Trishashtishalakapurushcharitammahakavyam Parva 5 6 7

Author(s): Hemchandracharya, Ramnikvijay Gani
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 224

२०७
सप्तमः सर्गः)
त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितम्। राक्षसानेव'मन्यानप्यरौत्सुः कपयोऽपरे। अयुध्यन्त चतैः सार्धं नक़र्नका इवाऽर्णवे॥१९९॥ एवं युद्धे वर्तमाने भीषणेभ्योऽपि भीषणे। लक्ष्मणायाऽमुचत् क्रोधादत्रं तामसमिन्द्रजित् ॥२००॥ तदस्त्रं तपनास्त्रेण सौमित्रिः शत्रुतापनः । सद्यो विद्रावयामासाऽनिना मेदनपिण्डवत् ॥२०१॥ सौमित्रिर्नागपाशास्त्रं ममोचेन्द्रजिते क्रधा। तन्तुनाऽम्भसि हस्तीव स तेन द्रागबध्यत ।।२०२।। आक्रम्यमाणसर्वाङ्गो नागास्त्रेण दशास्यसू: । निपपाताऽशनिरिव दारयन् सागराम्बराम् ॥२०३।। चिक्षेप स्वरथाङ्के तं विराधो लक्ष्मणाज्ञया। कारापाल इवाऽनैषीनिजे च शिबिरे द्रुतम् ॥२०४॥ नागपाशैः कुम्भकर्णं त्वबध्नाल्लक्ष्मणाग्रजः । भामण्डलस्तं शिबिरेऽनैषीद् रामाज्ञया ततः ॥२०५।। अन्येऽपि प्रतियोद्धारो बद्धा रामस्य सैनिकैः । मेघवाहनमुख्यास्ते निन्यिरे शिबिरे निजे ॥२०६।। पादृष्ट्वा दशमुखस्तत् तु क्रोधशोकसमाकुल: । बिभीषणाय चिक्षेप शूलं मूलं जयश्रियः ॥२०७।। तच्छूलमन्तरालेऽपि कदलीकाण्डलीलया। चकार कणशो रामावरज: पत्रिभिः शितैः ॥२०८।। धरणेन्द्रप्रदत्तां ताममोघविजयाह्वयाम् । विजयार्थी दशग्रीवो महाशक्तिं समुद्दधे ॥२०९॥ धगद्धगिति ज्वलन्तीं तडत्तडिति नादिनीम् । संहाराब्दतडिल्लेखामिव खेऽभ्रमयत् स ताम् ॥२१०॥ अपसमुर्दिवि सुरा दृशं सैन्या न्यमीलयन् । तां विलोक्य न केऽप्यस्थुः सुस्थितं सुस्थिता अपि ॥२११॥ राम: सौमित्रिमित्यूचेऽस्माकमेष बिभीषणः । आगन्तुर्हन्यते हन्त धिग् न आश्रितघातिनः ॥२१२।। इति रामवचः श्रुत्वा सौमित्रिर्मित्रवत्सलः । बिभीषणाग्रे गत्वाऽस्थादाक्षिपन् दशकन्धरम् ॥२१३।। पुरःस्थं गरुडस्थं तं प्रेक्ष्योवाच दशाननः । न तुभ्यं शक्तिरुत्क्षिप्ता मा मृथा: परमृत्युना ॥२१४।। म्रियस्व यदि वा मार्यस्त्वमेवाऽसि यतो मम । वराकस्त्वत्पदे ह्येष ममाऽग्रेऽस्थाद् बिभीषणः ॥२१५॥ इत्युक्त्वा भ्रमयित्वा तां शक्तिं रामानुजन्मने । मुमोच पैतदुत्पाताशनिकल्पां दशाननः ॥२१६।। तामापतन्तीं सौमित्रिः सुग्रीवो हनुमान् नल: । भामण्डलो विराधोऽन्येऽप्यस्त्रैः स्वैः स्वैरताडयन् ।।२१७।। साऽवज्ञाय तदस्त्रौघं व्यालद्विप इवाऽङ्कुशम् । और्वोनल इवाऽम्भोधौ लक्ष्मणोर:स्थलेऽपतत् ॥२१८॥ तया भिन्नो महीपृष्ठे निपपात च लक्ष्मणः । उत्पपात च तत्सैन्ये विष्वग् हाहारवो महान् ।।२१९॥ क्रुद्धोऽथ ज्येष्ठकाकुत्स्थो जिघुत्सुरिव रावणम् । आयोधयितुमारेभे पञ्चाननरथस्थितः ॥२२०॥ क्षणाच्चकार विरथं पञ्चाननरथो द्विषम् । दशाननोऽपि वेगेनाऽध्यारुरोह रथान्तरम् ॥२२१॥ भक्त्वा भङ्क्त्वा रथानेवं पञ्च वारान् दशाननम् । काकुत्स्थो विरथीचक्रे जंगदद्वैतपौरुषः ॥२२२।। दशास्योऽचिन्तयच्चैवं भ्रातृस्नेहादयं स्वयम् । मरिष्यत्येव तत् किं मे योधितेनाऽमुनाऽधुना ? ॥२२३।। दशग्रीवो विमृश्यैवं ययौ लङ्कापुरीं द्रुतम् । अस्तं जगाम च रवि: रामशोकादिवाऽऽतुरः ॥२२४।। पभग्नेऽथ रावणे रामो निवृत्त्येयाय लक्ष्मणम् । तं च दृष्ट्वा निपतितं पपात भुवि मूर्च्छितः ॥२२५।। सुग्रीवादिभिरासिक्तो रामश्चन्दनवारिणा । लब्धसज्ञो निषद्योपसौमित्रीत्यगदद् रुदन् ॥२२६॥ तव किं बाधते वत्स! ? ब्रूहि तूष्णीं स्थितोऽसि किम् ? । सञ्ज्ञयाऽपि समाख्याहि प्रीणयाऽग्रजमात्मनः ।।२२७।। एते त्वन्मुखमीक्षन्ते सुग्रीवाद्यास्तवाऽनुगाः। नाऽनुगृह्णासि किं वाचा दृशा वा प्रियदर्शन! ? ॥२२८॥ जीवन् रणाद् रावणोऽगादिति लज्जावशाद् ध्रुवम् । न भाषसे तद् भाषस्व पूरयिष्ये तवेप्सितम् ।।२२९॥ रे रे रावण! दुष्टात्मंस्तिष्ठ तिष्ठ क्व यास्यसि ? । एष प्रस्थापयामि त्वां नैचिराय महापथे ॥२३०॥ इत्युक्त्वा धनुरास्फाल्योदस्थाद् यावद् रघूद्वहः । तावत् कपीश्वेरेणैवमूचे विनयपूर्वकम् ॥२३१॥ स्वामिन्! निशेयमगमल्लङ्कां च स निशाचरः । शक्तिप्रहारविधुर: स्वामी नश्चैष वर्तते ॥२३२।। धैर्यमाधेहि जानीहि हतमेव दशाननम्। प्रतिजागरणोपायंसौमित्रेरेव चिन्तय ।।२३३॥ १. ०मन्योऽन्यमरौत्सुः पाता.प्रभृतिषु, मु. ॥२. मदनः 'मीण' ।। ३. दशास्यभूः ता. ।। ४. वज्रमिव ।। ५. पृथ्वीम् ॥ ६. स्वरथोत्सङ्गे ।। ७. तं ला. ॥ ८. तीक्ष्णैर्बाणैः ।।९. प्रलयकालीनमेघस्य विद्युल्लेखामिव ॥१०. सैनिकाः ॥११. सुस्थिता अपि दुःस्थिता खं.२॥१२. अतिथिः ॥१३. ममाऽग्रत: मो.॥
१४. रामानुजाय ताम् खं.२ ॥ १५. पतद् यदुत्पातोल्का-तत्तुल्याम् ॥ १६. उनिल: मु.वडवानलः ॥ १७. रामः ॥१८. भक्षणेच्छुः ।। १९. जगति Jain Education अद्वितीयपराक्रमः ।। २०. योधितेनाऽधुनाऽमुना मु. ॥ २१. सौमित्रिसमीपम् ॥ २२. शीघ्रम् ॥ २३. मृत्युपथे॥