________________
પ્રભુની તુલનામાં આપણી સામગ્રી કેટલી ? આપણો પરિવાર કેટલો? ને પ્રભુની તુલનામાં આપણો વૈરાગ્ય કેટલો ? માર્મિક વાત તો એ છે કે પ્રભુની તુલનામાં આપણો વૈરાગ્ય ઓછો-ખૂબ ઓછો હોય તો એ એટલા દુઃખની વાત નથી, જેટલી દુઃખની વાત એ છે કે આપણામાં વૈરાગ્યની હાજરી તો ન જ હોય, વૈરાગ્યનો પક્ષપાત સુદ્ધા ન હોય. બહારથી કદાચ પ્રભુની પૂજા કરનારા પ્રભુના નામે લાખો રૂપિયા વાપરનારા ને પ્રભુના નામે વર્ષીતપ કરનારા જો “વૈરાગ્યને ત્રાંસી નજરથી જોતા હોય તો તેઓ હકીકતમાં વર્ષીતપને પણ નથી સમજ્યા અને પ્રભુને પણ નથી સમજ્યા.
વૈરાગ્યનો ઈન્કાર એ પ્રભુનો ઈન્કાર છે. જો વૈરાગ્ય ખોટો છે તો પ્રભુ ખોટા છે. જો પ્રભુ સાચા છે તો વૈરાગ્ય સાચો છે. દાન અને તપની ઊંચામાં ઊંચી સાધના પણ જો વૈરાગ્ય – શૂન્ય હોય, તો એ સાધના તાત્ત્વિક નથી. સાધનાવિશ્વનું પ્રવેશદ્વાર છે વૈરાગ્ય. માટે જ પ્રાર્થનાસૂત્રમાં ભગવાન પાસે પહેલી માંગણી આ કરી છે – માન્ચેસ સંસારનો વૈરાગ્ય પ્રાપ્ત થાઓ. સ્ત્રીનો રાગ, સંપત્તિનો રાગ, સ્વજનનો રાગ, શરીરનો રાગ, વિષયોનો રાગ આ બધાં રાગ જ નાગ છે. જે જીવને અનાદિ કાળથી કાતિલ ઠંખ મારી રહ્યા છે. આ ડખોથી જીવને મોહનું ઝેર ચડે છે. એ ભાન ભૂલે છે ને પછી એવી ભૂલો કરતો રહે છે, જેનાથી ફરી ફરી એ દુર્ગતિઓમાં રઝળે છે. વૈરાગ્ય એ ઔષધિ છે, જે આ ઝેરને ઉતારે છે. વૈરાગ્ય એ મંત્ર છે, જે આ નાગ-સમૂહને ભગાડે છે. વેરાગ્ય એ અંજન છે, જેને આંજ્યા બાદ દુનિયા આખી ય વેરાગ્યનું જ કારણ બને છે.
વૈરાગ્ય સાચો લાગે એ સાધનાની અભિમુખતા છે. વૈરાગ્યનો અંગીકાર થાય એ સાધનાની શરૂઆત છે. વૈરાગ્ય પરિપક્વ બને એ સાધનાની તીવ્રતા છે. વૈરાગ્ય સ્વભાવ બની જાય એ સાધનાની પૂર્ણતા છે. સાધનાના દરેક પગથિયા પર આ એક જ નામ લખેલું છે – વૈરાગ્ય. ફરક એટલો જ કે એ દરેક પગથિયે થોડો વધુ વિકસિત થતો જાય છે.
આપણે વૈરાગ્યનો સંબંધ ફક્ત સાધુતા સાથે જોડીએ છીએ જ્યારે ભગવાને
વૈરાગ્ય વર્ષીતપ
