Book Title: Ahimsa
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Jaindharma_no_Pran_002157.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249512/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ahiMsAne siddhAMta Aya paraMparAmAM ghaNA prAcIna che. ane ene Adara paNa badhI Arya zAkhAomAM ekasarakhe thato rahyo che. Ama chatAM prajAjIvananA vistAra ane judI judI dhArmika paraMparAonA vikAsanI sAthe sAthe e siddhAMta saMbaMdhI vicAra tathA vyavahAramAM paNa anekamukhI vikAsa thayela jovAya che. ahiMsA saMbaMdhI vicAranA mukhya be jharaNuM. prAcIna kALathI ja, Arya para parAmAM vahetAM thayAM hoya ema lAge che. eka jharaNuM mukhyatve zramaNa jIvananA AdhAre vahetuM thayuM jyAre bIjuM jharaNuM brAhmaNa paraMparAcaturvidha Azrama-nA jIvanavicArane AdhAre pravAhita thayuM. ahiMsAnA tAtvika vicAranI dRSTie A banne jharaNuo vacce koI matabheda jovAmAM nathI Avato, paraMtu vyAvahArika bAju ke jIvanamAM enA upayoganI dRSTie kevaLa e bane jharaNAomAM ja nahIM, barbhe pratyeka zramaNa tema ja brAhmaNa jharaNAnI nAnI-moTI avAMtara zAkhAomAM paNa aneka prakAranA matabheda ke aMdaraaMdaranA virodha jovAmAM Ave che. enuM mukhya kAraNa jIvanadaSTino bheda che. zramaNa paraMparAnI jIvanadaSTi mukhyatve vyaktigata ane AdhyAtmika che, jyAre brAhmaNa paraMparAnI jIvanadaSTi mukhyatve sAmAjika ke lakasaMgrAhaka che. pahelImAM lokasaMgraha eTale aMze ja ISTa che ke jyAM sudhI e AdhyAtmiktAne virodhI na hoya, jyAM eno AdhyAtmiktA sAthe virodha dekhAvA lAge Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA tyAM pahelI daSTi jokasaMgraha tarapha udAsIna rahevAnI ke ene virodha karavAnI; jyAre bIjI daSTimAM lekasaMgraha eTalA moTA pAyA para karavAmAM AvyuM che ke jethI emAM AdhyAtmikatA ane bhautikatAnI vacce saMdharSa jAgatuM nathI. AgamAM ahiMsAnuM nirUpaNa zramaNa paraMparAnI ahiMsA saMbaMdhI vicArasaraNIne eka pravAha pitAnI viziSTa Dhabe vahete hato, je kALakrame, AgaLa jatAM, dIrdhatapasvI bhagavAna mahAvIranA jIvanamAM udAtta rUpe abhivyakta thayo. e abhivyaktinAM spaSTa darzana ApaNane AcArAMga, sUtrakRtAMga vagere prAcIna AgamamAM thAya che. ahiMsAdharmanI pratiSThA te AtmapamyanI dRSTimAMthI ja thaI che. paNa uparyukta AgamomAM enuM nirUpaNuM ane vizleSaNa A rIte thayuM che - (1) duHkha ane bhayanuM kAraNa hovAthI hiMsAmAtra vanya che: A che ahiMsAnA siddhAMtanI utpatti-yukti. (2) hiMsAne artha joke prANunAzaka duHkha ApavuM evo thAya che, te paNa hiMsAjanya deSane AdhAra kevaLa pramAda arthAt rAga-dveSa vagere ja che. je pramAda ke Asakti na hoya te kevaLa prANanAza e hiMsAnI kaTimAM AvI nathI zakatA : A che ahiMsAnuM vizleSaNa. (3) vidhya jIvonA kada, emanI saMkhyA tathA emanI idhi vagere saMpattinA tAratamya upara hiMsAnA dejanuM tAratamya avalaMbita nathI, paraMtu e hiMsakanA pariNAma ke enI vRttinAM tIvratA-maMdatA, jANapaNuM. ajANapaNuM ke baLaprayoganA ochA-vadhupaNuM upara AdhAra rAkhe che; A thayuM tAtparya. upara jaNAvela traNe bAbate bhagavAna mahAvIranA vicAra ane AcAramAMthI phalita thaIne AgamAM gUMthAI gaI che. koI eka Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 jainadharmane prANu vyakti ke vyaktione samUha game tevAM AdhyAtmika kema na hoya, paNa jyAre e saMyamalakSI jIvanadhAraNanA praznane paNa vicAra kare che tyAre emAMthI uparyukta vizleSaNa tathA kaTikrama ApoApa phalita thaI jAya che. A daSTie vicAra karatAM kahevuM paDe ke pachI jena vA mayamAM ahiMsA saMbaMdhI je vizeSa UhApoha thayo che, ene mULa AdhAra te prAcIna jaina AgamamAM pahelAMthI ja hato. - jyAre ApaNe samagra jaina vAsmayamAM maLI AvatA ahiMsA saMbaMdhI UhApoha upara daSTipAta karIe chIe tyAre ApaNane spaSTa rUpe dekhAya che ke jaina vAtmayane ahiMsA saMbaMdhI UhApoha mukhyatve cAra baLo upara AdhAra rAkhe che. paheluM e ke e mukhyatve sAdhujIvanane eTale ke navakATI ahiMsAne, pUrNa ahiMsAne-ja vicAra kare che. bIjuM e ke e brAhmaNa paraMparAmAM vihita mAnavAmAM AvatI ane pratiSThita lekhavAmAM AvatI yaya vagere aneka prakAranI hiMsAno virodha kare che. trIjuM e ke e bIjI zramaNa paraMparAonA tyAgI-jIvana karatAMya jena zramaNanA tyAgI-jIvanane niyaMtrita rAkhavAne Agraha seve che. cothuM e ke e jaina paraMparAnA avAMtara phirakAomAM UbhA thatA pArasparika virodhanA praznonA nirAkaraNane paNa prayatna kare che. navakeTI-pUrNa ahiMsAnA pAlanano Agraha paNa rAkho ane saMyama ke sadgaNanA vikAsanI dRSTie jIvananirvAhanuM samarthana paNa karavuM-A virodhamAMthI hiMsAnA vyahiMsA, bhAvahiMsA vagere bhedene UhApoha jAgyo, ane chevaTe eka mAtra nizcaya siddhAMta e ja sthApita thayo ke Akhare pramAda ja hiMsA che. apramatta jIvanavyavahAra dekhItI rIte bhale hiMsAtmaka lAge, chatAM kharI rIte e ahiMsaka ja che. A aMtima nirNayane lAgevaLage che tyAM sudhI, zvetAMbara--digaMbara vagere kAI paNa jaina phirakAne emAM jarA sarakheya matabheda nathI. badhAya 1. juo jJAnabijugata TippaNa - 7thI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA 113 krikAonI vicArasaraNI, paribhASA ane dalIlA ekasarakhI che. vaidika hiMsAne virodha vaidika paraMparAmAM yajJa, atithi, zrAddha vagere aneka nimittothI karavAmAM AvatI je hi'sAne dhArmika gaNIne pratiSThita lekhavAmAM Ave che, ene sAMkhya, bauddha ane jaina paraMparAoe ekasarakhA virAdha karyo che; Ama chatAM, AgaLa jatAM, A vidhamAM mukhya bhAga bauddha ane jaina paraparAne ja cAlu rahyo che. jaina vAGamayamAMnA ahiMsAne lagatA UhApohamAM A virodhanI gherI chApa ane pratikriyA paNa dekhAya che. jaina sAhityamAM Dagale ne pagale vaidika hiMsAnuM khaMDana jovAmAM Ave che. AnI sAthe ja vaidika lAkA jaitAnI sAme e AzakA rajU kare che ke jo dhArmika hiMsA paNuM akaba che, te tame jene peAtAnI samAjaracanAmAM maMdira caNAvavu, devapUjA karavI vagere dhArmika kAryone samAveza ahiMsArUpe kevI rIte karI zakaze, vagere vagere. A zaMkAnuM samAdhAna paNa jaina sAhityamAM ahiMsA saMbaMdhI UhApAhamAM vistArathI maLI Ave che. jainA ane auddho vaccenA virAdhanuM kAraNa pramAda-mAnasika doSa-ja mukhyatve hi MsA che ane e doSamAMthI janmela ja prANa-nAzA hiM`sA che. A vicAra jaina ane bauddha paraparAne ekasarakhA mAnya che. Ama chatAM, ApaNe joIe chIe ke, prAcIna samayathI jaina ane bauddha para MparAnI vacce ahiMsA sabaMdhI pArasparika khaMDanamaMDana ghaNuM thayuM che. sUtrakRtAMga jevA prAcIna AgamamAM paNa ahiMsA saMbaMdhI bauddha maMtavyanuM khaDana che, e ja rIte jijhaanikAya jevA piTaka graMthamAM paNa jainasa'mata ahiMsAnuM upahAsayukta khAna maLI Ave che. uttaravatI-pachI racAyelA niyukta vagere jaina graMthomAM tathA abhidhama kASa vagere bauddha graMthaiAmAM paNa e ja jUnuM khaMDanamaMDana navA rUpamAM jovAmAM Ave che. jyAre jaina ane Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 jainadharmane prANa bauddha bane paraMparAo vaidika hiMsAne ekasarakho virodha kare che ane jyAre bannenI ahiMsAnI vyAkhyAmAM kaI tAttvika matabheda nathI, to pachI zarUAtamAM ja banne vacce aMdaroaMdara khaMDanamaMDana zA mATe zarU thayuM ane zA mATe cAlatuM rahyuM?-A eka prazna che. jyAre ApaNe bane paraMparAonuM sAhitya dhyAnapUrvaka vAMcIe chIe tyAre Ane javAba ApaNane maLI jAya che. khaMDanamaMDananAM aneka kAraNemAMnuM mukhya kAraNa to e ja che ke jaina paraMparAe navakATI ahiMsAnI sUkSma vyAkhyAne amala karavAne mATe bAhya pravRttionuM je vizeSa niyaMtraNa karyuM e baddha paraMparAe na karyuM. jIvanane lagatI bAhya pravRttionuM atiniyaMtraNa ane madhyama mArgamAMthI janmela zithilatA, e be vaccenA prabaLa bhedamAMthI ja jaina ane bauddha paraMparAo aMdaroaMdara khaMDanamaMDanamAM paDI gaI. jaina sAhityamAMnA ahiMsAne lagatA UhApohamAM A khaMDanamaMDanane paNa sAro evo hisso che. jyAre ApaNe bane paraMparAonA khaMDanamaMDananuM taTastha rIte avalokana karIe chIe tyAre niHsaMkecapaNe kahevuM paDe che ke meTebhAge banne ekabIjAne khoTI rIte samajyAM che. Ane eka dAkhala bhajhimanikAyanuM upAlisutta ane bIjo dAkhalo mUtrakRtAMga (1. 1. 2. ra4-32; 2. 6. 16-28) che. ahiMsAnI keTInI hiMsA jema jema jaina sAdhusaMghane vistAra te gayo ane bhinna bhinna deza tathA kALamAM navI navI paristhitine kAraNe navA navA prazno pedA thatA gayA tema tema jaina tatvaciMtakoe ahiMsAnI vyAkhyA ane enA vizleSaNamAMthI eka spaSTa no vicAra pragaTa karyo. te e ke je apramatta bhAve koI jIvanI virAdhanA-hiMsA thaI jAya ke karavI paDe to e kevaLa ahiMsakaTInI che, ane tethI e nirdoSa ja nahIM 1. juo jJAnabiMdumAM TipaNumAMnA jena ane bauddha avataraNe. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA 115 makke guNa nirA)vardhaka paNa che. A vicAra pramANe sAdhu, pUrNa ahiMsAne svIkAra karI lIdhA pachI paNa, je pitAnA saMyata jIvananI paripuSTi mATe hiMsArUpa lekhAtI vividha prakAranI pravRttio Adare tapaNuM e saMyamavikAsamAM eka DagaluM AgaLa vadhe che. jaina paribhASA pramANe A ja nizcaya-ahiMsA che. je tyAgIo vastra vagere rAkhapAnA sAva virodhI hatA teo jyAre maryAdita pramANamAM vastra vagere upakaraNa (sAdhana) rAkhavAvALA sAdhuone hiMsAne nAme tiraskAra karavA lAgyA tyAre vastra vagerenuM samarthana karanArA tyAgIoe e ja nizcaya-siddhAMtano Azraya laIne javAba Apyo ke phakta saMyamanA dhAraNa ane nirvAhane mATe ja, zarIranI jema, maryAdita upakaraNa vagere rAkhavAM, e ahiMsAnAM bAdhaka nathI. jaina sAdhusaMdhe karelI AvI jAtanI, ekabIjAnA AcArabhedamAMthI janmelI carcA dvArA paNa ahiM sAne lagatA uhApohamAM sAre e vikAsa tha hoya ema dekhAya che, je ghaniyukti vageremAM spaSTa rIte jovA maLe che. kyAreka kyAreka ahiMsAnI carcA zuSka tarka jevI thaI gaI hoya ema jaNAya che. eka vyakti prazra kare che ke je tamAre vastra rAkhavuM ja hoya to tene phADyA vagaranuM AkhuM ja zA mATe na rAkhavuM ? kema ke ene phADatAM je sukSma aNuo UDaze e jarUra chavaghAtaka banaze. A praznane javAba paNa evA ja DhaMgathI ApavAmAM AvyuM che. javAba ApanAro kahe che ke je vastra phADatAM phelAyela sUkSma ANuone lIdhe jIvaghAta thato hoya to tame amane vastra phADatAM aTakAvavA mATe je kaMI vANIne praveza kare che enAthI paNa jIvaghAta thAya che ne? vagere. astu. e game tema hoya, paNa jinabhadragaNinI spaSTa vANImAM jaina paraMparAne saMmata evI ahiMsAnuM pUrNa svarUpa ApaNane maLe che. teo kahe che ke sthAna sajIva hoya ke 'nirjIva, emAM koI jIvaghAtaka banI jatA hoya ke koI aghAtaka ja jovAmAM AvatuM hoya, paNa eTalA mAtrathI hiMsA ke ahiMsAne Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 jainadharmane prANa nirNaya nathI thaI zakate. sAcesAca hiMsA pramAda-ayatanA-asaMyamamAM ja che, pachI bhale kaI jIvano ghAta na paNa thatA hoya. e ja rIte je apramAda ke yatanA-saMyama surakSita hoya te chavadhAta levAmAM Ave chatAM paNa kharI rIte ahiMsA ja che. jaina uhApohanI kamika bhUmikAe uparanA niyama uparathI ahiMsAne lagatA jaina UhApohanI nIce jaNAvelI kamika bhUmikAe phalita thAya che - (1) prANa nAza hiMsA rUpa hevAthI ene roko, e ja ahiMsA che. (2) jIvanadhAraNanI samasyAmAMthI phalita thAya che ke jIvana-khAsa karIne saMyamI jIvana-mATe anivArya lekhAtI pravRttio AdaratAM kadAca chavaghAta thaI paNa jAya, chatAM je pramAda na hoya te e chavadhAta hiMsArUpa na banatAM ahiMsA ja che. * (3) je saMpUrNapaNe ahiMsaka rahevuM hoya te, kharI rIte ane sauthI pahelAM, cittamAM rahela kaleza( pramAda)ne ja tyAga karavo joIe. e the te samajavuM ke ahiMsA siddha thaI. bAhya pravRttio sAthe ahiMsAne koI anivArya saMbaMdha nathI; ene niyata saMbaMdha mAnasika pravRttionI sAthe che. (4) vyaktigata ke sAmUhika jIvanamAM evAM paNa apavAdasthAne Ave che ke jyAre hiMsA kevaLa ahiMsA ja nathI rahetI UlaTI e guNavardhaka paNa banI jAya che. AvA apavAdarUpa sthAnamAM, je kahevAtI hiMsAthI DarIne, enuM AcaraNa karavAmAM na Ave to UlaTAne doSa lAge che. jene ane mImAMsa vagere vacce sAmya jaina ahiMsAnA utsarga apavAdanI A carcA barAbara akSare Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna. ahiMsA 117. akSara mImAMsA ane smRtimAMnI ahiMsA saMbaMdhI utsaga-apavAdanI vicArasaraNI sAthe maLatI Ave che. emAM phera hoya to e ja che ke jyAM jaina vicArasaraNI sAdhu ke pUrNatyAgInA jIvanane dhyAnamAM rAkhIne pratiSThita thaI che, tyAM mImAMsako ane smArlonI vicArasaraNI gRhastha ane tyAgI badhAyanA jIvanane kendramAM rAkhIne pracalita thaI che. banne vaccenuM sAmya A rIte che -- vedika 1. savve pANA na haMtavvA / 1. mA hiMsyAt sarvabhUtAni / 2. sAdhujIvananI azakyatAne 2. cAre AzramanA badhA prakAranA adhikArIonA jIvananI tathA ene lagatAM kartavyanI aza kathatAne prazna. 3. zAstravihita pravRttiomAM 3. zAstravihita pravRttiomAM hiMsAhiMsA deSane abhAva; dezane abhAva; arthAta niSiddha arthAta niSiddha AcaraNamAM AcAra ja hiMsA che. ja hiMsA. ahIM e dhyAnamAM rAkhavuM ke jaina tattvajJa "zAstra" zabdathI jaina zAstrane khAsa karI sAdhujIvananA vidhiniSedhanuM pratipAdana karatA zAstrane-ja le che; jyAre vaidika tatvaciMtaka zAstra' zabdathI e badhAMya zAstrone le che ke jemAM vyaktigata, kauTuMbika, sAmAjika, dhArmika ane rAjakIya vagere badhAMya kartavyanuM vidhAna hoya. 4. chevaTe ahiMsAne mama jinanI ka. chevaTe ahiMsAnuM tAtparya AjJAnA-jenazAstranA-yathAvat veda tathA smRtionI anusaraNamAM ja che. AjJAnA pAlanamAM ja che. [daauciM0 naM0 2, pR. 412-417] Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 jainadhama nA prANa wwwwwv. ahiMsAnI bhAvanAnA vikAsa minAthanI karA bhagavAna pArzvanAthanI pahelAM nigraMtha para parAmAM yadukumAra neminAtha thaI gayA. emanI aaitihAsika jIvanakathAomAM je ghaTanAno ullekha maLe che, ane nitha paraMparAnI ahiMsaka bhAvanAne eka sImAsta Mbha kahI zakAya ema che. lagna-sagapaNa vagere sAmAjika utsava!-samAra'bhAmAM jamavA-jamADavAne ane meAja-mana karavAne rivAja te atyAre paNa pracalita che, paNa e samayamAM AvA samAraMbhomAM aneka prakAranAM pazuonA vadha karIne emanAM mAMsathI jamaNavArane AkarSIka banAvavAnI prathA pracalita hatI--khAsa karIne kSatriyAmAM to e prathA vizeSa rUDha hatI. A prathA pramANe lagna nimitte UjavAnAra utsavamAM, vadha karavAne mATe ekatra karavAmAM AvelAM haraNa vagere judI judI jAtanAM pazue jJAnAda sAMbhaLIne naimikumAra, kharAbara lagnane TAMkaNe ja karuNA thaI gayA, ane je lagnamAM AvAM pazuone vadha karIne mAMsa khAvA-khavarAvavAnA kAryane pratiSThita mAnavAmAM Avatu hatu, evAM potAnAM lagnanA vicAra ja emaNe mAMDI vALyo. mikumAranA A, karuNAmAMthI janmela brahmacavAsanA e vakhatanA samAja upara evA prabhAva paDayo ane krame krame e prabhAva evA vadhato rahyo ke dhIme dhIme aneka jAtioe sAmAjika samAra bheAmAM mAMsa khAvA-khavarAvavAnI prathAne ja tilAMjali ApI dIdhI. ghaNe bhAge A ja evI pahelI ghaTanA che ke je sAmA jika vyavahArazamAM ahiMsAne! pAyA naMkhAyAnI sUcaka che. mikumAra yAzirANi devakInaMdana zrIkRSNanA nAnAbhAI pitarAI hatA; ema lAge che ke e kAraNe dvArakA ane mathurAnA yAdaveA upara sArA prabhAva paDyo hato. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA pAzvanAthane hisAvidha ItihAsakALamAM bhagavAna pArzvanAthanuM sthAna Ave che. emanuM jIvana kahe che ke emaNe ahiMsAnI bhAvanAne vikasita karavA mATe eka juduM ja pagaluM bharyuM. paMcAgni jevI tAmasa [-tameguNathI prerita tapasyAomAM sUkSmaNULa prANIone vicAra karyA vagara ja agni pragaTAvavAnI prathA hatI, tethI kyAreka kyAreka baLataNanI sAthe bIjA che paNa baLI jatA hatA. kAzIrAja azvasenanA putra pArzvanAthe AvI hiMsAjanaka tapasyAne ghera virodha karyo ane dharma, kSetramAM avivekane lIdhe thanArI hiMsAnA tyAga tarapha lekamata keLavyo. bhagavAna mahAvIre karelI ahiMsAnI pratiSThA pArzvanAthe puSTa karelI ahiMsAnI bhAvanA nirca thanAtha jJAtaputra mahAvIrane vArasAmAM maLI. emaNe yajJayAga vagere jevA dharmanAM judAM judAM kSetramAM thatI hiMsAne, tathAgata buddhanI jema, ekAMta virodha karyo, ane dharmakSetramAM ahiMsAnI eTalI pratiSThA karI ke, te pachI te ahiMsA ja bhAratIya dharmone prANa banI gaI. bhagavAna mahAvIranI uca ahiMsAparAyaNa jIvanayAtrA tathA ekAgra tapasyAe e vakhatanA aneka prabhAvazALI brAhmaNe ane kSatriyone ahiMsAnI bhAvanA tarapha AkarSA. pariNAme janatAmAM sAmAjika tathA dhArmika utsavamAM ahiMsAnI bhAvanAe pitAno pAyo nAkhI dIdhA, ke jenA upara nigraMtha paraMparAnI bhaviSyanI peDhIonI kArakirdIne mahela UbhA thaye. ahiMsAnA anya pracArake azekanA pautra saMpratie pitAnA pitAmahanA ahiMsaka saMskAranA vArasAne Arya suhastInI nizrAmAM vizeSa samRddha karyo. saMpratie kevaLa pitAne AdhIna rAjyapradezomAM ja nahI, balka potAnA rAjyanI sImAnI bahAra paNa, jyAM ahiMsaka jIvanavyavahAranuM nAmanizAna paNa na hatuM, tyAM ahiMsAnI bhAvanAne pracAra karyo. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 jainadharmane prANa ahiMsA-bhAvanAnA e jharaNane pUranuM rUpa ApavAmAM jarUra ane kene bhAga che, paNa nirgatha anAranuM to enA sivAya bIjuM koI dhyeya ja na hatuM. teo bhAratamAM pUrva-pazcima, uttara-dakSiNa, jyAM jyAM gayA tyAM tyAM emaNe ahiMsAnI bhAvanAne ja phelAvo karyo ane janatAne hiMsAmUlaka aneka vyasananA tyAgane upadeza ApavAmAM ja nigraMtha dharmanI kRtakRtyatA anubhavI. jevI rIte zaMkarAcArye bhAratanA cAre khUNAomAM maThanI sthApanA karIne brahmAdatane vijayastaMbha ro, e ja rIte mahAvIranA anuyAyI anagAra ni e bhArata jevA vizALa dezanA cAre khUNAomAM ahiMsA-advaitanI bhAvanAnA vijayastaMbha ropyA-ema kahevAmAM Ave te emAM atizayokita nahIM lekhAya. lekamAnya tilake A vAtane evI rIte kahI hatI ke gujarAtanI ahiMsA-bhAvanA, e jenonuM ja arpaNa che. ane ItihAsa ApaNane kahe che ke vaiSNava vagere aneka vaidika paraMparAonI ahiMsAmUlaka dharmavRttimAM niJsaMpradAyanA DAghaNu prabhAve jarUra bhAga bhajavyo che. e vaidika saMpradAyonA pratyeka jIvanavyavahAranI chaNAvaTa karavAthI keIpaNa vicAraka e sahelAIthI jANI zake che ke enA upara nirca thenI ahiMsA-bhAvanAne raMga jarUra lAge che. Aje bhAratamAM hiMsAmUlaka yajJayAgAdi dharmavidhine samarthaka paNa pitAnA yajamAnone pazuvadhanI preraNuM karavAnI hiMmata nathI karI zakate. - AcArya hemacaMdra gurjarapati parama mAhezvara siddharAja sudhdhAMne ghaNe aMze ahiMsAnI bhAvanAthI prabhAvita karyA hatA. AnuM phaLa aneka dizAomAM sAruM AvyuM. aneka deva-devIonI sAme khAsa khAsa pamAM thatI hiMsA baMdha thaI gaI ane AvI hiMsAne aTakAvavAnA eka vyApaka AMdelanane pAyo naMkhAI ga. siddharAjanA uttarAdhikArI gurjarapati kumArapALa te paramahaMta ja hatA. e yathArtha rUpe paramahaMta eTalA mATe gayA ke emaNe ahiMsAnI bhAvanAne jevI ane jeTalI paripuSTa karI, ane je ene phelA karyo, Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA 121 e ItihAsamAM ajoDa che. kumArapALanI "amAri-SaNa eTalI kapriya banI ke enI pachInA aneka nirca ane emanA aneka gRhasthaziSya amAri ghoSaNAne pitAnA jIvananuM dhyeya banAvIne ja kAma karavA lAgyA. AcArya hemacaMdranI pahelAM keTalAya nigraMthAe mAMsa khAnArI jAtione ahiMsAnI dIkSA ApI hatI, ane nigraMtha saMdhamAM esavAla, piravALa vagere vargonI sthApanA karI hatI. zaka vagere paradezI jAtio paNa ahiMsAnA cepathI bacI zakI na hatI ! hIravijayasUrie akabara jevA bhAratasamrATa pAsethI bhikSAmAM eTaluM ja mAgyuM ke e, hamezAMne mATe nahIM te chevaTe khAsa khAsa tithio mATe, amAri ghoSaNa kare. akabaranA e pagale pagale jahAMgIra vagere enA vaMzajo cAlyA. jeo janmathI ja mAMsabhakSaka hatA, evA mugalasamrATa dvArA ahiMsAne ATale phelAvo karAvavo, e Aje paNa saheluM nathI. Aje paNa, ApaNe joIe chIe ke, jaina samAja ja e che ke je banI zake tyAM sudhI judAM judAM kSetramAM thatI pazu-pakSI vageranI hiMsAne aTakAvavAno satata prayatna karatA rahe che. A vizALa dezamAM judI judI jAtanA saMskAra dharAvatI aneka jAtio pAse pAse rahe che, aneka jAtio janmathI ja mAMsabhakSI che, Ama chatAM jyAM juo tyAM ahiMsA tarapha to lokaci dekhAya ja che. madhyayugamAM evA aneka saMto ane phakIre thaI gayA, ke jeoe kevaLa ahiMsA ane dayAne ja upadeza Apyo che, je bhAratanA AtmAmAM ahiMsAnAM mULa keTalAM UMDAM gayelAM che enI sAkSI pUre che. mahAtmA gAMdhIjIe bhAratamAM navajIvananA prANa dhabakatA karavAne saMkalpa karyo te e kevaLa ahiMsAnI bhUmikA upara ja. je emane ahiMsAnI bhAvanAnuM AvuM taiyAra kSetra na maLyuM hatuM teo bhAgye ja ATalA saphaLa thayA hota. [daauciM0 naM. 2, pR. 75-78 ? Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 jainadharmane prANu ra ahiMsA ane amAri mAnavaprakRtimAM hiMsA ane ahiMsAnA bane to samAyelAM che. hiMdustAnamAM tenA mULa vatanIonI ane pAchaLathI temanA vijetA tarIke jANItA AryonI jAhojalAlI vakhate aneka jAtanAM balidAne tema ja yajJayAganI bhAre prathA hatI ane emAM mAtra pazuo ke paMkhIo ja nahi, paNa manuSya sudhAne bali apAve. dhArmika gaNata hiMsAne A prakAra eTalI hada sudhI vyApele hato ke tenA pratyAghAtathI bIjI bAjue e hiMsAno virodha zarU thayo hato. ane ahiMsAnI bhAvanAvALA paze to bhagavAna mahAvIra ane buddha pahelAM paNa sthapAI gayA hatA. ema chatAM ahiMsAtattvanA ananya piSaka tarIke ane ahiMsAnI AjanI cAlu gaMgetrI tarIke te je be mahAna etihAsika pu ApaNI sAme che te bhagavAna mahAvIra ane buddha ja che. emanA samayamAM ane emanA pachI hiMdustAnamAM ahiMsAne je poSaNa maLyuM che, teno jeTajeTalI rIte ane jeTajeTalI dizAmAM pracAra thayo che tema ja ahiMsAtatva paratve je zAstrIya ane sUkSma vicAra thayA che enI joDa hiMdustAnanI bahAranA koI paNa dezanA itihAsamAM maLI zake tema nathI. duniyAnA bIjA deze ane bIjI jAtio upara asAdhAraNa prabhAva pADanAra, temane jItanAra ane kAyamane mATe temanAM mana harI lenAra koI tattva hiMdustAnamAM udbhavyuM hoya te te hajAra varSathI Aja sudhI saLaMga e chevatte aMze cAlyuM AveluM ane vikAsa pAmeluM ahiMsAtatva ja che. aka, saMprati ane khAravela ahiMsAnA pracAraka jaina ane bauddha saMghe vyavasthita sthapAyA pachI tenuM pracArakArya comera khUba jesabhera cAlavA lAgyuM. enA purAvAo Aje paNa jIvatA che. mahAna samrATa azokanI dharmalipiemAM je pharamAne che te ApaNane spaSTa jaNAve che ke azoke utsava Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA 123 ane samAraMbhamAM hiMsA na karavAnI AjJA karI hatI athavA eka rIte leke pAse ema na karavAnI pitAnI IcchA teNe darzAvI hatI. jAte hiMsAmukta thaI phakIrI dhAraNa karI rAjadaMDa dhAraNa karanArA azakanI dharmaAjJAone prabhAva dareka paMthanA leke upara keTale paDyo haze enI kalpanA karavI kaThaNa nathI. rAjakIya pharamAna dvArA ahiMsAnA pracArane A bhAga azakathI aTakyo nathI. tenA pautra, ' jANatA jaina saMprati rAjAe e mArganuM bhAre anusaraNa karyuM hatuM ane pitAnA pitAmahanI ahiMsAnI bhAvanAne eNe pitAnI Dhabe ane pitAnI rIte bahu ja pivI hatI. rAjAo, rAjakuTuMba ane meTA meTA adhikArIo ahiMsAnA pracAra tarapha mUkelA hoya te uparathI be vAta jANavI sahela che. eka te e ke ahiMsApracAraka saMghoe pitAnA kAryamAM keTalI hada sudhI pragati karI hatI ke jenI asara mahAna samrATe sudhI thaI hatI, ane bIjI vAta e ke lokone ahiMsAtatva keTaluM rucyuM hatuM athavA temanAmAM dAkhala thayuM hatuM ke jene lIdhe teo AvA ahiMsAnI ghoSaNA karanArA rAjAone mAna ApatA. kaliMgarAja AhaMta samrATa khAravele paNa e mATe khUba karyuM hoya tema tenI kArakirdI uparathI lAge che. vacce vacce balidAnavALA yajJanA yuga mAnavaprakRtimAMthI udayamAM AvatA gayA ema ItihAsa spaSTa kahe che, chatAM ekaMdara rIte jotAM hiMdustAna ane tenI bahAra e banne ahiMsApracAraka saMghanA kAryo vadhAre saphaLatA meLavI che. dakSiNa ane uttara hiMdustAnanAM madhyakAlIna jaina ane bauddha rAjAo tema ja rAjakuTuMba ane amaladAronuM paheluM kArya ahiMsAnA pracAranuM ja rahyuM hoya tema mAnavAne ghaNuM kAraNe che. kumArapALa ane akabara pazcima hiMdustAnanA prabhAvazALI rAjyakartA parama AhaMta Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 jainadharmano prANu kumArapALanI ahiMsA te eTalI badhI jANItI che ke ghaNAne Aje te atizayatAvALI lAge che. megala samrATa akabaranuM mana haraNa karanAra tyAgI jena bhikSu hIravijayasUrinA ane tyAra pachInA temanA anugAmI ziSyone bAdazAho pAsethI ahiMsA paratve meLavelA pharamAne hamezane mATe itihAsamAM amara rahe tevAM che. A uparAMta ThAkaraDAo, jamInadAro, lAgavagavALA amaladAre ane gAmanA AgevAna paTele taraphathI paNa hiMsA na karavAnAM maLelAM vacano je ApaNe meLavI zakIe ane maLI Ave te A dezamAM ahiMsA pracAraka saMghe ahiMsAnuM vAtAvaraNa UbhuM karavA keTale puruSArtha karyo che enI kaMIka kalpanA Ave. ahiMsAnA pracArane eka pura: pAMjarApoLa ahiMsApracAranA eka sacoTa purAvA tarIke ApaNe tyAM pAMjarApiALanI saMsthA cAlI Ave che. A paraMparA kyArathI ane konI dvArA astitvamAM AvI e cekasa kahevuM kaThaNa che, chatAM gUjarAtamAM ene pracAra ane enI pratiSThA jotAM ema mAnavAnuM mana thaI jAya che ke pAMjarApoLanI saMsthAne vyApaka karavAmAM kadAca kumArapAlane ane tenA dharmaguru AcArya hemacaMdrano mukhya hAtha hoya. AkhAye kaccha, kAThiyAvADa ane gujarAtanuM tema ja rajapUtAnAnA amuka bhAganuM kaI evuM jANItuM zahera ke sArI AbAdIvALa kasaba nahi maLe ke jyAM pAMjarApoLa na hoya. ghaNe sthaLe to nAnAM gAmaDAMomAM paNa prAthamika nizALA( prAImarI skUlonI peThe pAMjarApoLanI zAkhAo che. A badhI pAMjarApoLa mukhyapaNe pazuone ane aMzataH paMkhIone paNa bacAvavAnuM ane temanI sArasaMbhALa rAkhavAnuM kAma kare che. ApaNI pAse atyAre cokkasa AMkaDA nathI, paNa mArI sthaLa aTakaLa evI che ke daravarSe e pAMjarApoLa pAchaLa jene pacAsa lAkhathI ochA kharca nathI karatA, ane e pAMjarApoLonA AzrayamAM kAMI nahi te nAnAmoTA lAkheka jIva sArasaMbhALa pAmatA haze. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA 125 gujarAta bahAranA bhAgamAM jyAM jyAM gazALAo cAle che tyAM badhe mukhya bhAge phakta gAyanI ja rakSA karavAmAM Ave che. zALAo paNa dezamAM puSkaLa che ane temAM hajAra gAme rakSaNa pAme che. pAMjarApoLanI saMsthA che ke gozALAnI saMsthA che, paNa e badhI pazurakSaNanI pravRtti ahiMsApracAraka saMdhanA puruSArthane ja AbhArI che, ema koI paNa vicAraka kahyA vinA bhAgye ja rahI zake. A uparAMta kIDiyArAnI prathA, jaLacarone ATAnI goLIo khavaDAvavAnI prathA, zikAro ane devInA bhego baMdha karAvavAnI prathA-e badhuM ahiMsAnI bhAvanAnuM ja pariNAma che. mANasajAtanI sevA mATenI pravRtti atyAra sudhI ApaNe pazu, paMkhI ane bIjA jIvajaMtuo vize ja vicAra karyo che. have ApaNe manuSyajAti tarapha paNa vaLIe. dezamAM dAnaprathA eTalI dhodhabaMdha cAlatI ke temAM koI mANasa bhUkhe rahevA bhAgye ja pAmatuM. pracaMDa ane vyApaka lAMbA duSkALamAM jagaDuzA jevA sakhI gRhasthoe pitAnA annabhaMDAra ane khajAnAo khullA mUkyAnA vizvasta purAvAo che. je dezamAM pazupaMkhI ane bIjA zuddha jIvo mATe karaDe rUpiyA kharcAtA hoya te dezamAM mANasajAta mATe lAgaNuM ochI hoya agara te te mATe kAMI na thayuM hoya ema kalpavuM e vicArazaktinI bahAranI vAta che. ApaNuM dezanuM Atithya jANItuM che ane Atithya e mAnavajAtane lakSIne ja che. dezamAM lAkho tyAgI ane phakIre thaI gayA ane Ajeya che. te eka Atithya ke manuSya taraphanI lekanI vRttino purAvo che. apage, anAthe ane bImArI mATe bane teTaluM vadhAremAM vadhAre karI chUTavAnuM brAhmaNa, bauddha ane jaina traNenAM zAstromAM pharamAna che, je tatkAlIna lokacino paDagho che. manuSyajAtinI sevAnA divase divase vadhatI jatI jarUriyAtane lIdhe, ane paDezIdharmanI agatya sarvathI prathama Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 jainadharmano prANa hovAne lIdhe, ghaNIvAra ghaNuM bhAIe Aveza ane utAvaLamAM ahiMsAnA premI lekene ema kahI de che ke emanI ahiMsA kIDImakeDI ane bahu te pazupaMkhI sudhI vyApelI che, mAnavajAtane ane dezabhAIone te bahu ochI sparze che paNa A vidhAna barAbara nathI enI sAbitI mATe nIcenI hakIkata basa gaNAvI joIe - (1) jUnA ane madhya kALane bAjue mUkI mAtra chellAM se varSanA nAnAmoTA ane bhayaMkara duSkALo tema ja bIjI kudaratI Aphata laI te vakhatane ItihAsa tapAsIe ke temAM annakaSTathI pIDAtA mAnavo mATe keTakeTaluM ahiMsASika saMgha taraphathI karavAmAM AvyuM che. keTalA paisA kharacavAmAM AvyA che. keTaluM anna vaheMcavAmAM AvyuM che! davAdArU ane kapaDAM mATe paNa keTaluM karavAmAM AvyuM che ! dA. ta. chappaniyo duSkALa le ke jenI vigate maLavI zakya che. (2) duSkALA ane bIjI kudaratI Aphata na hoya teve vakhate paNa nAnA gAmaDA sudhdhAMmAM je koI bhUkhe maratuM jANamAM Ave te tene mATe mahAjana ke koI ekAda gRhastha kaI ane kevI rIte madada pahoMcADe che enI vigata jANavI. (3) ardhA karoDa jeTalA kkara, bAvA ane sAdhusaMtano varga moTebhAge jAtamahenata vinA ja, bIjA sAdhAraNu mahenatuvarga jeTalA ja sukha ane ArAmathI haMmezA nabhate Avyo che ane nabhe jAya che te. amArinuM niSedhAtmaka ane bhAvAtmaka rUpa : ahiMsA ane dayA ahiMsA ke amArinAM be rUpa che: (1) niSedhAtmaka (nakAra); (2) temAMthI ja phalita thatuM bhAvAtmaka (hakAra). koIne IjA na karavI ke koIne pitAnA duHkhanA tenI anicchAe bhAgIdAra na karavA e niSedhAtmaka ahiMsA che. bIjAnA duHkhamAM bhAgIdAra thavuM agara to pitAnI sukhasagavaDano lAbha bIjAne Apa e bhAvAtmaka ahiMsA che. e ja bhAvAtmaka ahiMsA dayA agara te sevA tarIke Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA 127 jANItI che. sagavaDa khAtara ApaNe ahIM ukta banne prakAranI ahiMsAne anukrame ahiMsA ane dayAnA nAmathI oLakhAvIzuM. ahiMsA e evI vastu che ke jenI dayA karatAM vadhAremAM vadhAre kiMmata hovA chatAM te dayAnI peThe ekadama saunI najare nathI caDatI. dayAne lokagamya kahIe te ahiMsAne svagamya kahI zakAya. je mANasa ahiMsAne anusaratA hoya te tenI suvAsa anubhave che. tene phAyado te anivArya rIte bIjAone maLe ja che, chatAM ghaNIvAra e phAyade uThAvanAra sudhdhAne e phAyadAnA kAraNarUpa ahiMsAtane khyAla sudhdhAM nathI hoto ane e ahiMsAnI suMdara asara bIjAonAM mana upara paDavAmAM ghaNIvAra ghaNe lAbA vakhata pasAra thaI jAya che jyAre dayAnI bAbatamAM ethI UlaTuM che. dayA e evI vastu che ke tene pALanAra karatAM teno lAbha uThAvanArane ja te vadhAre suvAsa Ape che. dayAnI suMdara asara bIjAonAM mana upara paDatAM vakhata ja ja nathI. tethI dayA e ughADI taravAra jevI saunI najare Ave evI vastu che. tethI tene AcaravAmAM ja dharmanI prabhAvanA dekhAya che. samAjanA vyavasthita dhAraNa ane poSaNa mATe ahiMsA tema ja dayA banenI anivArya jarUra che. je samAjamAM ane je rASTramAM jeTale aMze bIjA upara trAsa vadhAre gujarate heya, nabaLAnA hakko vadhAre kacarAtA hoya, te samAja ke te rASTra teTale ja vadhAre duHkhI ane gulAma. tethI UlaTuM, je samAjamAM ane je rASTramAM eka vargane bIjI varga upara ke eka vyaktine bIjI vyakti upara jeTale trAsa ocho athavA bIjA nabaLAnA hakkonI jeTalI vadhAre rakSA teTale ja te samAja ane te rASTra vadhAre sukhI ane vadhAre svataMtra e ja rIte je samAja ane je rASTramAM sabaLa vyaktio taraphathI nabaLAo mATe jeTajeTalo vadhAre sukhasagavaDane bhega apAto hoya, jeTajeTalI temanI vadhAre sevA karatI hoya, teTalo te samAja ane te Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 jainadharmane prANa rASTra vadhAre svastha ane vadhAre AbAda. ethI UlaTuM jeTajeTaluM vadhAre svAthIpaNuM teTaTale te samAja vadhAre pAmara ane vadhAre chinnabhinna. A rIte ApaNe samAje ane rASTronA ItihAsa uparathI je eka nizcita pariNAma tAravI zakIe chIe te e che ke ahiMsA ane dayA e banne jeTalAM AdhyAtmika hita karanArAM ta che teTalAM ja te samAja ane rASTranAM dhAraka ane poSaka tattavo paNa che. e bane tanI jagatanA kalyANArthe ekasarakhI jarUriyAta hovA chatAM ahiMsA karatAM dayA jIvanamAM lAvavI kAMIka sahela che. aMtardazana vinA ahiMsA jIvanamAM utArI zakAtI nathI, paNa dayA te aMtardarzana vinAnA ApaNu jevA sAdhAraNa lekanA jIvanamAM paNa UtarI zake che. ahiMsA nakArAtmaka hevAthI bIjA koIne trAsa ApavAnA kAryathI mukta thavAmAM ja e AvI jAya che ane emAM bahu ja bArIkIthI vicAra na paNa karyo hoya, chatAM enuM anusaraNa vidhipUrvaka zakya che; jyAre dayAnI bAbatamAM ema nathI. e bhAvAtmaka hovAthI ane enA AcaraNano AdhAra saMge tema ja paristhiti upara raheluM hovAthI ene pALavAmAM vicAra karavo paDe che, bahu ja sAvadhAna rahevuM paDe che ane dezakALanI sthitinuM bahu ja bhAna rAkhavuM paDe che. [daaciM0 bhAga 1, pR. 45-456] saMthAre ane ahiMsA hiMsAne artha che pramAda ke rAgadeSa ke Asakti. ene tyAga ja ahiMsA che. prAcIna kALathI cAlI AvatI AtmaghAtanI prathA ne jaina graMthAe niSedha karyo che. parvata uparathI jhaMpApAta karo, pANImAM DUbI javuM, jhera khAvuM vagere bharavAnI prathAo pahelAM paNa Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA 12 hatI ane atyAre paNuM che-bhale pachI e bharaNu dharmane nAme heya ke sAMsArika kaI kAraNathI hoya. jevI rIte pazu vagerene vadha dharma rUpe pracalita hatA evI ja rIte Atmavadha paNa pracalita hatuM, ane kayAMka kyAMka te atyAre paNa e pracalita che--khAsa karIne zivanI ke zaktinI sanmukha. eka tarapha AvI prathAone niSedha karavo ane bIjI tarapha prANAMta anazana ke saMthArAnuM vidhAna karavuM, A virodha jarUra vimAsaNamAM nAkhI de evo che. paNa mULa bhAva samajAtAM emAM koI virodha nathI rahe. jainadharme je prANanAzane niSedha karyo che, te pramAda ke AsaktipUrvaka karAtA prANunAzano ja. koI ihalaukikake pAralaukika saMpattinI IcchAthI, kAminInI kAmanAthI ane bIjA ayudayanI vAMchAthI, dharma buddhie aneka prakAranA Atmavadha thatA rahyA che. jenadharma kahe che ke e Atmavadha hiMsA che, kAraNa ke enuM preraka tatva koI ne koI prakArano AsaktabhAva che. prANAMta anazana ane saMthAre paNa je e ja bhAvathI ke bhaya yA lebhathI prerAIne karavAmAM Ave te e paNa hiMsA ja che. ene karavAnI jenadharma AjJA nathI Apate. je prANuta anazananuM vidhAna karavAmAM AvyuM che, e te che samAdhimaraNa. jyAre deha ane AdhyAtmika sadguNa-saMyama, emAMthI ekanI ja pasaMdagI karavAne viSama samaya AvI paDe tyAre, e vyakti je sAcesAca dharmane prANarUpa lekhatI haze te te deharakSAnI paravA nahIM kare; e te kevaLa potAnA dehane bhoga ApIne paNa pitAnI vizuddha AdhyAtmika sthitine bacAvI leze-jevI rIte koI sAcI satI, pitAnA satItvane bacAvavAne bIjo koI raste na jotAM, pitAnA dehane nAza karIne paNa ene bacAvI le che. paNa evI avasthAmAM paNa e vyakti na koInA upara gusse thaze ke na koI rIte bhayabhIta thaze, athavA na kaI sagavaDa joIne prasanna thaze. enuM Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130. jainadharmano prANa dhyAna te kevaLa pitAnA saMyata jIvanane bacAvavA tarapha ane samabhAvanI rakSA karavA tarapha ja raheze. jyAM sudhI deha ane saMyama, e banenI samAna rIte rakSA thaI zake tyAM sudhI bannenI rakSA karavI joIe. paNa ekanI ja pasaMdagI karavAno savAla Ubho thAya tyAre ApaNA jevA deharakSAne pasaMda karaze ane AdhyAtmika saMyamanI upekSA karaze, jyAre samAdhimaraNane adhikArI ethI UlaTuM ja karaze. daihika ane AdhyAtmika, e banneya jIvana te che, paNa je jeno adhikArI hoya che, te kasoTInA vakhate ene ja pasaMda kare che. ane AvI ja AdhyAtmika jIvanavALI vyaktine mATe prANAMta anazananI anujJA che; pAmara, bhayabhIta ke lAlacuone mATe nahIM. AthI samajI zakAze ke prANAMta anazana, deharUpI gharane nAza karIne paNa, divya jIvanarUpa pitAnA AtmAne paDate bacAvI le che. eTalA mATe eka tAtvika daSTie, sAcA arthamAM ahiMsaka ja che. dehane nAza e AtmaghAta kyAre?-TIkAkArane javAba je lekhako AvA saMthArAne AtmaghAtarUpe varNave che, teo enA hArdane pAmI zakAya eTalo vicAra nathI karatA. paNa jo koI ati ucca uddezathI prerAIne, koInA para rAgadveSa rAkhyA vagara, saMpUrNa maitrIbhAvapUrvaka ane prasanna citte, bApu-gAMdhIjI jevuM, prANuta anazana kare, te pachI e ja lekhakA e maraNanI prazaMsA karavAnA, ene kyAreya AtmaghAta nahIM kahevAnA, kAraNa ke AvI vyaktine uddeza ane jIvanakrama e lekhakanI najara sAme che, jyAre jaina paraMparAmAM saMthAro karavAvALA bhale zubha AzayathI prerAyelA kema na hoya, chatAM emane uddeza ane jIvanakrama emane e rIte suvidita nathI. paraMtu zAstranuM vidhAna che e ja daSTie che, ane ene ahiMsA sAthe pUrepUre sumeLa paNa che. A samajavA mATe eka dAkhalo laIe. je koI vyakti pitAnA AkhA gharane baLatuM Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA 131 joIne prayatna karavA chatAM ene baLatuM bacAvI na zake te e zuM karaze? chevaTe te e bIjuM badhuM baLatuM mUkIne pitAnI jAtane bacAvI levAne. AdhyAtmika jIvananA pravrukanI AvI ja sthiti hoya che. e nirarthaka dehane nAza nahIM kare, zAstra ane niSedha karyo che, UlaTuM dehanI rakSAne kartavyarUpa mAnela che, paraMtu te saMyamane mATe. chevaTe bIjo koI rasto na hoya evI lAcAra paristhiti AvI paDe te ja, upara jaNAvelI zarate sAthe, dehane nAza samAdhimaraNuM che ane ahiMsA paNa; nahIM te e bAlamaraNa ane hiMsA. bhayaMkara duSkALa vagere jevA taMgInA samayamAM deharalAne mATe saMyamathI patita thavAno avasara Ave ke nizcitapaNe maraNa nipajAvanArA rogane lIdhe pitAnI jAtane ane bIjAone nirarthaka herAnagati thatI hoya ane ema karavA chatAM saMyama ke saguNanI rakSA thavAno saMbhava na hoya tyAre, kevaLa saMyama ane samabhAvanI dRSTie, saMthArAnuM vidhAna karavAmAM AvyuM che, jemAM ekamAtra sUkSma AdhyAtmika jIvanane ja bacAvavAnuM dhyeya che. jyAre gAMdhIjI vagere prANAMta anazananI vAta kare che ane mazarUvALA vagere enuM samarthana kare che, tyAre enI pAchaLa A daSTibiMdu ja mukhya che. hiMsA nahIM paNa AdhyAtmika vIratA AmAM hiMsAnI kaI gaMdha sarakhI paNa nathI. A vidhAna te e vyaktine mATe che ke je kevaLa AdhyAtmika jIvananI umedavAra haiya, ane e mATe svIkArelI satijJAonA pAlanamAM nirata hoya. AvA jIvananA adhikArI paNa aneka prakAranA thatA rahyA che. eka te e ke jeNe jinakapano svIkAra karyo hoya, je Aje vicchinna thayo che. jinakalpI phakta ekale ja rahe che ane koI paNa rIte koInI sevA nathI letA. ene mATe jIvananI aMtima ghaDIomAM keInI sevA levAno prasaMga na Ave eTalA mATe e jarUrI thaI paDe che ke Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 jainadharmane prANa e sAvadha ane sazakta avasthAmAM ja dhyAna ane tapasyA dvArA evI taiyArI karI le ke jethI ene na te bharaNathI DaravuM paDe ke na koInI sevA levI paDe. e pitAnI badhI javAbadArIone adA karyA pachI bAra varSa sudhI ekale dhyAna-tapa karIne pitAnA jIvanane utsarga -tyAga kare che. paNa A kalpa-AcAra te kevaLa jinakapIne mATe ja che. bAkInAM vidhAna judA judA adhikArIone mATe che. A badhAne sAra e che ke je svIkArelI sampratijJAone bhaMga thavAno vakhata Ave, ane e bhaMgane je sahana karI zakatuM na hoya, ene mATe pratijJAbhaMga karatAM pratijJAnuM pAlana karavApUrvaka maraNane svIkAra karavo e ja kalyANakArI che. AmAM te AdhyAtmika vIratA che, e kaMI dhULa jIvananA lobhathI AdhyAtmika guNathI calita thaIne mRtyuthI bhAgI chUTavAnI kAyaratA nathI ke sthULa jIvananI nirAzAthI kaMTALIne metanA mAM orAI javAnI AtmaghAtane nAme oLakhAtI bAlizatA paNa nathI. AvI vyakita mRtyuthI jeTalI nirbhaya hoya che eTalI ja ene mATe taiyAra paNa hoya che. e jIvanapriya hoya che, jIvanamahI nahIM. saMlekhanA, e kaMI maraNane AmaMtraNa ApavAnI vidhi nathI, paNa pitAnI meLe AvI pahoMcanAra maraNane mATe nirbhaya banavAnI taiyArI mAtra ja che. enI pachI saMthArAne avasara paNa AvI zake che. A rIte A Akho vicAra ahiMsA ane emAMthI pragaTatA saguNe taraphanI tanmayatAmAMthI ja jamyo che, je Aje paNa aneka rUpe ziSTa janene mAnya che. auddhadharmamAM Atmavidha Do. sarvapallI rAdhAkRSNane je ema lakhyuM che ke bauddhadhama syusAIDa (suicide)-Atmavadhane nathI mAnate, e barAbara nathI. khuda buddhanA samayamAM bhikSa channa ane bhikSu valkalIe asAdhya rAgane lIdhe Atmavadha karyo hato, ane tathAgata ene mAnya rAkhyo Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA 133 hatA. bane bhikSu apramatta hatA. emanA AtmavadhamAM phera e che ke teo upavAsa vagerethI dhIme dhIme mRtyunI taiyArI nathI karatA, paraMtu zastrathI eka ghAe pitAno nAza kare che, jene hArAkIrI kahI zakAya. jaina zAstro AvA zastravadhane saMmati nathI ApatAM. bane paraMparAomAM mULa bhUmikA saMpUrNapaNe eka ja che, ane te kevaLa samAdhijIvananuM rakSaNa. "syusAIDa" - ApaghAta zabda kaIka niMgha je che. zAstramAM ene mATe "samAdhimaraNa" ane "paMDitamaraNa" zabda che, je yogya che. upara jaNAvela channa ane valkalInI kathA anukrame bhajhimanikAya ane saMyuttanikAmAM che. keTalAMka sUkto namUnArUpe keTalAMka prAkRta paDyo ane ene anuvAda joIe - maraNapaDiyArabhUyA esA evaM ca // mrnnnnimittaa| jaha gaMDaccheakiriyA No AyavirAhaNArUpA // -jevI rIte gUmaDAne nastara mAravuM e AtmavirAdhanAne mATe nathI thatuM, tevI rIte samAdhimaraNanI kriyA maraNa nimitte nahIM, kiMtu enA pratikArane mATe che. jIviyaM nAbhikakhejjA maraNaM nAvi patthae / -ene na to jIvananI abhilASA che ke na e maraNane mATe prArthanA kare che. appA khalu saMthAro havaI visuddhacarittammi / -cAritramAM rahele vizuddha AtmA pote ja saMcAre che. [daauciM kha0 2, 50 pa33-136]