Yog Drushti Samucchay Part 03

Author(s): Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 136

યોગદૃષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૨૧૬ અવતરણિકા :
तथा
1
અવતરણિકાર્થ :
અને
-
ભાવાર્થ :
શ્લોક-૨૧૫ની અવતરણિકામાં કહેલ કે ઇચ્છાદિ ચાર યમોનું વિશેષ સ્વરૂપ કહે છે. તેમાંથી ઇચ્છાયમનું સ્વરૂપ શ્લોક-૨૧૫માં બતાવેલ. હવે પ્રવૃત્તિ આદિ ત્રણે યમનું વિશેષ સ્વરૂપ ક્રમસર બતાવવા માટે ‘તથા’ થી સમુચ્ચય કરે છે –
શ્લોક ઃ
૫૧૫
सर्वत्र शमसारं तु यमपालनमेव यत् ।
प्रवृत्तिरिह विज्ञेया द्वितीयो यम एव तत् । । २१६।।।
અન્વયાર્થ:
તુ=વળી સર્વત્ર=સર્વ પ્રવૃત્તિઓમાં શમસાર વ=શમસાર જ યત્ યમપાલન=જે યમનું પાલન F= અહીં=પાંચ પ્રકારના યમો વિષયક પ્રવૃત્તિ: વિસેવા=પ્રવૃત્તિ જાણવી, તત્–તે=પ્રવૃત્તિયમ દ્વિતીવો યમ વ=બીજો યમ જ છે. ।।૨૧૬।।
શ્લોકાર્થ ઃ
વળી સર્વ પ્રવૃત્તિઓમાં શમસાર જ જે યમનું પાલન, એ પાંચ પ્રકારના યમો વિષયક પ્રવૃત્તિ જાણવી. તે પ્રવૃત્તિયમ બીજો યમ જ છે. II૨૧૬
ટીકા ઃ
‘સર્વત્ર’=સામાન્યેન, ‘શમસાનું તુ’ ઉપશમક્ષારમ્ ‘વ’ ‘યત્’ યિાવિશિષ્ટ ‘યમપાલન, ’ ‘પ્રવૃત્તિરિહ્ન વિસેવા’ યમેવુ, ‘દ્વિતીયો યમ વ તત્'-પ્રવૃત્તિયમ નૃત્યર્થઃ ।।૨૬।।
ટીકાર્ય :
.....
‘સર્વત્ર’ પ્રવૃત્તિયમ ત્વર્થ: ।। વળી સર્વત્ર=સામાન્યથી સર્વ પ્રવૃત્તિઓમાં, ઉપશમસાર જ એવું જે ક્રિયાવિશિષ્ટ યમનું પાલન, ફદ યમેવુ=આ પાંચ પ્રકારના યમોમાં, પ્રવૃત્તિ જાણવી. તે=પ્રવૃત્તિયમ, બીજો યમ જ છે. ।।૨૧૬।।