________________
તીવ્ર મંદીમાં પણ હોંશિયાર માણસ પોતાનો નફો રળી લેતો હોય છે. ગિરદીમાં પણ ડાહ્યો માણસ ટ્રેનમાં ચડી જતો હોય છે. ચોર બજારમાંથી ય શાણો માણસ હેમખેમ નીકળી જતો હોય છે. વાતાવરણ કેવું છે એ બીજા નંબરની વાત છે. આપણે કેવા છીએ એ પહેલા નંબરની વાત છે. આપણે જો આત્મહિત-અનુકૂળ છીએ તો કોઈ પણ વાતાવરણ આપણા માટે આત્મહિત-અનુકૂળ જ છે. યાદ આવે આચારાંગસૂત્ર -
जे आसवा ते परिसवा । जे परिसवा ते आसवा । જે આશ્રવ છે તે સંવર છે. જે સંવર છે તે આશ્રવ છે.
તત્ત્વચિંતન છે, તો આશ્રવ પણ સંવર છે. તત્ત્વચિંતન નથી, તો સંવર પણ આશ્રવ છે. પૂ. હરિભદ્રસૂરિ મહારાજા યોગબિન્દુ ગ્રંથમાં કહે છે કે અપુનબંધક જીવ દરેક બાબતમાં વસ્તુસ્થિતિને જોવાનો પ્રયાસ કરે છે અને તત્ત્વચિંતન કરે છે. સ્ત્રીમાં/પુરુષમાં એને ગંદવાડ દેખાય છે. પૈસામાં એને પરિશ્રમ દેખાય છે. પરિવારમાં એને મોહ-કીચડ દેખાય છે. શરીરમાં એને નશ્વરતા દેખાય છે. તત્ત્વદૃષ્ટિ મળે તો તત્ત્વચિંતન મળવાનું જ છે.
તત્ત્વચિંતન હોય તો દુનિયા આખી ય વૈરાગ્યશતક છે. ને તત્ત્વચિંતન ન હોય તો વૈરાગ્યશતક ખુદ પણ વૈરાગ્યશતક નથી. તત્ત્વચિંતનને પામવાનો ઉપાય તત્ત્વદૃષ્ટિ છે. તત્ત્વદૃષ્ટિને પામવાનો ઉપાય છે – નિરંતર જિનવચનનો સ્વાધ્યાય. જિનવચન જેમ જેમ ઘૂંટાતું જશે તેમ તેમ તત્ત્વદૃષ્ટિનો ઉઘાડ થતો જશે.
પ્રભુને પ્રગટેલા તત્ત્વચિંતનની પાછળ તેમના પૂર્વભવના ૩૩ સાગરોપમના તત્ત્વચિંતનનું સઘન પીઠબળ હતું. એ તત્ત્વચિંતનને પણ પૂર્વભવના ચોદ પૂર્વાના સ્વાધ્યાયનું પીઠબળ હતું.
અનાદિકાળથી આપણે ઊંધો એકડો ઘૂંટ્યો છે. આ ભવમાં આપણે સાચો એકડો જોયો. આપણે એને સમજ્યા, આપણી ફરિયાદ છે કે સમજવા છતાં ય આપણે એને અમલમાં લાવી શક્તા નથી. પણ હકીકતમાં આપણી આ ફરિયાદ ખોટી છે. માત્ર સમજવું પૂરતું નથી. ઘૂંટવું પણ જરૂરી છે.
તત્ત્વચિંતન વર્ષીતપ
