________________
થઈ વિલે મેઢે, ચારથી હૂંટાયા હોય તેની જેમ પાછા જાય છે. કેટલું કરૂણ દૃશ્ય ! ભવદેવના એક રૂંવાડામાં પણ દીક્ષાની ભાવના નથી. ભાઈની દાક્ષિણ્યતાથી ભવદેવ દીક્ષા–વેષ પહેરે, તેના ઉપર દીક્ષાને બોઝે આવી પડે, શરમાવીને તેના ઉપર એકદમ-અણધારી “દીક્ષા” લદાય એ બધું શું? એ રંગ-બેરંગી ચિત્ર માનસશાસ્ત્રીને સમજવું કઠિન નથી.
દીક્ષામાં સપડાઈને ભવદેવ બહુ આકુળ-વ્યાકુળ થાય છે. તેને તેની વેઢા વધૂને વિયેગ બહુ સાલે છે. કેવળ ભાઈના માનની ખાતરજ દીક્ષાને બાહરી આચાર પાળે છે. બાકી તેનું આખ્તર જીવન તો દિક્ષાથી શૂન્ય છે. તેનું હૃદય મેહ-વાસનાથી તપી રહ્યું છે.
હવે જ્યારે ભવદત્ત મહારાજ કાળધર્મ પામે છે ત્યારે બ્રાતૃબન્ધન છૂટી જવાથી ભવદેવ ઘર તરફ પ્રયાણ કરે છે. લાંબા કાળે “નાગિલો” ને મળે છે. પરિવર્તન બહુ થઈ ગયું છે. સદ્ભાગ્યે સંસ્કારવતી ‘નાગિલા – ના સદુપદેશના પરિણામે ભવદેવ મુનિ પાછા તુરતજ સુનિધમ પર સ્થિર થાય છે. હેમચન્દ્રાચાર્યે
પરિશિષ્ટ-પર્વ”માં વર્ણવેલા આ કથા ભાગ
