________________
૨૬૪
૭૨, અથવા એમ નહીં, તે આત્મા સદા અસંગ છે, અને સત્ત્વાદિ ગુણવાળી પ્રકૃતિ કર્મને બંધ કરે છે; તેમ નહીં, તે જીવને કર્મ કરવાની પ્રેરણા ઈશ્વર કરે છે તેથી ઈશ્વરેચ્છારૂપ હેવાથી જીવ તે કર્મથી “અબંધ છે.”
૭૩. માટે જીવ કઈ રીતે કમને કર્તા થઈ શકતો નથી, અને મોક્ષને ઉપાય કરવાને કઈ હેતુ જણાતું નથી; કાં જીવને કમનું કર્તાપણું નથી અને જે કર્તાપણું હોય તો કઈ રીતે તે તેને સ્વભાવ મટવા ચોગ્ય નથી. - ૭૪. ચેતન એટલે આત્માની પ્રેરણારૂપી પ્રવૃત્તિ ન હોય, તે કર્મને કેણ ગ્રહણ કરે ? જડને સ્વભાવે પ્રેરણા નથી. જડ અને ચેતન બેયના ધર્મ વિચારી જુઓ.
૭૫. આત્મા જે કર્મ કરતો નથી, તે તે થતાં નથી; તેથી સહજ સ્વભાવે એટલે અનાયાસે તે થાય એમ કહેવું ઘટતું નથી, તેમ જ તે જીવનો ધર્મ
