya karavI joIe. (5) saMgrAma zubhabhAvonA saMrakSaNa mATe salkiyAnI khUba AvazyakatA che. sankriyAthI abhinava zubhabhAvonI prApti thAya che ane saMprApta zubhabhAvonuM saMrakSaNa thAya che. AthI ja zubhabhAvonA saMrakSaNa mATe jJAnIoe nIcenI sAta kriyAo batAvI che - (1) nityasmRti: jIvanamAM svIkArelA samyakta-vrato-mahAvratonuM haMmezAM smaraNa karavuM. (2) bahumAna : svIkArelAM samyakta-vratAdi upara 1. tamhA Niccasaie bahumANeNaM ca ahigayaguNiMmi paDivakkhadugaMchAe, pariNaiAloyaNeNaM ca // 36 // titthaMkarabhattIe, susAhujaNapajjuvAsaNAe ya / uttaraguNasaddhAe ittha sayA hoi jaiyavvaM // 37 // evamasaMto vi, imo jAyai jAovi na paDai kayAi / tA etthaM buddhimayA, mAmAko dor3a &Ayabbo rU8 (grA.pra.zA.2) Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 bhAvanAmRtam II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva bahumAna rAkhavuM. (3) pratipakSa jugupsA : samyakta-mahAvratonA pratipakSabhUta mithyAtva-hiMsAdi upara jugupsA bhAva rAkhavo. (4) pariNati AlocanaH samyaktAdi guNonA ane tenA pratipakSa mithyAtvAdi doSonA pariNAmanI vicAraNA karavI joIe. (5) tIrthaMkarabhakti : zrItIrthaMkara paramAtmAnI bhakti karavI joIe. (6) susAdhuonI sevA susAdhuonI sevA karavI joIe. (7) uttaraguNanI zraddhA H je guNono svIkAra karyo hoya tenAthI adhika guNo upara zraddhA rAkhavI joIe. tene prApta karavAnI ruci keLavavI joIe. jema ke, samyaktano svIkAra karyo hoya to dezaviratinI IcchA rAkhavI joIe. dezavirativALAe sarvaviratinI IcchA rAkhavI joIe. A sAta upAyonuM haMmezAM sevana karavuM joIe. (5) kSAyopathamika bhAvamAM (cAritranA anuyAyI vIryanA kSayopazamabhAvamAM) vartatAM je vaMdanAdi kriyA karAya che, te kriyAthI patitane (samyaktAdi guNothI paDelAne) paNa punaH samyatvAdiguNa-bhAvanI vRddhi thAya che. (ahIM yAda rAkhavuM ke, ghAtI karmonA kSayopazamabhAvamAM vartatAM je vaMdanAdi kriyA thAya te kSAyopathamika bhAvanI vRddhine karanArI thAya che ane te ja vaMdanAdi kriyAo odayikabhAvamAM karavAmAM Ave to tevA prakAranA AtmaguNane karanArI thatI nathI.) (6) tethI (sa&iyAo AtmaguNanI kAraNa hovAthI) jJAnAdi guNanI vRddhi mATe avazya sakriyAo karavI joIe ane svIkRta dharmasthAnathI nIce paDI na javAya te mATe paNa kriyAo karavI joIe. jIva anAdithI azubhamAM pravRtta hato. sankriyAonuM AlaMbana na hoya to azubhamAM rahevAnA saMskAro tene nIce pADavAnuM kAma kare che. tethI sankriyAonuM AlaMbana pakaDIne upara caDhavAno prayatna karavo joIe. 1. khaovasamigabhAve, daDhajattakayaM suhaM aNuTThANaM / parivaDiyaM pi hu jAyai, puNovi takamAvavudhrizAM rU4o (paDyA. pra.cA. 3). Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 137 (7) zrIjinezvara paramAtmAnA vacanAnusAre anekavAra anuSThAna (dharmakriyA) karavAthI asaMga anuSThAnanI prApti thAya che. dIrghakAla paryanta vacanAnuSThAnanA sevanathI ghAtI karmono viziSTa kSayopazama thAya che. tyAre asaMga anuSThAnanI prApti thAya che. asaMga anuSThAnamAM jJAnakriyAno abhedabhAva sadhAya che. zuddha upayogamAM zuddhavIryolAsano abheda sadhAya che. AthI samagra carcAno sAra eka ja che ke, sankriyAono Adarasevana karavo joIe. tattvane jANanArAo kriyAno kyAreya niSedha na kare. dharma AtmAmAM che. paraMtu AtmAmAM rahelA ratnatrayInI pariNatirUpa dharmane pragaTAvavA ratnatrayInI kriyA kAraNa che. tethI kAraNamAM kAryano upacAra karIne (nizcayane abhimukha) ratnatrayInI kriyAo paNa dharma che ane tethI upAdeya che. anuSThAna (kriyA) zuddhi : nizcayadaSTi vinAnuM mAtra bAhyadaSTie sevAtuM dharmAnuSThAna zuddha nathI, nizcayaSTi sahitanuM anuSThAna ja zuddha anuSThAna che. zAstrakAra maharSioe eka ja anuSThAnanA-kriyAnA AzayanI zuddhi ane azuddhinA bhedathI pAMca prakAra banAvyA che. yogabiMdu graMthamAM A mujaba pAMca prakAra batAvyA che - viSaM garo'nanuSThAnaM taddheturamRtaM param / gurvAdipUjAnuSThAnamapekSAdividhAnataH // 155 // - apekSAdinA vidhAnathI (apekSA-AzayonI bhinnatAnA kAraNe) gurupUjAdi anuSThAnanA pAMca bheda che. (1) viSAnuSThAna, (2) garalAnuSThAna, (3) ananuSThAna, (4) tahetu anuSThAna ane (5) amRta anuSThAna 1. tattvajJAH kriyAniSedhakAH, kintu kriyA hi zuddharatnatrayIrupavastudharmasAdhane kAraNam, na dhrmH| dharmatvam Atmasthameva / uktaM ca zrIharibhadrapUjyaiH dazavaikAlikavRttau'dharmasAdhanatvAt dharma iti / ataH dravyakriyAM dharmatvena gRhNAnti tatkAraNe kAryopacAra va, nAnya: I (jJAnamAra-jJAnamajjArI rakSA 1-8) Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 bhAvanAmRtam II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva (1) viSAnuSThAna : AlokanA kIrti-labdhi AdinI spRhAthI karAtA dharmane viSAnuSThAna kahevAya che. kIrti AdinI spRhA (rAgAdine utpanna karavA dvArA bhAvaprANonI nAzaka hovAnA kAraNe) viSa samAna hovAthI evI spRhAthI karAtuM dharmAnuSThAna viSAnuSThAna kahevAya che. enAthI sacaiittanuM mAraNa thAya che. saMsAranI vimukhatA, mokSanI sanmukhatA ane zubhabhAvonI saMpatti e sacaiittanuM svarUpa che. viSAnuSThAnathI zubhabhAvo khatama thAya che ane saMsArasukhanI ruci pragaTI javAnA kAraNe mokSanI sanmukhatA naMdavAI jAya che. cittavRttio atyaMta malina banI jAya che. taduparAMta, zrIvItarAga prarUpita anuSThAna anaMta sukhamaya mokSanuM parama kAraNa hovAthI mahAna che. mahAna anuSThAnano atituccha kIrti-labdhi ane bhogo mATe upayoga karavAthI anuSThAnanI laghutA thAya che. je anuSThAnanI mahAAzAtanA che. tenA yoge jIvane khUba nukazAna thAya che. mahAna vastunI kiMmata ghaTADanArane mahAnavastu durlabha bane tevo karmabaMdha thAya che. AthI viSAnuSThAna heya che. ka garalAnuSThAna : divya bhogonI abhilASAthI (paralokanA devI sukhonI abhilASAthI) karAtA gurupUjAdi anuSThAnane garalAnuSThAna kahevAya che. kAraNa ke, pUrve kahyA mujabanI nIti anusAra garalAnuSThAna kAlAMtare sacaiittanuM mAraNa kare che. (viSa turaMta mAravAnuM kAma kare che. "garala' kudravyonA saMyogathI banatuM eka prakAranuM viSa ja che, je kAlAMtare mAre che.) kaka ananuSThAna : sannipAtathI upadruta jIvane jema koI adhyavasAya hoto nathI, tema atyaMta mugdha jIvanA (koI cokkasa) adhyavasAya vinAnA anuSThAnane ananuSThAna kahevAya che. arthAt atyaMta mugdha jIva AtmazuddhinA ke Aloka-paralokanA sukha Adi koIpaNanI apekSA vinA je gurupUjAdi dharma samUrchAimapaNe gatAnugatikatAthI kare che, tene ananuSThAna kahevAya che. A anuSThAna niSphaLa jAya che. * tahetu anuSThAna : tAtvika anuSThAnanA (sadanuSThAnanA) rAgathI Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 139 AdidhArmika kALamAM karAtA devapUjAdi dharmane tahetu anuSThAna kahevAya che. mukti pratyenA adveSathI ke AMzika muktinA rAgathI karAtuM tadhetu anuSThAna AMzika zubhabhAvathI prayukta hovAthI sadanuSThAnanuM kAraNa bane che. * amRta anuSThAna : "zrIjinezvara paramAtmAe pharamAvelo mArga ja tAtvika che - sAco che." - AvI jinodita mArganI zraddhApUrvaka tIvra saMveganA pariNAma sAthe karAtA anuSThAnane amRta anuSThAna kahevAya che. tahetu anuSThAnamAM mukti pratye anukULabhAva hoya che ane amRta anuSThAnamAM mukti pratye gADha rAga hoya che. pUrvokta pAMce anuSThAnomAM viSa, garala ane ananuSThAna, A traNa anuSThAno dhyeyathI vimukha karanArA hovAthI heya che ane tahetu ane amRta anuSThAna dhyeyane pamADanArA hovAthI upAdeya che. AthI e be ja AdaraNIya che. prazna-11 : zreyasAdhaka dharmavyavahAro AdaraNIya che, e vAta to amane samajAI che. paraMtu vAstavamAM kayA dharmavyavahAro dhyeyasAdhaka-sAcA che ane kayA dharmavyavahAro dhyeyabAdhaka-khoTA che ? uttara : pUjya adhyAtmayogI zrIAnaMdadhanajI mahArAjA saraLa zabdomAM pUrvokta praznano uttara ApatAM stavanamAM jaNAve che ke, "vacana nirapekSa vyavahAra juTho kahyo, vacana sApekSa vyavahAra sAco, vacana nirapekSa vyavahAra saMsAraphaLa, sAMbhaLI AdarI kAMI rAco dhAra talavAranI sohilI dohilI, caudamA jinataNI caraNa sevA." zrIjinavacanathI nirapekSa dharmavyavahAra dayeyabAdhaka hovAthI khoTo che. tenAthI saMsAravRddhi thAya che ane jinavacanathI sApekSa vyavahAra dhyeyasAdhaka hovAthI sAco che. tenAthI saMsAra kapAya che. AthI mokSamArganA dareka sAdhake nizcaya-vyavahAranA samanvayasvarUpa evI jinavacanAnusArI dharmakriyAono avazya Adara karavo. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 bhAvanAmRtam II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva A rIte jinazAsana anusAre jJAna ane kriyAthI mokSa thAya che. ekalA jJAnane mAne che, teonI e ekAMtadaSTi che. baMnene mAne che, teonI e anekAMtadaSTi che. anekAMtadaSTi ja tAraka che. ekAMtadaSTi mAraka che, A khAsa yAda rAkhavuM. jagatanA vyavahAro paNa gavAhI pUre che ke - jJAna-kriyA ubhayathI ja koIpaNa kAryanI siddhi thAya che. ja dharmakriyAono Adara kyAM sudhI karavAno ? jyAM sudhI jIvanamAM pramAda che ane tenA kAraNe vibhAvamAM cAlyA javAnA saMskAro vidyamAna che ane tenA ja kAraNe niraMtara nirAlaMbana dhyAnamAM rahevAnI bhUmikA sarjAI nathI, tyAM sudhI mokSamArganA sAdhake pramAdanA parivAra ane vibhAvanA nivartana mATe tathA svabhAvanI nikaTamAM rahevA mATe dharmakriyAo avazya karavAnI ja che, AvI zAstrakAra maharSionI AjJA che. AthI ja pramatta guNasthAnake rahelA je sAdhuo nirAlaMbanadhyAna karavA Icche che, temane te dhyAnano niSedha batAvatAM "guNasthAnaka kramAroha' graMthamAM kahyuM che ke, yAvatpramAdasaMyuktastAvattasya na tiSThati / dharmadhyAnaM nirAlambamityUcurjinabhAskarAH // 29 // - zrI jinezvaro kahe che ke, sAdhu jyAM sudhI pramAdayukta che, tyAM sudhI tene nirAlaMbana dhyAna TakatuM nathI. pramatta guNasthAnakamAM je dharmadhyAna hoya che, te paNa madhyamakakSAnuM hoya che tathA madhyama dharmadhyAnanI paNa gauNatA kahI che (ane pUrve jaNAvyA mujaba nokaSAyanA udayanA kAraNe ArtadhyAnanI mukhyatA hoya che.) tethI tyAM nirAlaMbana evA utkRSTa dharmadhyAnano saMbhava kevI rIte hoya ? arthAt nirAlaMbana dharmadhyAna na ja hoya. je sAdhaka Avazyaka kriyAo choDIne lokamAM mahAna banavAnI (huM Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 prakaraNa-3 praznottarI dayAnI chuM evI mahAnatA batAvavA mATe) ceSTA kare che, tenI tamAma ceSTAo mithyAtvathI mohita thayelI che. AthI guNasthAnaka kramArohamAM kahyuM che ke, pramAdyAvazyakatyAgAnnizcalaM dhyAnamAzrayet / yo'sau naivAgamaM jainaM, vetti mithyAtvamohitaH // 30 // - pramAdayukta evA je sAdhuo Avazyaka kriyAono tyAga karI nirAlaMbana dhyAnano Azraya kare che, te sAdhuo mithyAtvathI mohita thayelA hovAthI zrIjinezvara paramAtmAnA siddhAntanuM tattva jANatA nathI. kAraNa ke, te jIvo vyavahAra kriyAne AdaratA nathI ane nizcayane paNa pAmatA nathI. zrIjinezvara bhASita siddhAntanA tattvajJoe to vyavahArapUrvaka ja nizcaya sAdhavA yogya che. AthI zAstramAM kahyuM che ke, jai jiNamayaM eva jahA, tA mA vavahAra nicchae muaha / vavahAranaucchee titthaccheo jao bhaNio // - jo jenasiddhAMtane (jainamatane) jANato hoya, to tuM vyavahAra ane nizcaya e bene na choDIza. (nizcayadRSTi hRdayamAM dhAraNa karIne tamAma vyavahArone pALaje.) kAraNa ke, vyavahAranayano viccheda thatAM tIrthano (jainazAsanano) viccheda kahyo che. (thAya che.) - guNasthAnaka kramArohamAM daSTAMta ApIne samajAvyuM che ke, jema koIka puruSa potAnA ghare haMmezAM halakI kakSAnuM bhojana karato hoya ane temAM tene koIkanA tyAM jamavAnuM AmaMtraNa maLe ane tyAM koI vakhata na khAdheluM evuM apUrva miSTAnna khAvA maLe, tyAre tene temAM miSTAnnanA svAdanA rasanI lolupatA pedA thAya, tenA kAraNe te potAnA gharanuM halakuM bhojana svAdarahita hovAthI jamato nathI ane enA mATe durlabha evA miSTAnnanI abhilASA kare che, tevI paristhitimAM te potAnA gharanuM halakuM bhojana paNa nahi karavAthI ane miSTAnnane paNa nahIM pAmavAthI baMne Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 bhAvanAmRta-I : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva bhojananA abhAve duHkhI thAya che. te ja rIte kadAgrahathI grasta jIva pramatta guNasthAnake sAdhavA yogya ane (mokSasAdhanAmAM anukULa sAmagrI meLavI ApanArA) sthUla puNyanI puSTinuM kAraNa je paDAvazyaka vagere kriyAo che, tene karato nathI ane koIka vakhata apramattaguNasthAnakamAM prApta thavA yogya nirvikalpa manathI utpanna thayelI samAdhirUpa nirAlaMbana dhyAnanA amRtasamAna aMzathI prApta paramAnaMda sukhano AsvAda maLavAthI, pramattaguNasthAnakamAM karavA yogya kriyAone halakA bhojana jevI mAnIne sAdhato nathI ane prathama saMghayaNa vagere tevA prakAranA saMyogonA abhAve apUrva miSTAnna samAna nirAlaMbana dhyAnane paNa pAmato nathI, A rIte ubhayathI bhraSTa thavAthI nize duHkhI thAya che. vaLI, pramattaguNasthAnake nirAlaMbana dhyAna saMbhavI zakatuM nathI ane AvazyakAdi kriyAonA abhAve divasa-rAtrI saMbaMdhI lAgelA doSono parihAra paNa thato nathI. tenA kAraNe tenA doSonI vRddhi thAya che, je tene duHkhI kare che. taduparAMta, guNasthAnaka kramArohamAM spaSTa kahyuM che ke, paramasaMvegarUpI parvatanA ucca zikhara upara ArUDha thayelA pUrvakAlIna muni bhagavaMtoe paNa nirAlaMbana dhyAna sAdhavAnA mAtra manoratha karelA zAstramAM (yogazAstra vageremAM) saMbhaLAya che. paraMtu AvazyakAdi kriyAono tyAga karIne tene pAmavAnA prayatna karyA nathI. AthI vivekI jIvoe vAraMvAra apramattadazA pAmavA chatAM paNa zuddha paramAtma svarUpa pAmavAnA ane jANavAnA manoratho avazya karavA, paraMtu varkarma ane paDAvazyaka vagere dharmavyavahArono (kriyAono) tyAga karavo nahIM. AthI anya zAstramAM kahyuM che ke, yogIo kalpalatA samAna samatAne prApta karIne samatAmAM rahelA teo sadAcAramayI bAhyapravRtti avazya kare che. paraMtu yoganA AgrahathI vyApta thayelA je jIvo sadAcArathI vimukha thaI jAya che, teone yoga prApta thato nathI ane te jaDa AtmAone Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 143 (paramArthathI ajJAta jaDa AtmAone) loka (sadgati) paNa prApta thato nathI. AthI pramattaguNa-sthAnakavartI sAdhakoe paDAzyaka vagere dharmakriyAo kyAreya choDavI nahIM, ema jJAnIo kahe che. sArAMzaH jainavAmayanuM avagAhana karatAM spaSTapaNe phalita thAya che ke - navA cAluM thayelA tamAma paMtho "unmArga svarUpa che. tIrthano viccheda karanArA che. temane jainadharmanA anuyAyI haragIja kahevAya nahIM. nathI. to pachI temanA dvArA pratiSThita jinabiMbone vaMdanAdi karavAnuM kema (tapAgacchamAM) cAluM che ? uttara : Ano uttara pU. mahopAdhyAyazrIjIe "101 bola saMgraha mAM 99 mA bolamAM nIce mujaba Apyo che. "gacchotarano veSadhArI jima vaMdavA yogya nahIM tima gacchotaranI pratimA vAMdavA yogya nahIM evuM kahaI chaI te na ghaTaI. je mATe liMgamAM guNa doSa-vicAraNA kahI chaI paNa pratimA sarvazuddha rUpa ja kahI. yataH jaiviya paDimAo jahA, muNiguNasaMkappakAraNaM liMgaM / ubhayamiva atthi liMge, Na ya paDimAsUbhayaM atthiM // 1 // - vaMdanaka niyukti - vaMdanaka niryuktinI A gAthA pU. haribhadrasUrijI mahArAjA viracita saMbodha prakaraNamAM gAthA 3ra1 tarIke grahaNa karAyela che - teno bhAvArtha nIce mujaba che - jo ke, jema pratimA zubha saMkalpanuM kAraNa che, tema liMga (munino veSa) paNa muniguNa saMbaMdhI saMkalpanuM (adhyavasAyanuM) kAraNa che. to paNa A dRSTAMtanI pratimA sAthe viSamatA che. kAraNa ke, liMgamAM sAvadya ane nirava baMne kriyA che. temAM niravadya kriyAvALA ja liMgamAM Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva muniguNano saMkalpa thAya, te zubha che ane tenAthI puNya prApta thAya che. paNa sAvadya kriyAvALA liMgamAM je muniguNano saMkalpa thAya te bhramarUpa che ane tethI ja te klezaphaLavALo che. pratimA to pravRtti rahita hovAthI sAvadya-nirava baMne kriyAo rahita che. tethI temAM jinaguNano saMkalpa kleza phalaka bhramarUpa nathI." - saMbodha prakaraNanI gAthA 313 thI 323 sudhI A viSayanI vizeSa spaSTatA karI che. gAthA 3ra3 mAM spaSTatA karI che - "jema bhAMDa Adie paherelA nakalI (sAdhunA) veSane jANavA chatAM namaskAra karanArane avazya pravacananiMdA Adi doSa lAge che, tema pravacananI apabhrAjanAthI nirapekSa evA pArthasthAdikane jANavA chatAM vaMdana karanArane avazya AjJAvirAdhanA Adi doSo lAge. - senapraznamAM paNa A viSayamAM spaSTIkaraNa karyuM che - te nIce mujaba che. prazna : jeNe pratiSThita kareluM jinabiMba ApaNAthI vaMdAya che, to temane vaMdanA kema karAtI nathI. uttara : "pApantho gosanno putra saMsattA mAcho . duga duga ti duNegavihA, avaMdaNijjA jinnmyNmi|| - be prakAranA pAsatthA, be prakAranA osannA, traNa prakAranA kuzIlIyA, be prakAranA saMsattA ane aneka prakAranA yathAzRMdA, jinazAsanamAM avaMdanIya che." ItyAdi Agama vacana che, tethI vaMdAtA nathI ane jinabiMbo to anya darzanIoe grahaNa karyA sivAyanA vaMdanIka che. |ra-266AA. prazna-13 : akabara bAdazAha pratibodhaka pU. hIrasUrIzvarajI mahArAjA dvArA udghoSita karAyelA 12 bolanA pAThamAM to koIne mithyAtvI kahevA nahIM ane parapakSInA paNa dharmakAryonI anumodanA karI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 145 zakAya evuM je kahyuM che, tenI sAthe, tame je kaho cho, teno virodha nathI Avato ? uttara : pahelA eka khulAso karI laIe ke - atyAra sudhI ame kazuM amArA gharanuM kahyuM ja nathI ane je kahyuM che te zAstrapaMktio TAMkIne ja kahyuM che. tethI tamAre ema kahevuM joIe ke - pUjyazrInA bAra bola sAthe zAstravacanono virodha nathI Avato ? - to teno uttara ame have ApIzuM. tamArA praznano uttara ApatAM pUrve te paTTakanI te be kalamo joI laIe. te nIce mujaba che - (1) parapakSIni kurNi kisyuM kaThina vacana na kavuiM. 1. [vartamAna gujarAtImAM - parapakSIne - sAmApakSavALAne koIe paNa kaMI kaThaNa vacana na kahevuM.] (2) tathA parapakSIkRta dharma kArya sarvathA anumodavA yogya nahIM Ima kuNi na kahavuM, je mATe dAnarUcipaNuM dAkhiNAlupaNuM, dayALupaNuM, priyabhASIpaNuM ItyAdika je je mArgAnusArI dharmakArya te jinazAsana thakI anerA samasta jIva saMbaMdhiA zAstrani anusAra anumodanA yogya jaNAI chaI, to jaina parapakSI saMbaMdhI mArgAnusArI dharma kartavya anumodavA yogya huI te vAtanuM suM kahevuM ? virtamAna gujarAtImAM - 'parapakSIoe karelAM dharmakAryo sarvathA anumodavA yogya nathI." ema koIe na kahevuM (kama ke) dAnarUcipaNuM, dAkSiNyapaNuM, dayALupaNuM, priyabhASIpaNuM- ItyAdika je je mArgAnusArI dharmakArya, te jinazAsanathI anya (jaina sivAyanA anyadarzanI) koI paNa jIva saMbaMdhI hoya, te zAstrAnusArI anumodavA yogya jaNAya che. to pachI jainamAMnA ja parapakSa saMbaMdhI mArgAnusArI dharmakAryo anumodavA yogya hoya temAM to kahevuM ja zuM ? ra]. spaSTIkaraNaH (1) zrIdazavaikAlika sUtrakArazrIe satyavratanA yathArtha Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 bhAvanAmRtam - anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva pAlana mATe koIne paNa kaThina vacano bolavAnI nA pADI che. te anusaMdhAnamAM paTTakano prathama bola che. ahIM khulAso karavo jarUrI che ke, koIne utArI pADavAmAnahAninA lakSyathI ke aMgata dveSathI kAMNIyo, bahero ane tenI jema ja mithyAtvI kahevAnI AmAM nA pADI che. paraMtu niMdA-dveSanA bhAva vinA koI vyaktino yathArtha paricaya ApavAnI nA pADI nathI. zAstravacanane samajAvatAM "AvuM AvuM mAne te mithyAtvI bane" AvI vyAkhyA karavAmAM Ave to te zAstrAnusArI vacana ja che. paNa A samaye evI mAnyatAvALA koI ema samaje athavA bole ke juo juo A loko amane mithyAtvI kahe che', to A kaI rIte yogya kahevAya ? ahIM yAda rAkhavuM ke, ApaNe tyAM kANAne kANo nathI kahevAto, mithyAtvIne mithyAtvI nathI kahevAto. paraMtu AvA AvA kAryo kare ke AvI AvI zAstraviruddha prarUpaNA kare tene zAstra mithyAtvI kahelA che, evo kahevAno vyavahAra cAle che ane temAM kazo bAdha paNa nathI. - bIjA naMbare, paTTaka kone kahevAya ? tatkAlIna zAsanadhUrI pU. AcArya mahArAjAnA AjJApatra vizeSane "paTTaka' kahevAya che. temAM gaccha-samudAyane hitazikSAo ane niyamopaniyamo lakhAyelA hoya che ane gacchavAsI sAdhu bhagavaMtomAM paripatrarUpe pheravAto hoya che. te paTTaka tatkAlIna paristhitino khyAla ApavAmAM ghaNo hisso pUro pADato hoya che. eTale paTTako tatkAlIna paristhitine vaza thatA hoya che. koIne kaThina zabdo kahIne paricaya ApavAthI kleza vadhato hoya to AtmArthI jJAnIo evuM kyAreya na Icche e heje samajI zakAya che ane evI paristhitinuM nirmANa thatAM AvI paTTakanI kalamo banatI hoya che. bAkI graMthakAroe khude "mithyAdRSTi' zabdonA prayogo karyA che. ane e bAra bolamAM nIce sauthI prathama jeozrIe sahI karI che, teozrIe Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 prakaraNa-3 praznottarI ja usUtrabhASIono mithyAtvI tarIke paricaya Apyo che. te vAta senapraznagraMthamAM praznottara 3-719 tarIke saMgRhita thayela che. - tathA pU.A.bha. zrI senasUrIzvarajI mahArAjAe koIne "mithyAdRSTi kahevAya ke nahIM ? evA praznanA javAbamAM (3-7rara praznottaramAM) kahyuM che - "mithyAdRSTine mithyASTi kahevo ke na kahevo, te vAta samaya AzrayI jANavI." pUjyapAdazrIe nA nathI pADI. tethI koIkavAra mithyASTi jIvathI zAsana-mArgane nukazAna thatuM hoya to jagatamAM tene mithyAdaSTi tarIke khullo pADI paNa zakAya che. bAkI sAmAnyathI dazavaikAlikasUtrakArazrInA vidhAnone anusaravAnA hoya che. (2) anyadarzananA anuyAyIonA ane anya gacchIya sAdhu AdinA mArgAnusArI guNonI anumodanA karavAnuM zAstrathI vihita ja che. te samakitanuM bIja ja che. paraMtu jJAnIoe zarata mUkI che ke, te guNo mArgAnusArI joIe. mArgaviruddha hoya to tenI anumodanA thatI nathI. - taduparAMta, mahopAdhyAyazrIe amRtavelanI sakjhAyamAM kahyuM che anyamAM paNa dayAdika guNo, jeha jinavacana anusAra re, te savi citta anumodIe, samakita bIja niradhAra re." ahIM ullekhanIya che ke - pU. mahopAdhyAyazrIjIe anyanA guNonI anumodanA manamAM karavAnI vAta karI che. paraMtu jAheramAM enI prazaMsA karavAnI vAta karI nathI. kAraNa ke, temanI pAse amuka guNo bhale mArgAnusArI che paNa bAkI bIjuM badhuM ghaNuM mArgaviruddha che. tethI temanA guNonI jAheramAM prazaMsA karavAmAM e jokhama che ke, temanI khoTI vAto paNa loko sAcI mAnavAnI bhUla kare ane tenAthI lokonuM mithyAtva vadhI zake che. tethI cittamAM ja anumodanA karavAnI vAta lakhI che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva vezyA pAse paNa rUpa-udAratA Adi hoI zake che. paNa tenA vakhANa na thAya. vaLI, jAhera prazaMsAmAM jenI prazaMsA thAya che tene protsAhana maLe che. tethI eka yA bIjI rIte jo mArgaviruddha kAryone protsAhana maLe, to anartha thaI jAya che. tethI jAheramAM prazaMsA karavAnI nathI. - bIjI eka vAta noMdhanIya che ke - ApaNA guNAnurAgane khIlavavA-puSTa karavA koInA paNa mArgAnusArI guNonI anumodanA karavI e judI cIja che ane mArgamAM nathI evA mithyAmatino paricayasaMparka na karavo - temanI prazaMsA na karavI, e jJAnIonI AjJA paNa dhyAnamAM rAkhavAnI che. samyaktanI prApti-rakSA mATe e khUba jarUrI che. vizeSamAM... mArgAnasArIpaNuM anyadarzanamAM rahelA jIvone paNa saMbhave che. paraMtu temanuM citta jainazAsananane anusaratuM ja hoya. teo tevA prakAranA jJAnAvaraNIya karmanA alpa kSayopazamane kAraNe vAstavikatAne samajI zakatA nathI. tethI potAnA devane (vItarAga na hovA chatAM) vItarAga mAnIne pUje che, potAnA (AraMbhamAM beThelA) gurune paNa nigraMtha mAnIne ArAdhe che ane teonA yajJAdi dharmane paNa ahiMsAmaya mAnIne pALe che. chatAM vAstavikatA samajAya to potAnA khoTA mArgane choDavAnI taiyArIvALA hoya che. tathA anyadarzanIonuM mArgAnusArIpaNuM samyaktanI pUrvAvasthA svarUpa hoya che ane tethI ja temanuM citta jainazAsanane anusaratuM hoya che. eka vAta ullekhanIya che ke, tyAM rahIne teo yoganI cothI dRSTi sudhI ja pahoMcI zake che. te pachI temane temanA asatyano - bhrAntiono avazya tyAga karavo ja paDe che. kadAca koIka tyAM ja rahIne samyagdarzana pAmIne yAvat mokSamAM pahoMcI jAya evuM bane paNa temAM te jIve aMdarathI to asatyano-bhrAntiono avazya tyAga karavo ja paDe che. kadAca koIka tyAM ja rahIne samyagdarzana pAmIne yAvat mokSamAM pahoMcI jAya evuM bane paNa temAM te jIve aMdarathI to asatyano Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 149 bhrAntiono-ekAMtavAsanAno tyAga karelo ja hoya che. bAhyathI choDavAno samaya na rahyo hoya ke saMyogo anukULa na hoya to ja te asatyamAM besI rahe che, bAkI to zivarAjarSinI jema choDI devAnuM ja kAma kare che. najIkanuM udAharaNa joIe to sthAnakavAsI paMthamAM dIkSita thanArA pUjyapAda AtmArAmajI mahArAjAne sthAnakavAsI paMtha khoTo ane mUrtipUjaka paMtha sAco samajAI gayo, te pachI paNa teozrI saMyogone AdhIna amuka varSa tyAM rahyAM che, paraMtu saMyogo anukULa thatAM turaMta e asatyano tyAga karI satyano svIkAra karI lIdho che. - bIjI vAta, mokSamArganI cAra paikInI prathama apunabaMdhaka bhUmikAmAM prApta thatI "mAnusAritA' samparvanI pUrvAvasthA svarUpa che ane dezavirati ane sarvavirati avasthAmAM je mArgAnusArIpaNuM hoya che, te mArganI yathAvasthita pravRttinA prAraMbha ane vikAsa svarUpa hoya che. - agatyanI eka vAta ahIM jaNAvavI jarUrI che ke - prabhunA zAsanamAM kalikAlanA prabhAve jyAre jyAre vividha prakAranA mato-paMtho svamatikalpanAthI nikaLyA hatA, tyAre tyAre teno pratikAra tatkAlIna mArgastha samartha mahApuruSoe karelo ja che. yAvat tenI samIkSA karanArA graMtho paNa lakhAyA che. tema chatAM e svakalpita mata-paMtha pravartAvanArAone samajAvIne sAcA mArgamAM lAvI na zakAyA hoya ke temanA khoTA matanA prasArane aTakAvI na zakyA te judI vAta che. paTTakanA saMdarbhamAM vAta karIe to anyanA matane temano mata zAstrAnusArI che' - tevuM pUharasUrIjI mahArAjAe paNa emanA paTTakamAM kyAMye lakhyuM nathI. tethI e paTTaka saMgharSa TALavA mATe karAyo haze evuM mAnavuM vadhAre ucita che ane pU. harasUrijI mahArAjAnA pahelAnA mahApuruSonA samayathI teonI sAthe vaMdanAdinA vyavahAro na hatA e paNa yAda rAkhavAnI jarUra che. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 bhAvanAmRta-II H anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva prazna-14 : zAstrakAronI daSTie mokSamArgamAM koNa gaNAya ane saMsAramArgamAM koNa gaNAya ? uttara : Ano uttara pU.mahopAdhyAyazrIjIe "mArgabatrIsI'mAM Apyo che. te zabdo A rahyA - "sAdhu zrAddha saMvijhapakSI zivapathAtrayaH || zeSA bhavapathA rohidravyaliGgikuliGginaH // " artha : sAdhu, zrAvaka ane saMvignapAkSika - A traNa mokSamArga che. bAkInA gRhastha, dravyaliMgI (pArthasthAdi vezadhArI sAdhu) ane kuliMgIo (anyadarzananA sAdhuo) A traNa saMsAramArga che. pU. mahopAdhyAyazrIjIno A javAba je paryApta che. jainazAsananA vAstavika mArgane jaNAvanAro che. tethI mArgapremI darekane gaLyA zIrAnI jema gaLe utarI ja jAya. kadAca koIkane A javAba kaDavo lAgato hoya toya A vacana kaDavuM hovA chatAM paNa amRta samAna hitakara vacana che. tenAthI mokSamArgamAM pravezavA ane TakavA mATe zuM karavuM joIe - teno sAco mArga maLe che. AthI A zAstravacanono rahasyArtha samajIne gumarAha na thavA bhalAmaNa che. prazna-15 : saMghamAM amuka prakAranA matabhedo ubhA rAkhI zakAya, evuM keTalAka loko kahe che, te vAta vyAjabI che ke nahIM ? uttara H ekadama geravyAjabI che. tapAgacchanI A nIti-rIti nathI. chellA keTalAye varSothI tapAgacchanI nIti-rIti jotAM e spaSTa dekhAya che ke - koI vyakti ke samaSTi ke saMgha sAcA-khoTAno nirNaya jANavA Ave tyAre tene zAstrAnusArI javAba Apavo ane khoTI mAnyatAone khoTI kahevI - teno pratikAra paNa karavo - jagatanA cogAnamAM jarUra jaNAya to jorazorathI virodha paNa karavo. tapAgacchIya mahApuruSonI Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 151 AvI nIti-rItinA kAraNe ja zAsana-mArga enA mULa svarUpe jovAjANavA maLe che. AthI matabhedo hoya, tyAre kayo mata zAstrAnusArI che ane kayo zAstraviruddha che, te svayaM jANavuM joIe ane satyArthI jIvone jaNAvavuM paNa joIe. AvI nIti-rIti apanAvyA pachI koI potAnI zAstraviruddha mAnyatA choDavA taiyAra na hoya to te tene mubAraka. ApaNe te vAta khoTI che te jAhera karavAnuM ane tenAthI dUra rahevAnI salAha paNa ApavAnI. bAkI badhAne sArA, sAcA mAnavAnI ane badhAno saMga karavAnI salAha ApavI e zAstramAnya mArgastha salAha na kahevAya. "mAnyatAbheda nA avasare sAcI-khoTI mAnyatAnI parIkSA karavA mATenA sAdhano (zAstra-paraMparA Adi) upalabdha hoya tyAre praznamAM jaNAvyA mujabanuM kyAreya bolI zakAya nahIM. prazna-16 : "mAnyatAbheda che mATe tattva kevalIgamya" AvuM je kahe tene kayo doSa lAge ? uttara : viziSTa zratadharonA be alaga mata mATe "tattva kevalIgamya' kahIne zrIlokaprakAza jevA graMthomAM ullekha karavAmAM Avyo che. paraMtu mAnyatAbheda mATe to pU.mahopAdhyAzrIjIe eka zrAvakane lakhelA patramAM je kahyuM che, te patranI vigato khAsa dhyAnamAM levA jevI che - "je loko mAnyatAbheda avasare zAstramAMthI satyane zodhavAno prayatna karyA vinA pramAdAdithI ke satya zodhavAnI IcchA na hovAthI tattvanirNaya na karatAM, tatva to kevalIgamya che, tema kahI tattvane anirmIta rAkhe che, e mithyAtvI che." prazna-17 : to pachI tavaMtu vahniAkhyam' kyAre kahevAya? uttara : jyAre be azaTha-bhavabhIrU-gItArtha suvihita mahApuruSonI vAta alaga-alaga Ave ane temanA be pakSamAMthI eka sAco ane eka khoTo siddha karanAruM bIjuM koI prabaLa zAstrokta pramANa-yukti Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva (vinigamaka) na maLe, tyAre zAstrakAro 'tattva tu vati pam' kahetA hoya che. paraMtu zAstrokta prabaLa pramANa-yukti maLatA hoya to kayo pakSa sAco ane kyo pakSa khoTo te nirNaya karavAno puruSArtha kare ja che. AthI ja pU. mahopAdhyAyazrIjIe "kevalIne kramazaH jJAnadarzanano upayoga hoya ke mAtra jJAnopayoga hoya ke baMneno eka sAthe eka samayamAM upayoga hoya?" - A viSayamAM traNa zAstrakAra mahApuruSonI alaga-alaga mAnyatA sAme AvI che, tyAre teno nayasApekSa rIte samanvaya karyo che, paraMtu "tattva kevalI jANe' ema kahIne vAta mUkI dIdhI nathI. jenI vigato nIce TippaNImAM ApI che.' 1. "kevalIne kramazaH jJAna-darzanano upayoga hoya ke mAtra jJAnopayoga hoya ke baMneno eka sAthe ekasamayamAM upayoga hoya' - A viSayamAM traNa zAstrakAra mahApuruSo alagaalaga mAne che. potAnI mAnyatAnI tarapheNamAM prabaLa yuktio paNa ApI che. chatAM paNa traNeya mahApuruSonI mAnyatAmAM je paraspara virodha dekhAya che, te mAtra nayasApekSa vivakSAnA kAraNe ja che. te paraspara virodhi mAnyatAo nayabheda para avalaMbita hovAthI doSarahita che ane alaga-alaga nayane avalaMbIne traNe mahApuruSonI mAnyatA kaI rIte sAcI che, te pU. mahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAjAe jJAnabiMdu graMthamAM nayasApekSa rIte siddha karI Apela che. je nIce mujaba che - bhedagrAhivyavahratinayaM saMzrito mallavAdI, pUjyAH prAyaH kAraNaphalayoH sImni shuddhrjusuutrm| bhedocchedonmukhamadhigataH saGgrahaM siddhasenastasmAdete na khalu viSamAH sUripakSADhayopi parA artha: zrImadbhavAdIsUri mahArAje bhedagrAhI vyavahAra nayano Azraya karyo che. tethI teo jJAna-darzanamAM kALabhede bheda mAnatA nathI, paraMtu svarUpabheda avazya mAne che. pUjya zrI jinabhadragaNi mahArAjAe kArya-kAraNa bhAvanI maryAdA aMge lagabhaga zuddha RjusUtra nayanuM avalaMbana karyuM che. tethI teo kSaNabhedathI paNa jJAna-darzanamAM bheda mAnIne kramavAdanuM nirUpaNa kare che. jyAre zrI siddhasenasUri mahArAja, kSaNabheda ke svarUpabheda banneno uccheda karavAmAM abhimukha evA saMgrahanayano Azaro le che. tethI teo darzanane jJAnathI abhinna mAne che. A traNe AcAryonA matamAM paraspara vaimukhya bhAsatuM hovA chatAM paNa nayabhedanA kAraNe temAM koI vaiSamya nathI, virodha nathI. rA. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 153 - ahIM ullekhanIya che ke - vartamAnamAM je mAnyatAbhedo pravarte che, temAM to zAstrAdhAre spaSTapaNe sAcA-khoTAno bheda tAravI zakAya che. te mATe aneka prakAranuM suvihita sAhitya prakAzita thayela che. paraMtu jarUra che - tapAgacchanI suvihita nItinI. - ahIM noMdhanIya che ke - je loko A traNa mahApuruSonI mAnyatAbhedane AgaLa karIne gapagoLA calAve che, teo eka yA bIjI rIte satyane chUpAvavAnuM kAma kare che. temanA apapracArano ahIM AMzika javAba Apyo che. vizeSa pU. mahopAdhyAyazrIjI racita jJAnabiMdu graMthathI jANI levuM. - ahIM noMdhanIya che ke - mAnyatAbheda ghaNA prakAranA hoya che. eka mAnyatAbheda sIdho AtmakalyANane sparzato hoya. temAM tattvanirNaya karavAmAM na Ave to darzanAcAranA 'niHzaMkatA' AcAranI khAmI ubhI thatAM mithyAtva doSa lAge che ane mithyAtvathI nukazAna thAya che. bIjo mAnyatAbheda mAhitIne lagato hoya che. - trIjo mAnyatAbheda vidhi-avidhine lagato hoya che. jema ke, "zrAvake sAmAyika daMDaka (karemi bhaMte) uccarAvatAM pUrve "IriyAvahIM' karavI joIe ke nahIM ? A viSayamAM eka gacchanI evI mAnyatA che ke, sAmAyika daMDaka uccarAvatAM pahelAM "IriyAvahIM karavAnI jarUra nathI ane tapAgacchanI mAnyatA che ke - pahelAM IriyAvahI karavI jarUrI che. - to AvA mAnyatAbhedamAM tattvanirNaya karavo ja paDe. AthI pU.zrI AtmArAmajI mahArAjAe "caturthastutinirNaya' nAmanA potAnA graMthamAM senaprazna, mahAnizIthasUtra, Avazyakaniryukti, dazavaikAlika vRtti, bhagavatIsUtra, saMghAcAra bhASya, paMcAzaka prakaraNa vagere graMthonA AdhAre "sAmAyika daMDaka uccarAvatAM pUrve IriyAvahI karavI pharajiyAta che' evuM siddha karI ApyuM che. - ahIM yAda rahe ke - tapAgacchanI uttama nIti-rIti e che ke, Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 bhAvanAmRtamL: anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva AvA viSayamAM sAmAcArIbheda kahIne viSayane laTakAvI na rakhAya. zAstrAnusArI vidhi batAvavI ja paDe. na batAve ane aspaSTa vAto kare tene usUtrano doSa lAge ja. - AthI "mAnyatAbheda che mATe koInuM khaMDana ja na karavuM ane mAnyatAbheda ubho rAkhI badhAne saMghamAM samAvI levA." AvI vAta karavI e zAstrAnusArI nathI. e tapAgacchanI nIti nathI. emAM mAtrane mAtra lokasaMjJAnI paravazatA dekhAya che. - jo badhI ja mAnyatAone ubhI ja rAkhavAnI hota ane koInuM khaMDana ja na karavAnuM hota.. to... graMthakAra maharSioe badhAnuM khaMDana karIne bhUla karI che ema mAnavuM paDaze. pUrvakAlIna mahApuruSoe satyarakSAzAstrAnusArI mArganI rakSA mATe je virodho karyA hatA te paNa temaNe bhUla karI hatI ema mAnavuM paDaze ! - paraMtu teozrIoe bhUla karI hatI evuM kahevAnI gustAkhI to koNa kare ? jene mithyAtva paDatuM hoya te ja ne ? - eka agatyanI vAta ullekhanIya che ke - jyAre kapile marIcine puchyuM ke.... "tamArAmAM dharma che ke nahIM." tyAre marIcie "ahIM paNa dharma che ane AdinAtha prabhunA mArgamAM paNa dharma che' - Avo javAba Apyo. eTale marIcie spaSTa javAba na Apyo, paNa aspaSTa javAba Apyo, tethI te utsutra kahevAyuM. A udAharaNa ApaNane ghaNuM kahI jAya che. prazna-18 : zAstramAM usUtra prarUpaNA ane sasUtra prarUpaNAnuM svarUpa kevuM batAvyuM che? ane utsutrarUpaNAthI saMsAra kema vadhe che? uttara : je prarUpaNA thAya - je bolavAmAM Ave te yathAsthita, sphaTa ane pragaTa bolavAmAM Ave to te sasUtra prarUpaNA kahevAya che. jinavacanathI anyathA bolavAmAM Ave, jinavacananA bhAvone sphaTa (spaSTa) svarUpe kahevAmAM na Ave ane jinavacanane yathArtha rIte pragaTa Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 155 paNe kazuM chUpAvyA vinA pragaTape) bolavAmAM na Ave tene usUtraprarUpaNA kahevAya che ane tenAthI saMsAra vadhe che, AthI ja upadezamAlA graMthamAM kahyuM che ke, "phuTapAgaDamakahato, jahaTTiyaM bohilAbhamuvahaNai / jaha bhagavao visAlo jara-maraNahoyahI Asi // " - sTa, pragaTa ane yathAvasthita kathana na karanAra mANasa (upadezaka sAdhu, zrAvaka vagere) bodhino nAza kare che ane jema mahAvIra paramAtmAno (marIcinA bhavamAM apragaTa-aspaSTa kathana karavA svarUpa usUtra prarUpaNAthI) janma-jarA-maraNarUpa saMsArasAgara vizAla (moTo) thayo hato, tema saMsAra vadhe che. - usUtra prarUpaNA viSa che. usUtra prarUpaNA karavAthI anaMtasaMsAra thAya che. AthI saMbodha satati graMthamAM kahyuM che ke, OM vati khaM, tabaMti 3EUR cayaMti thampatthI rU na vaya suttavisarbhavaM neNa purhati a48" - dharmArthI AtmAo kaSTa veThe che, AtmAnuM damana kare che ane dhanano tyAga kare che, paraMtu (mithyAtva nAmanA bhayaMkara doSane vaza banI) usUtrarUpa jheranA lezane tajatA nathI, tenA kAraNe saMsAramAM DUbe che. sasUtra prarUpaNA amRta che. amRtanA siMcanathI AtmaguNo khIlI uThe che. usUtra prarUpaNA viSa che. A viSanA saMparkathI AtmaguNo nAza pAme che, kliSTa karmabaMdha thAya che ane akuzala anubaMdhonuM khUba siMcana thAya che. tenA yoge AtmA anaMtasaMsArI thAya che. - AthI ja anya zAstramAM kahyuM che ke, "ussUttabhAsagANaM, bohInAso aNaMta saMsAro / pAvaNa vi thIrA, skUtta na mAnaMti " Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 bhAvanAmRtamII : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva - usUtra bhASaNa karanArAonAM bodhino nAza thAya che ane anaMta saMsAra thAya che. AthI vIra puruSo prANAte paNa = prANatyAgano prasaMga upasthita thavA chatAM paNa utsutra bolatA nathI. usUtrabhASaNathI prApta samyagdarzana nAza pAme che ane samyagdarzana prApta thavAnI ubhI thayelI saMbhAvanA paNa khatama thaI jAya che ane mithyAtvano udaya thatAM mithyAtvanA saMzleSathI badhA ja guNo asAra banI jAya che ane AtmAmAM doSo vadhI jAya che ane doSonA baLa nIce jIvo aneka prakAranAM pApAnubaMdhI pApo karIne anaMta saMsArI banI jAya che. bAhya dharmanA saMyogo-dharmanA vAtAvaraNamAM ane aMtaraMga zuddhi karanArA guNonI vidyamAnatAmAM ja jIva sadgationI paraMparA sarjIne mokSa sudhI pahoMcI jAya che. gADha mithyAtva e sarve saMyogone chInavI le che ane AtmAnA guNone bALI nAkhe che. AthI ja mithyAtvanI bhayaMkaratA batAvatAM kahyuM che ke, "na mithyAtvasamaH zatrurna mithyAtvasamaM viSam / na mithyAtvino roSo na mithyAtvimaM tama: '' - mithyAtva samAna (AtmaguNone luMTI lenAro) bIjo koI zatru nathI. mithyAtva samAna (bhAvaprANono nAza karanAruM) bIjuM koI viSa nathI. mithyAtva samAna (AtmAnA bhAvArogyane haNI lenAra) bIjo koI roga nathI. mithyAtva samAna (AtmAmAM-jIvanamAM aMdhakAra phelAvanAra) bIjo koI aMdhakAra nathI. - ahIM ullekhanIya che ke - utsutra prarUpaNA karanArA je jIvane prAyazcittano bhAva pragaTe che, te jIva prAyazcitta karIne mithyAtvathI bacI zake che ane eno saMsAra vadhato nathI ane je jIvane prAyazcittano bhAva na thAya tene mithyAtvano udaya thAya che ane azubha anubaMdho bAMdhe che, teno saMsAra vadhe che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 prakaraNa-3H praznottarI prazna-19 : usUtra prarUpaNAthI anaMta saMsAra kema ? uttara : usUtra prarUpaNA e jagatanA jIvo sAtheno droha (vizvAsaghAta) che. je jIvo Atmahita sAdhavA mATe upadeza sAMbhaLavA AvyA che ke koIka mArga viSayaka arthAt vidhi-avidhi Adi mArgaviSayaka pRcchA kare che, tyAre temane unmArga batAvavo ke bhaLato ja mArga batAvavo ke aspaSTamArga batAvavo, te temanI sAthe vizvAsaghAta che. vizvAsa mUkIne AvelA jIvono vizvAsaghAta karavo e bahuM moTuM pApa che. aMdaranuM atyaMta rIDhApaNuM ane atyaMta malinatA vinA e kArya thaI zakatuM nathI. AthI te mahApApa che ane tyAM sudhI jJAnIoe kahyuM che ke, jema zaraNe AvelA jIvanuM mastaka kApI nAMkhavAmAM Ave, te vizvAsaghAta che ane tethI mahApApa che, e ja pramANe usUtra prarUpaNA karanArA paNa, saMsArathI bhayabhIta ane saMsAra aTavIthI pAra utaravAnI IcchAthI zaraNe AvelA jIvone, anaMtasaMsAranI gartAmAM dhakelanArA unmArgane batAvIne temanA bhAvaprANorUpa mastakane kApanAra che ane tethI vizvAsaghAtI che. A vAta upadezamAlA gAthA-518 mAM karI che. "jaha saraNamuvagayANaM, jIvANa sIro nikiMtae jo u / parva ro vi Tu, kasturaM pArvato ya 128" AthI anya zAstramAM utsutra prarUpakane kasAI karatAM paNa kharAbajaghanya kahyA che. kasAI to jIvonA dravyaprANono nAza karIne eka bhava khatama kare che. jyAre utsutra prarUpaka to jIvone unmArge caDhAvIne mithyAtvanA bhAgI banAvI temanA jJAnAdi bhAvaprANone harI le che ane tenAthI jIvo bhavobhava mare che. - prabhu mahAvIre trIjA marIcijInA bhAvamAM kapila nAmanA ziSya AgaLa ahIM sAdhupaNuM kyAM che ? evA praznanA javAbamAM "mArA (parivrAjaka mArgamAM) paNa dharma che ane AdInAtha prabhunA mArgamAM paNa Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 bhAvanAmRta-I : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva dharma che'', evuM aspaSTa, saMdarbhadIna, avyavasthita kathana karyuM, tenA kAraNe prabhunA AtmAno saMsAra vadhI gayo hato. - prabhunA saMsArIpakSe jamAI ane dIkSita jIvanamAM ziSya evA jamAlIjIe sakalanayathI sAdhya evA vyavahArane ekAMgI nayathI pakaDIne usUtra prarUpaNA karI, to teoe paNa saMsAra vadhAryo che. prabhunA anyAyathI sApekSa evA vyavahAranaya pradhAna "jamAI De" = "je thaI rahyuM hoya, te thaI gayuM che ema kahevAya." A kathanano virodha karIne anyanayathI (vyavahAranayathI) nirapekSa ekAMte RjusUtranayathI garbhita "je thaI gayuM hoya, te ja thayuM ema kahevAya" AvI prarUpaNA kare che. A utsutra prarUpaNA che. tenA prabhAve temano saMsAra vadhe che. - ahIM ullekhanIya che ke - je jIvane utsutra prarUpaNA karyA pachI prAyazcittano bhAva pedA thAya che ane prAyazcitta karIne bhUla sudhArI le che, te jIva AtmAmAM azubha anubaMdhonuM siMcana karato nathI ane ethI eno saMsAra vadhato nathI. paraMtu je jIvane utsutra prarUpaNA karyA pachI prAyazcittano bhAva thato nathI ane tenAthI pAcho pharato nathI, tenA AtmAmAM azubha anubaMdhonuM siMcana thAya che ane saMsAra vadhe che. mithyA abhinivezanI (adhyavasAyanI) mAtrA anusAre saMsAranI vRddhi thAya che ane gADhatama mithyA abhiniveza hoya to yAvat anaMta saMsAra paNa thaI zake che. - sAvadyAcAryanuM dRSTAMta H ahIM mahAnizIthasUtra-29 mAM varNavAyela anaMtasaMsArI sAvadyAcAryanuM dRSTAMta yAda Ave che. upadezapada ane pratimAzatakamAM paNa utsutra prarUpaNAnI bhayaMkaratA batAvavA ane unmArgane sthira karavAnI pravRtti keTalI khataranAka che te batAvavA mATe A udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. sAvadyAcAryano prasaMga A pramANe che - vartamAna covIsIthI anaMtakALa pUrvenI covIsImAM zrIdharmazrI tIrthakara Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 159 thayA hatA. emanA zAsanamAM sAta accherAo (AzcaryakArI ghaTanAo) thayA hatAM. te paikInuM eka asaMtonI pUjA-satkAra svarUpa hatuM, ke je zrIdharmazrI prabhunA nirvANa pachI pragaTyuM hatuM. moTAbhAganA lokasamudAya lokapravAhamAM taNAyelo hato, mithyAtvathI haNAyelo hato ane asaMtonA pUjA-satkAranA raMge raMgAyelo hato. A badhuM joIne jJAnarahita, gAravarasika ane nAma mAtrathI AcArya banI beThelA saMyatonI mati bhraSTa banI ane teoe gRhastho pAsethI dravya ekaThuM karIne caityonuM nirmANa cAluM karyuM ane te caityonA mAlika banI beThA ane eno vahIvaTa pUjA vagere karavA lAgyA. ahIM mahAvIra prabhu gautamasvAmIne jaNAve che ke, he gautama ! je koI nigraMtha sAdhu ke sAdhvI svayaM pUrva rItie dravyastava kare, to te sAdhusAdhvI asAdhu jANavo, asaMyata oLakhavo, devabhogI samajavo, devArcAmRddha jANavo, unmArgagAmI jANavo, zIlane dUra tarachoDanArA kuzIla tarIke jANavo athavA to tene svacchaMdAcArI tarIke svIkAravo. (mahAvIra prabhu ane gautama mahArAjAno A saMvAda nizIthasUtraadhyayana-5, sU-ra9 mAM Apelo che.) Ama chatAM e kALe zrIkuvalayaprabha nAmanA mArgastha ane paMcAcAranI cArimAthI saMpanna AcArya hatA. ekavAra zrIkuvalayaprabha AcArya vicaratA vicaratA (eka ja gAmamAM nityavAsa karanArA ane caityanA mAlika banI beThelA) nityavAsI munionA gAmamAM-temanA upAzrayamAM padhAre che. nityavAsI munio temano yogya satkAra Adi kare che. thoDo samaya dharmakathA vageremAM vyatIta thAya che. eTalA samayamAM AcAryazrIe te nityavAsI munione oLakhI lIdhA ke, A jIvo bhraSTa che ane liMgamAtrajIvI che. temanA saMgamAM rahevAya nahIM. eTalAmAM nityavAsI munioe AcAryazrIne te gAmamAM cAturmAsa karavAnI vinaMtI karI ane ApanA upadezathI ghaNA jinAlayo taiyAra thaI jaze evI vAta paNa devA karI jANo tame mArA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 bhAvanAmRtam II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva karI. AcAryazrI nipuNabuddhivALA ane mArgastha hatA. tethI teozrIe nityavAsI munione vaLato uttara Apyo ke, "tamArI vAta jo ke jinAlayo saMbaMdhI che, chatAM paNa e sAvadya che. tethI vacanamAtrathI paNa huM tame kaho cho te rIte AcarIza nahIM." A rIte mArgastha uttara vALavAnA kAraNe ane mArgamAM atyaMta sthira rahevAnA kAraNe teoe zrI tIrthakara nAmakarma (nikAcanA karyA vinA) upArja lIdhuM ane potAno saMsAra mAtra ekabhava jeTalo TUMko karI nAkhyo. paraMtu liMgadhArIone satya vAta game nahIM te svAbhAvika che. tethI temaNe hobALo macAvyo ane badhAe bhegA thaIne AcAryazrInA mULa nAmane gopavIne "sAvaghAcArya evuM nAma pADyuM. cAre tarapha vAyuvege A nAma phelAI gayuM. AcAryazrI samatA gumAvyA vinA zAMta rahyA, gusse na thayA. anyatra vihAra karI gayA. te pachI kALAMtare jene dharma sAthe koI levA-devA nathI, evA te asaMyatI sAdhuoe dharmacarcAno prAraMbha karyo-AgamatatvanI vicAraNA zarU karI. emAM emano takhtAtattvanA vivekane pAmavAno IrAdo nahoto, paraMtu pote je laIne beThA che, tene samarthana maLe tenI peravImAM hatA. temAM ghaNo vivAda thAya che, pariNAma kaMI AvatuM nathI. eTale potAnI carcAmAM koIka "lavAda' rAkhIe evA nirNaya upara Ave che. kone lavAda rAkhavA enI paNa vicAraNA thAya che. temAM saue saMmatithI zrIsAvaghAcAryane prAmANika jANIne lavAda tarIke rAkhavAno nirNaya karyo. e vakhate zrIsAvadyAcArya dUra vicaratA hatA. emane anya vyakti dvArA potAnA gAmamAM AvavAnI ane lavAda banavAnI vinaMtI karAI. zrIsAvadyAcAryae vinaMtIno saharSa svIkAra karavAnI bhUla karI dIdhI. sAta mahinAno ugra vihAra karIne dUradezathI teo padhAryA. te veLAe sAdhu-sAdhvI emane levA sAme jAya che. tapathI tejasvI banelI emanI kAyAne joIne eka sAdhvIjI vicAre che ke, "zuM A sAkSAt arihaMta padhArI rahyA che ? ke zuM mUrtimAna dharma ja AvI rahyo che ?' ItyAdi Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 prakaraNa-3H praznottarI vicAraNA kare che ane najIkamAM AvI gayelA zrIsAvadyAcAryane bhAvollAsapUrvaka traNa pradakSiNA ApI ApIne vaMdana kare che. paNa vaMdana karavA jatAM sAdhvIjInA mastake sAvadyAcAryanA caraNano sparza-saMghaTTo thAya che, te liMgadhArI sAdhuo joI le che. te gAmanA rokANa daramyAna AcAryazrInI vAcanAno pravAha aviratapaNe cAlI rahyo che. temAM "gacchAcAra payagrA' nAmanA graMthanI vAcanAno prAraMbha thayo. temAM evA bhAvArthavALI gAthA AvI ke, "je gacchamAM kAraNe paNa jo strInA hAthano aMtarita sparza thAya, to arihaMto paNa pote te gacchane mULaguNathI rahita kare che - kahe che." - te vakhate AcAryazrI paNa (pUrvanA sAdhvIjInA prasaMganI smRti thatAM) potAnI jAta upara zaMkA jatAM vicAramAM paDI jAya che. teo vicAre che ke, jo A gAthAno yathArtha artha karIza, to mane vaMdana karatI sAdhvIjInA mastakano sparza mArA caraNane thayelo liMgadhArIoe joyo che ane huM jo gAthAno artha jaNAvIza to teo ene laIne mArI phajetI karaze, tethI zuM karuM ? ekavAra to mAruM sAvadyAcArya nAma pADyuM che - AgaLa vadhAre kharAba cItaraze ! zuM sUtranI anyathA (bIjI rIte) prarUpaNA karUM ? Ama gahana vicAramAM DUbI gayA che. paNa pAcho emano AtmA jAgI jAya che ane vicAravA lAge che ke, nA nA... emAM to bhagavAnanI moTI AzAtanA che. to pachI mAre zuM karavuM ? zuM gAthA gupacAvI dauM ? ke gAthAne judI rIte bolI eno judo artha karuM? - tyAM emane zAstravacana yAda Ave che ke, "potAnI bhUlacuka, pramAda, alanA ke AzaMkA vagere bhayathI je bhikSuka dvAdazAMga zrutajJAnanA pada-akSara-mAtrA ke biMdune paNa chUpAve che, anyathA prarUpe che, athavA sUtra ane arthanI prarUpaNA saMdigdha kare che, avidhithI kare che, ayogya AgaLa kare che, te bhikSuka anaMtakALa saMsAramAM rakhaDe che." tethI evA badhA vicArothI saryuM. "je thavAnuM hoya, te Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 bhAvanAmRta-I : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva bhale thAo' paNa gurunA upadeza pramANe ja yathAsthita, spaSTa, sphaTa sUtrArthanI prarUpaNA ja karIza. A rIte vicArIne zuddha prarUpaNA kare che. jevI teoe zuddhaprarUpaNA karI, tyAre jANe ke rAha joIne beThA hoya, te rIte liMgadhArIo sAthvInA vaMdananI vAta AgaLa karIne puchI lIdhuM ke, "to pachI tame zuM mULaguNathI rahita cho? tamane paNa sAdhvIno sparza thayelo ja che." - A sAMbhaLI sAvadyAcArya khinna banI jAya che. bhAre vimAsaNamAM paDI jAya che. A ApattinuM nivAraNa kaI rIte karuM ? huM apayazathI kaI rIte bacuM ? vagere vicAraNA manamAM cAle che - e vakhate temane zrItIrthakaranA vacano yAda Ave che ke - "anaMtajJAnI sarvajJa bhagavaMtoe je pApasthAnono pratiSedha karyo che, te pApasthAnonuM jJAna AcArya, mahattara, gacchAdhipati ke zrutadhare meLavI levuM ane te pApasthAnone sarvathA kyAreya svayaM AcaravuM nahIM, bIjA pAse karAvavuM nahIM ane svayaM AcaratAnI anumodanA karavI nahIM. je bhikSuka krodha, mAna, mAyA, lobha, bhaya, hAsya, gArava, darpa, pramAda athavA vAraMvAra cUka ke alanAthI divase ke rAte, ekAMtamAM ke jAheramAM, sUtelA ke jAgRta, mana-vacana-kAyAthI karavA-karAvavA-anumodanA dvArA te pApasthAnakomAMthI koIpaNa pApasthAnone seve che, te bhikSuka vAraMvAra niMdanIya che, gArDaNIya che, jugupsanIya che, ThapakApAtra che, A bhikSuka sarva lokamAM badhe ja parAbhava pAmato chato bahuvyAdhi-vedanAthI vyAsa zarIravALo thaI utkRSTasthiti mATe anaMtasaMsArasAgaramAM bhame che ane A saMsArasAgaramAM paribhramaNa karato te kSaNamAtra paNa sukhazAMtine pAmI zakato nathI." - A rIte vicAra karI potAnA pramAdano pazcAttApa karatA sAvadyAcArya vicAra kare che ke - eka pramAde mArA jIvanamAM ghaNI moTI Apatti ubhI karI che, mAruM zuM thaze ? mAre kevA duHkho veThavA paDaze? vagere vicArIne vilakhA paDI jAya che. nAnakaDo pramAda jIvanamAM kevI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 163 khAnAkharAbI sarje che ? AcAryazrI dhrujI uThyA che. A joIne taka zodhatA liMgadhArIo kahe che ke, "jyAM sudhI amAro A saMzaya nahi chedAya tyAM sudhI AgamavAcanA AgaLa nahIM cAle, tethI yuktiyukta ane kugrahanAzaka parihAra batAvo ane e parihAra saMmata hovo joIe." - te vakhate sAvadyAcArye vicAryuM ke, A lokone javAba ApyA vinA cAlaze nahIM ane kayo uttara Apavo e samajAtuM nathI ! - AcAryazrIne vicAramAM DUbelA joIne durAgrahI liMgadhArIo pUche che ke, "kema ciMtAsAgaramAM DUbelA cho ? javAba Apo. paraMtu te yathokta kriyAne saMgata hovo joIe." - A sAMbhaLIne sAvadyAcArye khUba vicAra karyo ane khinna banIne bolyA ke.. "A ja kAraNasara gurue kahyuM che ke, kAcA ghaDAmAM pANI nAMkhavAmAM Ave to jema ghaDAno vinAza thAya che, tema ayogyane sUtra-artha ApavAmAM Ave to anartha thAya che, tethI ApavA nahIM." A sAMbhaLIne veSadhArIo bolyA ke, "are ! A tame zuM garabaDa goTALA karo cho ? saMbaMdha vinAnI tuccha vAta kema karo cho ? jo yogya javAba na ApI zakatA hova to ahIMthI uThIne tamArA Asana upara jAo ane ahIMthI jaldIthI cAlyA jAo ane kharekhara zuM deva kopyuM che ke zuM, ke jethI sarva saMghe tamArA jevAne pramANabhUta karIne Agamatattvano upadeza ApavA tamane Adeza karyo." - A sAMbhaLIne sAvadyAcAryane khUba AghAta lAgyo ane manamAM bhAre pIDA upaDI. liMgadhArIono mAnasika trAsa pAmelA ane AlokanA tuccha yazane bacAvavA prayatna karatA sAvadyAcArya bolyA ke, "tame loko samajatA nathI, utsarga ane apavAda e be upara Agama nirbhara che. jinazAsanamAM ekAMtamAM mithyAtva raheluM che. bhagavAnanI AjJA anekAMtamaya che." - A vacana uccArIne sAvadyAcArye potAnI sAdhanA bALI nAMkhI ane potAnA upara AvelA apayazanA bhayanI Apattine TALavA utsutra bolIne potAno saMsAra vadhArI dIdho. kAraNa ke, e Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 bhAvanAmRtam II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva vacana bolavAmAM garbhitapaNe potAne thayelo strIno sparza, e apavAdika che ane tethI huM mULaguNathI rahita nathI, evuM batAvavAno Azaya che. paraMtu e vakhate strInA sparzano sarvathA niSedha che e jinavacananI upekSA karavAmAM AvI che ane jANavA chatAM sarvathA niSiddha pravRttine apavAdika pravRtti batAvI che ane sAthe sAthe bhikSuka mATe sarvathA niSiddha evI caitya Adi karAvavA vagerenI pravRttione "prabhuvacana anekAMtamaya che" ema kahIne apavAdika pravRtti tarIke phalita karI dIdhI che ane e badhI pravRttio yogya che evo sikko mArI Apyo che. je unmArgane protsAhana ApavA ane sthira karavA barAbara che. A rIte utsutra prarUpaNA karavAthI ane unmArgane protsAhana ApavAthI temaNe pUrve bhegA karelA tIrthakara nAmakarmanA karmadaliko vikharAI jAya che ane eka bhava sImita karelo saMsArasamudra virATa banI jAya che. e sevAyelA pApanI AlocanA karyA vinA sAvadyAcArya mRtyu pAme che. ane vyaMtaradeva thAya che. te pachI sAvadyAcAryanuM je anaMta saMsAra paribhramaNa thAya che, te kevuM che, te prabhunA mukhe ja sAMbhaLIe - prabhu kahe che ke, "he gautama ! A pramANe janma-maraNa vaDe cauda rAjalokanA pratyeka pradezanI sparzanA karatAM karatAM ane coryAsI lAkha yonimAM rakhaDatAM rakhaDatAM evA e sAvaghAcAryanA jIve A ghora-rauddha saMsAramAM atyaMtadIrgha anaMtakALa bhAre trAsa-pIDA-roga-kaSTa-duHkha ane pratikULatAothI pUrNa karyo ane ahIM bharatakSetramAM jyAre zrIpArthaprabhuno zAsanakALa cAlato hato, tyAre e sAvadyAcAryano jIva pazcima mahAvideha kSetramAM manuSyapaNe utpanna thaI tArakatIrthaMkara paramAtmAnA saMge sanmArge Ave che, tyAre saMvega-nirvedanA pariNAma pAmIne saMyama svIkArI prabhu AjJAne yathArtha rIte pALI sarvakarmano kSaya karI mokSamAM gayo hato." kahevAno sAra e che ke, sAvaghAcArye sarvathA niSiddha evA maithunasthaLe paNa anekAMtavAda batAvI sUtranuM ullaMghana karyuM che ane sUtranuM ullaMghana Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 165 e sanmArgano nAza kare che. tenAthI unmArganuM poSaNa thAya che ane unmArgane poSaNa ApavAthI jinAjJAno bhaMga thAya che ane jinAjJAnA bhaMgathI anaMtasaMsArI thavAya che. ahIM paramAtmA ane zrIgautamasvAmI vacceno saMvAda ghaNo lAMbo che ane te khUba mananIya che. tathA sAvadyAcAryanI anaMta rakhaDapaTTInuM varNana kALajuM kaMpAvI nAkhe tevuM bhayaMkara che. paraMtu vistArabhayathI te ahIM lIdhela nathI. anekavAra narakanI mulAkAta emanA AtmAne levI paDI che. mithyAtvanA udaye buddhimAM pedA thato viparyAsa kevo khataranAka che, te sAvaghAcAryanA udAharaNathI samajI zakAya che ane bhUla thayA pachI Alaukika tuccha yazanI rakSA karavA mATe ane apayazanA bhayathI bhUla sudhAravAmAM na Ave to AtmAnI kevI durdazA thAya che, te paNa vicAravA jevuM che. prazna-20 : dAdA bhagavAna zrIkRSNa-ziva ane mahAvIrane bhegA kare che te yogya che ? uttara : A ekadama ayogya to che ja. sAthe sAthe mahAmithyAtvano kAramo vilAsa paNa che. temanuM parAkrama paNa jovA jevuM che. temanI eka pustakamAM nIceno trimaMtra Apyo che - - saMsAra vidano nivAraka trimaMtra | namo arihaMtANa, namo siddhANaM, namo AyariyANaM, namo uvarjhAyANaM, namo loe savvasAhUNaM, eso paMca namukkAro, savva pAvappaNAsaNo, maMgalANaM ca savvarsi, paDhamaM havaI maMgalam III 3OM namo bhagavate vAsudevAya |rA 3OM namaH zivAya ||3|jaya saccidAnaMda. - A mithyAtvano kAramo vilAsa che. lokottara paMcaparameSThinI haroLamAM laukika devone mUkIne lokottara tattvonI mahA AzAtanA karavAmAM Ave che. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 bhAvanAmRta-I: anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva - tema chatAM AvA lokone jinanA anuyAyI kahevA e jinano droha che. jinanA anuyAyIo sAthe paNa vizvAsaghAta che. sAthe sAthe syAdvAdI hovAno moTAmAM moTo daMbha che. ApaNA zAstrakAroe anyadarzanopaMthonI (jinazAsanamAMthI gayelI) vAtono nayasApekSa samanvaya karyo che, paraMtu lokottara ane laukika zAsano tathA tenA deva-guru-dharmane eka haroLamAM mUkavAnuM kAma kyAreya karyuM nathI. nayasApekSa samanvaya karavo e nayagarbhita vANI che. jyAre sAcA-khoTAne bheguM karavuM e mithyAtva che. prazna-21 : anya darzanakAro tathA gRhastha sarjita navA paMthavALA pratye ArAdhakonuM valaNa kevuM hovuM joIe ? uttara : te badhA sarvajJa zAsanathI viparIta evA unmArgamAM hovAthI sarvajJa zAsanamAM sthira rahevA temanAthI dUra rahevuM joIe. kAraNa ke, mithyAmatino paricaya karavo te samyaktanuM dUSaNa che ane sabhyattvanI cAra saddataNA paikInI trIjI-cothI saduhaNAmAM zraddhAbhraSTa pArthasthAdi lokono saMsarga karavAno ane paradarzIono saMga karavAnI spaSTa nA pADI che. tyAM aMte kahyuM che ke - "hINA taNo je saMga na tyaje, tehano guNa navi rahe nyuM jaladhi-jalamAM bhaLyuM, gaMgA-nIra lUNapaNuM lahe." - pharI ekavAra khulAso karI laIe ke, te te kALe kadAgrahane vaza banIne, te te trAhita vyaktio dvArA navA mato sthapAyA te badhA zAstraviruddha che. mAtra tapAgaccha ja zAstrazuddha paraMparAne vahana kare che. koIne aTakAvI na zakyA e kalikAlanI balihArI ane e jIvonI niyati. paraMtu eTalA mAtrathI badhAne jinanA anuyAyI kahI devAnuM sAhasa na karI devAya ! - have jyAre valaNa kevA prakAranuM rAkhavuM? e prazna che, to tenA aMge eTaluM ja kahevAnuM che ke, temanA pratye maitrI-karUNA bhAvanA rAkhavAnI che, dRSTirAga-asUyA garbhita dveSa karavAno nathI, teo paNa sanmArgane Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 167 pAme evI sadbhAvanA ja rAkhavAnI che. vartamAnamAM teo mAnI zake tema na hovAthI temanA pratye upekSAbhAvanA rAkhavAnI che. Ama to mArgabhUlelA jIvone mArgamAM lAvavAno puruSArtha sauthI prathama karavAno che. zAsana pAmelAnuM - samajelAnuM e paramakartavya che. paraMtu teo jyAre mAnavA taiyAra ja na hoya, tyAre temanA pratye mAdhyacyabhAva = upekSAbhAva dhAraNa karIne ApaNI samatAne surakSita rAkhavAnI che. AthI ja eka jagyAe kahyuM che ke - "mArga bhUlelA jIvanapathikane, mArga cIMdhavA ubho rahuM, kare upekSA e mAraganI, toye samatA citta dharuM." - amAro A ja prayatna che. koIne mithyAtvI kahevAno ke TheravavAno A prayatna nathI. bAkI unmArgamAM rahelAne, "te paNa jinano anuyAyI gaNAya" vagere vagere kahIne tene sAruM lagADavAnuM kAma paNa amArAthI na thAya, e to hitazatrunuM kAma che. - AtmArthI-parahitArthe upadezaka jIvo bIjAnuM sAruM karavA Icche che. paNa te sAruM lagADavA mATe nahIM. sAruM karavA mATe satya-asatya, mithyAtva-samyakta, su-ku nI bhedarekhA pADavI ja paDe. sau jANe che ke - Arogyane prApta karAvanArA moTA bhAganA auSadho kaDavA ja hoya che. prazna-22 H zAstraviruddha prarUpaNA karanArA, zAstraviruddha vicAradhArA dharAvanArA jIvono vairAgya kayA prakArano hoya che ? uttara : Ano uttara pU. mahopAdhyAyazrIjIe adhyAtmasAramAM nIce mujaba Apyo che. siddhAntamupajIvyApi, ye viruddhArthabhASiNaH / teSAmapyetadeveSTaM, kurvatAmapi duSkaram // 6-9 // bhAvArtha jainasiddhAMtano Azraya laIne (jIvavA chatAM) paNa jeo tenuM viruddha arthaghaTana kare che - jenasiddhAMtathI viruddha bole che - teo Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 bhAvanAmRtaI H anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva duSkara tapazcaryA Adi karatA hovA chatAM paNa teono vairAgya evo ja (mohagarbhita) jANavo. - AthI zAstraviruddha bolanArA ane vicAradhArA dharAvanArAono vairAgya mohagarbhita hoya che. kAraNa ke, viruddhArthabhASIne mithyAtvano udaya vartato hoya che. tenAthI vairAgya mohagarbhita bane che. ahIM jamAlI vagerenA udAharaNo jANavA. prazna-23 : batrIsI graMthamAM yoganI cAra dRSTimAM paNa moDagarbhita vairAgya kahyo che ane upara jaNAvyA mujaba usUtrabhASImAM paNa moDagarbhita vairAgya kahyo che. to jema yoganI cAra dRSTivALA mokSamArgamAM kahevAya che, to usUtrabhASI paNa mokSamArgamAM kahevAze ne ? uttara : ahIM ghaNA khulAsA karavA jarUrI che - - prathama naMbare... cAra dRSTivALA jIvo mokSamArgamAM kahevAya. paraMtu usUtrabhASI jIvo mokSamArgamAM na kahevAya. usUtrabhASI jIvono pAMca avaMdanIka paikInA "yathAvRMdA" mAM samAveza karyo che ane "yathAvRMdA'ne batrIsImAM saMsAramArga kahyo che. - bIjA naMbare.. cAra dRSTivALo maMdamithyAtvI jIva kugrahanA nAza mATe prayatnazIla hoya che ane te mATe AgamanA tattvonuM parizIlana cAluM hoya che. jyAre utsutrabhASI jIva atattvanA abhinivezathI yukta che ane te abhinivezane kutarko ane utsutra prarUpaNA dvArA vadhArI rahyo hovAthI mithyAtvane gADha banAvI rahyo che. tethI paNa cAra dRSTivALo jIva mokSamArgamAM kahevAze. usUtrabhASI mokSamArgamAM nathI. - trIjA naMbare... je potAnA asadgahane prajJApanIyAdi guNonA sahAre ghaTADI rahyo che ane jinatattva mujabanI ja rUci keLavavAno puruSArtha kare che, tevA cAra dRSTivALA jIvone je avedyasaMvedyapada hoya che te maMda hoya ane aMzathI tyAM vedyasaMvedyapada paNa hoya che. tethI Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punardaka no prAraMbha raba ane prakaraNa-3 praznottarI 169 te mokSamArgamAM che. jyAre utsutrabhASInuM aghasavedyapada gADha che. tethI paNa te mokSamArgamAM nathI. - cothA naMbare... apunabaMdhaka avasthAthI prAraMbhIne prabhunI AjJAno yoga hoya che. (jo ke, bhAvAjJAno prAraMbha cothA samyagdarzana guNasthAnakathI thAya che. to paNa pradhAna dravyAjJAno prAraMbha apunabaMdhaka avasthAe thAya che.) tethI te mokSamArga che. jyAre usUtrabhASInA dharmanuM sevana (dharmAcaraNa) pradhAna dravyAjJAmAM paNa AvI zakatuM nathI. - pAMcamA naMbare... apunabaMdhaka jIvane AjJAnI rUci hoya che. ane tethI tenAmAM dravyathI paNa cAritrano sadbhAva che. jyAre utsutrabhASImAM bhAvathI ane (bhAvanA kAraNabhUta) dravyathI paNa cAritrano sadbhAva hoto nathI. - ahIM ullekhanIya che ke - A viSaya upara 350 gAthAnA stavananI chaThThI DhALanI 23 mI gAthA khUba suMdara prakAza pAthare che. te bAlAvabodha sahita nIce mujaba che - ANAruci viNa caraNa niSedhe, "paMcAzake' haribhaTha re vyavahAre to thoDuM lekhe, jeha sakAre sada re. sA12 (6-23) bAlAvabodha : ANAruci ka0 paramezvaranI AjJAnI ja ruci che jene ehavA AjJAruci, caraNa niSedhe ka0 cAritranI nA kahe che. syA mATe ? je AjJArucipaNuM nathI to bIjuM kaSTa anuSThAna kohanI AjJAI kare che ? yataH - 'AUIksa vaUAM tamane nA vi na, mawAMti | maphato sAkSI paNa se. " Iti. te mATe AjJAsahita cAritra, AjJA vinA "paMcAzakane viSe haribhadrasUri cAritra niSedhe che. vyavahAra kare to ka0 zuddha sAmAcArI sahita vyavahAra pAle to thoDuM I ka0 potAnI zakti pramANe thoDuM kare to hi lekhe ka0 lekhAmAM 1. apunabaMdhakathI mAMDIne, jAva carama guNaThANa, bhAva apekSAe jina ANA, mAraga bhAkhuM jANa. mana. (8/3) (350 gAthAnuM stavana) Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 bhAvanAmRta anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva chaI. etale AjJA sahita thoDui kare te lekhe che. te kahaI chaI. jeha sakAre ka0 je thoDuMI sakAre, satya kare, sadda ka0 zabda te Agama kahIzuM je kAraNe cAra pramANa kahyAM che tihAM Agama pramANane zabda pramANa kahI bolAvyuM che. te mATe Agama sakAre te to thoDo vyavahAra, te paNa pramANa che, bIjuM ghaNuM kaSTa, te niSphala che Iti bhAvaH 122 [6-ra3] kahevAno sAra e che ke - AjJAnI rUcivALAne ja cAritra yogya kahyA che. AjJAsahitanuM che te ja sAcuM cAritra che. AjJA vihIna cAritrane pU. zrI haribhadrasUrijI mahArAjAe paMcAzaka graMthamAM niSedhyuM che. bhale thoDuM, svazakti anusAra kare, paNa te Agama mujaba kare, to lekhe lAge che. Agama mujabanI sAmAcArI sahitanuM anuSThAna ja lekhe lAge che. tethI AgamAnusArI sAmAcArI mujaba thoDuM kaSTa (kaSTakArI tapAdi anuSThAna) saphaLa che ane AgamAnusArI samAcArIthI rahita ghaNuM kaSTa (kaSTakArI tapAdi anuSThAna) paNa nirarthaka ja che. AthI A badhA kAraNosara cAra dRSTivALA jIvo mohagarbhita vairAgyavALA hovA chatAM te kramazaH guNazreNIne caDhI rahyo hovAthI mokSamArgamAM che ane utsutrabhASI guNazreNIthI nIce utarI gayo hovAthI mokSamArgamAM nathI. ahIM yAda rAkhavuM ke - mithyAtvanI hAjarImAM paNa asadgatanA nirvatananI sAdhanA (Agama adhyayanAdi pravRtti) cAluM hoya to te AtmA dravyathI paNa mokSamArgamAM che ane asadgaha = kadAgraha = mithyAbhinivezane daDha karavAnuM kAma (usUtraprarUpaNAdi dvArA) cAluM hoya, to te AtmA mokSamArganI bahAra che. prazna-24 : A viSamakALamAM satyane TakAvavA mATe zuM karavuM joIe? uttara : "satya tAraka che ane asatya mAraka che' - A vAta haiyAmAM sthira bane ane bIjA jIvomAM hitabuddhithI e vAta utAravAno prayatna Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 171 karavAmAM Ave tathA game tevA vikaTa saMyogomAM ke AkarSaka pralobhanonI upasthitimAM paNa takalIphone pI javAmAM Ave ane pralobhanone phagAvI devAmAM Ave tyAre apUrva sattvano prAdurbhAva thAya che. tenAthI satya TakI jAya che. ghaNA satyo, nirarthaka bhayothI-pralobhanonI lAlacathI ke lokasaMjJAthI mUkAI jatA hoya che. AthI te traNethI, je upara uThI jAya, te satya pAmI zake-TakAvI zake - jagatamAM pracArI zake che. jenI jinavacana pratye avihaDa zraddhA hoya, zraddhA mujaba yathAzakti karI chUTavAnI niSThA hoya ane AtmahitanA lakSya pratyenI pratibaddhatA majabUta hoya, tevI vyakti bhaya-pralobhanonI lAlaca- lokasaMjJAne mArIne lokottara satyane pAmI zake che. prazna-25 : satyane TakAvavA asatyano pratikAra karavo joIe ke nahIM ? uttara : asatyane oLakhyA vinA satyanI oLakhANa na thAya ane asatyano pratikAra karyA vinA satyanI sthApanA na thAya. AthI satyane prasthApita karavA-TakAvavA asatyano pratikAra karavo ja paDe. asatyane asatyarUpe oLakhANa ApavI ane asatya pratyenI zraddhAnA kaTravipAko samajAvavA tathA satyane satyarUpe oLakhANa ApavI ane satya pratyenI zraddhAnA suMdara phaLo samajAvavA, e ja satyanI sthApanA ane asatyanA pratikAranI rIta che. prazna-ra6 : satya TakAvavA saMgharSo karAya ke nahIM ? uttara : saMgharSano tame zuM artha karo ? mArAmArI-gALAgALI. to evuM kyAreya na karAya. satya ane asatyane jAheramAM spaSTa karavuM, asatyavALAo taraphathI AvatA upasargo veThavA, mAna-apamAnane sahana karavA, pU. dharmasiMhasUrijInI jema ugravihAro karavA ane vAdasabhAmAM Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva carcA + vicAraNA karavI, moTI sabhAo bharIne satya tattvanI udghoSaNA karavI ane asatyane khulluM pADavuM - A badhA paNa saMgharSo kahevAya. AvA saMgharSo to pUrvakAlIna mahApuruSoe ghaNA karyA che ane satyane TakAvavA mATe karavA paNa paDe. e mATe prazasta kaSAya sevavo paDe to paNa koI doSa nathI- lAbha ja che. A kalikAlamAM avaLI gaMgA cAle che. je sthAna-pada-sattA-mAnasanmAna-adhikArakSetra Adi mATe kyAreya saMgharSa na thAya, tenA mATe bharapUra saMgharSo aviratapaNe cAle che ane satya mATe saMgharSa to bAju para che, paraMtu satya-asatyano khulAso paNa na thAya-mauna rahevuM joIe, madhyasthabhAva rAkhavo joIe, badhAne samAvavA joIe." - AvI AvI khoTI vAto cAle che. pUrve joyuM ja che ke - "je AjJAno bhaMga thato joIne madhyastha banI cUpa rahe che, te avidhine anumodana ApavA dvArA potAnA vratono lopa kare che." kaMkotrImAM nAma na Ave, prazastimAM nAma na Ave, padavImAM vilaMba thAya, potAnA kAryakramamAM bIjAnI nizrA AvI paDe, potAnA sthAnamAM bIjA AvI jAya, vagere vagere thAya tyAre lezamAtra vilaMba karyA vinA virodha noMdhAvanArA zAstrIya tattvomAM agamya kAraNosara ke potAno prabhAva na ghaTe te mATe mauna rAkhe tyAre khUba Azcarya thAya che. satya pratyenI niSThAnA abhAva sivAya emAM bIjuM zuM kAraNa mAnavAnuM ? ane Ane jo koI madhyasthabhAva kahetuM hoya to te pratikULa madhyasthabhAva che, je mithyAtvarUpa che, ema dharmaparIkSAmAM pU. mahopAdhyAyazrIjI kahe che. prazna-27 : anya darzano-navA paMtho pratye madhyasthabhAva kevI rIte rAkhavo ? uttara : temanI pratye be rIte madhyasthabhAva rAkhI zakAya. 1. saMbodha prakaraNa Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 prakaraNa-3H praznottarI (1) teonI (ghuNAkSara nyAye) je sAcI vAto che, te zrIjinezvaranA gharanI ja che, ema zAstravacanane sAme rAkhIne, ene nayasApekSapaNe svIkAravAnI. (2) teo potAnA unmArgathI koIpaNa rIte pAchA pharI zake tema hoya, to prathama tevo prayatna karavo ane evuM na zakya lAge to temanI upekSA karavI ane temanA pratye durbhAva na karavo - ApaNI samatAne ApaNe surakSita rAkhavI. AthI ja kahyuM che ke - mArga bhUlelA jIvanapathikane mArga cIMdhavA ubho rahuM, kare upekSA e mAraganI, to ye samatA citta dharuM." (3) pUrvokta be prakAre madhyasthabhAva dhAraNa karavAno che. paraMtu ApaNI zraddhAne akhaMDa rAkhavA temano paricaya-saMga karavAno nathI. kAraNa ke- jJAnIoe kuzIlano saMga choDavAnuM ane akalyANamitrone choDavAnA kahyA che. tathA mithyAmatino paricaya karavAnI nA pADI che. teomAM amuka aMzo jinanA gharanA hovA chatAM bAkInuM badhuM potAnI matikalpanAnA gharanuM che. tethI teo mithyAmati ja kahevAya. tethI temano paricaya na karAya. kAraNa ke, temanA paricayathI sva-paranA mithyAtvanI vRddhi thAya che. (4) Ama chatAM teonI niMdA paNa na karavI. niMdA koInI paNa karavAnI nathI. ahIM avasara prApta jJAnIoe alaga-alaga jagyAe adhyAtmanA arthI jIvo mATe je viveka batAvyA che te joI laIe. (A) samakitanA saDasaTha bolanI sajhAya (i) samakita jeNe grahI vaccuM, nidbhava ne ahAchaMdA re, pAsatthA ne kuzIlAyA, veSaviDaMbaka maMdA re, 9 maMdA anANI dUra chaMDo, trIjI saduhaNA grahI, paradarzanIno saMga tyajIe, cothI saddataNA kahI; himaNAtaNo je saMga na tyaje, tehano guNa nahi rahe, nyuM jaladhi jalamAM bhaLyuM, gaMgA nIra lUNapaNuM lahe. 10 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 bhAvanAmRta-I H anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva (i) mithyAmati-guNa-varNanA, TALo cotho doSa unamAragI guNatAM have, unamAraga-poSa samakita. (26) pAMcamo doSa mithyAmati, paricaya navi kIje Ima zubhamati-araviMdanI, bhalI vAsanA lIje. samakita. (ra7) (ii) traNa zuddhi samakita taNI re, tihAM pahelI mana-zuddhi re, zrIjinane jinamata vinA re, jUTha sakaLa e buddhi re. (20) jinabhagate je navi thayuM re, te bIjAthI kema thAya re ? evuM je mukhe bhAkhIe re, te vacana-zuddhi kahevAya re. (21) chedyo bhedyo vedanA re; je saheto aneka prakAra re, jina viNa para sura navi name re, tehanI kAyA-zuddhi udAra re. (22) (B) upadeza rahasya : pU. mahopAdhyAyazrIjI mahArAjA kahe che ke - na ninditavyAH kecijaghanyamadhyamotkRSTabhedabhAjo jantavo jIvaloke / A jIvalokamAM jaghanya, madhyama ke utkRSTa kakSAnA koIpaNa jIvonI niMdA karavI nahIM. (C) lalita vistarA : pU.A.bha.zrIharibhadrasUrijI mahArAjA kahe che ke - "ridartivyo anyAmitro , savitavyani nyAmitraNa.." akalyANa mitrono tyAga karavo ane kalyANamitrono saMga karavo e zuddhadharma pAmavAnA upAya che. (D) mitrA batrIsIH pU. mahopAdhyAyazrIjI kahe che ke - tanmitrAyAM sthito dRSTau sadyogena garIyasA / ___ samAruhya guNasthAnaM paramAnandamaznute // 32 // artha : (AgaLanA anusaMdhAna pUrvaka.. mitrAdaSTino sAdhaka akalyANamitrano yoga thAya to doSane dhAraNa kare che ane kalyANamitra samAna puruSono yoga thAya to guNane dhAraNa kare che. tethI teNe kalyANamitrano saMga karavo joIe) mitrAdaSTino sAdhaka zreSTha evA sadyoga (sapuruSonA yoga) dvArA Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 prakaraNa-3 praznottarI guNasthAnaka upara ArUDha thaIne paramAnaMdane pAme che. (E) adhyAtmasAra : pU. mahopAdhyAyazrIjI kahe che ke - | (i) sarvatravAra: purArthaH - adhyAtmanI prApti-pUrNatAnA arthI jIve sarva sthaLe AgamazAstrane AgaLa karavuM. (ii) tyavaktavyA vinyA : | - adhyAtmanI prApti-pUrNatAnA arthI jIve kuvikalpono tyAga karavo (ane zAstrAnusArI vikalponuM sevana karavuM) (ii) thAryo rANo muLanaveDapi | - adhyAtmanI prApti-pUrNatAnA arthI jIve koInA nAnA paNa guNa upara rAga dhAraNa karavo -guNAnurAga karavo. (iv) nizcayAgamatattva tamAkurRca nosaMjJA 2 |. zraddhAMvivevasAraM titatraM yoninA nityam ra0-rA - adhyAtmanI prApti-pUrNatAnA arthI jIve (1) Agama(zAstra) dvArA tattvano nirNaya karavo joIe. (2) tethI lokasaMjJAno tyAga karavo, (3-4) zraddhA ane viveka keLavavA. (v) sthAtivya lakhyatve, vizAco pramaripura - adhyAtmanI prApti-pUrNatAnA arthI jIve samyaktamAM sthira rahevuM ane pramAdano vizvAsa na karavo. (F) yogaviMzikA TIkA | (i) rInA muddeSaTmAva.. - dharmapravRttinA prANarUpa praNidhAnane pAmavuM hoya, teNe hIna guNavALA jIvo pratye dveSa na karavo. (ii) xxxthi vinayavivu, dIne ra yAviguNasAra" - jeNe paNa potAnA dharma(yoga)ne pUrNatAe pahoMcADavAno hoya Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 bhAvanAmRta-IIH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva siddhi kakSAno banAvavo hoya, teNe potAnAthI adhika guNavALA pratye bahumAnabhAva -vaiyAvacca-vinayAdi dhAraNa karavA. madhyamaguNavALA pratye upakArabhAva dhAraNa karavo.. hanaguNavALA pratye karUNA rAkhavI ane temane upara lAvavA upakAra karavo... (paraMtu adhikaguNavALA pratye IrSyA-asUyA dhAraNa na karavI, madhyamaguNavALA sAthe pratispardhA na karavI ane hanaguNavALA pratye tiraskArano bhAva na rAkhavo- temanI niMdA na karavI.) (G) adhyAtmasAra : pU.mahopAdhyAyazrIjI kahe che ke - - pUrve varNavelo pU.mahopAdhyAyazrIjIno A kALamAM rAkhavA yogya darzanapakSa (zraddhAnapakSa) - A ApaNI zAstranIti che. te rIte vartavAthI A viSama kALamAM paNa AtmakalyANa thaI zake che. prazna-28 : zAstraviruddha mAnyatA dharAvanAranA badhA guNo avaguNa banI jAya che ? uttara : AbhogapaNe (zAstrIya satya jANavA chatAM paNa) zAstraviruddha mAnyatA dharAve tenA badhA guNa avaguNa banI jAya che. kAraNa ke, AbhogapaNe zAstraviruddha mAnyatA dharAvanAro mithyAtvamAM jAya che ane mithyAtvanA saMgathI guNa avaguNa banI jAya che. ahIM yAda rAkhavuM ke, koIkavAra anAbhogathI ke gurunA niyogathI samakiti jIva zAstraviruddha abhiprAya dharAvato hoya, to paNa tenuM samyakta haNAtuM nathI ane jyAre sAcuM samajAI jAya che, tyAre te turaMta ja khoTAne choDI de che. prazna-29 H AgrahapUrvaka satyane pakaDI rAkhIe to e satya "asatya banI jAya ke nahIM ? uttara : sadAgrahapUrvaka satyane pakaDavuM e mahAna guNa che. anAdinI mithyAvAsanA ane vartamAnamAM prasarelu matamatAMtaronuM jaMgala, A baMne sAme TakavA mATe sadAgraha khUba jarUrI che. tethI te hovo joIe. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 177 hA, satya pakaDIne asatyamAM beThelAnI niMdA Adi karavI, te khoTuM che. temanA pratye upekSAbhAva rAkhavAno che. dveSa-durbhAva karavAno nathI. prazna-30 : mithyAtvanI-ekAMtanI vAsanAo ubhI thavAnuM kAraNa zuM che ? uttara : anAdikALathI AtmAmAM mithyAtva dhAmA nAkhIne beTheluM che ane duniyAmAM mithyAtvanA upAdAnonI bharamAra khaDakelI che. evA avasare jinatattva pratyenI zaMkA, mithyAmatino paricaya vagere kAraNo mithyAtvanI vAsanA turaMta ubhI kare che. jyAM sudhI kSAyika samyakta prApta na thAya tyAM sudhI e jokhama che. e prApta karavAno mArga saraLa bane e mATe pUrvanirdiSTa upAyone niSThApUrvaka sevavA joIe. prazna-31 : avidhino doSa nukazAnakAraka bane ke nahi ? uttara : nukasAnakAraka ja bane che. avidhi dharmane malina kare che. vidhipUrvakano dharma ja zuddha bane che. avidhi khUba moTo doSa che. jema avidhithI levAyeluM auSadha rogavRddhinuM kAraNa bane che. tema avidhipUrvakano dharma paNa Atmaazuddhi-doSavRddhinuM kAraNa bane che. taduparAMta, vidhinuM sthApana karavAthI tIrtha (jainazAsana)nI unnati thAya che ane avidhinuM sthApana karavAthI tIrthano uccheda thAya che. AthI zAstrIya vidhi mujaba ja dharma karavo joIe. zAstramAM dravya-kSetra-kAlabhAva aMgenI vidhi batAvI che. dravyAdinI zuddhipUrvaka dharma karavAno che. IrAdApUrvaka avidhinuM sevana karavuM e vidhi-nirUpaka zAstrano anAdara karavA barAbara che ane zAstrano anAdara e khUba khataranAka doSa che. enAthI dharma baLI jAya che ane AtmAne khUba nukazAna thAya che. taduparAMta, dharma karavAnI prabhunI AjJA mAnavI ane "vidhipUrvaka dharma karavo' evI prabhunI AjJA na mAnavI, emAM svacchaMdatA che. svacchaMdatA zAstraparataMtratA na AvavA de ane e vinA zuddha AjJAyoganI Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 bhAvanAmRta-I: anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva prApti thaI zakatI nathI. yogagraMtho pharamAve che ke, anuSThAnazuddhi mATe jeTalI paNa zarato che, temAM zAstraparataMtratA ziramora sthAne che. tethI ja yogabiMdu graMthamAM kahyuM che ke, "jene zAstra pratye bhakti-bahumAna nathI, tenI dharmakriyA paNa aMdhanI jovAnI kriyA samAna che. vaLI, jene zAstra pratye anAdara che, tenA zraddhA vagere guNo unmatta puruSanA audAryAdi guNonI jema vivekI evA sajjana puruSone prazaMsanIya banatA nathI." - A aMgenI vizeSa vicAraNA pUrve karI ja che. tethI ahIM laMbAvatA nathI. hA, prAthamika abhyAsakALe anAbhogAdinA kAraNe avidhi thatI hoya, to prajJApanIya jIvano e avidhi doSa niranubaMdha hoya che, ema zAstrakAro jaNAve che. paraMtu je aprajJApanIya-kadAgrahI jIva IrAdApUrvaka dharmakriyA avidhithI seve che, tene to nukazAna thaya vinA rahetuM ja nathI. ahIM ullekhanIya che ke, avidhi ane vidhinI vikalatA (apUrNatA), A be vacceno taphAvata khAsa samajI levo paNa jarUrI che. zAstranirdiSTa dravya-kSetra-kAla-bhAva aMgenI vidhinuM ullaMghana karI tenAthI viparIta vidhi karavI te avidhi che ane zAstranirdiSTa dravyakSetra-kAla-bhAva aMgenI vidhinuM ullaMghana karyA vinA mAtra pramAdAdinA kAraNe saMpUrNa vidhinuM pAlana na karavuM te vidhinI vikalatA che. jema ke, sattara saMDAsA vinAnuM khamAsamaNa ApavuM e vidhinI vikalatA che ane khamAsamaNanA badale jainetaronI jema daMDavat sUI jaIne namaskAra karavA te avidhi che. beThA beThA pratikrama karavuM te vidhinI vikalatA che ane pratikramaNanI vidhino krama badalI nAMkhavo ke sUtromAM pheraphAra karI nAMkhavo e avidhi che. 1. prathamAbhyAse tathAvidhajJAnAbhAvAdanyadApi vA prajJApanIyasyAvidhidoSo niranubandhaH // (coviMzika TIkA) Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 prakaraNa-3H praznottarI ahIM ullekhanIya che ke, vidhi AdinuM jJAna hoya ane te mujaba ja karavAnI nirdabha IcchA hoya, chatAM paNa pramAdAdinA kAraNe vidhivikalatA AvatI hoya, to tevA anuSThAnane jJAnIoe IcchAyoganI bhUmikAmAM mUkyuM che. to paNa yAda rAkhavuM ke, jeTaluM vidhinuM pAlana vadhAre thAya, eTalo lAbha vadhAre maLe che ane IcchAyogamAMthI zAstrayogamAM javA mATe vidhi AdinI pUrNatA lAvavI ati jarUrI che, te paNa yAda rAkhavuM. ahIM noMdhanIya che ke, yogamArgamAM kramazaH AgaLa vadhavAnI-zuddha anuSThAnane pAmavAnI ane pUrNatAe pahoMcavAnI abhilASA hovI khUba anivArya che. e vinA pramAdano parihAra zakya banato nathI tathA pramAdanA parihAra vinA vidhinI vikalatA dUra thatI nathI ane vidhinI saMpUrNatA prApta thatI nathI. vidhinI saMpUrNatA prApta thAya tyAre ja "zAstrayoga" nI prApti thAya che ane zAstrayoganI saghana-niraMtara sAdhanAnA phalasvarUpe sAmarthyayoganI prApti thAya che. jenuM phaLa kevalajJAna che. AthI AtmArthI jIvoe potAnA dharmane zuddha banAvavA mATe vidhiavidhinuM jJAna meLavavuM ane avidhino tyAga karavo khUba jarUrI che. ahIM yAda rAkhavuM ke, vidhinI aMtargata lakSyazuddhi, bhAvazuddhi, kriyAzuddhi, praNidhAnazuddhi, bhUmikAzuddhi, nidAnazuddhi, dravya-kSetra-kALabhAvanI zuddhi, manaHzuddhi vagere tamAma AvI jAya che. bAhya rIte kriyA zuddha karavAmAM Ave, paraMtu lakSya ane bhAvo zuddha banAvavAmAM na Ave to dharmazuddhi prApta thaI zakatI nathI. AthI dharmazuddhine pAmavAnI tamAma zaratonuM pAlana thavuM joIe. A aMgenuM vistRta mArgadarzana amArI "zuddhadharma-I+II+III" A pustakazreNIthI prApta thaze. chelle avidhi aMge pU.mahopAdhyAyazrIjInA 350 gAthAnA stavananA prathama DhALanA TaMkazALI vacano joI laIe - Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 bhAvanAmRtam II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva vidhi jotAM kaliyugamAM hove, tIrathano uccheda, jima cAle tima calave jaIe, eTa dhare matibheda re. jinajI. 4 Ima bhAkhI te mAraga lope, sUtra kriyA savi pIsI, AcaraNA-zuddhi AcarIe, joI yoganI vIsI re, jinajI. 5 paMcama Are jima viSa mAre, avidhi doSa tima lAge, Ima upadezapadAdika dekhI, vidhi rasiyo jana jAge re. jinajI. 6 koI kahe jima bahu jana cAle, tima calIe zI carcA ? mAraga mahAjana cAle bhASyo, tehamAM lahIe arcA re. jinajI. 7 e paNa bola mRSA mana dharIe, bahujanamata AdaratAM, cheha na Ave bahula anAraya, mithyAmatamAM phiratAM re. jinajI. 8 thoDA Arya anAryajanathI, jena AryamAM ghoDA, temAM paNa pariNata jana thoDA, zramaNa alpabahu thoDA re, jinajI. 9 bhadrabAhu guruvadanavacana jANI, e AvazyakamAM lahIe, ANAzuddha mahAjana jANI, tehane saMge rahIe re. jina). 10 ajJAnI navi hove mahAjana, jo paNa calave ToLuM, dharmadAsagaNIvacana vicArI, mana navi kIje bhoLuM re. jinajI. 11 prazna-3ra : vartamAnamAM khUba viSama paristhiti dekhAya che, evA avasare amAre AtmakalyANa kaI rIte karavuM ? uttara : pUrve pU.mahopAdhyAyazrIjInA adhyAtmasAra graMthanA kathanAnusAra pUrNanI abhilASA, zakyAraMbha (potAnI zakti anusAre dharmanuM anuSThAna sevavuM) ane zuddhapakSapAta rAkhavo - A traNa AtmakalyANanA zreSThamArgo che. taduparAMta, pUrvanirdiSTa "pravacanabhakti'mAM (vidhimArganuM kathana karavuM, vidhi pratye rAga rAkhavo, jIvonuM vidhimArgamAM sthApana karavuM ane avidhino niSedha karavo - A pravacanabhaktimAM) tadAkAra rahevuM. prazna-33 : parivAramAM mAnyatAbheda hoya to zuM karavuM ? Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 181 uttara : AmAM praznakAra sAcI mAnyatAmAM che ke khoTI mAnyatAmAM che, te khulAso karyo nathI. tethI jo praznakAra sAcI mAnyatAmAM hoya to teNe te pakaDI rAkhavI, parivAranA anya sabhyone zAMtithI sAcuM samajAvIne sAcAmAM lAvavA ane tema chatAM teo na mAne to temanI khoTI mAnyatAne protsAhana na ApavuM (bAkI sAthe rahevAthI enI saMvAsa anumodanA to lAge ja.) - jo praznakAra pote khoTI mAnyatAmAM hoya ane parivAra sAcI svIkArI levI. te ja hitakAraka che. AgaLa kahyuM che - punaH kahIe chIe ke - nabhAvavuM paDe, calAvI levuM paDe, puNyaprabhAva ocho paDe, eTalA mAtrathI satya satya tarIke marI nathI jatuM ane asatya satya nathI banI jatuM. "gumAveluM pAchuM meLavavAmAM ja sAra che. je che ene gumAvavAmAM sAra nathI." prazna-34 : mAnyatA bhedo pravartatA hoya tyAre upadezakanuM zuM kartavya che ? uttara : A praznano AgaLa javAba apAI gayela che. tapAgacchanI uttama nIti zuM che te paNa jaNAvI che ane kalikAlamAM 'darzanapakSa kevo hoya te paNa pUrve jaNAvela ja che. TUMkamAM upadezake zAstrAnusArI mAnyatAnuM samarthana-maMDana ane zAstraviruddha mAnyatAnuM khaMDana karavuM ja joIe. prazna-35 H AcaraNAmAM yathAzakti ane mAnyatAmAM saMpUrNa (100 TakA) - Ano artha zuM che ? uttara : samakiti AtmA prabhue-zAstrakAroe batAvelA heyaupAdeya, vidhi-avidhi Adi tamAma te te padArthone te te svarUpe pUrNapaNe mAne. emAM kyAMye viparyAsa-bhramaNA na rAkhe. A mAnyatA 100 TakA che ema kahevAya. (A viSaya darzana mohanIyanA kSayopazamano che.) Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 bhAvanAmRtamII : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva mAnyatA 100 TakA hovA chatAM heyanA tyAgamAM ane upAdeyanA svIkAramAM cAritramohanIyano kSayopazama apekSita che. te cAritramohanIyano kSayopazama jeTalA aMze pravarte che, teTalA aMze jIvanamAM heyanI nivRtti ane upAdeyanI pravRtti Ave che. AthI AcaraNa yathAzakti hoya che. A mAnyatA 100 TakA ane AcaraNa yathAzaktino artha che. taduparAMta, mAnyatA 100 TakA rAkhavAmAM saMghayaNabaLa-buddhibaLa AdinI koI hAni naDatI nathI. e to aTavImAM - cAra DIgrI tAvamAM paNa rAkhI zakAya che. paraMtu tapa-yama-niyamanA pAlanamAM zarIrazakti AdinI jarUrIyAta ane tyAga-svIkAra karavAnA utsAhanI jarUra hoya che. te dareka jIvamAM taratamatAe hoya che - samAna hoto nathI. - vaLI, bhagavAnanI 99 AjJA mAnavAmAM Ave paNa ekAda AjJA mAnavAmAM na Ave to te na cAle. kAraNa ke - te mithyAtvarUpa che. mAnyatAmAM 100 TakA AvI gayA pachI kadAca gADha nikAcita cAritramohanIya karmanA udayathI AcaraNamAM kazuM na Ave, chatAM samyaktanA kAraNe, enI spRhA jIvaMta rahetI hovAthI jIva mokSamArgamAM ja rahe che. - mAnyatAnI skUlanA e darzanAcArano aticAra-doSa che ane AcaraNAnI skUlanA e cAritrAcArano aticAra-doSa che. baMne khoTA hoya to baMne doSa lAge che. prazna-36 : "anyadharmanA bAbAone avaMdanIya kahevAya, paraMtu jainalige rahelA sAdhune avaMdanIya na kahevAya. jenalige rahelA sAdhune avaMdanIya kahe te mithyAtvI kahevAya." - AvuM keTalAka loko kahe che, te yogya che? uttara : zAstrakAra maharSioe jainaliMge rahelAomAM paNa je pArthasthA-yathAvRMdA vagere sAdhuo che, tene avaMdanIya ja kahyA che. koInAmAM pArthasthAdipaNAnA lakSaNo joIne avaMdanIya kahevAmAM Ave ke zAstramAM jenalige rahelAomAM paNa AvA AvA lakSaNo hoya to Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 183 te pArthasthAdipaNAne pAme che ane zAstrAjJA mujaba teo avaMdanIya che." AvuM kahe tenAthI mithyAtva doSa lAgato ja nathI. paraMtu sAcuM nirUpaNa karavAnA kAraNe samyagdarzana zuddha thAya che. mithyAtva doSa lAgato ja na hoya, to tevuM bolanArane mithyAtvI kaI rIte kahevAya ? taduparAMta, jo vastutattvanuM sAcuM nirUpaNa karavAmAM paNa "mithyAtvI" TharI javAtuM hoya, to pAMca prakAranA avaMdanIya sAdhuonuM svarUpa varNavanArA vyavahArasUtra Adi chedagraMthakAro, saMbodhaprakaraNAdi graMthanA racayitA pU. haribhadrasUrijI mahArAjA, gurutattvavinizcayanA racayitA pU.mahopAdhyAyazrIjI mahArAjA paNa mithyAtvI karaze ane AvuM kahevAnI gustAkhI to mahAmithyAtvI ja kare ne ? jJAnIoe pArthasthAdi pAMcane saMsAramArgamAM kahyA che. mokSamArgamAM kahyAM nathI. e yAda rahe. ke jaina kone kahevAya ? prazna-37 : sAcA jenatvanI oLakhANa kaI rIte thAya che ? uttara : A mATe pU. mahopAdhyAyazrIjIe "jaina kaho kyuM hove" sakjhAyanI racanA karI che. te saraLa artha sAthe ahIM prastuta che. jena kaho kyuM hove, parama guru ! jaina kaho kyuM hove ? guru upadeza binA jana mUThA, darzana jaina vigove. parama0 1 saraLa artha : paramaguru paramAtmA ! jaina zI rIte thavuM ? guruno upadeza nahi pAmelA mUDha che ane te loko jainadarzanane vagove che...1 kahata kRpAnidhi zama-jala jhIle, karma-mayala jo dhovuM, bahula pApa-mala aMga na dhAre, zuddha rUpa nija jove. parama0 2 saraLa arthaH kRpAnidhi paramAtmA kahe che ke, je zama-jalamAM snAna kare che, je karma-maLane ghue che, je ghaNA pApamaLane aMga (AtmA) upara dharato nathI ane je potAnA zuddha rUpane juve che...? Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 bhAvanAmRta-IIH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva syAdvAda pUrana jo jAne, nayagarbhita jasa vAcA, guna paryAya dravya jo bUjha, soI jaina he sAcA. parama0 3 saraLa artha: je syAdvAdane pUro jANe che. jenI vANI nayavAkyothI vaNAyelI che, je dravya, guNa, paryAyane jANe che, te ja sAco jaina che...3 kriyA mUDhamati jo ajJAnI, cAlata cAla apUThI, jaina dazA unameM hI nahI, kahe so sabahI jUThI. parama0 4 saraLa arthaH mAtra kriyAmAM mUDha mativALo je ajJAnI avaLI cAla cAle che (zrI jinAjJAthI viparIta rIte varte che) tenAmAM jainapaNuM hotuM nathI. Ama chatAM te jenapaNAno dAvo kare to te badhuM khoTuM che..4 parapariNati apanI kara mAne, kiriyA garve gahilo, unakuM jaina kaho kyuM kahiyeM, so mUrakhameM pahilo. parama0 5 saraLa artha: kriyAnA abhimAnathI pAgala banelo je parapariNatine (padgalika bhAva ramaNatAne) potAnI mAne che, tene jaina zI rIte kahevAya? te to mUrakhano AgevAna che..5 jainabhAva zAneM sabamAMhI, ziva sAdhana sahie, nAma veSazuM kAma na sIjha, bhAva-udAse rahIe. parama0 6 saraLa arthaH kriyAdi dareka vastumAM jJAna bhaLe eTale jaina bhAva pragaTe che, A jJAnane muktinA sAdhanarUpe zraddhApUrvaka mAnavuM joIe. mAtra nAma ke veSathI kAma na sare, jenapaNuM pAmavA mATe (jJAnajanya) odAsInya bhAvamAM rahevuM joIe...6 jJAna sakala naya sAdhana sAdho, kriyA jJAnakI dAsI, kriyA karata dharatu he mamatA, yAhI galemeM phAMsI. parama0 7 saraLa arthaH sakaLa nayanA sAdhanabhUta jJAnanI sAdhanA karo. kriyA to jJAnanI dAsI che. kriyA karavA chatAM je mamatA dhare che te to gaLAmAM phAMsalA jevI che...7 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 kriyA binA jJAna nahi kabaDuM, kriyA jJAna bina nahI, kriyA jJAna dou milata rahate hai, jyo jala-rasa jalamAMhI. parama0 8 saraLa artha: kriyA vinA kyAreya jJAna na hoya ane jJAna vagara kyAreya kriyA na hoya. kriyA ane jJAna banne pANI ane pANInA rasanI jema ekameka thaIne rahe che. 8 kriyA maganatA bAhira dIsata, jJAna zakti jasa bhAMje, sadguru zIkha sune nahI kabaDuM, so jana janameM lAje... parama0 9 saraLa artha : je sadgurunI zikhAmaNa kyAreya sAMbhaLato nathI, tenI bahAranI kriyAmAM magnatA dekhAya, paNa enI jJAnazakti nAza pAme che. te (kahevAto) jaina lokamAM lAje che....9 tattva-buddhi jinakI pariNati he, sakala sUtra kI kUMcI, jaga jasavAda vade nahI ko, jaina dazA jasa UMcI. parama0 10 saraLa artha : sakaLa sUtranI (AgamanI) cAvIrUpa tattvabuddhi jene pariNata thaI che, tenI jainadazA (jainapaNuM) uMcI che ane duniyA paNa teno ja yazavAda gAya che...10 5 sArAMza : - je jinAjJA mujaba varte che, te jaina che. - je ekAMtavAsanAthI mukta che ane jenI mati syAdvAdathI parikarmita thayelI che, te jaina che. - je potAnA zuddha svarUpane nihALe che ane parapariNatine (paudgalika bhAvaramaNatAne) parabhAva svarUpe jue che, te jaina che. - je syAdvAda = anekAMtavAdano jJAtA che te jaina che. - je jJAna-kriyA ubhayathI mokSa mAne che te jaina che. - je jJAnayukta kriyA ane jJAnajanya udAsInabhAvathI sabhara che, te jaina che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 bhAvanAmRtam-I : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva - je upazamabhAvamAM rame che, karmanirjarA karavA prayatnazIla che ane pApathI chUTavA mathI rahyo che, te jaina che. ke phalitArtha : - je jinAjJA mujaba vartato nathI ane potAnI matikalpanAthI varte che te sAco jaina nathI, paNa jenAbhAsa che. - je parapariNatine potAnI mAne che te jaina nathI. - je kriyAno ke jJAnano apalApa kare che te jaina nathI, paraMtu jainAbhAsa che. je vastutattvane ekAMta pakaDe che athavA to ekAMtamAM abhi nivezavALo che, te jaina nathI, paraMtu jenAbhAsa che. 3 mithyAdaSTinuM jJAna ajJAna kema ? prazna-38 : mithyASTinA bodhane "ajJAna rUpa kema kahevAya che? uttara : A praznano uttara ApatAM zrI vizeSAvazyaka bhASya graMthamAM jaNAvyuM che ke, "sadasadvisesaNAo, bhavaheu jahicchiovalaMbhAo / NANaphalAbhAvAo, micchaddiTThissa annANaM // 115 // artha : satya ane asat padArthanA vizeSa(bheda)no bodha na hovAthI, saMsAranuM kAraNa hovAthI, potAnI mati mujaba artha karavAthI ane jJAnanA phaLano abhAva hovAthI mithyAdRSTinuM jJAna paNa ajJAna che. A rIte mithyASTinuM jJAna cAra kAraNathI ajJAnarUpa che. have cAre kAraNonI kramazaH vicAraNA karIzuM. (1) sa-asat padArthanI vizeSatAnuM ajJAna : mithyAdaSTi pAse koIpaNa padArthanA sa-asatpaNAnA bhedanuM jJAna hotuM nathI. jagatano koIpaNa padArtha sarvathA sat ke sarvathA asat hoto Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 187 nathI. sarve padArtho sva-svarUpathI sat ane para-svarUpathI asat hoya che. jema ke, mATIno ghaDo mATIrUpe sat che ane tAMbArUpe asat che. temaja ghaTarUpe sat che ane staMbharUpe asat che. A rIte aneka dharmonI apekSAe sat che ane anaMtA dharmonI apekSAe asat che. AthI koIpaNa padArthane sarvathA sat ke asat mAnI zakAya nahIM. mithyASTinI mati ekAMtathI vAsita hovAthI te padArthane sarvathA sat ke sarvathA asat mAne che. A viparIta mAnyatAnA kAraNe tenuM jJAna dUSita hoya che. syAdvAda = anekAMtadaSTithI sarva padArthone anaMtadharmAtmaka svIkAravAmAM Ave, tyAre mAnyatA sabhya hovAnA kAraNe jJAna samyam bane che. hA, eka vAta yAda rAkhavAnI che ke, mAtra syAdrA jANI levAthI nahIM, paraMtu syAdvAdanI rUci pragaTe tyAre jJAna samyam bane che. syAdvAdanI rUci pragaTAvavA mATe syAdvAdano bodha joIe, te mujabanI sahaNA karavI paDe, rUci keLavavI paDe ane e mATe aMtarAyabhUta mithyAtvane mAravuM paDe. ahIM ullekhanIya che ke, mithyASTi jIvone jIvanamAM upayogI banatA sAkSAt bhautika padArthonA viSayamAM to yathArtha bodha hoI zake che. te mANasane mANasa ja mAne ane tiryaMcane tiryaMca ja mAne che. te ja rIte ghaTane ghaTarUpe ja svIkAre che. eTale sthUladaSTithI sAme dekhAtA padArtho jevA che, tevA ja te mAne che. arthAt tenI pAse bhautika viveka to hoI zake che. paraMtu adhyAtmika lAbha-nukazAnano aMdAja ene hoto nathI ane kadAca koI batAvI de to paNa tene emAM zraddhA thatI nathI. eTale jyAM pratyakSathI jaNAtA padArtho che, e to te jevA che tevA svIkArI le che. paraMtu atIndriya viSayomAM ene zraddhA thatI nathI. jema ke, suvarNanA ghaDAne suvarNanA ghaDA tarIke to te mATe ja che paraMtu e ghaDo (rAga-dveSanuM kAraNa hovAthI ane tethI AdhyAtmika nukazAna karanAro hovAthI) heya che (choDavA jevo che), evuM te mAnato nathI. A rIte mithyASTi pAse (atIndriya padArthonA viSayomAM) heya Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 bhAvanAmRtamII : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva upAdeya, kartavya-akartavya, bhakSya-abhakSya, peca-apeya Adino tAtvika viveka hoto nathI. - viparIta zraddhA ke azraddhA : mithyAdaSTi kyAM to atattvane tattvarUpa mAne che athavA to tattvane ja mULathI mAnato nathI. eTale (viparIta mAnavuM ke sarvathA na mAnavuM, te mithyAtvanuM kArya che : jema ke, mokSane sarvathA na mAnavo athavA to (bhautika sAmagrIthI saMpanna) vaikuMThane mokSa mAnavo, e mithyAtva che. AthI atIndriya padArthone sarvathA na mAnavA ke viparIta mAnavA e mithyAtva che. (2) saMsAranuM kAraNa ? mithyASTinuM jJAna ekAMtavAsanAthI dUSita ane bhrAntiothI yukta hoya che. tenA kAraNe heya-upAdeyanA viziSTa saMvedanathI rahita hoya che ane tevA prakAranA viziSTa saMvedana vinA lokottara anuSThAnanI prApti thatI nathI. laukika anuSThAnanuM phaLa jJAnIoe saMsAra kahyuM che. sAdI bhASAmAM kahIe to mithyASTinI buddhi viparyAsa (bhrAnti)thI sabhara hoya che. tenA kAraNe tenI pAse abhrAnta bodha nathI. abhrAnta bodha vinA (bhrAnta bodhathI) anuSThAna (dharmapravRtti) paNa bhrAnta bane che. tenAthI saMsAra kapAto nathI paNa vadhe che. tethI mithyASTinuM jJAna saMsAranuM kAraNa che. brAntabodhayukta anuSThAnathI pApAnubaMdhI puNya baMdhAya ane tevuM puNya saMsAranuM kAraNa che. (3) matikalpanAthI artha karavo : mithyAdRSTi jIvo sarva padArthone potAnI rIte samaje che. teo svacchaMda mativALA hoya che. zrI vItarAgavacanane AdhIna hotA nathI. tenA yoge arthano anarthabhUta ane anarthane arthabhUta mAnavAnI bhUla kare che. A viparyAsa jJAnane dUSita kare che. (4) jJAnakuLano abhAva : jJAnanuM phala virati ane aviratino (pApano) pazcAttApa che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 189 mithyASTine potAnuM mithyAtva pApane pApa tarIke mAnavA ja detuM nathI. tethI tenA jIvanamAM virati ke aviratino pazcAttApa hoto ja nathI. taduparAMta, mithyASTinuM jJAna viparIta bodhathI dUSita thayeluM hovAthI jJAnarUpa ja nathI ane jJAna na hoya to virati Ave ja kyAMthI ? AthI ja yogadRSTi samuccaya graMthamAM kahyuM che ke, mithyASTinuM jJAna sUkSmatAne pAmyuM na hovAthI, saMsAranAzaka lokottara pravRttinuM kAraNa banatuM na hovAthI, karmarUpa vajane bhedavAmAM samartha banatuM na hovAthI ane anekAMtadaSTithI garbhita na hovAthI, tevA jJAnathI tAttvika apAyadarzana (anarthakArI tattvonuM anarthakArI tarIke tAtvika darzana) thatuM nathI ane e vinA anarthakArI tattvothI bacI kema zakAya ? prazna-39 : Aje jainadarzananA "syAdvAda' ane "ahiMsAnA siddhAMtanI jagatamAM khUba carcA thAya che ane syAdvAdanA nAme khUba goTALA paNa thAya che ane syAdvAdanA nAme Ameya thAya ane Ameya thAya, Ameya kahevAya ne Ameya kahevAya - evuM manAya-bolAya che. tathA Aje je jhaghaDAo che te syAdvAda nahIM svIkAravAnA kAraNe che AvuM bolAya che. to "syAdvAda' siddhAMtanuM svarUpa zuM che ? uttara : syAdvAda game te karavAnuM ke bolavAnuM kaheto nathI ane jhaghaDAo kadAgraha dazAnA kAraNe che. syAdvAda goLa-khoLa bhegA karavAnuM kaheto ja nathI. "syAdvAdazuM kahe che te tenA svarUpane jANavAthI khabara paDaze. ahIM ApaNe nIcenA muddAonI kramazaH vicAraNA karIzuM. jenAthI syAdvAdanuM svarUpa paNa samajAI jaze ane tenA nAme cAlatI bhramaNAo paNa dUra thaze. (A) syAdvAdanuM svarUpa ane vastunI anaMtadharmAtmakatA (udAharaNa sahita) (B) syAdvAda = anekAMtavAda. anekAMtavAda samya ekAMta vinA ghaTI zakato nathI. (C) (jainazAsanamAM) prabhue kazAno ekAMta niSedha nathI karyo ane Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 bhAvanAmRtam H anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva kazAnI ekAMte anumati ApI nathI, A zAstrIya vidhAnanuM rahasya. (D) kyAM kyAM ekAte hoya che ane kayA viSayamAM anekAMtano svIkAra karavAno che. (E) "syAdvAda' siddhAMtanI dRSTie anyadarzano. (F) syAdvAda siddhAMtanI dRSTie navA paMtho. (G) zAstravacanonI trividhatA have kramazaH dareka muddAonI vicAraNA karIzuM. (A) syAdvAdanuM svarUpa vastunI anaMtadharmAtmakatA syAdvAda (anekAMtavAda) syAdvAda jainadarzanano mahattvano siddhAMta che. dareka kALanA sAdhakonA manamAM eka prazna udbhave che ke, A jagatanA padArthonuM svarUpa zuM che? A praznanuM samAdhAna ApavA mATe te te darzananA tatkAlIna darzanakAroe potapotAnI rIte prayatna karyo che. jainadarzane syAdvAda siddhAMtanA AdhAre jagatanA padArthone anaMtadharmAtmaka (anaMta dharmothI yukta) batAvyA che - samajAvyA che. anyadarzanoe jagatanA padArthone samajAvavA ekAMtano Azaro lIdho hovAthI teo jagatanA padArthone sarvAgINa rIte samajAvI zakyA nathI. temanI vAtomAM pUrvApara virodha Ave che. taduparAMta, saMzayAdi doSo ubhA thAya che. jyAre jainadarzane anekAMta (syAdvAda) no Azaro lIdho hovAthI jagatanA padArthone sarvAgINa rIte samajAvI zakyA che ane temanI vAtomAM pUrvApara virodho ke saMzayAdi doSo paNa AvatA nathI. ahIM yAda rAkhavuM ke, anekAMtavAda, vibhajyavAda ke sApekSavAda e syAdvAdanA ja bIjA nAmo che. jainadarzane jagatanA padArthone anaMtadharmAtmaka jaNAvyA che ane te vAta pratItimAM paNa Ave che. sAmAnyajanane sahajatAthI samajAya e mATe syAdvAdano Azaro lIdho che. koIpaNa vastumAM eka nahIM paNa Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 191 aneka dharmo-guNadharmo rahe che, te ApaNe pratyakSathI paNa joI zakIe chIe. ahIM yAda rAkhavuM ke, jainadarzana zrIjinezvara paramAtmAnuM darzana che. sarvajJa-vItarAga zrIjinezvara paramAtmAe potAnA kevalajJAnanA prakAzamAM jagatane je rIte joyuM che ane jANyuM che, te ja rIte batAvyuM che. temAM vastunI je anaMtadharmAtmakatA dekhAI che, tene sAmAnyajana samajI zake te mATe syAdvAdano siddhAMta prasthApita karyo che. syAdvAdano siddhAMta vastunuM svarUpa nakkI karato nathI, paraMtu vastunuM je svarUpa che, tene samajAvavAnuM kArya kare che. eka ja padArthamAM judI judI apekSAe bhinna-bhinna dharmono svIkAra karavo te syAdvAda che. arthAt sattva-asattva, nityatva-anityatva, abhilApyatva-anabhilApyatva Adi paraspara viruddha dharmono paNa eka padArthamAM apekSA bhedathI svIkAra karavo te syAdvAda siddhAMtanuM kArya che. jema vastumAM koIka apekSAthI sattva (astitva) dharma rahe che, tema bIjI koIka apekSAthI asattva (nAstitva) dharma paNa rahe ja che. jema ke, ghaTa padArthamAM mATInI apekSAe sattva dharma che, to taMtunI apekSAe asattva paNa che. A rIte bhinna-bhinna apekSAe eka ja vastumAM judA judA dharmono svIkAra karavo te syAdvAda che. A rIte samyam apekSAonA spaSTIkaraNa dvArA vastumAM rahelA aneka vAstavika dharmonuM pratipAdana karavuM tene ja syAdvAda kahevAya che. jyAre tarka, yukti ane pramANonI sahAyatAthI yogya apekSAone lakSamAM rAkhIne vastutattvanuM pratipAdana karavAmAM Ave che, tyAre te pratipAdanamAM koIpaNa prakAranA virodhano avakAza raheto nathI. AthI vastunA yathArtha svarUpane samajavA mATe syAdvAda siddhAMta avazya AdaraNIya che. - vyavahAramAM pratyakSa dekhAtAM udAharaNo paNa syAdvAda siddhAMtanuM ja pratipAdana kare che - jema ke, eka ja purUSamAM pitApaNuM, putrapaNuM, prophesarapaNuM, dAdApaNuM, Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 bhAvanAmRta-II anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva patipaNuM, mAmApaNuM, phaApaNuM, bhAIpaNuM Adi aneka dharmo judI-judI apekSAe rahelA jovA maLe ja che. eTale ke eka purUSamAM potAnA putranI apekSAe pitRtvadharma, potAnI bhAryAnI apekSAe patitvadharma, jAtinI apekSAe manuSyatvadharma, liMganI apekSAe purUSatvadharma, bahenanI apekSAe bhAtRtvadharma, vyavasAyanI apekSAe prophesarasvadharma, potAnA pitAnI apekSAe putravadharma, svasevakanI apekSAe svAmitvadharma, potAnA jamAInI apekSAe zvasuratvadharma, potAnI bhAbhInI apekSAe devaratvadharma ItyAdi aneka dharmo rahe che, te ApaNe pratyakSathI joI ja zakIe chIe. Aja vAtane suvarNanA ghaTanuM udAharaNa laIne AgaLa samajIzuM. syAdvAda siddhAMta vastu je je svarUpe dekhAya te badhAM svarUpe vastune svIkAre che. eka ja svarUpanA ekAMtano kadApi Agraha rAkhato nathI. DhAlanI be bAjuo che. eka bAju sonethI raselI che ane bIjI bAju rUpethI raselI che. syAdvAda siddhAMtanA paramArthane jANato purUSa DhAlane bhinna-bhinna apekSAe judI-judI svIkAre che. be bAju hovA chatAM koIka vyakti eka ja bAjune sAcI mAne ane bIja bAjune sAcI na mAne to vyavahAramAM paNa virodha-jhaghaDA ubhA thAya che. AthI jema judI judI apekSAe DhAlanI be bAju svIkAravI ja paDe che, tema eka ja vastune aneka bAju hoya che, te tamAma bAjuono judIjudI apekSAe svIkAra karavAmAM Ave, to ja vastuno yathArtha bodha thAya che ane virodha-jhaghaDA ubhA thatA nathI. koIpaNa vastumAM aneka saMto (aMzo-dharmo) hoya che. tethI ja vastu anekAntAtmaka che.' jo ke, padArthone ja anekAntAtmakatva (anekadharmAtmakapaNuM) pasaMda 1. aneka bahavo'ntA aMzA dharmA vA AtmanaH svarupANi yasya tadanekAntAtmakam / kiM tat vastu / nyAyAvatAravRtti pR.64| Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 193 che temAM bIjI koI vyakti zuM karI zake ? jo padArthane anekAntAtmaka (anekAMtasvarUpa) mAnavAmAM na Ave, to jagatano koI vyavahAra cAlI zake tema nathI, paramArthathI vicArIe to vastumAM aneka dharmo mAnavAmAM je virodha Ave che, te vAstavamAM virodha ja nathI, mAtra virodhano AbhAsa che. putrapaNuM ane pitApaNuM, Ama joIe to viruddha lAge che, paraMtu vyavahAramAM joI zakIe chIe ke, eka ja vyaktimAM potAnA putranI apekSAe pitApaNuM ane potAnA pitAnI apekSAe putrapaNuM rahetuM hoya che. tethI apekSAonA bhedathI eka ja vyaktimAM judA judA dharmo rahe temAM koI virodha ja nathI. AthI lokano samagra vyavahAra anekAMta (syAdvAda) siddhAMta vinA cAlI zakato ja nathI.' - vastu (padArtha)nI anaMtadharmAtmakatA : syAdvAda pratyeka padArthane anaMtadharmAtmaka mAne che arthAt bhinnabhinna apekSAe eka ja padArthamAM anaMtadharmano svIkAra syAdvAda siddhAMta kare che. pradarzana samuccaya nAmanA graMthamAM vastunI anaMtadharmAtmakatAne suvarNanA ghaTanA dRSTAMtathI suMdara rIte samajAvI che. aneka apekSAe vastunA sva-para paryAyonuM vibhAgIkaraNa karIne, je rIte vastunI anaMtadharmAtmakatA samajAvI che, te have joIzuM. vivakSita eka ghaTa svadravya, svakSetra, svakAla ane svabhAvathI vidyamAna che ane paradravya, parakSetra, parakAla ane parabhAvathI avidyamAna che. (pratyeka dravyone potAnI apekSAe "sva" kahevAya che ane potAne choDIne anya dravyanI apekSAe "para' kahevAya che. jema ke, mATIno 1. jeNa viNA logassa vi vavahAro savvahA na nivvahai / tassa bhuvaNekkagurUNo namo matavIyasa (sammati ta. 3/62). 2. vivakSito hi ghaTaH svadravyakSetrakAlabhAvai vidyate, paradravyakSetrakAlabhAvaizca na vidyate / (, samu. vRkravRtti-patno. 19-TA) teva sarva lo neRt svarUpatrituSTathAt aa sadeva viparAtuM ne vaiva vyavatiete ! (mAtanI, patno. 26) Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva banelo ghaTa, mATInI apekSAe "svadravya' che ane (mATIne choDIne) suvarNAdi dravyo te mATInA ghaTa mATe "padravya" che. te ja rIte je dravya je AkAzapradezamAM vyApIne rahe che, te AkAza kSetra te dravya mATe "svakSetra kahevAya che ane bAkInA AkAzakSetro te dravya mATe parakSetra' kahevAya che. je dravya je kALamAM vidyamAna che, te kALa te dravya mATe "svakAla' che ane je dravya je kALamAM avidyamAna che, te kAla te dravya mATe "parakAla' che. te ja rIte je dravya je svarUpamAM varte che, te svarUpa te dravyano "svabhAva' che ane je dravya je svarUpamAM vartatuM nathI, te svarUpa te dravya mATe "parabhAva' che. sarva padArthono svadravyAdi ane paradravyAdi svarUpe vicAra karavAmAM Ave che. koIpaNa vastune svadravyAdinI apekSAe vicAravAmAM Ave che, tyAre te "asti' svarUpe bhAsita thAya che ane te vastune paradravyAdinI apekSAe vicAravAmAM Ave che, tyAre te nAsti' svarUpe bhAsita thAya che.) have ghaTane jyAre sattva, prameyatvAdi sAmAnya dharmonI apekSAe vicArIe, tyAre te ghaTanA sattvAdi dharmo svaparyAyonA rUpamAM ja vidyamAna che arthAt sattvAdi sarve dharmo ghaTanA sva-paryAya ja banI jAya che. te samaye bIjA koI paraparyAya rahetA nathI. ethI vijAtIya paraparyAyono abhAva hovAthI tenI vyAvRtti paNa karavI paDatI nathI. kahevAno Azaya e che ke, jyAre "sattva' dharmane AgaLa karIne vicAravAmAM Ave, tyAre sarve paNa sat evA cetana ane acetana padArthomAM koI bheda raheto nathI. tamAma padArtho sarvena eka ja kahevAya che. te ja rIte prameyatvena, abhidheyatvena paNa, sarva padArtho sajAtIya ja banI jAya che, koI padArtha vijAtIya banatA nathI. tethI sattvAdi sAmAnyadharmone AgaLa karIne ghaTano vicAra karavAmAM Ave tyAre te sattvAdi dharmo vastunA svaparyAya ja bane che ane tethI sarve padArtho sajAtIya bane che. bIjA koI paraparyAyo rahetA nathI ane tethI koIpaNa Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 195 padArtha vijAtIya banato nathI. ane tethI koInI paNa vyAvRtti karavAnI rahetI nathI. have vizeSadharmothI vastunI anaMtadharmAtmakatA batAvavAmAM Ave che. pRthvI, pANI Adi anaMtA pudgalo che. chatAM paNa suvarNano ghaTa pArthivatvena vidyamAna che. paraMtu jalatvAdi dharmonI apekSAe to vidyamAna nathI. tethI ghaTa mATe pArthivatva svaparyAya che. paraMtu jalatvAdi dharmo paraparyAyo che. tethI jalavAdi dharmonI apekSAe ghaTanA paraparyAyo anaMtA che. A rIte ghaTanA sva ane paraparyAyonI gaNanA karavAmAM Ave to te anaMtA che. tethI ja ghaTa sva-paraparyAyonI apekSAe anaMtadharmAtmaka che. (paddarzana samuccaya graMthamAM aneka dRSTikoNathI vastunI anaMtadharmAtmakatA vistArathI varNavI che. amArA "jainadarzananA mahattvanA siddhAMto' pustakanA prakaraNa-1mAM tenI vicAraNA karavAmAM AvI che. vizeSa jijJAsue tyAMthI jovA bhalAmaNa.) (B) samyagU ekAMta vinA anekAMta ghaTI zakato nathI - "Sadarzana samuccaya graMthamAM "syAdvAda' aMgenI vicAraNAnA avasare gAthA-pa7nI TIkAmAM TIkAkArazrIe khulAso karyo che ke - "anekAMta sabhyaekAMtano avinAbhAvi hoya che. anyathA (arthAt jo sabhya ekAMta na hoya, to tenI sAthe niyatasAhacarya dharAvato samudAyarUpa) anekAMta ghaTI zakaze nahIM tathA ekadezavAcI nayanI apekSAe ekAMta ane sarvadazavAcI pramANanI apekSAe anekAMta mAnavAmAM Avelo che. 1. sa ghaTo yadA sattvajJeyatvaprameyatvAdidharmaMzciMtyate tadA tasya sattvAdayaH svaparyAyA eva santi, na tu kecana paraparyAyAH, sarvasya vastunaH sattvAdIndharmAnadhikRtya sjaatiiytvaadvinAyarcavAmAnna toDapi vyavRttiH | (5t samu. vRo.11 TA) 2. anekAntasya samyagekAntAvinAbhAvitvAt, anyathAnekAntasyaivAghaTanAt nayArpaNAdekAntasya pramANAdanekAntasyaivodapadezAt, tathaiva dRSTeSTAbhyAmaaviruddhasya tasya vyavasthi: I (aa -17/rA ) Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 bhAvanAmRtaIH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva kahevAno Azaya e che ke - je ekAMta (eka dharma) vastunA bIjA dharmonI apekSA rAkhe che, paraMtu bIjA dharmonuM nirAkaraNa karato nathI te samyagU ekAMta kahevAya che ane te ja sunayano viSaya bane che. je ekAMta anya dharmonuM nirAkaraNa kare che, te mithyA ekAMta kahevAya che ane te durnayano viSaya bane che. samyagU ekAMtonA samudAyone ja anekAMta = aneka dharmavALI vastu kahevAya che. te anekAMta vastu pramANano viSaya bane che. te pramANe ja pratyakSa ane anumAna dvArA aviruddha vastunI vyavasthA thAya che. arthAt pratyakSa ane anumAna dvArA te vyavasthAmAM koI virodha (Avato) nathI. pratyakSa ane anumAna dvArA vastunI anekAMtAtmakatA (anaMtadharmAtmakatA) siddha thAya che." - AthI samyaguM ekAMta pUrvaka ja anekAMta hoya che. puruSane puruSa tarIke ekAMte svIkAryA pachI (puruSanI) patnI, pitA, bahena, kAkA, mAmA AdinI apekSAe te puruSamAM anukrame patipaNuM, putrapaNuM, bhAIpaNuM, bhatrIjApaNuM, bhANIyApaNuM vagere dharmo svIkArI zakAya che. eTale aneka dharmono apekSAe svIkAra karatAM pUrve puruSamAM puruSatva dharma to ekAMte svIkAravo ja paDe che, ne pachI bAkInA dharmono svIkAra thAya che. - "Azrava sarvathA heya che." ane "samakiti mATe je AzravanA sthAno che, te ja saMvaranA sthAno che. A baMne zAstravacano paNa "samyagu ekAMta pUrvaka ja anekAMtavAdanI pravRtti hoya che." e siddhAMtanI sAkSI pUre che. - je apekSAo vastunA yathAvasthita svarUpa sudhI pahoMcADe nahIM, satya-asatyanA bhedane naSTa kare, te anekAMta nathI, paraMtu anekAMtAbhAsa che. - yugapradhAna pU. kAlikasUri mahArAjAe pAMcamanA badale cothanI pravartAvelI saMvatsarI apekSAe sAmAcArI che ane "amuka varSe pU. kAlikasUrijI mahArAjA saMvatsarI pAMcamanA badale cothamAM pravartAvaze A prabhuvacananA anusaMdhAnapUrvaka pravartelI cothanI saMvatsarI apekSAe Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 197 siddhAMta bane che ane A pheraphAra pAMcamA ArAnA aMta sudhI niyata che, te apekSAe paNa siddhAMta che." A ja vAta pUrvokta niyamanI sAkSI pUre che. (C) ekAMte niSedha nathI - ekAMte anumati nathI - A vidhAnanuM rahasya adhyAtmasAra graMthanA daMbhAdhikAramAM kahyuM che ke - zrIjinezvaroe koI vastuno sarvathA niSedha nathI karyo ane koI viSayanI-vastunI ekAMte anumati nathI ApI, paraMtu je kaMI karo, te daMbha vinA karavuM joIe - A paramAtmAnI AjJA che." - pU.mahopAdhyAyazrIjInA pUrvanirdiSTa vidhAnamAM - jeNe je bhUmikA svIkArI hoya, teNe te bhUmikAne daMbha vinA saccAI pUrvaka nibhAvavA mATenuM sUcana karyuM che. adhyAtmasAramAM (pUrvokta vidhAnanI) pUrve daMbharahita jIvana jIvavAnI ja salAha ApyA pachI pUrvanirdiSTa vidhAna karyuM che. daMbha adharmanuM mULa che ane saraLatA dharmanuM bIja che. A vAtane jaNAvavA ja e vidhAna karAyuM che. svIkArelI bhUmikAnuM vahana na thatuM hoya to teno vidhipUrvaka tyAga karavAno paraMtu daMbhapUrvaka kyAreya na jIvavuM e vAta upara tyAM khUba bhAra mUkyo che. eTale pUrvokta vidhAnano koI evo artha karatuM hoya ke - "jyAre jene je phAve te pheraphAra karI zake che. - zAstromAM ekAMte kazAno niSedha nathI ane ekAMte kazAnI anumati nathI mATe jyAre je pheraphAra karavA hoya te karI zakAya." - to tevuM kahevuM lezamAtra ucita nathI. tapAgacchanI nIti zuM hoya che te AgaLa jaNAvela ja che. (D) kyAM sabhya ekAMta ane kyAM anekAMta?? - mukhyapaNe padArthanA svarUpa aMge anekAMta che ane te te bhUmikAnA 1. jinairnAnumataM kici-niSiddhaM vA na sarvathA / kArye bhAvyamadambhenetyeSA''jJA pAramezvarI (20 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva dharmakriyA saMbaMdhI vidhi-niSedhamAM samyagU ekAMta hoya che. kAraNa ke zAstrAnusArI vidhi-niSedhamAM pravartavuM pharajIyAta hoya che. AthI ja jeNe jeNe svamatikalpanAthI zAstranirapekSapaNe manaphAvatI vidhio cAluM karI, tyAre tatkAlIna mahApuruSoe sauthI prathama eno virodha karyo che ane samajAvavAno prayatna karavA chatAM na mAnyA temanI sAthe vaMdanAdi vyavahAro kApI nAMkhyA che. - sabhya ekAMta ane anekAMtano viSaya vyApaka hovAthI thoDA udAharaNo ApIne aTakavuM paDe che. - samagra carcAno sAra e che ke - (1) (padArthanA svarUpanA viSayamAM) syAdvAda zailIthI padArthane anaMtadharmAtmaka = anaMtaaMzAtmaka mAnavAno che. ekAMte eka paNa aMza pakaDavAno nathI. jema ke, AtmAmAM ekAMte nityatva ke ekAMte anityatva mAnavuM te mithyAtva che. ane (paryAyanI dRSTie) kathaMcit anityatva ane (dravyanI dRSTie) kathaMcit nityatva mAnavuM te anekAMta hovAthI samyakta che. eka AtmAmAM paraspara virodhI aneka dharmo judI judI apekSAe rahI jAya che. AthI AtmA anaMta-dharmAtmaka che. te ja rIte sarve padArtha mATe jANavuM. (ra) mokSamArganI sAdhanA saMbaMdhI vidhi AdimAM zAstravacana ane zAstrAnusArI paraMparAne ja anusaravuM tathA zAstraviruddha ane asaMvignazaTha puruSoe pravartAvela avihita azuddha paraMparAne na ja anusaravuM - A samya ekAMta che. - A ja zAstranI-tapAgacchanI-sTAdvAdanI nIti-rIti che. koIka kALe zAstrathI amAnya nabhAvavuM paDyuM hoya, khoTuM AdaravuM paDyuM hoya, ajANatAM avihita paraMparAone anusaravuM paDyuM hoya, suvihitono puNya prabhAva ocho paDavAnA kAraNe yatio vagerenA jorathI azuddha vyavahAro ghara karI gayA hoya - to paNa, te tapAgacchanI nIti-rIti anusAra Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 199 to zAstranA akSaro maLe eTale Agraha choDIne zAstranIti mujaba vartavuM e ja zreyaskara che. - vaccenA viSamakALamAM je kaMI zAstrAnusArI vidhi-niSedho ane suvihita paraMparAomAM bheLaseLa thavAnA kAraNe kaMIka sAruM gumAvyuM hoya, tene pAchuM meLavI levAmAM ja hita che. AtmahitArthI-satyapipAsu jIva to gumAvelI sAcI cIjane pAchI meLavavA Icche che, paraMtu je kaMI sAcuM bacyuM che, tene gumAvavAnuM kArya na kare tathA sAcA-khoTAne oLakhe ane bIjAne hitabuddhithI jaNAvIne temAMthI bahAra kADhavAno samyagU puruSArtha kare. nakalI-pratikULa madhyasthabhAvane dhAraNa karIne mauna paNa na rahe ke badhAne sArA-sAcA mAnavA svarUpa mithyAtvane protsAhana paNa na Ape. (E) syAdvAda siddhAMtanI dRSTie anyadarzanakAro - anyadarzanakAroe vastunA svarUpanA viSayamAM ekAMta pakaDyo che. koIka viSayamAM syAdvAda siddhAMtano Azaro levA chatAM nAmathI to ene nakArI dIdhela che. ekAMtamAM mithyAtva che. kAraNa ke, ekAMta pakaDavAthI vastunI aMdara rahelA anya (sApekSa) dharmono amalApa thAya che ane vastu jevI che, tevo teno bodha thato nathI ane bodha viparIta thavAnA kAraNe bodhajanya rUci paNa viparIta thAya che. je mithyAtva svarUpa che. AthI anya darzanakAro mithyAtvamAM beThA che. - padarzana samuccaya graMthanI TIkAmAM tarko-udAharaNo-yuktio dvArA siddha karI Apela che ke - "anya tamAma darzano potapotAnA siddhAMtanA samarthanamAM anekAMta (syAdvAda) no Azaro le ja che ane te na le to kyAreya svasiddhAMtanI siddhi karI zake tema nathI. tema chatAM paNa "syAdvAda' ne nAmathI nakAre che. syAdvAdanA arthane svIkAre che, nAmathI svIkAratA nathI ane koIka sthaLe ekAMta pakaDI enuM khaMDana paNa kare che." - A emanI bevaDI nItine TIkAkArazrIe temanA ja graMthonA aneka udAharaNo ApIne siddha karI Apela che. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 bhAvanAmRta-IH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva - anyanI sAcI vAta nahIM svIkAravAnA mULamAM svapakSano rAgadRSTirAga hoya che. dRSTirAganA kAraNe teo sAcI vAto svIkArI zaktA nathI. eTaluM ja nahIM sAcI vAtonuM khoTI rIte khaMDana kare che. je emanA mithyAtvane vadhAre che. - AthI jainazAsananI dRSTie kadAgrahane vaza banelA anyadarzanakAro bhUlA paDyA che. mokSamArgathI dUra che. (F) syAdvAda siddhAMtanI dRSTie navA paMtho - zrImad rAjacaMdra, dAdA bhagavAna, kAnajI svAmI vagerenA navA paMtho ekAMgI mAnyatAvALA hovAthI syAdvAdanI dRSTie khoTA che. mokSamArga jJAna-kriyAthI (vyavahAra-nizcayathI) saMvalita hovA chatAM ekalA nizcayane svIkAranArA te navA paMtho ekAMtanI pakkaDavALA hovAthI mithyAtvamAM ja beThelA che. pUrve temanA vicAronI samAlocanA karI ja che. (G) zAstravacanonI trivihitA? zAstranA tamAma vidhAno vidhi-niSedharUpe hotA nathI. zAstranA vidhAno traNa prakAranA hoya che. (1) vidhi-niSedha pratipAdaka, (ra) phalapratipAdaka ane (3) anuvAdaka. ka je vidhAno vidhirUpe batAvAyA hoya te vidhi pratipAdaka vidhAno kahevAya che. vidhi pratipAdaka vidhAno kartavyarUpa hoya che. arthApattithI tenI sAthe saMbaMdha dharAvatA niSedha pratipAdaka vidhAno akartavyarUpa hoya che. jema ke, "sarva jIvonI hiMsA na karavI" A zAstra vacanamAM ahiMsAnI vidhi ane hiMsAno niSedha che. AthI ahiMsA kartavyarUpa che ane hiMsA akartavyarUpa che. * je vidhAno phalanuM pratipAdana karatA hoya te vidhAno phalapratipAdaka kahevAya che. phalapratipAdaka tamAma vidhAno karaNIya hotA nathI. mAtra temAM te te kAryanuM phaLa batAvavAmAM AvyuM hoya che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 prakaraNa-3 praznottarI ka je vidhAno sarvaprasiddha vAtane mAtra nirdeza rUpe jaNAvAtA hoya te anuvAdaparaka vidhAno kahevAya che. jema ke, "12 mahinAnuM eka varSa thAya che." - A vidhAnamAM sarvasiddha vAtanuM pratipAdana karAyuM che. anuvAdaparaka vidhAno mAtra mAhitInuM saMpAdana kare che. te vidhAno karaNIya ke akaraNIya evA vibhAganA viSaya banatAM nathI. [ ahIM ullekhanIya che ke - zrAddhavidhi Adi graMthomAM gRhasthanA jIvana vyavahAronuM je varNana karavAmAM AvyuM che, temAM jIvana vyavahAranI te te kriyAo anuvAdarUpe ja che. paraMtu te te kriyAomAM je jayaNA, alpAraMbha AdinI vidhi batAvI che te upadezarUpe che - kartavyarUpe darzAvI che. arthAt gRhastha te te snAnAdi kriyAo potAnI rIte karavAno ja che, teno mAtra anuvAda karyo che ane te te kriyAomAM alpAMze paNa pApathI bacavA jayaNA-alpAraMbha AdinuM vidhAna karyuM che, te jayaNA Adi gRhastha mATe karaNIya che. eTale ja zrAddhavidhi graMthamAM anuvAdaparaka vidhAno ane vidhiparaka vidhAnono spaSTa bheda pakaDI zakAya e mATe khulAso karyo che ke - "xxxx snAnAdinA pavitraH sannityanuvAdaparaM, lokasiddho hyayamartha iti nopadezaparaM, aprApte hi zAstramarthavat, nahi malinaH snAyAd bubhukSito'znIyAdityatra zAstramupayujyate / aprApte tvAmuSmike mArge zAstropadezasAphalyaM / evamanyatrApi jJeyaM / sAvadyAraMbheSu hi zAstRNAM vAniyanamonA ne yuI" (glo-panI TIkA) - snAnAdithI pavitra thato" - AvuM je vidhAna karyuM che, te anuvAdaparaka che. arthAt loko savAre uThIne je kriyAomAM svayaM pravartavAnA che, te kriyAono anuvAda mAtra che. paraMtu lokone svayaM siddha evI te snAnAdi kriyAo upadezaparaka nathI. arthAt te snAnAdi kriyAo karavI evo amAro upadeza nathI. kAraNa ke, zAstravidhAnanuM mULabhUta prayojana gRhasthone aprApya evA jayaNA-alpAraMbha vagereno ja upadeza ApavAnuM che. "maline snAna Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 bhAvanAmRta anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva karavuM, bhUkhyAe khAvuM joIe - AvA vidhAno karavA zAstrane tathA zAstrakArone saMgata nathI. (kAraNa ke, e sAvadya kriyAo che. tathA te sAvadya kriyAomAM svayaM prarvatelA gRhasthane je jayaNA aprApta (ajJAta) che, ke je alpAMze pApanI nivRttinA phaLavALI che, te jayaNArUpa pAralaukika mArganuM vidhAna karavAthI ja upadezanI saphaLatA che. (sAvadyanuM vidhAna karavAthI upadezanI saphaLatA thatI nathI. paraMtu niSphaLatA prApta thAya che. kAraNa ke,) sAvadya AraMbhayukta kriyAomAM zAstrakAronI vAcanika paNa anumodanA yukta nathI. A pramANe ja pratyeka prasaMgomAM paNa jANI levuM. TUMkamAM sAvaghakriyAonuM varNana mAtra anuvAda rUpe hoya che ane jayaNA upadezarUpe hoya che. ] - A ApaNe eka dRSTikoNathI vicAraNA karI che. pUrve zAstro cAra prakAranA anuyogane anulakSIne alaga-alaga vibhAgamAM vaheMcAyelA hatA. temAM dravyanuM je trividha svarUpa (utpatti-vinAza-dhruvatAyukta svarUpa) che, temAM syAdvAda siddhAMtanuM yojana karavuM e jainazAstranI AgavI zailI che. prazna-40 : anyadarzananA zAstro saMpUrNapaNe khoTA che ke amuka aMze khoTA che ? je aMze sAcA che eno svIkAra karAya ke nahIM ? anyadarzanonA zAstro mULathI ja khoTA che ke emanA artha ja khoTA che. uttara : anyadarzanomAM Astika ane nAstika baMne Ave che. Astika darzanomAM bauddha, sAMkhya, naiyAyika, mImAMsaka, vedAMta vagere darzano Ave che. - anya darzanomAM amuka aMze sAcuM paNa kahevAyuM che. kAraNa ke, je sAcuM kahevAyuM che, te jinavacana sAthe saMvAdI che. paraMtu ekAMtavAsanAnA kAraNe ghaNuM jinavacanathI visaMvAdI paNa che. baMnenI bheLaseLa hovAthI ja jJAnIoe ene mithyAzruta kahyA che. 1. (1) dravyAnuyoga, (2) caraNakaraNAnuyoga, (3) gaNitAnuyoga ane (4) kathAnuyoga : A cAra anuyoga che. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 203 - anyadarzanoe ghaNA jinavacanAnusArI tattvono apalApa karyo che. tethI ja mahopAdhyAyazrIjIe teone nAstika kahyA che. te vAta nayopadeza' graMthamAM A mujaba jaNAvI che - dharmyaMze nAstiko hoko, bArhaspatyaH prakIrtitaH / dharmAMze nAstiko jJeyAH, sarve'pi paratIrthikAH // bhAvArthaH dharmI aMzamAM (AtmAno svIkAra karavAnA viSayamAM) eka cArvAka ja nAstika kahevAya che. (kAraNa ke, cArvAka AtmAne mAnato ja nathI.) jyAre dharma aMzamAM (AtmAnA dharmo ane svarUpanA viSayamAM) jaina sivAyanA anya tamAma dharmo nAstika che. (kAraNa ke, anya dharmoe AtmAnuM ja svarUpa batAvyuM che te khoTuM che ane chatAM teno Agraha che. sAthe AtmAnA uddhAra mATe batAvelA ghaNA upAyo paNa mithyA che. AthI mithyAdharmo che.) - amuka aMzo sAcA hovA aMge pU. siddhasena divAkara sUrIzvarajI mahArAjAe khulAso karyo che ke - "sunizcitaM naH paratantrayuktiSu sphUranti yA kAzcana suktisaMpadaH / tavaiva tAH pUrvamahArNavoddhRtA jaguH pramANaM jinvaakyvipussH||" pUjyapAda zrI siddhasena divAkarasUrijI mahArAjAnuM vacana che ke - amAro A sunizciya thayo che ke... anya darzanIonI yuktiomAM je kAMI suMdara vacano rUpI saMpattio dekhAya che, te prabhu ! te tArA ja pUrvarUpa mahAsAgaramAMthI uddharelI che. ema jANI jinavANInA jANakAroe ene pramANa karela che." - AthI anyadarzanonA je aMze sAcA kathano che, te jinezvaranA zAstramAMthI ja tyAM gayelA che. tethI sApekSa dRSTithI tene svIkAravAmAM koI doSa nathI. jo ke, temanI pAse je sAcuM che, te paNa dhRNAkSara 1. braNAkSara nyAya ? jema kIDo koIpaNa prakAranA uddeza vinA lAkaDAne kotare che ane temAM amuka akSaro ke dRzya kotarAya che, te dhRNAkSara nyAya kahevAya. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 bhAvanAmRtamII : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva nyAye ja che, paraMtu temanI pAse evI sAcI koI dRSTi nathI. teo to UMTavaidya jevA ja che, evuM upamitikAre jaNAvyuM che - je ApaNe pUrve joyela ja che. - AthI je aMza sAco che te svIkAravAmAM doSa nathI. ApaNA graMthakAroe ghaNe sthaLe anyadarzanakAronI yuktiono svIkAra karelo ja che. - vizeSamAM - aSTaka prakaraNanA mahAdeva aSTakamAM ane zaMkarAcAryanA ziSya AnaMdagiri racita graMthamAM ane purANa Adi graMthomAM temanA devonA ane zAstrakAronA je vicitra cAritro varNavyA che, te ja siddha karI Ape che ke, teo vItarAga-sarvajJa,cAritravAn jJAnI nahotA. - anyadarzananA amuka graMthomAM to usUtronI ane hiMsAnI bharamAra paDI che. tethI ja kalikAla sarvajJazrIe yogazAstranA bIjA prakAzamAM evA bhAvamAM kahyuM che ke - jeo dUrakarma karanArA che ane hiMsA karavI joIe evA upadezavALA zAstro race che, te hiMsaka zAstranA racanArA nAstikathI paNa nAstika che ane (bicArA) teo kaI narakamAM jaze ?" - anyadarzananA zAstro amuka viSayamAM mULathI khoTA che. amuka viSayamAM arthaghaTano khoTA che. tethI "tamAma zAstronA tamAma viSayo mULathI khoTA nathI paraMtu arthaghaTanathI khoTA che." AvuM kahevuM hakIkata viruddha che. je AvuM kahe che, temane pUchavuM joIe ke, temaNe batAvelI hiMsA, zabdane AkAzano guNa mAnavo vagere viSayo mULathI khoTA che ke arthaghaTanathI khoTA che ? mULathI ja khoTA che. taduparAMta, gaNadhara bhagavaMtoe je vedapaMktinA je arthaghaTano karyA hatA, te khoTA hatA, e saMdarbhamAM prabhue kahyuM hatuM ke, tamArA arthaghaTano khoTA che, tenA artho A mujaba thAya. paraMtu "tamAma vedonI 1. ye cakrUH krUrakarmANaH, zAstraM hiMsopadezakam / kka te yAsyanti narake, nAstikebhyo'pi nAstikAH // 2-37 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 205 tamAma vAto apekSAe sAcI che, mAtra arthaghaTano badalavAnI jarUra che evuM kahyuM ja nathI." e yAda rAkhavAnI jarUra che ane evo ullekha koI zAstramAM kyAMye maLato nathI. zAstramAM to vedonI vAtonuM ane vedokta hiMsAdinuM bharapUra khaMDana karyuM che. tethI koI vyakti bhagavAnanA nAme gapagoLA calAve to emAM zraddhA karavAnI jarUra nathI. ApaNane je maLyuM che te uttamottama ne sarvopari che. tenI avajJA thAya evI koI vAta karavI na joIe. jJAnIoe kalpavRkSa-bAvaLIyo ane sarovara - khAbocIyAnI upamAo ApIne ghaNuM badhuM kahI dIdhuM che. - ahIM khAsa noMdhanIya che ke - anyadarzanonA je kathano sAcA che, te jainazAsanamAMthI ja gayelA che ane je potAnI matikalpanAthI ekAMte pakaDelA che te khoTA che. jainazAsana samudra jevo che. tenA chAMTA (aMzo) anyadarzanomAM uDelA-gayelA che. temAMthI je sAcA pariprekSyamAM rahelA che, teno svIkAra karavAno che ane khoTA dRSTikoNathI rahelA che, teno tyAga karavAno che. A vAta padArthano nirNaya karavAnA avasaranI che. bAkI mokSamArganI je sAdhanA karavAnI che ane enA mATe je caraNa-karaNanI (mUlaguNa-uttaraguNanI) ArAdhanA karavAnI che, te to sarvAga saMpUrNa jainazAsanamAM ja che. kadAca tyAM koIka sthaLe (pAtaMjala yogadarzana vageremAM) amuka aMze svarUpazuddha anuSThAna hoI zake che, paraMtu anubaMdhazuddha anuSThAna to mAtrane mAtra jainazAsanamAM ja hoI zake che. - jainadarzana samudra che. anyadarzano nadI jevA che. jema samudramAM tamAma nadIono samAveza hoya che, paNa nadImAM samudrano samAveza hoto nathI, tema zrIjinezvara paramAtmAnA darzanamAM saghaLA darzanono samAveza che. paNa nadI samAna eka-eka anyadarzanamAM jainazAsanarUpa samudrano samAveza thato nathI. te eka-eka darzana tenA aMza samAna che. AthI ja zrI AnaMdadhanajI mahArAjAe kahyuM che ke - Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 bhAvanAmRta-IIH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva "jinavaramAM saghaLA darzana che, darzana jinavara bhajanA re, sAgaramAM saghaLI taTinI sahI, taTinImAM sAgara bhajanA re, zrInamijinavaranA caraNa upAsaka SaaMga ArAdhe re." - ahIM ullekhanIya che ke... jenadarzanamAMthI anyadarzanarUpe chUTo paDelo aMza (tyAM ekAMtavAsanAthI yukta hovAthI) kunaya svarUpa che. ane te ja aMza jainazAsanamAM Ave tyAre (jainazAsananA paramArthanA jANakAra pAse AvavAnA kAraNe anekAMtanI dRSTithI pavitra bane che. ane tethI) sunaya bane che. eTale jainazAsana sunayono samuha che. kunayono nahIM- e paNa yAda rAkhavAnuM che. jema ke, naiyAyika- vaizeSika darzana naigamAbhAsathI utpanna thayelA che. paNa te ja jainadarzananA hAthamAM Ave to naigamanaya banI jAya che. kAraNa ke, syAdvAdI koI dRSTino apalApa karato nathI. - A viSayomAM ghaNuM kahevA jevuM che. paraMtu vistArabhayathI aTakIe chIe. bAkI upadezakanI pharaja che ke, zrotA tattvanA viSayamAM niHzaMka bane, tenI jinatattva pratyenI zraddhA majabUta bane, tenI satya pratye pratibaddhatA-niSThA vadhe evo ja prayatna karavo joIe. te saMzayagrasta bane ke zraddhAbhraSTa bane evuM kahenAro upadezaka mahAdoSano bhAgI bane che. - bIjI vAta, upadezamAlAmAM jaNAvyA mujaba zaraNe AvelAne aspaSTa, ayathAvasthita batAvIne - kahIne je upadezaka jinatattvathI vimukha banAve che, tene mahAdoSa lAge che ane tevo upadeza khATakI karatAM paNa bhayaMkara che. A vAta pUrve jaNAvI ja che. - eka vAta noMdhanIya che ke - ekAMtadaSTithI ane zAstravacanonI upekSAthI jaina paNa paradarzanI banI jAya che ane syAdvAdadaSTithI nirAgrahI paradarzanI paNa bhAvajaina bane che. AthI ja adhyAtmasAramAM kahyuM che ke - "eTalA mATe ja je virakta AtmAno paNa koIka viSayamAM ekAMtathI Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 207 kugraha hoya, to te zAstranA arthano bAdhaka hovAthI jenAbhAsa che ane pApa karanAro che." - vartamAnamAM eka vAta vAraMvAra dRSTipathamAM Ave che ke, ghaNA loko prabhu mahAvIranI aMtima dezanAmAM apAyelA phalAdezane sAco pADavAnI jANe harIphAI karI rahyA hoya, tevuM citra jovA maLe che, tyAre khuba duHkha thAya che. jJAnIoe to spaSTa kahyuM che ke - tame koIpaNa kAraNasara sAcuM na pALI zakatA hova, to paNa prarUpaNA to zuddha ja karavI joIe. A viSamakALamAM zuddhaprarUpaNA + yathAzakti pAlana ja tArI zake che. paraMtu vartamAnamAM zAstra-tapAgacchanI nItirItithI avaLI nIti calAvAya che. jyAM beThA tyAMnuM khoTuM hovA chatAM samarthana karavAnI nIti, e paradarzanIonI nIti che, tapAgacchIonI nIti nathI, evuM pU. mahopAdhyAyazrIjIe 350 gAthAnA stavanamAM spaSTa jaNAvyuM che. je ApaNe AgaLa joyela che. - Aje je zAstraviruddha karaNI-kathanInI bolabAlA vadhI che, tenA aneka kAraNo che, emAM UMDA utaravAmAM koI sAra nathI. prazna-41 : "anyadarzano jenadarzananA ja aMza che. tethI anyadarzanonuM khaMDana karavuM e zrIjinezvaranuM khaMDana karavA barAbara che." - AvuM keTalAka loko kahe che, te yogya che. uttara : anyadarzano jainadarzananA aMzarUpa che, e vAta sAcI. paraMtu temAM je aMza jainadarzanAnusAre khoTA che, te durnayasvarUpa che ane tenuM khaMDana thaI zake che ane ApaNA pU.zAstrakAra maharSioe potAnA graMthomAM Thera Thera enuM khaMDana karyuM ja che. anyadarzananA je aMza jainadarzanAnusAre sAcA che, te sunayasvarUpa che. tenuM khaMDana karavAmAM Ave to jinanuM khaMDana karavAno doSa lAge che. ATalo viveka-khulAso karyA 1. tadekAntena yaH kazcid viraktasyApi kugrahaH / zAstrArthabAdhanAt so'yaM, jainAbhAsasya pApakRt // 6-34 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 bhAvanAmRtam-I H anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva vinA praznamAM kahevAyeluM bolavA-lakhavAmAM Ave to anartha thavAno saMbhava che. - ahIM ullekhanIya che ke - jainadarzanakAroe anyadarzananA zAstro -mAnyatAo aMge be kAma karyA che. eka, je syAdvAda siddhAMtane anukULa hoya teno nayasApekSa samanvaya karyo che ane je pratikULa hoya tenuM khaMDana karyuM che. taduparAMta, temanA zAstromAM varNavAyelA yajJo Adi vidhionuM paNa khaMDana karyuM che, e yAda rahe. prazna-4ra : svapakSamAM rahelA badhAne samAna mAnavA e doSarUpa che ke guNarUpa che ? uttara : svapakSamAM paNa (dharmaparIkSA graMthanI zloka 10 nI TIkAnI sarva putra zvetAmbaratidhvarAtikSA: somanA:" A paMkti anusAra) badhAne samAna mAnavA e mithyAtvarUpa che. eTale doSarUpa che. guNarUpa nathI. je jevuM hoya tene tevuM mAnIe e guNarUpa che. jevuM na hoya tevuM mAnavuM e doSarUpa che ane mithyAtva bhayaMkara doSa che. badhI ja sAdhanAne bALI nAkhavAnuM kAma kare che. prazna-43 : akabara bAdazAha pratibodhaka pU. hIrasUrIzvarajI mahArAjAnA 12 bolanA paTTaka vize atyAre khUba carcA thAya che, te aMge hakIkata zuM che ? uttara : pUjyazrIe tatkAlIna pIrasthitine vaza e paTTaka banAvyo anulakSIne karAtA hoya che. te paTTakanI tamAma vAto Aje paNa tapAgacchamAM anukaraNIya ja che. jeo paTTakane khUba AgaLa kare che, teo pU. premasUridAdAe vi.saM. 2018 mAM banAvelA paTTakanI (9) (sAdhue) mAIkamAM bolavuM nahIM - ane (10) phoTA paDAvavA nahIM - A be kalamo yAda karavA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 209 jevI che. taduparAMta vi.saM. 1976 ane vi.saM. 1990 nA saMmelanoe devadravya viSayaka TharAvo karyA che, te yAda karavAnI jarUra che. tathA sAdhumaryAdA paTTaka saMgraha' pustakamAM chapAyelA pU.paM. zrI caMdrazekhara vi. mahArAjAnA bAvana bola yAda karavAnI jarUra che. prazna-44 : pU. haribhadrasUrizvarajI mahArAjAnA nAme keTalAka loko kahe che ke - koIno paNa dveSa na karavo, anyo sAthe samanvaya karavo paNa saMgharSa nahIM, pUjyazrIe pataMjali vagere RSione mahAmuni, bhadaMta vagere zabdothI vakhANa karyA che to ApaNAthI temanuM khaMDana kema karAya? matAgraha na rAkho, paNa tattvAgraha rAkho ane virodha karavo e sAdhanAno virodhAbhAsa che,... AvuM AvuM ghaNuM kahe che... to A aMge tamAruM zuM kahevuM che. uttaraH A aMgenA khulAsA ame amArA "mithyAtva eTale mithyAtva = halAhala viSa" A pustakamAM karyA ja che. te nIce mujaba che. - samartha zAstrakAra ziromaNi pUjyapAda AcArya deveza zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAnA nAme ghaNA apapracAro cAle che. te paikInA pAMca nIce mujaba che. (1) jeoe "adveSa' ne sAdhanAnuM prathama pagathIyuM kahyuM che. tethI ApaNe paNa koInA pratye dveSa na karavo joIe ane dveSagarbhita vacana prayoga na karavo joIe.) (ra) jeoe anyadharmanA zAstro sAthe saMgharSa nahIM, paNa samanvaya sAdhavAmAM yogasAdhanA nihALI che. (tethI ApaNe paNa anyanA abhiprAyamAnyatAnuM khaMDana na karavuM joIe.) (3) jeoe anyadharmanA pataMjali vagere RSione paNa "mahAmuni nuM birUda ApyuM che. (tethI ApaNe paNa jenuM tenuM khaMDana na karavuM joIe- koIne mithyAtvI ne kahevA joIe.) Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra10. bhAvanAmRtamII : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva (4) jemaNe matAgrahane badale tattvAgraha rAkhavAnI zIkha ApI che. (AthI ApaNe paNa anyanI mAnyatAnuM khaMDana na karavuM joIe - ApaNI mAnyatAne sAcI TheravavAnI koziza na karavI joIe.) (5) jemanI 1444 graMtharacanAnI sapharano eka ja sAra che kevirodha e sAdhanAno virodhAbhAsa che. (tethI ApaNe koIno paNa virodha na karavo joIe.) - pUrvokta pAMca muddAomAM je bhramaNAo phelAvAI rahI che tenI have kramazaH samAlocanA karIzuM. (1) "adveSa' aMge parizIlana pU.A.bha.zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe yogadRSTi samuccaya graMthamAM AThadaSTinA kramathI mokSamArgano vikAsa batAvyo che. temAM mokSamArgano prathama tabakko prathama mitrAdaSTi che. temAM mitrAdaSTinA sAdhakane "aparatra na Sa = bIjA darzanavALA pratye dveSa na thAya, paNa temanI pratye adveSa hoya, ema jaNAvela che. - A vAtane AgaLa karIne keTalAka loko ema kahevA mAMge che ke, jo anyadarzananA deva-guru Adi pratye adveSa rAkhavAno hoya, to svadarzananA (jainadarzananA) anuyAyIo pratye to Sa kema rAkhI zakAya ? na ja rAkhI zakAya. jo ke, A vAta saune mAnya ja che. paraMtu e vAtane judA pariprekSyamAM raju karAya che te vAMdhAjanaka che. zAstrabAdhita che. graMthakArazrI jevuM na kahevA mAMgatA hoya tevo phalitArtha kADhavo lezamAtra ucita nathI. - ahIM emanA garbhita Azayane bAju upara rAkhIne sAdhanAnA prathama tabakke ja kayA kayA guNo vikasAvavAnA che te vicArI laIzuM. te guNavikAsanI sAdhanAmAM "adveSa'nI khUba AvazyakatA che te paNa tenI sAthe samajAI jaze. (1) mokSamArganI sAdhanA rAga-dveSano nAza karI vitarAga banavA Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 211 mATe che. te mATe eka cokkasa sAdhanAkrama che. rAga-dveSano saMpUrNa nAza karavo e koI sahelI cIja nathI. kAraNa ke, rAga-dveSa karavAnA anaMtakALanA saMskAra che. tethI loDhuM loDhAne kApe, e nyAye sauthI prathama (saMpUrNa rAga-dveSanA nAzanA lakSyapUrvaka) aprazasta rAga-dveSane kApavo ane e mATe prazasta rAga-dveSane sevavAno puruSArtha karavAno che. prazasta AzayathI prazasta AlaMbano mATe thatAM rAga-dveSane prazasta rAga-dveSa kahevAya che. aprazasta AzayathI aprazasta AlaMbano mATe thatAM rAga-dveSane aprazasta rAga-dveSa kahevAya che. - tethI sAdhanAnI zarUAtathI mAMDIne yAvat chaThThA guNasthAnaka sudhI prazasta rAga-dveSa karavAnuM vihita che. e sau koIe yAda rAkhavAnuM che. - ahIM prazna thaI zake ke, jo prazasta dveSa vihita che, to pachI yogadaSTi graMthamAM prathama guNasthAnake ja prathama yogadaSTimAM "adveSa rAkhavAnuM zA mATe kahyuM haze ? - Ano javAba e che ke, tyAM graMthakArazrIe asUyAgarbhita dveSa ke dRSTirAga garbhita dveSano tyAga karavAnuM sUcana karyuM che. dveSanI yoni rAga che. daSTirAga potAnAmAM saMmata na thanArA vipakSa mATe dveSa karAve che. ane e dveSa mokSamArganI sAdhanAmAM khUba avarodhaka bane che. tethI ja sAdhanAnA prathama tabakke eno tyAga karavAnuM sUcana karyuM che. - sAdhanAnI zarUAta anya pratyenI karUNA, hanaguNavALA pratyenI karuNA ane paramatasahiSNutAthI thAya che. dRSTirAga garbhita dveSamAM karuNA TakatI nathI ane karuNA na hoya to sAdhanAnI zarUAta thatI ja nathI. tethI yogadRSTimAM kahyuM che ke - mitrAdaSTinA sAdhakane anya pratye dveSa hoto nathI. te anyanI ciMtA karato ja nathI. kadAca te anyanI ciMtA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva kare tyAre tenA AtmAmAM tenA pratye dveSa thAya evA bIjo vidyamAna hovA chatAM paNa) tene haiyAmAM kaMIka karuNA pragaTe che. paraMtu dveSa thato nathI. te tattvane jANe che. mATe haiyAmAM 'Sanimittaka bIjo hovA chatAM tene jAgrata thavA devo nathI ane karuNAne vahetI rAkhe che. - ahIM ullekhanIya che ke. prazasta dveSamAM paNa jyAre zAsananA verIo, tAraka AlaMbanonA vidhvaMsako Adi pratye aprIti hoya che, tyAre haiyAnA eka khUNAmAM emanA mATe karUNA hAjara ja hoya che. ahIM khAsa yAda rAkhavuM ke, e jIvo pratyenI maitrI-karuNA jIvaMta rahe to ja te dveSa prazasta koTIno bane che ane maitrI-karuNA na hoya to te dveSa aprazasta koTIno banI jAya che. - A prazasta dveSa ane adveSa aMgeno viveka che. eTale "adveSa' ne AgaLa karIne "koInoya dveSa na karavo" AvuM vidhAna karavAnI utAvaLa na karI zakAya. kAraNa ke, prazasta dveSa paNa jarUrI che. ApaNe je kharAba tattvothI nivRtti karavAnI che, te dveSathI ja zakya banavAnI che. jJAnIoe "mithyAmatino paricaya" ane "kusIlano saMga karavAnI nA pADI che, eno amala karavo haze, to mithyAmati ane kuzIla mATe prazasta dveSa ubho karavo ja paDaze. e na karavAmAM Ave to prabhunI AjJA pALI zakAze nahIM ane AjJAno anAdara karI emano paricayasaMga karavAthI vinipAta sarjAyA vinA raheze nahIM. samyagdarzananI rakSA karavA zaMkAdi pAMca doSono tyAga karavAnuM kahyuM che, temAM mithyAmatinA paricayano tyAga karavAnuM paNa kahyuM che. AthI bhavyAtmAone khAsa bhalAmaNa che ke khoTI bhramaNAomAM paDavuM nahIM. (2) saMgharSa kyAre ane samanvaya kyAre ? jainazAstrakAroe ane khuda zrI mahAvIra prabhue anya ane anyanA zAstro (mAnyatAo) sAme saMgharSa (pratikAra) paNa karyo che ane samanvaya paNa karyo che. eno Akho ItihAsa che. prabhue pAkhaMDIonI mAnyatAonuM Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 213 jorazorathI khaMDana karyuM che. gozAlA-jamAlInI mAnyatAonuM paNa nirasana karyuM ja che. - saMgharSa satya-siddhAMta mATe hoya tyAre e sAdhanAnuM ja aMga che. paraMtu jyAre te aMgata svArtha-mAnecchA-kSetrAdi mATe thAya tyAre virAdhanAnuM aMga bane che. - ahIM AvI vAto phelAvanArAone prazna karavAnuM mana thAya che ke - - pUrvakAlIna mahApuruSoe satya ane siddhAMta mATe saMgharSa karyo hato (ke jenI noMdha zAstranA pAne karAI che) te ArAdhanAnuM aMga hatuM ke virAdhanAnuM ? - pU.zrI haribhadrasUrijIe siddhAMtanI rakSA ane apasiddhAMtanA unmelana mATe je saMgharSa karyA hatA, te ArAdhanAnA aMga hatA ke virAdhanAnAM? - pU.zrI mahopAdhyAyazrIjIe yatio Adi sAthe je saMgharSo karyA hatA, te ArAdhanAnuM aMga ke virAdhanAnuM ? - pU.zrI bApajI mahArAjAe, pU. dAnasUrijI mahArAjAe, pU. premasUridAdA Adie satyatithinA viSayamAM saMgharSa karyA, te ArAdhanAnuM aMga hatuM ke virAdhanAnuM aMga hatuM ? - pU.zrI bhuvanabhAnusUrijI mahArAjAe bALadIkSA bIla sAme ane vi.saM. 2032 mAM jAmanagaramAM tithi viSayaka vivAdamAM je saMgharSa karyovirodha karyo, te ArAdhanAnuM aMga hatuM ke virAdhanAnuM ? - pU. paMnyAsa zrI caMdrazekharavijayajI mahArAjAe zAsana-siddhAMta mATe agaNita saMgharSo karyA, te ArAdhanAnA aMga hatAM ke virAdhanAnA? - te lokoe A badhAno javAba Apavo joIe. ahIM ullekhanIya che ke, anya darzano sAthe ApaNA mahApuruSoe nayasApekSa samanvaya paNa karyo che ane jyAre anyadarzanavALAe ekAMta Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 bhAvanAmRtam-IH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva pakaDyo ane durnayanI vAsanAmAM baddha banyA tyAre temanuM khaMDana paNa karyuM che. yogadaSTisamuccaya graMthamAM pU. haribhadrasUrijIe anyadarzana sAthe samanvaya paNa karyo che ane anyadarzananI mAnyatAonuM khaMDana paNa karyuM che. e ja rIte zAstravArtA samuccaya graMthamAM paNa samanvaya-khaMDana karyuM che. ahIM yAda rAkhavuM ke, sunayonI maryAdAmAM rahIne samanvaya thaI zake, paraMtu ekAMta pakaDAya tyAM samanvaya na thAya. taduparAMta, jyAM vastunA svarUpa aMgeno vivAda nathI, paraMtu vidhi-avidhi aMgeno vivAda ke mAnyatAno vivAda che, tyAM ApaNA mahApuruSoe zAstrIya vidhi ane zAstrIya siddhAMtonuM ullaMghana karanAra sAthe samanvaya sAdhyo nathI. paNa temano virodha karyo che ane yAvat temanI sAthe vyavahAra toDyo che. e yAda rAkhavAnI jarUra che. strIne strIrUpe svIkAryA pachI tene putra, pati, sAsu-sasarA, bhANeja, bhatrIjA AdinI apekSAe anukrame mAtA, patnI, putravadhu, mAmI, kAkI Adi aneka svarUpe svIkAravAmAM vAMdho nathI. paraMtu tene puruSarUpe to na ja svIkArAya. hA, nAstirUpe tenAmAM puruSatva" dharma rahelo che. chatAM paNa atirUpe to na ja svIkArAya. A ja vAta batAve che ke, samanvaya sApekSa hoya che. ekAMta Ave tyAM virodha ubho thAya che. koI strIne (atirUpe) puruSa mAnavAnI vAta kare, tyAre virodha ja Ubho thAya. tyAM samanvaya na karAya. (3) zrI pataMjali Adi munione "mahAmuni' kahyA. pU.A.bha.zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe zrI pataMjali Adi RSionA "mArgAnusAritA' Adi guNone sAme rAkhIne temanA mATe mahAmuni' vagere zabdo prayojyA che. te pUjyapAdazrInI guNagrAhitA che. eno evo artha nathI karavAno ke, pUjyapAdazI pataMjali RSinI tamAma vAto sAthe saMmata hatA ane emane chaThA guNasthAnakanA sAdhaka mAnatA hatA. teozrImade potAnA graMthomAM e badhA RSionI vAtonuM khaMDana paNa karyuM che e yAda rAkhavAnI jarUra che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 215 - graMthakAra maharSioe anyadarzananA praNetAo mATe temanA amuka guNone AMkha sAme rAkhIne mahAmuni, bhadanta vagere zabdaprayogo karyA che. paraMtu sAthe sAthe temanI bhUlo paNa batAvI che ane tenI samAlocanA paNa karI che. - taduparAMta, pU. haribhadrasUrijI mahArAjA Adi mahApuruSoe anyadarzananA zAstrone "azuddha paNa kahyA che. teozrIe pharamAvyuM che ke - jainadarzananA zAstro ja kaSa-cheda-tApathI zuddha che. jyAre anyadarzananA zAstro kyAM to chedathI zuddha nathI athavA kyAM to tApathI zuddha nathI. AthI traNe zuddhithI zuddha na hovAthI anyadarzananA zAstro azuddha che. - anyadarzananA zAstrone mithyAzrutamAM gaNavAnuM kArya ApaNA bhagavAne karyuM che. - anyadarzananA praNetAone "kutIrthiko paNa kahyA che. - pU. mahopAdhyAyazrIe "nayopadeza' graMthamAM anyadarzanakArone thAvat "nAstika' kahI dIdhA che. te pATha A mujaba che. dhana'ze nAstiko hoko, bArhaspatyaH prakIrtitaH / dharmAMze nAstiko jJeyAH, sarve paratIrthikAH // bhAvArtha : dharmI arthamAM (dharmI evA AtmAno svIkAra karavAmAM eka cArvAka ja nAstika che. (kAraNa ke, te AtmAne mAnato nathI.) jyAre dharma aMzamAM (AtmAnA dharmo ane svarUpanA viSayamAM) anya tamAma darzano (dharmo) nAstika che. (kAraNa ke, teoe AtmAnuM je svarUpa batAvyuM che te khoTuM che ane chatAM teno Agraha che. sAthe AtmAnA uddhAra mATe batAvelA upAyo paNa mithyA che.) ahIM khAsa noMdhanIya che ke, naiSThika brahmacaryanuM pAlana karanArA anyadarzananA saMnyAsI karatAM paNa jainazAsanano samyagdaSTi zrAvaka (ka je svadArA saMtoSa vratane dharanAro che te) caDhI jAya che. kAraNa ke, Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 bhAvanAmRta-II anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva zrAvaka pAse dRSTi ekadama cokhkhI che. te svapna paNa abrahmane sAruM mAnato nathI. jJAna, bhISma tapa, ghora cAritranuM pAlana, naiSThika brahmacaryanuM pAlana Adi paNa samyagdarzana vinA sArthaka banatA nathI, e yAda rAkhavAnI jarUra che. upadeza rahasya graMthamAM to tyAM sudhI kahyuM che ke, UMcAmAM UMcu AcaraNa che, paraMtu AjJAbAhya pariNAma che, to te suMdara nathI. kAraNa ke, mithyAtva hAjara che ane te AtmAmAM mithyAtva pratyayika karmabaMdha ane akuzaLa anubaMdhonuM siMcana karAvyA vinA rahevAnuM nathI tathA pApAnubaMdhI puNya vipAke dArUNa che. bAkI, koInA zabda prayogathI kalyANa na thaI jAya. mithyAtvanuM sevana karIe ane samyagdaSTi tarIke biradAvavAnuM mana thAya, enAthI kalyANa na thAya, e yAda rAkhavuM jarUrI che. (4) matAgraha nahIM, tattvAgraha rAkhavo - jJAnIoe mokSAsAdhanAne nirmala banAvavA sAmAnyathI cAra mArgo batAvyA che. (i) tattvane yathArtha rIte jANo-tattvanirNaya karo ane e mATe sauthI prathama madhyastha banI jAo. (i) tattvanirNaya thayA pachI temAM pratibaddha banI jAo ane atattvathI dUra thaI jAo. | (iii) te pachI tattvAnusArI ArAdhanA karo. eka paNa tattvaviSayaka bhrAnti vidyamAna haze to abhrAnta bodha nahIM thAya ane brAnDa bodha sahitanuM anuSThAna bhrAnta ja banaze. jenAthI mokSa na thAya, ema yogadaSTimAM spaSTa pharamAvyuM che. eTale abhrAnta bodha pUrvakanuM abhrAnta anuSThAna sevo. (iv) zakti hoya to atattva-avidhinuM utthApana karavuM ane tattva-vidhinI sthApanA karavI. (adhyAtmasAra-yogaviMzikA) - AthI sAcA matane jANIne emAM pratibaddha banavuM - enA Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 217 AgrahI banavuM e sAdhanA che ane khoTA matanA AgrahI banavuM e virAdhanAnuM aMga che. - mATe khoTA matanA AgrahI kyAreya na banavuM. sAcA matanA AgrahI jarUrathI banavuM. sAcA matano Agraha e ja tattvAgraha che. sAcuM jANyA pachI sAcA-khoTAnA viSayamAM madhyastha rahevuM te guNa nathI paNa avaguNa che.te tattvAgraha nathI paNa matAgraha che. (5) zuM virodha e sAdhanAno virodhAbhAsa ke satyano rakSaka che? ghaNA loko pU.A.bha.zrIharibhadrasUrijI mahArAjAnA nAme virodhane sAdhanAno virodhAbhAsa batAvI rahyA che. paraMtu e ardhasatya che. - sAcuM to e che ke.. je virodha satyano rakSaka bane, te virodha samyagdarzananI zuddhinuM kAraNa hovAthI sAdhanAnuM aMga che ane je virodhamAM sAmevALA pratyenA tejodveSathI eno tejovadha karavAnI vRtti hoya, potAnA asatyane-matane jorajorathI pracArIne sAco karavAno IrAdo hoya ane aMgata rAga-dveSathI virodha thato hoya, tyAre evo virodha sAdhanAnuM aMga nathI banato, paraMtu virAdhanAnuM aMga bane che. na (mahAnizithasUtramAM jaNAvyuM che ke,) zrIsAvaghAcArye caityavAsI sAdhuono virodha karyo ane zAstra mujabanI prarUpaNA karI, tenA kAraNe temane tIrthakara nAmakarmanA daLIyA bhegA thayA hatA ane eka bhava jeTalo saMsAra sImita thaI gayo hato. - jyAre rohane pachIthI potAnA guru sAthe je vAda karyo ane emAM mithyAbhinivezane vaza banI vitaMDAvAdamAM caDhIne khoTo virodha karyo, tyAre teo virAdhaka banyA che. - AthI khoTo virodha virAdhanAnuM aMga che ane sAco virodha ArAdhanAnuM aMga che. apapracAra karanArAone ahIM prazna che ke.. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva - zrI mahAvIra prabhue jamAlijI vagereno virodha karyo hato, te sAdhanAno virodhAbhAsa kahezo ne ! - zrIbhadrabAhusvAmIjIe varAhamihirano virodha karyo hato, te sAdhanAno virodhAbhAsa mAnazo ne ! - kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrasUrijI mahArAjAe ghaNA badhAno virodha karyo hato, te sAdhanAno virodhAbhAsa mAnazo ne ! - zrI haribhadrasUrijIe ane pU. mahopAdhyAyazrIjIe dIrghakAla paryanta virodho karyA, to zuM emaNe sAdhanAmAM virodhAbhAsa ubho karyo hato ? - pUjyapAda premasUridAdAe potAnA ziSyo pAse ghaNA muddAomAM virodha karAvyo hato, zuM e sAdhanAmAM virodhAbhAsa hato ne ! ahIM ullekhanIya che ke, prabhu mahAvIranA zAsanamAM AjaparyA jeTalAM paNa satyonI rakSA thaI che, tenA mULamAM prazasta virodho rahelA che. prabhu svayaM aMtimadezanAmAM kahIne gayA che ke, mArA zAsanamAM aneka matamatAMtaro pedA thavAnA che. evI avasthAmAM sAcA matane jANavo ane sAcA matanI pratiSThA karavI te zAsanastha ArAdhakonI pharaja banI jAya che. e pharajanA bhAgarUpe thatI kAryavAhImAM 'virodha' paNa Ave ja che. virodha e zokhano viSaya nathI. paraMtu aMtima upAya che. jyAre koIpaNa rIte sAmo pakSa satyane svIkAravA taiyAra na hoya ane asatyano ja mahimA vadhArato hoya, tyAre mArgarakSA ane mArgamAM rahelA jIvonA kalyANa mATe virodha' nAmano upAya paNa ajamAvavo paDato hoya che. je ApaNe pUrvakAlIna mahApuruSonI karaNI uparathI nakkI karI zakIe chIe. - pAMca muddAnI ahIM AMzika vicAraNA ja karI che. vizeSa vicAraNA avasare karIzuM. zrIsaMghajano AvI vAtothI gumarAha na bane e ja eka bhalAmaNa. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 219 prazna-45 H tattva-vidhi AdinA viSayamAM satyano Agraha rAkhavo e guNarUpa che ke doSarUpa che? uttara : guNarUpa che. samyatvanI prApti-vRddhinuM parama kAraNa che. evo Agraha na hoya to kyAMka atattva ke tattvAbhAsamAM tattva tarIkeno bodha-rUci thavAno saMbhava rahe che, ke je mithyAtvanuM kAraNa che. AthI satyano Agraha e sadAgraha che ane asatyano-svapakSano AMdhaLo rAga e kadAgraha che. prazna-46 : "ANAe dhammo' e bhAva kyAMthI pragaTa thAya ane e apunabaMdhakamAM hoya ke nahIM ? uttara : paMcasUtra graMthamAM apunabaMdhakane oLakhavAnuM liMga "AjJApriyatna kahyuM che. jene prabhunI AjJA priya hoya te apunabaMdhaka che ema kahI zakAya che. paMcasUtra graMthamAM apunabaMdhaka AdinA liMga batAvatAM kahyuM che ke - apunarbandhakatvAdiliGgamAha- eyapiyattaM khalu ettha liMgaM, ocittapavittivinneyaM, saMvegasAhagaM niyamA / na esA annesiM deyaa| tni vivajJayAgo tapUri || I (parasUtra, sUtra-1) - "AjJApriyatva' e apunabaMdhakanuM liMga (lakSaNa) che. apunabaMdhaka AtmAne bhagavAnanI AjJA priya lAge che. temAM ene AtmAnuM ekAMte kalyANa dekhAya che. (tenA yoge) te AjJAne jANavA jinavacananuM zravaNa kare che ane jIvanamAM yathAzakti AjJApAlanano abhyAsa kare che. AjJA priya che ke nahIM, te kaI rIte khabara paDe ? je AjJAne aucityapUrvaka ArAdhe che, tene AjJA upara bahumAna (prema) che, ema jANI zakAya che. jo AzAne aucityapUrvaka na ArAdhe, to tenI ArAdhanAmAM AjJA pratye bahumAnabhAva nathI. vaLI jene bhagavAnanI AjJA upara bahumAna hoya, tene niyamathI saMvega (mokSAbhilASA)no pariNAma hoya che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 bhAvanAmRtam II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva apunabaMdhaka AtmAne AjJA pratye bahmAnabhAva che ane te AjJAne aucityapUrvaka ArAdhe che, tethI apunabaMdhakAdine ja AjJA ApavAnuM paMcasUtra Adi graMthomAM vidhAna karyuM che. te sivAyanA bhavAbhinaMdI AtmAone prabhunI AjJA ApavAno niSedha karyo che. kAraNa ke, bhavAbhinaMdIne prabhunI AjJA upara bahumAna hotuM nathI ane samyajJAnAdi yogo pratye dveSa hoya che. - sAdhaka mokSamArgamAM jema jema AgaLa vadhato jAya che, tema tema tene prabhunI AjJA pratyeno bahumAnabhAva vadhato jAya che ane "ANAe dhammo' no haiyAmAM nAda gADha banato thAya che. - sAdhakane apunabaMdhaka avasthAe pradhAnakoTinI dravyAjJA prApta thAya che. (je bhAvAjJAnuM kAraNa bane tene pradhAna dravyAjJA kahevAya che.) samyagradarzananI prApti thatAM bhAvAjJAno prAraMbha thAya che. prazna-47 : kadAgraha thavAnuM kAraNa zuM che ? uttara : kadAgraha thavAnA ghaNA kAraNo che. te jANavA mATe jaina pravacana, varSa-4, aMka-5 mAM prakAzita thayela mananIya pravacana ahIM prastuta che - - (dharmane malina banAvanAro) trIjo doSa che kadAgraha. koIpaNa AtmAne jo sanmArgamAM sthira rahevuM hoya agara to sanmArganI zikSAone grahaNa karavI hoya to eNe kadAgrahanA durguNathI bacI javuM joIe. kadAgrahano durguNa aneka kAraNothI Ave che. mANasa ajJAna hovA chatAM paNa potAne DAhyo mAne, to kadAgrahamAM sapaDAI jatAM vAra na lAge. mANasa bhaNyo hoya paNa ghamaMDI bane to kadAgrahI banatAM vAra nahi. dharmanI ArAdhanAnA arthIe to saralAzayI banavuM joIe. harahaMmeza e mAnyA karavuM joIe ke ApaNI bhUla na ja thAya ema nahi. e vRtti hoya to bhUlane samajavAnI kALajI rahe ane e vRtti na hoya temaja Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 221 potAnA thoDA-ghaNA bhaNataranuM ajIrNa thayuM hoya, to potAnI bhUla potAne dekhAya nahi ane koI kahe to te sahAya nahi, hitabuddhithI bhUla batAvanArane paNa duzmana mAnavAnI buddhi thAya. upakArI pratye durbhAva thAya, nahi bolavAnuM bolAya, nahi lakhavAnuM lakhAya ane potAnI bhUla e bhUla nathI-evuM siddha karavAne mATe zAstra siddhAMtonA UMdhA artha karAya temaja mahApuruSo mATe ya nahi IcchavAjoga TIkA karAya. zAthI ? ghamaMDathI ! vAta e che ke - bhaNataranuM ajIrNa e bahu kAramI vastu che. keTalIka vAra bIjA pratye duzmanabhAva hovAthI paNa kadAgraha thaI jAya che. eNe kAMIka kahyuM eTale eno virodha karavAne siddhAMtathI viruddha kahevAya ane pachI bhUla batAvAya toya pakaDeluM choDAya nahi. dareka kalyANakAMkSIe evAM kadAgrahanAM kAraNothI paNa bacavAno prayatna karavo joIe. jyAM sudhI na samajAya tyAM sudhI eka paNa vastune nahi pakaDatAM, emAM madhyastha bhAva rAkhavo joIeH barAbara samajAya eTale koI paNa bhoge ene choDavuM nahi joIe H pakaDelAmAM bhUla lAge to dunyavI mAnAdinI jarAya bhIti rAkhyA vinA choDI devuM joIe ane sAcuM svIkAravuM joIe. kadAgrahanA yoge pakaDAya eka khoTI vastu toya eka khoTIne sAcI siddha karavA aneka sAcIne khoTI kahevI paDe. evA AtmAo mArgamAM TakI zakatA nathI. jene mArgano khapa hoya, jeNe mArganI ArAdhanA karavI hoya, teNe koI paNa rItie kadAgrahapaNAno bhayaMkara durguNa AtmAne sparzI na jAya, enI sAvacetI rAkhavI joIe. - adhyAtma kalpadruma graMthamAM batAvelA dharmane malina batAvanAra 13 doSomAM kadAgraha trIjo doSa che. te khUba bhayaMkara che. tenI bhayaMkaratAnuM varNana hitopadeza graMthamAM vistArathI karavAmAM AvyuM che. te AgaLa Avaze. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 bhAvanAmRtaII : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva rohagupta kadAgrahanA kAraNe ja unmArgagAmI banyA hatA. prazna-48 : sadAgraha ane kadAgraha vacce zuM taphAvata che ? uttara : jinavacana pratye avihaDa zraddhAthI garbhita Agraha sadAgraha che ane svamatikalpanAthI ubho thayelo Agraha kadAgraha (mithyAgraha) che. temAM mohanI prabaLa bhUmikA rahelI hoya che. sat tattvo pratyenI pratibaddhatAthI garbhita Agraha e sadAgraha che. jema ke, huM jinavara sivAya koIne namuM ja nahIM, evo Agraha e sadAgraha che. sadAgraha samyakatvane sthira kare che. mithyA Agraha samyakatvano nAza kare che. sadAgrahanA mULamAM sat tattvo pratyenI zraddhA-pratibaddhatA hoya che ane kadAgrahanA mULamAM potAno kakko ja kharo karavAno Agraha hoya che. prazna-49 : kadAgraha kema khUba bhayaMkara doSa che ? uttara : kadAgrahanI = abhinivezanI bhayaMkaratAnA kAraNo hitopadezamAlA graMthamAM nIce mujaba jaNAvyA che - sammattAiguNoho aNabhiNiviTThassa mANase vasai / tamhA kugaipaveso, niraMbhiyavvo abhiniveso // 392 // jaha ajinnAu jaraM, jahaMdhayAraM, ya taraNivirahAo / taha muNaha nisaMsAo, micchattaM ahiNivesAo // 393 // - abhiniveza rahita jIvanA manamAM samyakatvAdi pUrvokta guNono vAsa thAya che. mATe durgatimAM praveza karAvanArA abhinivezane manamAM praveza karatAM pahelAM ja rokI devo joIe. jema ajIrNa thavAthI tAva Ave che ane sUryanI gerahAjarImAM aMdhakAra utpanna thAya che, tema rAkSasa samAna abhiniveza (kadAgraha) thI mithyAtva utpanna thAya che ema samajI levuM. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 223 - abhinivezanI hAjarImAM sat tattvono pakSapAta raheto nathI. paraMtu svakalpita tattvono pakSapAta Ubho thAya che. tenAthI mithyAtva utpanna thAya che. mithyAtva cAritrAdi guNone asAra banAve che ane rAgAdi doSonI mArakatAmAM vadhAro kare che. jyAre abhinivezanA tyAgamAM mArgAnusAritA jIvaMta rahe che. tenAthI sat tattvono pakSapAta jIvaMta rahe che. tenAthI samyakatvAdi sthira rahe che ane mithyAtva utpanna thatuM nathI. - abhinivezanI hAjarImAM guruno upadeza asara karI zakato nathI. AthI "hitopadezamAlA" graMthamAM kahyuM che ke - pasarai gADhAvego, jassa maNe abhinivesavisavego / tammi pautto vi guruvaesamaMto na saMkamai // 394 // artha: je manuSyanA manamAM mithyA Agraha rUpa tIvra viSano vega prasArane pAme che, tenA manane guruno upadeza maMtra paNa asara karI zakato nathI. guruno upadeza maMtra samAna che. te game tevA moharUpI viSane khatama karavA samartha che. paraMtu jenA manamAM mithyA Agraha pravarte che ane tenA yoge je svamatikalpanAmAM ja rAce che, tene rokagurUnI jema guruno upadeza asara karI zakato nathI. guruno upadeza ajJAnanA aMdhakArane dUra kare che ane mohanA viSane nicovI nAkhe che. paraMtu zarata eTalI che ke, jIva prajJApanIya hovo joIe. arthAt tene je tarapha vALavAmAM Ave, te tarapha vaLI zake, tevo saraLa hovo joIe. kadAgrahane AdhIna na hovo joIe. kadAgrahane AdhIna hoya to tenA jIvanamAM sudhAro thaI zakato nathI. tenI pAse khoTuM choDAvI zakAtuM nathI ane sAcuM aMgIkAra karAvI zakAtuM nathI. AthI gurunA upadeza dvArA bodha-viveka pAmIne samyaktane sthira banAvavuM hoya, te sAdhake abhinivezano sarvathA tyAga karavo joIe. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 bhAvanAmRtamII : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva - mithyA abhiniveza guNanA vikAsane roke che. "hitopadezamAlA" graMthamAM kahyuM che ke - ikko vi abhiniveso, sadappa-sappRvva sappise purao / ruMbhai, viyaMbhamANaM, nariMdasinnaM va guNanivahaM // 395 // bhAvArtha : jema phaNA uMcI karIne mArga vacce rahelo sarpa paNa rAjAnA sainyane AgaLa vadhatAM rokI zake che, tema A eka mithyA Agraha vilAsa karatA guNasamudAyane AgaLa vadhatAM aTakAvI de che. - guNavikAsa mATe mArgAnusArI pariNati hovI Avazyaka che ane mArgAnusArI pariNati mATe mArga pratyenI zraddhA hovI jarUrI che. mithyA AgrahathI e baMneno viraha thAya che. tenAthI guNavikAsa avarodhAya che. taduparAMta, mithyA AgrahathI mithyAtvano udaya thAya che. tenAthI mArgAnusArI pariNati khaMDita thAya che ane tenAthI paNa guNavikAsa aTake che. - abhiniveza jIvAdi nava tattvonA yathArtha svarUpane jonArI samyagdarzanarUpa parASTine AvaravAnuM kAma kare che. tethI ja 'hitopadezamAlA" graMthamAM kahyuM che ke - jassa maNa-bhavaNamaNahaM, tivvAbhiNivesasaMtamasachannaM / vittharai tattha na dhuvaM, payattha-payaDaNaparA diTThI // 396 // bhAvArtha: jenuM nirmala evuM paNa manobhavana tIvra abhinivezanA gADha aMdhakArathI vyApta banI gayuM hoya, tenA manamAM jIvAdi padArthone pragaTa karavA mATe samyagdarzanarUpa parASTi kyAreya vilAsa karI zakatI nathI. mithyAbhiniveza asat tattvono = atattvano ke tattvAbhAsano pakSapAta karAve che ane evA asat pakSapAtathI samyagdarzanarUpI parASTi prApta thatI nathI ane enA vinA jIvAdi nava padArthonuM yathArtha darzana thatuM nathI. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 225 - abhinivezanA kAraNe dharmAnuSThAno niSphaLa jAya che. AthI "hitopadezamAlA" graMthamAM kahyuM che ke - "kaTThamaNuTThANamaNuTThiyaM pi, taviyaM tavaM pi aitivvaM / pariNaniyamamanasuya, dI rIra minivese rUcho" bhAvArthaH khedanI vAta e che ke - AcareluM kaSTakArI evuM paNa dharmAnuSThAna, tIvrapaNe tapelo tapa, sArI rIte pALeluM zIla ane nirmala evuM paNa zrutajJAna mithyA AgrahathI niSphaLa bane che. abhinivezathI mithyAtvano udaya thAya che ane mithyAtvanI hAjarImAM sarva dharmo niSphaLa bane che. are ! eTaluM ja nahIM viparIta phalane ApanArA thAya che. anuSThAnanI sArthakatA karmanirjarA ane kharAba anubaMdha aTakAvavAthI che. mithyA AgrahathI udayamAM AveluM mithyAtva karmanirjarA thavA detuM nathI ane pApanA ja anubaMdho pADe che. AtmAnI zuddhi na thAya ane zubha anubaMdhonuM siMcana na thAya, te ja anuSThAnanI niSphaLatA che. - apUrva kauvata pragaTAvIne cAritrajIvanane pAmelA sAdhako paNa jo abhinivezane vaza bane che, to cAritra jIvanathI hArI jAya che. AthI ja "hitopadezamAlA" graMthamAM kahyuM che ke - ahaha bhavannapAraM, carittapoeNa kevi pattAvi / tammajjhamiti puNa, ahiNivesa-paDikUla-pavaNahayA // 398 // bhAvArtha : kharekhara duHkhanI vAta e che ke - cAritra rUpI jahAjanI sahAyathI bhavasamudranA kinArAne pAmelA paNa keTalAka jIvo abhiniveza rUpa viparIta pavananA jhapATAthI pharI te bhavasamudranA madhyamAM pheMkAI jAya che. sAdhaka cAritrarUpI jahAjanA sahAre saMsArasamudranA kinAre AvI jAya che. paraMtu mithyA AgraharUpI pavananA jhapATAmAM phasAIne jIva Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 bhAvanAmRtamI: anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva mithyAtvane AdhIna bane che ane tenA kAraNe cAritrathI patita thaI jAya che. cAritranI vizuddhi mATe tazraddhA atyaMta dRDha hovI jarUrI che ane mithyA Agraho e tattvazraddhAne zithIla-malina banAve che. tenAthI cAritra paNa malina banI jAya che. je bhavasamudrathI pAra utAravAmAM samartha banatuM nathI. - abhiniveza mithyAtva ane kaSAya baMnene uttejita kare che. tenA yoge khUba kliSTa karmabaMdha thAya che. tenAthI saMsAraparibhramaNa vadhe che. "hitopadezamAlA' graMthamAM kahyuM che ke - muttUNa mukkhamaggaM, niggaMthaM pavayaNaM ha hA ! mUDhA / micchAbhiNivesahayA, bhamaMti saMsArakaMtAre // 399 // artha : mithyA abhinivezathI haNAyelA mUDha jIvo mokSamArgarUpa nigraMtha pravacanane choDIne saMsAranI ghora aTavImAM bhaTake che. A paNa eka duHkhada bInA che. mithyA abhinivezane vaza banelA jIvo mokSamArgamAM TakI zakatA nathI ane mokSamArgathI dUra thayelA jIvone karma saMsAramAM khUba bhaTakAve che. kAraNa ke, mokSamArgathI dUra thayelA pAse nirmala bodha ane tAtvika viveka Takato nathI ane tenA kAraNe jIvana aneka pApothI-mithyA pravRttiothI gherAI jAya che. saMkSepamAM abhinivezathI mithyAtvano udaya thAya che - gADha bane che ane tenAthI AtmAne khUba nukazAna thAya che. AthI mithyA abhinivezano tyAga karavo. prazna-50 : abhiniveza nAza kaI rIte pAme ? uttara : abhinivezano tyAga karavA mATe tAraka tIrthakaronA vacananuM (jinavacananuM) niraMtara parizIlana karatA rahevuM joIe. tAraka tIrthakaronuM Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 prakaraNa-3 praznottarI vacana trikAlAbAdhita satya che. temAM zaMkA UbhI thAya evo koI avakAza ja nathI. je jIva jinavacana dvArA potAnI matine parikarSita kare che, tenI bhrAntionuM nirasana thAya che ane tenA yoge abhiniveza paNa nAza pAme che. tathA nirmala bodhanI prApti thAya che. - abhinivezanI utpattimAM mAna kaSAyanI paNa bhUmikA rahelI che. kAraNa ke, mAna kaSAya pakaDAI gayelA khoTA Agrahane choDavAnI nA pADato hoya che. ekavAra khoTuM khoTA tarIke samajAI gayA pachI paNa ene na choDavA denAra ane khoTAne sAcA tarIke siddha karavAno Agraha rakhAvanAra paNa mAna kaSAya che. AthI abhinivezanA tyAga mATe mAna kaSAyano tyAga karavo Avazyaka che. vaLI, mAna kaSAya jinAgamo pratye samarpaNabhAva paNa keLavavA deto nathI. AthI abhinivezano nAza karavA zrIjinavacananuM parizIlana karavuM Avazyaka che. tethI ja "hitopadezamAlA' graMthamAM kahyuM che ke___ "kaha tAva jaNo sukkhI, udaggakuggahadavaggitaviyaMgo / jAva na jiNavayaNAmaya-dahami nivvavai appANaM // 400 // " bhAvArtha utkaTa kadAgraharUpI dAvAnalathI tapI gayelA aMgavALo mANasa, jyAM sudhI jinavacananA amRta sarovaramAM DUbakI lagAvI potAnI jAtane zAMta karato nathI, tyAM sudhI e sukhI kyAMthI hoya ? jinavacananA amRtanA pAna vagara aMge aMgamAM vyApelA abhinivezano tApa kyAreya TaLato nathI. prazna-pa1 zrIsaMghanI ekatA khAtara siddhAMtomAM bAMdhachoDa thaI zake nahIM ? uttara : nA, kyAreya na thaI zake. siddhAMta-prabhunI AjJA mukyA pachI ApaNI pAse raheze zuM ? saMsAra sAgarane taravAnuM ekameva sAdhana choDI daIzuM, to pAse raheze zuM ? Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 bhAvanAmRtam I H anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva AjJAnI ArAdhanA ja saMsAranA aMta mATe thAya che. AjJAnI virAdhanA to saMsAranI vRddhi mATe thAya che. AthI pahelAM siddhAMtaAjJA ane te pachI tene jALavIne ekatA thatI hoya to karI zakAya che. bAkI nahIM. pUrve jaNAvyA mujaba AjJAyukta samuha ja saMgha che. AjJArahita samuha saMgha nathI. AthI zrIsaMghane enA vAstavika svarUpamAM rAkhavo hoya to siddhAMtanA bhoge ekatAnI vAto kyAreya na karazo. ahIM pU.paMnyAsa zrI caMdrazekhara vi.ma.nA A aMgenA mananIya vicAro ahIM prastuta che - siddhAMtanA bhoge ekatA kadApi nahi" (pustaka : ItihAsanuM bhedI pAnuM) jaina dharmanA kahevAtA A cAreya AmnAyamAM jema svadharma paraMparAne custa rIte pALanArAono eka varga che, tema te dareka AmnAyamAM AvA zraddhAbhraSTono paNa varga che. e badhAya bhegA thaIne buddhivAdanA oThA nIce pAMcamo phIrako ja Ubho karI rahyA che. A pAMcamo phIrako paNa cAre ya phIrakAnA buddhijIvIno banelo hovAthI. A lokoe potAnI ekatA karI che. emanI ekatA sahelAIthI thAya tevI paNa che, kema ke, koI paNa siddhAMtano tyAga karI devAmAM ke koI paNa apasiddhAMtano svIkAra karavAmAM je ToLInI vRtti joramAM hoya te ToLInI ekatA karavAmAM jarAya muzkelI na ja paDe. AvI siddhAMtahIna ekatAnuM A jUtha jaina dharmanA cAre ya AmnAyo upara trATakI rahyuM che. muhapatti, maMdira, saMvatsarI, mukti, tIrtha saMbaMdhita matabhedone daphanAvI devAnI vAto dvArA muhapatti Adi aMganA siddhAMtone ja daphanAvI devAnA hetuthI, eNe bhAre gokIro macAvyo che. siddhAMtanA bhoge matabhedo dUra thatA hoya ke kajiyA ochA thatA hoya to ya te khoTuM che. klezonuM unmelana jarUra suMdara che. paraMtu siddhAntano bhoga laIne kadApi nahi. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 229 leNadAra pAse so rUpiyA levAnA nIkaLe che ane prathama tabakkAmAM ja tenI mAMDavALa karI nAMkhIne tenI sAthe kleza patAvI devAnuM kAma koI paNa zANo vepArI karato nathI. deza uparanA AkramaNa vakhate zatrunI mAMgaNI pUrI karI ApIne yuddhanAM bajatAM nagArAM baMdha karI devAnuM elAna ApanAra senApati nirmAlya gaNAya che. tijorI lUMTIne jatA cora sAthe klezanA bhayathI kazo ya mukAbalo nahi karanAra mANasa marda gaNAto nathI, muDadAla gaNAya che. ekatA ke saMgaThana atyaMta jarUrI che, paNa badhAM kapaDAM utArI ApIne jo ekatA ke saMgaThana karavAnAM hoya to te haragija maMjUra nathI. emAM ya dharma to samagra vizvanA sarva jIvonA hitanI jIvAdorI che. enA siddhAMtono ADedhaDa bhoga ApI daIne ekatAo karavAno ApaNane zo adhikAra ? evI ekatAo sastI kIrti kamAI levA sivAya bIjuM kayuM phaLa Ape che? vaLI evI siddhAMtahIna ekatAonuM AyuSya paNa keTaluM ? aMte to ekatAthI ja anekatA... yAdavAsthaLI sarjAya che. nAma ja ekatAnuM paNa pariNAma laDAInuM. vadhu dUra javAnuM. vadhu vera UbhuM karavAnuM. jo ATalI ja vAta badhAyane samajAI jAya to mane lAge che ke buddhivAdanAM tophAno sAme pratyeka jaina sakhta zabdomAM bolato thaI jAya. yAda rAkho ke dharma to enA mULabhUta svarUpe ja prakAze ane vistare... bhale pachI tenuM kSetra kadAca nAnuM paNa hoya. dUdha thoDuMka paNa jo cokhyuM hoya to lohI kare, pANI nAMkhIne enuM pramANa vadhAravAthI lAbhane badale nukasAna ja thAya. jaina dharma AcArathI vistare, thoDoka ke ghaNo e savAla ja asthAne che. evI IcchA ja khoTI che. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva thoDoka paNa zuddha AcAra pALato eka jaina, jainazAsanano rakSaka che. nAma-jainonAM ToLAM bhegAM karavAthI to je dazA koMgresanI thaI te ja dazA jenonI thAya. (nIcenuM lakhANa AjanA saMjogomAM to keTaluM sacoTa che ? bahumati kaI tarapha ? abhrAnta puruSo kaI tarapha che ? je vAcatAM khyAla Avaze.) bhrAnta puruSonI duniyAmAM bahumatI che, tethI temano bhrAnta mata vadhu phelAvo dharAve che. abhrAnta puruSo thoDA che mATe satya mata ghaNA nAnA vartuLamAM rahyo che. jamAno bahumatInI tarapheNa karanAro bhale hoya paNa zrI jinazAsana to jinamatimAM ja mAne che. bhale pachI tenI tarapheNamAM eka ja vyakti hoya. (nevuM TakA kaI bAju che ane mAtra eka AcAryano ja virodha che tevuM lakhanAra-bolanAra A lAIna pharIthI vAMce) lAkha bharavADa maNine kAcano kaTako kahe teTalA mAtrathI maNi kAcano kaTako banI zakato nathI. zrI jinazAsana bahumatI upara koI paNa praznano niveDo lAvatuM nathI. jinamatie ja satya nirNaya che. bhale pachI enI sAme bahumatInI azAMti pracaMDa svarUpa dhAraNa karatI hoya. zrI jinazAsanamAM zAntinA bhoge paNa jinamati-satyanI rakSA karavAnI che. satyanA bhoge sahumatI-zAntinI nahi ja, ema thAya to zAntino vijaya thAya, satyano parAjaya thAya. satya karatAM zAntinI kiMmata vadhI jAya. satyano bhoga eTale jinamatino bhoga ! prazna-para : tithi prazna siddhAMtano che ke sAmAcArIno che ? uttara : tithi viSayaka praznamAM = viSayamAM = vivAdamAM Aja sudhImAM bharapUra carcA thaI gaI che. chellA keTalAka varSothI tithi e siddhAMta nathI paraMtu sAmAcArI che. evI vicAradhArA vahetI thaI chelakhAtI thaI che. tenA prabhAva heThaLa ja pUrvokta prazna upasthita thayo che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 231 - ahIM sauthI prathama ullekhanIya che ke - tithiprazna = tithivivAda tithidinanA nirNaya aMgeno prazna = vivAda che arthAt te te divase niyata thayelI saMvatsarI vagere ArAdhanA karavA mATe kayo tithidina levo ane kyo tithidina na levo e aMgeno prazna che. eTale prathama naMbare. tithisaMbaMdhI vivAda "tithidinanA nirNaya aMgeno che ane bIjA naMbare.... "tithirinano nirNaya karavA mATe zAstramAM be niyamo = AjJAo = siddhAMto batAvyA che. te niyamonA AdhAre ja tithidinano nirNaya karavAno hoya che. akabara bAdazAha pratibodhaka pU.A.bha.zrI viharasUrIzvarajI mahArAjAnA zAsanakALamAM e be niyamone AdhAre ja tithirinano nirNaya thato hato. tenI sAkSI hIraprazna ane senaprazna graMtha che. - ahIM avasara prApta eka khulAso karI laIe ke - lokottara zAsanamAM koIpaNa tattvano nirNaya zAstranA AdhAre ja karavAnuM vidhAna che. pUrve jaNAvyA mujaba tapAgacchanI evI ja ujvaLa nIti-rIti rahI che. AthI ja zAsananA praznonI carcA karavA mATe bhegA thayelA dhuraMdhara pU. AcArya bhagavaMtoe (vi.saM.1976 nA saMmelanamAM khaMbhAta khAte karelA) TharAvomAM sauthI prathama TharAva e karyo che ke - koIpaNa jAtanI siddhi thatI nathI." AthI ApaNA praznanI vicAraNAmAM sauthI prathama zAstranA be vidhAno = niyamo = siddhAMto artha sahita joI laIzuM. (A) me nA tidi nA pramAInijhara phrImALI | ANAbhaMgaNavatthA-micchatta-virAhaNaM pAve // artha : udayamAM je tithi hoya te pramANa che (arthAt sUryodaya Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23ra bhAvanAmRtam II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva (udayatithi choDIne anudayatithi karavAthI AjJAbhaMga, anavasthA, mithyAtva ane virAdhanA A cAra doSa lAge che. [noMdha : A zAstrAjJA zrAddhavidhi vagere aneka graMthomAM Apela che.] (B) pUjyapAda vAcakapravara zrI umAsvAtijI mahArAjAno praghoSaH kSaye pUrvAtithi: kAryA vRddhau kAryA tathottarA / zrI vIramokSakalyANaM kAryaM lokAnugairiha // artha : tithino kSaya AvatAM (tenI ArAdhanA) pUrvatithimAM ane vRddhi AvatAM (tenI ArAdhanA pahelI choDIne) bIjImAM karavI tathA zrIvIra nirvANa kalyANaka lokadIvALI anusAra karavuM. samIkSA: (1) vivAdanuM mULa = bIja pUrvanirdiSTa pU. vAcakapravarazrI umAsvAtijI mahArAjAnA praghoSanuM bhinna-bhinna arthaghaTana che. arthAt e zAstrIya niyama = siddhAMtanA arthaghaTanano vivAda = prazna che. AcaraNA = sAmAcArIno prazna = vivAda ja nathI. (ra) pUrvanirdiSTa praghoSano hIraprazna - senaprazna - tattvatagiNi -zrAddhavidhi-dharmasaMgraha Adi graMthomAM jaNAvyA mujaba artha na karatAM, alaga rIte artha karatAM, te graMtho mujaba artha karanArA varga ane tenAthI alaga rIte artha karatA varga vacce vivAda ubho thayo che. arthAt betithi pakSa ane ekatithi pakSa e praghoSano alaga-alaga artha kare che. mATe vivAda = prazna ubho thayo hato-thayo che. AthI A prazna sAmAcArIno che ja nahIM, zAstrIya siddhAMtanA arthaghaTana aMgeno prazna che. (3) pUrvanirdiSTa praghoSano artha (pUrve jaNAvyo tenAthI alaga rIte) khoTo karavAthI ArAdhanA mATeno divasa khoTo pakaDAya che ane divasa khoTo pakaDAtA khoTA divase thayelI ArAdhanA paNa khoTI bane che. kAraNa ke. praghoSano artha khoTo karavAthI punama-amAsanI kSaya-vRddhimAM ane bhAdaravA su.5 nI kSaya-vRddhimAM ArAdhanA mATe udayatithi pakaDAtI nathI Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 prakaraNa-3 praznottarI paraMtu anudaya tithi pakaDAya che ane anudayatithine pakaDIne ArAdhanA karavAthI prathama zAstrAjJA = siddhAMta 3mi nA tidi no bhaMga thAya che ane prathama siddhAMtamAM jaNAvyA mujaba anudaya tithie ArAdhanA karavAthI mithyAtvAdi cAra doSo lAge che. (4) ahIM prazna thaI zake ke - baMne pakSano praghoSano artha alagaalaga kema paDe che ? - A praznano uttara e che ke - chellA keTalAka varSothI ekatithi pakSa "parvatithinI kSaya-vRddhi na thAya' evuM mAnyatA dharAvato thayo che. jyAre be tithipakSa "parvatithinI paNa kSaya-vRddhi thAya che." AvI mAnyatA dharAve che. eTale mAnyatA-bhedanA karANe baMne pakSa praghoSano artha alaga-alaga kare che. (5) ahIM noMdhanIya che ke - zAstromAM "parvatithinI kSaya-vRddhi na thAya' evuM kahyuM nathI. tethI ja be tithi pakSa evI mAnyatA dharAvato nathI ane ekatithi pakSanI mAnyatAmAM zAstravacanonuM pIThabaLa na hovAthI te zAstraviruddha mAnyatA Thare che. sArAMza e che ke - betithi pakSa parvoparva tamAma tithionI kSayavRddhi mAnya karato hovAthI te tamAma tithionI kSaya-vRddhimAM praghoSane anusare che. jyAre ekatithi pakSa aparvatithinI kSaya-vRddhimAM praghoSano artha judo kare che ane parvatithinI kSaya-vRddhimAM praghoSano artha judo kare che. AvI rIte artha judo karavAno temanI pAse koI zAstrAdhAra nathI. (6) praghoSano je artha sAco hoya, tenAthI viparIta artha karavAmAM Ave to zAstravacanono apalApa thAya che ane zAstravacanonA apalopathI siddhAMtabhaMgano ja doSa lAge che. AthI pU. vAcakapravarazrInA praghoSano khoTo artha karIne savaMtsarI AdinI ArAdhanA khoTA divase karavAmAM Ave temAM zAstrajJAno = siddhAMtano ja bhaMga thAya che ema kahevAya che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 bhAvanAmRtaII : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva (7) ahIM khAsa noMdhanIya che ke - naMdIsUtra graMthamAM abhinivezathI sUtranA arthanI anyathA prarUpaNA (alaga rIte prarUpaNA) karanArA goSThAmAhilajIe arthanI AzAtanA karI che, ema jaNAvela che. arthAt goSThamAhilajIe karmabaMdhanI vyAkhyA prabhue jevI batAvI che, tenAthI alaga batAvI, tenA kAraNe teoe arthanI AzAtanA karI che, evuM naMdIsUtramAM (sUtra-116 nI TIkAmAM) jaNAvyuM che. jo goSThAmAThilajIne prabhue batAvelA karmabaMdhanA svarUpathI bhinna svarUpa batAvavAthI-saddhahavAthI-mAnavAthI-eno Agraha sevavAthI siddhAMtabhaMgano doSa lAgato hoya, to pU. vAcakapravarazrInA praghoSano khoTo artha mAnavAthI-eno Agraha sevavAthI siddhAMtabhaMgano doSa lAge, ema kema na kahevAya? kahevAya ja. (8) ahIM koI prazna kare ke - praghoSano artha kayA pakSano sAco mAnavAno ? e mATe AdhAra zuM ? to eno javAba e che ke - (A) hirapraznamAM ane senapraznamAM akabara bAdazAha pratibodhaka pU. A.bha. zrI hIrasUrIzvarajI mahArAjAe ane pU.A.bha.zrIsenasUrIzvarajI mahArAjAe parvatithinI kSayavRddhimAM je prazno upasthita thayA hatA ane tenA je javAbo ApyA hatA, te javAbone nihALatAM (ame je pUrve be tithi pakSanI mAnyatA mujaba) artha Apyo che, te mujabano artha ja phalita thAya che. | (B) ANaMdajI kalyANajI peDhInA tatkAlIna pramukha zrI kasturabhAI lAlabhAI zAhanA prayatnathI yojAyelI lavAdI-carcAnA nirNayamAM betithi pakSe je mujaba praghoSano artha karyo che, tene ja mAnya karyo che ane ekatithipakSanA arthane amAnya karyo che. (C) ekatithipakSanA pU.A.bha.zrI sAgarAnaMdasUrijI mahArAjAe paNa varSo pahelAM 'siddhacakra mAsika" mAM betithi pakSa mujabano ja praghoSano artha karyo che.[juo siddhacakra, varSa-4, aMka-4, TAITala peja-4] (C) ekatika mAsika' mAM kAkA, TAITala pera Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3H praznottarI 235 (D) DahelAvALA pU. paM.zrIrUpavijayajI mahArAjAe ratalAma saMghane lakhelA patramAM paNa praghoSano artha (tattvataraMgiNI graMthanA mAdhyama) be tithipakSanI mujaba ja karyo che. (e patra amArA "tithinirNaya siddhAMta ke sAmAcArI !' pustakanA prakaraNa-7mAM saMgrahita karela che.) (E) tattvataraMgiNI (rabo = bAlAvabodha) nuM bhASAMtara pU.A.bha. zrIvi.jaMbusUrIzvarajI mahArAjAe karela che. tenI prastAvanAmAM zAsanasamrATa pU. A. bha. zrInemisUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya pU. A. zrI padmasUrijI mahArAjAe praghoSano artha AdhAra sAthe mUkela che ane te be tithi mujaba ja karelo che. (F) vi.saM. 2020 mAM pU. premasUridAdA taraphathI thayelA tithiviSayaka paTTakamAM paNa lavAdI carcAnA nirNayane mAnya karIne ja praghoSano artha prAraMbhamAM jaNAvyo che. je hAla betithipakSa, je rIte mAne che, te ja rIte Apela che. vartamAnamAM ekatithipakSamAM gaNAtA ane pUrve betithipakSamAM gaNAtA aneka samudAyanA vaDIlo ane sarva padasthoe A paTTakamAM potAnI sahIo ApelI che. (9) AthI tithino vivAda pU. vAcakapravarazrInA praghoSanA arthaghaTanano vivAda che. praghoSa e tithinI kSaya-vRddhi Ave tyAre tithidinano nirNaya karavA mATeno niyama darzAve che ane A niyamane siddhAMta ja kahevAya. sAmAcArI na kahevAya. - bRhatkalpasUtramAM (gAthA-179nI TIkAmAM)... siddhAMtanI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke - je kAraNathI pramANathI siddha thayelo artha aMtane pAme che = pramANa koTI upara ArUDha thAya che, te kAraNathI te siddhAMta kahevAya che. arthAt pramANathI sAcA sAbIta thayelA mata = niyamane siddhAMta kahevAya che. arthAt AgamapramANa ane anumAna pramANathI sAcA sAbIta thayelA matane = niyamane siddhAMta kahevAya che. A vyAkhyAthI jeTalA paNa zAstrIya niyamo che, ke je pramANathI Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva siddha che, te sarve siddhAMto kahevAya che. - AvA zAstrIya siddhAMto dravyAnuyoganA paNa hoya che. caraNakaraNAnuyoga ane gaNitAnuyoganA paNa hoya che. dravyAnuyoganA siddhAMtomAM utsarga-apavAda hotA nathI. jema ke.. AtmA nityAnitya (pariNAmI nitya) che, A siddhAMta aparivartanazIla che. jyAre caraNakaraNAnuyoganA keTalAka siddhAMto utsarga-apavAdathI yukta paNa hoI zake che. jema ke, sAdhue AdhArmika gocarI grahaNa na karavI' - A siddhAMta = niyama, utsargarUpe che. A ja siddhAMtane koIvAra dravya-kSetra-kALa ane bhAvanA puNAlaMbane apavAdathI bIjI rIte paNa jaNAvAya che. paraMtu te matikalpitAthI nahIM paNa teno viSaya paNa te te graMtho dvArA ja jaNAvAya che, e yAda rAkhavuM. (10) bIjI eka vAta ullekhanIya che ke - vyavahAra bhASyagurutattvavinizcaya-dharmaparIkSA Adi graMthomAM jaNAvyuM che ke... zAstramAM batAvelA AcArothI viparIta AcAro prarUpavAmAM Ave, to te paNa usUtra prarUpaNA che ane tevI usUtraprarUpaNA karanAramAM yathAvRMdApaNuM che. pAMca prakAranA avaMdanIkamAM yathAvRMdA sauthI khataranAka ane kharAba gaNAvela che. ane evA yathAchaMdapaNAne pAmelo mokSamArganI bahAra che ema AgamagraMtho ane batrIsImAM jaNAvyuM che. have kharI vAta e che ke - jo zAstranirdiSTa AcArothI viparIta AcAro prarUpavAmAM Ave, to paNa utsutra prarUpavAno doSa lAgato hoya, to pachI zAstrIya niyamono apalApa kare, zAstrIya vidhAnonA khoTA artho kare - prarUpe tene to usUtra prarUpaNAno doSa sutarAm lAge ja. te sTeje samajI zakAya tevI vAta che. (11) jyAM usUtraprarUpaNA-pravRtti hoya, tyAM siddhAMtabhaMgano ja doSa hoya. AcaraNA bhaMgano doSa na hoya. taduparAMta, siddhAMtabhaMgamAM Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 237 ja mithyAtva doSa lAge che. AcaraNAnA bhaMgamAM mithyAtvano doSa lAge evo niyama nathI. ahIM khAsa yAda rAkhavuM jarUrI che ke - AcaraNAnA viSayamAM viparIta prarUpaNA karavAmAM Ave to mithyAtva doSa lAge che. paraMtu pramAdAdinA kAraNe zAstramujaba AcAraNA thatI na hoya, paraMtu zAstra mujaba ja karavAnI bhAvanA hoya ane pramAdAdi khaTakatA hoya - kADhavAno yatna cAluM hoya to te vikala AcaraNA paNa IcchAyoganI bhUmikAmAM Ave che ane emAM mithyAtva doSa lAgato nathI. to bhale apramattabhAva hoya - vidhi mujaba AcaraNA thatI hoya, to paNa mithyAtva doSa lAge ja che. trIjA naMbare, mAnyatA sAcI hoya, mAnyatA mujaba ja AcaraNA karavAnI ummIda hoya, paraMtu abhiyogAdinA kAraNe khoTI ArAdhanA karavAmAM AvatI hoya, paraMtu taviSayaka prarUpaNA ke pakSapAtatA sAcI cAlatI hoya to mithyAtva doSa lAgato nathI. jema ke, kArtikazeThane rAjAnA abhiyogathI tApasane pAraNuM karAvavuM paDyuM. (12) pU. mahopAdhyAyazrIjIe batrIsI graMthamAM be prakArano mokSamArga batAvyo che. (1) zAstravacana ane (2) suvihita paraMparA. eTale zAstra ane suvihita paraMparA mujaba je ArAdhanA kare te mokSamArgamAM che tema kahevAya che. baMnemAMthI ekapaNano apalApa kare te mokSamArganI bahAra che. (13) tithinA viSayamAM be tithinI mAnyatA-ArAdhanA zAstra ane suvihita paraMparA baMnethI vizuddha che, e varSo pUrve lavAdI carcAnA nirNayamAM siddha thaI gayela che. (14) koIne kadAca ema prazna thAya ke, tithinA vivAdamAM paraMparA Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva (AcAryonI AcaraNA)ne paNa vicAravAmAM AvI che - to te tithiprazna sAmAcArIno ja gaNAya ne ? - nA, tame kaho cho tevuM nathI. kAraNa ke, pUrvokta praghoSanA arthaghaTanamAM be mata paDyA, tyAre konuM arthaghaTana sAcuM, e tapAsavA mATe zAstravacana ane suvihita paraMparA jovAmAM Avela che. e vakhate be tithipakSanI mAnyatA zAstrAnusArI ane suvihita paraMparAnusArI siddha thayela che. "parvatithinI kSaya-vRddhi na thAya' AvI mAnyatAne zAstra ane paraMparA baMnemAMthI koInuM paNa pIThabaLa nathI ane pIThabaLa to nahIM, paraMtu baMneno virodha che. tethI tevI mAnyatAne laIne thato praghoSano artha paNa khoTo bane che. - e vAta to nakkI ja che ke, zAstra ane suvihita paraMparAthI viruddha mAnyatAthI mithyAtva doSa lAge che. (15) dharmaratnaprakaraNanA vidhAna aMge khulAso - koIka prazna kare ke - dharmaratna prakaraNa vageremAM yugapradhAna zrIkAlikAcArya mahArAjAe saMvatsarI bhA.suda 5 ne badale bhAdaravA suda 4 nI pravartAvI e sAmAcArI che, evuM jaNAvyuM che, to tithine sAmAcArI kema na kahevAya ? - eno javAba e che ke, pU.yugapradhAna zrI kAlikAcArya mahArAjAe saMvatsarI bhAdaravA suda 4 mAM pravartAvI e bhale apekSAe sAmAcArI kahevAya. chatAM paNa teozrIe e sAmAcArInuM pravartana potAnI IcchAthI nathI karyuM. "mArA nirvANa bAda amuka varSe mArA zAsanamAM zrI kAlikAcArya mahArAjA saMvatsarI pAMcamanA badale cothe pravartAvaze' evA prabhuvacananA avalaMbana pUrvaka ja teozrIe cothanI saMvatsarInuM pravartana karyuM che. tethI prabhuvacananA anusaMdhAna pUrvakanuM e kArya hovAthI apekSAe siddhAMta bane che tathA "saMvatsarInuM cothamAM thayeluM pravartana' pAMcamA ArAnA aMta sudhI niyata che. have pachI koI emAM pheraphAra karI zakaze nahIM. te apekSAe Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 239 paNa te siddhAMta che. (prabhunuM pUrvanirdiSTa vacana kalikAla sarvajJazrIjI racita dIpotsava kalpamAM saMgRhita thayela che.) (16) prastuta pariprekSyamAM pUjyapAda zrIvIravijayajI ma.sA.nA paryuSaNAparvanA caityavaMdananA zabdo paNa ullekhanIya che - "nava vakhANa pujI suNo, zukla caturthI sImA, paMcamI dine vAMce suNe, hoya virAdhaka niyamo. (7) e nahIM pUrve paMcamI, sarva samANI cothe, bhavabhIrU muni mAnaze, bhAkhyuM arihAnAthe. (8) - pUrvokta paMktiothI - bhAdaravA suda 5 nI kSaya-vRddhinA prasaMge bhAdaravA suda pahelI pAMcame ke bhAdaravA sudI trIje saMvatsarInI ArAdhanA karanAra virAdhaka bane ke nahIM ? te svayaM vicAre. - pU. kavivarazrIe spaSTa kahyuM che ke, saMvatsarI cothamAM samAI gaI che, te zrIarihaMte bhAkhyuM che. e arihaMtanA vacanane uvekhIne pAMcamanI saMvatsarI mAnanArA prabhuAjJAnA virAdhaka kahevAya ke nahIM ? te paNa svayaM vicAravuM. ' (18) pUrvokta dharmaratnaprakaraNanA cothanI saMvatsarI aMgenA vidhAnane AgaLa karIne tithisAmAnyane koI sAmAcArI kahe to te lezamAtra yogya nathI. tithi viSayaka carcAnA koIpaNa zAstrapAThomAM tithine sAmAcArI kahI nathI ane vivAdanI zarUAtathI-vi.saM. 195ra thI, paTTaka banyo te vi.saM. 2020 ane tenAthI paNa AgaLa vi.saM. 204ra sudhI koIe paNa prAyaH tithine sAmAcArI kahI nathI. tathA pU. kAlikAcArya mahArAjAe tithino divasa nathI badalI nAkhyo paraMtu saMvatsarInI ArAdhanAne cothamAM badalI che, e yAda rahe. (19) "jenAmAM pheraphAra na karI zakAya te siddhAMta ane jenAmAM pheraphAra karI zakAya e sAmAcArI." - AvI koI vyAkhyA zAstramAM Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240. bhAvanAmRta-IIH anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva jovA maLatI nathI. siddhAMtanI vyAkhyA AgaLa karI ja che ane azaThasaMvina bhavabhIrU gItArthoe AcarelI zAstrathI aniSiddha AcaraNAne sAmAcArI kahevAya, evo pATha zAstramAM maLe che. (20) ekatithipakSanI 'tithidina' nakkI karavAnI bevaDI nIti paNa jovA jevI che. teo pratiSThA-dIkSA Adi zubha kAryomAM muhurto jotI vakhate paMcAMgamAM ApelI parvatithinI kSaya-vRddhine yathAvat mAnya karIne praghoSano be tithi mujabano artha karIne ja jotAM hoya che. temAM ja te badhA kAryo saMpanna karatA hoya che ane parvatithinI ArAdhanAomAM ja mAnyatA badalIne praghoSano artha khoTo karI ArAdhanAnA divaso badalI nAMkhe che. A kayA gharano nyAya ? AvuM karavAmAM kayA zAstrano AdhAra ? - AthI tithi vivAda e zAstrIya niyamo = siddhAMtonA arthaghaTanano vivAda che. sAmAcArIno nathI. prazna-3: keTalAka sAdhuo jyAre teone potAnA pakSanA nAnA sAdhu-sAdhvIjIo pUche ke - "tithimAM sAcuM zuM che ?" - tyAre teo javAba Ape che ke - "tithi e to sAmAcArI che. sAmAcArImAM to bheda hoI zake. gaNadharonI sAmAcArImAM paNa bheda hato. sAmAcArIthI bhramita na thAo." - to AvuM kahevuM yogya che ? uttara : evuM kahevuM jarApaNa yogya nathI. kAraNa ke... - prathama naMbare... teo evuM kahIne satyagaveSaNAno mArga baMdha kare che... satyavagaveSaNA samyatvanI prApti-rakSA-zuddhino parama upAya che. teno mArga baMdha thAya evuM kahenAro vaktA zrotAonA bhAvadhanane haranAro che. ahIM ullekhanIya che ke - zAstramAM bhAva samyatva/nizcaya samyatvanI vyAkhyA evI jaNAvavAmAM AvI che ke - jainazAsananA pratyeka tattvane yathArtha rIte jANavo-samajavo-sadaNavo te ja samyakatva che. zakti Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 241 kSayopazama hovA chatAM samajavAno prayatna na karanAramAM samyakatva saMbhavatuM nathI. - bIjA naMbare... tithi e sAmAcArI nathI. "tithi'no vivAda tithidinanA nirNaya aMgeno che ane tithidinano nirNaya karavA mATe zAstrakAroe "udayamei jA tihi" ane "kSaye pUrvA.' A be niyamo = siddhAMto ApyA che. temAMnA bIjA siddhAMtanAM arthaghaTanano vivAda che. tevA avasare "kSaye pUrvA.' - A pU.zrIumAsvAtijI mahArAjAnA praghoSano (zAstrIya siddhAMtano) artha kyA pakSano sAco che - te satyanI gaveSaNA karavI ja joIe. e gaveSaNAno mArga baMdha karavo te lezamAtra ucita nathI. pUrvanirdiSTa praznottara-paramAM vistArathI e aMge vAta karI ja che. - trIjA naMbare... jJAnIoe samyakatvanI prApti-rakSA-zuddhi mATe tattvano nizcaya karavA upara khUba bhAra mUkyo che. eka paNa tattvaviSayaka bhrAnti avadhesaMvedyapada jItavA detI nathI (mithyAtva UbhuM rAkhaze) ane vedyasaMvedyapadane (samyagdarzana padane) pAmavA detI nathI. zrotAo ke Azrito tattvaviSyaka bhrAntimAM rahe evuM kahevuM te eka prakAranuM usUtra ja che. cothA naMbare. zAstrakAroe tattvanizcayanI pUrve uha ane apoha (zaMkA karavI ane samAdhana meLavavuM) A be mArgo = upAyo batAvyA che. jo satyagaveSaNA mATe zaMkA-samAdhAna karavAnA ja na hoya to e be mArgo khoTA Tharaze ane mArganirdezaka zAstrakAro paNa khoTA Tharaze, AvI gustAkhI to koNa karI zake ? te svayaM vicAravuM. - pAMcamA naMbare.. satyagaveSaNA mATe zAstramAM thayelA sudIrgha - chaThA naMbare... satyagaveSaNA ane satyanI prarUpaNA karanArA pUrvamahApuruSonI karaNI-kathanI khoTI Tharaze. khoTI nahotI e to so Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva TakAnI vAta che. paraMtu tamArI karaNI-kathanIthI teo khoTA Tharaze enuM zuM ? tame ja tamArA pU.vaDIlone khoTA Theravazo ? - sAtamA naMbare.. anya viSayomAM vistRta carcA-vicAraNA karIne tattvanizcaya mATe puruSArtha karanArA, tithinA viSayamAM ene najara aMdAja kare, eTale e zaMkAnA dAyarAmAM paNa Avaze ane zrotAoAzritonI emanA pratyenI zraddhA tUTaze. AthI khoTA apapracArothI bhramita na thavuM. - ahIM tithinA praznanI saMkSiptamAM vicAraNA karI che. vizeSathI vicAraNA amArA "tithinirNaya siddhAMta ke sAmAcArI ?" - A pustakamAM karavAmAM AvI che. jijJAsuoe tyAMthI jovA bhalAmaNa. prazna-54 zAstrakAroe batAvelA zAstranA mahimAne ane zAstraparataMtratAnI anivAryatA to ame prAraMbhamAM jANI paraMtu Aje amuka sthaLe evuM kahevAya che ke - zAstra to dravyadbhuta che ane AcArya bhagavaMta te bhAvaThuta che. dravyazruta karatAM bhAvazrutanI mahattA che. AthI zAstra zuM kahe che, te mahattvanuM nathI. paraMtu AcArya bhagavaMta zuM kahe che, te mahattvanuM che. eTale AcArya bhagavaMta je kahe te sAcuM. bhale te zAstranI viruddha hoya ! - to AvuM kahevuM te yogya che ? uttara : lezamAtra yogya nathI. - prathama naMbare... zAstra dravyazrata che ane AcArya bhAvakRta che - e vAta sAcI. paraMtu zAstrane parataMtra (zAstrane AMkha sAme rAkhIne vartanArA-bolanArA) AcArya bhagavaMta ja bhAvazrata che, e yAda rAkhavAnI jarUra che. "sAdhava: zAstrakSas:' - sAdhunI AMkha zAstra che - A zAstrokta paNa e ja vAtanI gavAhI pUre che. - bIjA naMbare. zAstraviruddha siddhAMta ane zAstranirapekSa sAmAcArI batAvanArA yathAzRMdA che evuM zAstro (dharmaparIkSA vagere) kahe che, e Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 praznottarI 243 paNa yAda rAkhavuM jarUrI che ane yathAzRMdAnI gaNatrI mokSamArganI bahAra karI che, te paNa yAda rAkhavuM. - trIjA naMbare... saMvigna, gItArtha ane bhavabhIrU bhAvAcArya ja bhAvazrata che ane tevA guNothI rahita AcArya dravyAcArya ke nAmAcArya che, ema zAstro kahe che. zAstraviruddha prarUpaNA karanArA AcArya bhAvAcAryanI koTImAM AvatA nathI. usUtra (zAstraviruddha) prarUpaNA karanArA AcArya zrotAnA bhAvaprANono nAza karanArA che, ema upadezamAlAmAM kahyuM che. - cothA naMbare... yogazAstranI TIkAmAM kalikAla sarvajJazrI pharamAve che ke, sUtranA (zAstranA) eka paNa akSaranI paNa je azraddhA kare che te mithyASTi che. A vidhAna paNa zAstrane parataMtra rahevAnI ja vAta kare che. - pAMcamA naMbare... naMdIsUtramAM kahyuM che ke - zAstranA vacanonA arthaghaTana khoTA kare te sUtrArthanI AzAtanA karanAro che. A rIte bhUtakALamAM sUtrArthanI AzAtanA karanArA jIvo anaMtakALa paryata saMsAramAM bhamyA che. A vAta paNa zAstravacanonA yathArtha artha karIne te mujaba ja vartavA-kahevA upara bhAra mUke che. - AthI zAstrane parataMtra hoya te AcArya bhagavaMta bhAvathuta che ane AcArya bhagavaMta zAstrane bAju para mUkavAnI vAta kyAreya na kare. paraMtu zAstra pratye bhakti pedA thAya evA ja protsAhaka vacano bole ane loko zAstra pratye parataMtra bane - zAstrAnusArI ja dharmakriyA karanArA bane evo prazasta prayatna kare. zAstranA svIkAra ane tenI parataMtratA vinA bIjA game teTalA guNo hoya to paNa te ekaDA vinAnA mIMDA jevA che. te mokSa ApavA samartha thatA ja nathI. prazna-55H jo tame kahyuM tevuM ja hoya, to gItArtha kahevAtA AcAryo paNa zAstrane gauNa karavAnuM kema kahe che ? zAstra zAstra zuM karo cho ? zAstra to dravyaththata che ane ame bhAvaThuta chIe ! AvuM kema kahevAya che ? Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 bhAvanAmRtam-II anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva uttara : potAnI zAstraviruddha khoTI vAto khullI na paDI jAya, e mATe lokone zAstrothI dUra rAkhavAnI A peravI che. samakiti AtmA potAnA tattvanI parIkSA karavA-karAvavA haMmezAM taiyAra hoya che ane parIkSA karyA vinA kazAno svIkAra karato nathI tathA parIkSA karatAM potAnuM khoTuM che. A aMgenI vizeSa vAto A ja pustakamAM AgaLa karI ja che ane amArA "mithyAtva eTale mithyAtva = halAhala viSaane pUrvanirdiSTa pustaka - A be pustakamAMthI paNa vizeSa jANavA maLaze. sArAMza : pUrvokta vicAraNAno sAra e che ke - (1) zAstra dravyazrata che ane zAstranA pAragAmI gItArtha-saMvignabhavabhIrU AcArya bhagavaMta bhAvakRta che. (2) bhAvakRta (evA AcArya bhagavaMta) dravyazrutathI viruddha na hoya ane dravyazrutathI nirapekSa bhAvazruta paNa na hoya. (3) eka ja (zAstra rUpa) dravyazrata para bhAvazruta aneka hovAthI temAM arthaghaTana alaga-alaga thAya tyAre zAstrasApekSa bolanArA-mAnanArA bhAvazruta ja pramANa che. zAstra nirapekSa bolanArA-mAnanArA pramANa nathI. (4) taduparAMta, eka ja dravyazrata para aneka bhAvakRtanuM arthaghaTana eka ja hoya, chatAM paNa eka ja prAmANika bhAvakRta temAM saMmata na hoya, to paNa tevA e dravyazrata para punaH punaH vicAra karavo paDe. bhAvakRtanA nAme tene dabAvI na devAya. AthI bhAvakRtarUpa dharmAcArya bhagavaMta je kahe, te zAstra ane zAstrasApekSa suvihita sAmAcArIne sAme rAkhIne ja kahe. potAnI mati kalpanAthI kazuM ja na kahe.' Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-4H AdhyAtmika anusaMdhAnamAM mAdhyazmabhAvanA 245 prakaraNa-4 : AdhyAtmika anusaMdhAnamAM mAdhyaccabhAvanA sudharI na zake tevA nirguNI jIvone joIne temanI pratye dveSa na karavo, paraMtu temanI upekSA karavI-temanA pratye udAsIna banI rahevuM, e "mAdhyacya bhAvanA' kahevAya che. A bhAvanAnuM bIjuM nAma upekSAbhAvanA paNa che. "mAdhyacya bhAvanA" nuM svarUpa batAvatAM yogazAstramAM kahyuM che ke, krUrakarmasu niHzaGka, devatAgurunindiSu / AtmazaMsiSu yopekSA, tanmAdhyasthyamudIritam // 4-121 // - niHzaMkapaNe krUra kAryo karanArAM, deva-gurUnI niMdA karanArA ane AtmAnI (potAnI) prazaMsA karanArA jIvonI je upekSA karAya, tene mAdhyazya bhAvanA' kahevAya che. kharAba kAryo karanArA, deva-gurunI niMdA karanArA ane vAraMvAra potAnI prazaMsA karanArA jIvo pratye rAga-dveSa na karavo, paraMtu teo pratye udAsIna rahevuM-teonI upekSA karavI, tene mAdhyacya bhAvanA kahevAya che. je jIvo pAse karmasthiti-bhavasthitino sAco bodha hoya ane tenuM ciMtana hoya, haiyAmAM karuNAbhAva hoya, haiyuM vairAgya ane niHspRhatAthI vAsita hoya, te jIvo anya jIvonA durguNo ke kharAba kAryone joIne madhyastha rahI zake che. nirguNI jIvo je doSothI pIDAya che ane vividha prakAranI kuceSTAo kare che, te temanA karmayoge ke kharAba bhavitavyatAnA kAraNe karI rahyA che. saMsAra khUba vicitra che. kone kayA doSamAM pADe te kahI zakAya tema nathI. tethI sarve jIvo karma ane saMsAranA phaMdAmAMthI bahAra nIkaLe evI bhAvanA bhAvavAnI che. ahIM ullekhanIya che ke, durguNI jIvo pratye jema upekSAbhAva Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 bhAvanAmRta-I: anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva rAkhavAno che, tema sAthe sAthe teo durguNothI mukta bane tevI karuNAbhAvanA ane temanuM paNa hita thAya evI maitrIbhAvanA haiyAmAM rAkhavAnI che. mAtra teo koIpaNa upAye sudharI zake tema na hovAthI temanA pratye dveSa na thaI jAya eTale upekSA sevavAnI che. ahIM upekSAno artha moM pheravI laI emanuM jema thavuM hoya tema thAya evA rIDhA pariNAmonA saMdarbhamAM levAno nathI. paraMtu emanA pratye dveSa na thAya ane emano saMga potAnAmAM durguNo na lAve, te mATe temanA pratye udAsIna banI dUra rahevAnuM che. dUra rahIne paNa temanuM kharAba ciMtavavAnuM nathI. - bhavasthiti-karmasthitinuM ciMtana karo : | durguNI jIvone joIne temanA pratye durbhAva karavAnI jarUra nathI. paraMtu bhavasthiti ane karmasthitinuM ciMtana karI manane samabhAvamAM rAkhavAnuM che. AthI "zAMtasudhArasa' graMthamAM kahyuM che ke, loke lokAH bhinnabhinnasvarUpA, bhinnabhinnaiH karmabhirmarmabhidbhiH / ravAraaizaSTatai: ca ca, taddhiH arthate vA 26-rA. A jagatamAM marmabhedaka bhinna-bhinna karmo dvArA, temaja sArIkharAba ceSTAo dvArA bhinna-bhinna prakRtinA jIvo che. karmanA jANakAroe emAMthI konI konI stuti karavI ? ane konI konI upara roSa karavo? (sau potapotAnA karmAnusAra vividha ceSTAo kare che, emAM ApaNe koInI stuti ne koInI upara krodha karIne ke koInI niMdA karIne zuM lAbha thavAno che !) - sarva jIvo pratye udAsIna bano : krUra karma karanArA, deva-gurunA niMdaka Adi sarve jIvo pratye udAsIna banavuM. sarve jIvo karmAdhIna che ane koI jIvane ApaNe kharAba kAryothI ke unmArgathI rokI zakatA nathI. zrI zAMtasudhArasakAra mahAvIra prabhunuM udAharaNa ApIne jaNAve che ke, mithyA prarUpaNA karatA svaziSya jamAlIne Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-4H AdhyAtmika anusaMdhAnamAM mAdhyazmabhAvanA 247 prabhu paNa rokI zakyA nathI ! to ApaNAthI bIjA jIvo kaI rIte rokI zakAze? tethI sarva pratye udAsIna banI rahevuM. te pATha A mujaba che - mithyA zaMsan vIratIrthezvareNa, rorbu zeke na svaziSyo jamAliH / anyaH ko vA rotsyate kena paapaattsmaadaudaasiinymevaatmniinm||16-3|| - khuda tIrthezvara zrI mahAvIra paramAtmA jevA paNa potAnA ziSya jamAlIjIne mithyA prarUpaNA karatA aTakAvI zakyA nathI, to pachI koNa Atmahitakara samajavI. ahIM ullekhanIya che ke, IrAdApUrvaka kadAgrahavaza unmArga tarapha janArA ke mithyA prarUpaNA karanArAone ApaNe aTakAvI na zakIe e vAta judI che ane unmArganuM unmArga tarIke ane asatya prarUpaNAne asatrarUpaNArUpe prakAzana karavuM e alaga vAta che. unmArgagAmI ke mizyAmarUpaka pratye udAsIna rahevAnuM che. paraMtu unmArganuM unmArga tarIke ane mithyA prarUpaNAnuM mithyA prarUpaNArUpe prakAzana karavAmAM kyAreya udAsIna banavAnuM nathI. emAM to lezamAtra vilaMba karyA vinA pravRtti karavAnI che. bhagavAna bhale jamAlIjIne rokI na zakyA, paraMtu temanI khoTI vAtone jagatamAM asatyarUpe jAhera to avazya karI ja che ane AvA satyanA maMDana ane asatyanA khaMDananA upakramathI ja jamAlInI sAthe gayelA (temanA saMsArI patnI) sAdhvIjI sAcuM samajIne prabhu pAse pAchA AvyA hatA ane jamAlInI sAthe rahelA bhagavAnanI pAse pAchA AvyA hatA. Ama thavAthI ja loko unmArga-asatya prarUpaNAthI bacI zake che ane e karavuM e pUrve jaNAvyA mujaba sAcI karuNAbhAvanA ja che. AthI keTalAka loko A zlokane laIne ghaNI gerasamaja ubhI kare che, teothI sAvadhAna rahevuM. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 bhAvanAmRtam H anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva muddAnI vAta e che ke, unmArgagAmInuM paNa ahita ciMtavavAnuM nathI ane unmArgane khullA pADatI vakhate bhItaramAM dveSabhAva ke ImprabhAva na hovo joIe ane emanA tejovadhanI malinavRtti paNa na hovI joIe. - baLAtkAre dharma na pamADI zakAya ghaNAne adharmIo-durgaNIone joI gusso Ave che. paraMtu jJAnIo gusso karavAnI nA pADe che. sarvazaktimAn zrIarihaMta paramAtmA paNa koIne baLAtkAre dharma pamADI zakatA nathI. AthI zAMtasudhArasamAM kahyuM arhanto'pi prAjyazaktispRzaH kiM, dharmodyogaM kArayeyuH prasahA / dadyuH zuddhaM kintu dharmopadezaM, yatkurvANA dustaraM nistrnti||16-4|| - prabaLa zaktivALA zrI arihaMta paramAtmA paNa zuM baLAtkAre dharmamAM udyama karAvI zake che ? paraMtu teo to zuddha-nirdoSa dharmano upadeza Ape che, te pramANe je bhavya jIvo varte che, teo saMsArasamudrane tarI jAya che. - koInA upara kopa na karavo : koI vyakti hitanI vAta paNa sAMbhaLavA taiyAra na hoya, to tenI upekSA karavI. paraMtu tenA upara kopa na karavo. AthI zAMtasudhArasamAM kahyuM che ke, yo'pi na sahate hitopadezaM, tadupari mA kuru kopaM re / niSphalayA kiM parajanataptyA, kuruSe nijasukhalopaM re // 16-3 // - je koI vyakti hitanA upadezane sahana na karI zake, (arthAt durdevathI ke kharAba bhavitavyatAthI ene hitopadeza na rUce), to tenI upara tuM kopa karIza nahIM, nakAmo koInA upara kopa karIne tuM zA mATe potAnA svAbhAvika sukhano lopa kare che. na jevI gati tevI mati H jIvone potapotAnI gati anusAre mananA pariNAmo varte che. teno Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-4 AdhyAtmika anusaMdhAnamAM mAdhyazmabhAvanA 249 vicAra karIne saune saunI niyati upara choDIne ApaNe samabhAvamAM rahevAnuM che. AthI zAMtasudhArasamAM kahyuM che ke, pazyasi kiM na manaHpariNAmaM, nijanijagatyanusAraM re / yena janena yathA bhavitavyaM, tadbhavatA durvAraM re // 16-5 // - potapotAnI gati anusAre jIvonA manaHpariNAmo varte che "jevI gati tevI mati thAya che.' A ukti che, tethI he Atman ! tuM kema samajato nathI ? je jIvanuM jevuM pariNAma AvavAnuM haze, te kaMI tArAthI miTAvI zakAya tema nathI. - mAdhyazmabhAvamAM vizrAma pAmo : madhyasthatA kaho ke udAsInabhAva kaho, baMne eka che. jaDa ke cetana padArtho pratye rAga-dveSa karavAthI mana barvimukha thAya che. barNimukha mana aneka prakAranA saMlezanuM bhAgI bane che ane aneka prakAranA pApa kAryo tarapha cAlyuM jAya che. AthI jaDa ane cetana padArtho pratye udAsInabhAva keLavavo jarUrI che. tenAthI mana zAMta-prazAMta bane che ane cittanI prasannatA prApta thAya che. AthI zAMtasudhArasamAM kahyuM che ke, zrAntA yasmin vizramaM saMzrayante, rugNAH prItiM yatsamAsAdya sdyH| labhyaM rAgadveSavidveSirodhA-daudAsInyaM sarvadA tat priyaM naH // 16-1 // jenA sahAre grAnta (thAkelo) ane kalAnta (kuleza pAmelo) jIva vizrAma pAme che, jenA dvArA bimAra mANaso turaMta prasannatAne pAme che, rAga-dveSa rUpI zatruno rodha thavAthI sahaja audAsInya jemAM prApta thAya che, te mAdhyacyabhAva amane ISTa che-hitakAraka che. - udAsInabhAva amRta che ? jagatanA sarva padArtho ane bhAvo pratyeno udAsInabhAva rAgadveSanA viSane mAre che ane haiyAmAM samatAbhAvano saMcAra kare che. tethI udAsInabhAva amRta samAna che. jema amRta rogono nAza karI prANone Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 bhAvanAmRtam-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva cetanavaMtA banAve che, tema samatArUpI amRta paNa rAga-dveSAdi rogono nAza karI jJAnAdi bhAvaprANone cetanavaMtA banAve che. A samatArUpa amRtane pAmavAno zreSTha upAya udAsInatAno pariNAma che ane prabhue batAvelI tamAma dharma ArAdhanAo paNa udAsInabhAvamAM vizrAnta thavI joIe. to ja te sArthaka che. - udAsInatAthI mokSasukhaH udAsInatAno pariNAma yAvat mokSa sudhI laI jAya che. kAraNa ke, e pariNAmathI AtmA uparanI rAga-dveSanI cikAza sUkAtI jAya che ane tenA kAraNe AtmA upara coTelA karmo jaldIthI kharI paDe che ane sarvakarmono kSaya thatAM mokSanI prApti thAya che. udAsInatAnA pariNAmathI AMtarika sukhanI prApti thAya che. kAraNa ke, rAga-dveSano kleza enAthI dUra thAya che ane udAsInatAnuM AMtarika sukha ja mokSasukha sudhI laI jAya che. kAraNa ke, prApta thayeluM AMtarika sukha mokSasukhanI jhaMkhanA tIvra banAve che ane e jhaMkhanAnI pUrti mATe puruSArtha karAve che ane e mATe udAsInatAno pariNAma vRddhivaMta banAvavA parapravRttithI khasIne sAdhaka AtmapravRttimAM lIna banI jAya che ane tenAthI AtmAno jaldI mokSa thAya che. pU. mahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAjA udAsInatAnuM phaLa varNavatAM jaNAve che ke, "udAsInatA suralatA samatArasaphala cAkha, para pekhana e mata pare nija meM guNa nijarAya | udAsInatA jJAnaphala, parapravRtti hai moha zubha jAno so Adaro, udita viveka praroha ." jene bhavasthiti-karmasthiti, parabhAva-svabhAva AdinuM jJAna thAya che, tene jaldIthI udAsInabhAva prApta thAya che. have A bhAvanAmAM parizIlananI zailI aMge vicArIzuM. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 prakaraNa-4 H AdhyAtmika anusaMdhAnamAM mAdhyazmabhAvanA ra mAdhyazmabhAvanAmAM parizIlananI zailI : - he Atman ! tuM durgaNIo upara mAdhyacyabhAva rAkha ! temanI upekSA kara ! paraMtu temanA upara rAga-dveSa na kara ! - he Atman ! durgaNIo, unmArgIo, usUtrabhASIonI bhavasthiti-karmasthitinuM ciMtana karI emanI upekSA kara ! temanA upara kopa karavAnI jarUra nathI. - he Atman ! koI hitopadeza na sAMbhaLe ke ApaNI sAcI upara kopa karIne ApaNA svAbhAvika sukhano (samatAsukhano) nAza karavAnI koI jarUra nathI. - he Atmana ! sau jIvo "jevI gati tevI mati' A ukti anusAre varte che, AthI temane temanI potAnI niyati upara choDIne tuM udAsInabhAvane seva ! - he Atma! tuM odAsInya rUpa udAra-acaLa sukhane anubhava! kAraNa ke, te audAsInya ja mokSa sAthe meLavI ApanAra ane vAMchita phaLa ApavAmAM kalpavRkSa samAna che. - he Atman ! tuM parapudgala saMbaMdhI ciMtAno tyAga kara ! ane potAnA adhikAra AtmasvarUpanuM ciMtana kara ! - he Atman ! keTalAka jaDamati loko zAstrano anAdara karI zAstraviruddha bhASaNa kare che, te mUDhajano nirmala jalano tyAga karIne mUtranuM pAna kare che, emAM ApaNe zuM karIe ? temanI jevI niyati ! temanuM kevuM bhAgya ! kAraNa ke, niSkAraNabaMdhu-vizvopakArI-anaMtakaruNAnA sAgara evA bhagavAnanI vAta paNa na game emAM ApaNe zuM karI zakIe? - he Atman ! koIne paNa baLAtkAre dharma pamADI zakAto nathI ke unmArgathI pAcho vALI zakAto nathI, AthI adharmI ane unmArgagAmI jIvo pratye roSa na karavo. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 bhAvanAmRta-II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva - he Atman ! AnaMdadAyaka samatAnuM tuM pAna kara ! mAyAjALane saMkelI le ! tuM pudgalanI AdhInatA nakAmI bhogave che ! AyuSya parimita kALanuM ja che. mATe gaphalata karyA vinA AtmAnuM jeTaluM sadhAya eTaluM sAdhI le. $ niSkarSa-jJAnIono upadeza : mAdhyacyabhAvanAnA aMte hitazikSA ApatAM "zAMtasudhArasa' graMthamAM jaNAvyuM che ke, "tasmAdaudAsInyapIyUSasAraM, vAraM vAraM hanta santo lihantu / AnaMdAnAmuttaraGgattaraGga-rjIvadbhiryad bhujyate muktisaukhyam // " - tethI (sarva jIvo karmavaza hovAthI) he sajjano ! udAsInatA rUpa amRtanA sArane tame vAraMvAra AsvAda karo ! jenA yoge AnaMdathI uchaLatA taraMgovALo AtmA muktisukhane prApta kare ! AthI karmavaza jIvonI vividha prakAranI kuceSTAone joIne kheda pAmavAnA badale, je svAdhIna che, te Atmasukhane sAdhI levAmAM ja sAra che. karmavaza jIvone sudhAravA ke sanmArge lAvavA ApaNane AdhIna nathI. jyAre AtmAne samabhAvamAM rAkhI muktimArgamAM AgaLa vadhavuM e saMpUrNataH svAdhIna che. AthI parAdhInamAM pravRtti karIne kheda karavAne badale svAdhInamAM ja puruSArtha karavo hitakAraka che. tethI ja zAMtasudhArasamAM kahyuM che ke, anupamatIrthamidaM smara cetana-mantaHsthitamabhirAmaM re / ciraM jIva vizadapariNAmaM, labhase sukhavirAmaM re // 16-7 // he Atman ! aMtaramAM rahelo cetana-AtmA ja abhirAma (manohara) anupama tIrtha che, te tuM yAda rAkha ! (AthI) cirakAla paryaMta nirmala pariNAmone dhArI rAkha ! jethI tuM akSayasukhane (mokSane) pAmIza. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 prakaraNa-4: AdhyAtmika anusaMdhAnamAM mAdhyazmabhAvanA che parizIlanathI thatA lAbho : - mAdhyazmabhAvanAthI. anya jIvo pratye dveSa-durbhAva thatA nathI ane tethI samatAbhAvanI prApti ane vRddhi thAya che. - udAsInatAno pariNAma prApta thAya che ane tenAthI mokSamArga upara pragati thAya che ane aMte mokSanI prApti thAya che. - cittabhUmi nirmala rahe che. tenA yoge ujvaLa pariNAmo prApta thAya che. je adhyAtmamArgamAM AgaLa vadhAre che. - bhavasthiti-karmasthitinuM ciMtana vairAgyabhAva puSTa kare che ane bhavabhaya vadhAre che, je durguNothI bacavAnuM praNidhAna karAve che. - durgaNIo sAthe kleza-kaMkAza ubho thato nathI ane tethI ArAdhanAo sidAtI nathI ane durgaNIo pratye krodhAdi na thavAnA kAraNe ApaNane kliSTakarmabaMdha thato nathI. - prabhunI AjJAnuM pAlana thAya che. prabhu baLAtkAre dharma-sanmArga pamADavAnI nA pADe che. - zAMtasudhArasanI prApti thAya che ane aMte mokSanI prApti thAya che. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 bhAvanAmRtam II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI che tapAgacchanI uttama nIti zAstrAnusAra je navi haThe tANiryo, nIti tapagacchanI te bhalI jANiye; jIta dAkhe jihAM samayasAruM budhA, nAma ne ThAma kumate nahIM jasa mudhA. (35) gAthAnuM stavana) saMvigna gItArtha paramArthathI tene kahevAya, ke je zAstrAnusAra potAno kadAgraha mUkI de, zAstranA akSara dekhe eTale potAno kadAgraha mUkI de, evI tapAgacchanI uttama nIti che. tethI ja tapAgacchamAM paMcAMgI prakaraNa Adi graMtho pramANa che. A tapAgacchamAM paMDitajano siddhAMta anusAra vartamAnano jIta darzAve che. A tapAgacchanA nAma ane sthAnaka vRthA nathI, paNa guNaniSpanna che. ) Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G ___ ANAbhaMgaM daTuM, majjhatthA ThiMti je tusinniiaae| vidimajumoyaUINa, tesiM piya ho vayatnovo 4671/ che - tIrthaMkaranI AjJAno bhaMga thato joIne (paNa) je madhyastha jIvo (madhyacyabhAva dhAraNa karIne je jIvo) mauna (cUpa) rahe che. teno pratikAra karatA nathI.) temanA paNa vratano avidhinI anumodanA karavAnA kAraNe lopa thAya che. (saMbodha prakaraNa) zrI samyajJAnI pracAraka samiti Msmta Creation#7738408740