________________
૪૭
૧૦. રાજનગર તીર્થ (દયાલશાહ કિલ્લા ઉપર કાંકરોલી ગામે)
મૂળનાયક : શ્રી આદેશ્વર ભગવાન, ચતુર્મુખ પ્રાસાદ, શ્વેત વર્ણ, પદ્માસનસ્થ. તીર્થસ્થળ : કાંકરોલીથી ૨ કિ.મી. ઉદેપુરથી કાંકરોલી લગભગ ૬૦ કિ.મી. મહારાણા રાજસિંહે રાજનગર વસાવ્યું હતું. એમના શૂરવીર મંત્રી શ્રી દયાલશાહે અહીં ૩૦૦ વર્ષ પહેલાં રાજસમન્દ તળાવ નજીક કિલ્લા ઉપર એક કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે નવ માળનું ભવ્ય મંદિર બંધાવ્યું હતું. ઔરંગઝેબના સમયમાં આ સ્થળને ભવ્ય કિલ્લો સમજી મુસલમાનોએ તોડી નાખ્યું હતું. ફક્ત બે જ માળ બચ્યા હતા જેનું જીર્ણોદ્ધાર કામકાજ હમણાં ચાલુ છે. તેરા પંથનું આ ઉત્પત્તિસ્થાન ગણાય છે. શ્રી દયાલ શાહ મંત્રી ઘણા શૂરવીર અને હોશિયાર મંત્રી હતા. આ દેરાસરનાં પ્રતિમાજી અત્યંત પ્રભાવશાળી છે. મંદિર ઉપરના બીજા માળે ઘણી પ્રાચીન પ્રતિમાઓ છે. એમાં એક અર્ધપદ્માસનસ્થ પ્રતિમાજી પણ છે. આ દરેક જગ્યા ઘણી પૌરાણિક છે એટલે કલા, પ્રતિમાઓનો અભ્યાસ કરતાં ઘણું જાણવાનું મળે છે.
પહાડ ઉપર આવેલા તીર્થનાં દર્શન કરવા ૨૫૦ પગથિયાં ચઢતાં વીસેક મિનિટ જેટલો સમય થાય છે.
પહાડની નીચે સરોવર કિનારે આરસની કલાત્મક ચોકીઓ અત્યંત પ્રેક્ષણીય છે. રહેવાની તથા જમવાની સગવડ છે.
૧૧. શ્રી રાણકપુર તીર્થ
મૂળનાયક : શ્રી આદીશ્વર ભગવાન, ચૌમુખી, શ્વેત વર્ણ, પદ્માસનસ્થ. તીર્થસ્થળ: અરવલ્લી પર્વતમાળામાં નાની ટેકરીઓમાં નાની મઘાઈ નદીના કિનારે, શાંત અને અરણ્ય પ્રકૃતિમાં અત્યંત સુંદર અને ભવ્ય મંદિર છે.
આ તીર્થની વિશેષતાનો ઇતિહાસ પણ અતિ પ્રભાવશાળી છે. આ તીર્થનું નિર્માણ શ્રેય યુગપ્રધાન આચાર્ય શ્રી સોમસુંદરસુરીશ્વરજીને છે. એમની પ્રેરણાથી નાન્દીયા નિવાસી શ્રી શેઠ કુંવરપાલ અને શેઠાણી કામલદેના પુત્ર રાણા કુંભાના શૂરવીર મંત્રી શ્રી ધરણાશાહ(ધન્નાશાહ)માં ધાર્મિક વૃત્તિ જાગ્રત થઈ જેથી બહુ નાની ઉંમરે ઘણાં વ્રતો ધારણ કરવાનું, દાન-પુણ્ય કરવાનું, તીર્થયાત્રા કરવાનું સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત થયું હતું. શ્રી શેત્રુંજય તીર્થનો પ્રવાસ કર્યાં બાદ શ્રી આદેશ્વર ભગવાનનું ભવ્ય મંદિર બંધાવવાની તેમને ભાવના થઈ. એક દિવસ સ્વપ્નમાં “નલિની ગુહ્મદેવ વિમાન”નાં તેમને દર્શન થયાં, જેથી તેમના અંતરમાં એ “નલિની ગુહ્મદેવ વિમાન” જેવું અલૌકિક, ભાવી પેઢી માટે પ્રેરણાત્મક અને વિશ્વમાં જૈન ધર્મનું ગૌરવ વધારે એવું શિલ્પકલામાં ઉત્કૃષ્ટ, ક્લામાં સર્વાંગસુંદર અને વિશાળ ભવ્ય દેરાસર બંધાવવાની ભાવના જાગ્રત થઈ. જ્યારે ધરણાશાહે વિભિન્ન
