________________
૨૬૬
સ્વભાવમાં વતે તો તે પોતાના તે જ સ્વભાવને કર્તા છે, અર્થાત્ તે જ સ્વરૂપમાં પરિણમિત છે; અને તે શુદ્ધ ચેતન્યાદિ સ્વભાવના ભાનમાં વર્તત ન હોય ત્યારે કર્મભાવને કર્તા છે. - ૭૯. જીવને કર્મને કર્તા કહીએ તે પણ તે કર્મને ભોક્તા જીવ નહીં કરે; કેમકે જડ એવાં કર્મ શું સમજે કે તે ફળ દેવામાં પરિણામી થાય ? અર્થાત્ ફળદાતા થાય ?
૮૦ ફળદાતા ઇશ્વર ગણીએ તો ભક્તાપણું સાધી શકીએ, અર્થાત્ જીવને ઈશ્વર કર્મ ભોગવાવે તેથી જીવ કર્મને ભેંકતા સિદ્ધ થાય; પણ પરને ફળ દેવા આદિ પ્રવૃત્તિવાળો ઈશ્વર ગણીએ તે તેનું ઈશ્વરપણું જ રહેતું નથી, એમ પણ પાછો વિરોધ આવે છે.
૮૧. તે ફળદાતા ઈશ્વર સિદ્ધ થતો નથી એટલે જગતને નિયમ પણ કેઈ રહે નહીં, અને
