________________
૯૧
અપેક્ષાઢષ્ટિએ સમન્વયના ધેારણ પર વિચારવાનું શિખવે છે. આ શિક્ષણ જગતના કલહ કાલાહલને શમાવવામાં અને રાગ-દ્વેષની બળતરાને ઠારવામાં મહાત્ ઉપયાગી નિવડે છે. સ્યાદ્વાદની પાછળ આ સામ્યવાદનું રહસ્ય છે. સ્યાદ્વાદના અભ્યાસ–પાઠમાં અપેક્ષાવાદ અને સમન્વયવાદનું જ વિવેચન છે. અને એમાંથી સામ્યવાદનું સુન્દર પરિણામ નિપજે છે.. એટલે એ ત્રણે ( અપેક્ષાવાદ, સમન્વયવાદ અને. સામ્યવાદ ) સ્યાદ્વાદનાં યા અનેકાન્તવાદનાં નામાન્તર થઈ પડયાં છે.
જગતના છૂટા છૂટા વિશ્ખલ વિચાર-સૂત્રેાને રીતસર સુચેાજિત કરી, સમન્વય-દૃષ્ટિએ સંગઠિત કરી તે બધાને અંગે ચાલતી તકરાશને હાલવવી અને પ્રજાનાં ઉકળતા માનસ પર શાંત રસનું સિ ંચન કરવુ' એ અનેકાન્તવાદના સિદ્ધાન્તપાઠ અને પ્રયાજનપાઠ છે. મહાવીરના આ પદાર્થપાઠ કેટલા મહત્ત્વપણ છે એ આજના અલ્પાભ્યાસી અને દુરાગ્રહી ગુરૂ ક્યારે સમજતા થશે ? ચારે તેઓ એ મહાન પાઠેને હૃદયંગમ કરી પ્રજાના . ઉકળાટ પર શાંત-સુધાની રસધાર વરસાવશે ? જગતને શાન્તિના મન્ત્ર સુણાવતાં મહાવીર સ્પષ્ટ. વડે છે કે
