________________
મહારાષ્ટ્ર મુંબઈ
તીર્થસ્થળ: આ શહેરનાં વિવિધ પરાંઓમાં સુંદર મંદિરો દર્શનીય છે. સંખ્યા લગભગ ૧૨૫. આર્થિક દ્રષ્ટિએ ભારતનું પાટનગર મુંબઈ શહેર છે. આ શહેરનાં ઉત્થાનમાં જૈનોનો અમૂલ્ય ફાળો રહેલો છે. અનેક જિનાલયો, ઉપાશ્રયો, સ્થાનકો વગેરેથી ઊભરાતું મુંબઈ, જૈન સમાજ માટે એક મહત્ત્વનું કેન્દ્ર છે. પોતાનું વતન છોડી વ્યાપારધંધા અર્થે વસેલા લાખો જૈનો આ શહેરને પોતાનું વતન માની એની પ્રવૃતિ અને પ્રગતિમાં અનન્ય ફોળો આપી રહ્યા છે. મુંબઈના કેટલાય વિસ્તારોને નિમંદિર, આચાર્ય ભગવંતો અને જૈન શ્રેષ્ઠીઓનાં નામ આપવામાં આવ્યાં છે.
૧
અહીંનાં મુખ્ય જિનમંદિરોમાં પાયધુનીમાં, આચાર્ય વિજ્જવલ્લભ ચોક વિસ્તારનું શ્રી ગોડીજી પાર્શ્વનાથ જિનાલય, ભાયખલા સ્થિત શ્રી આદેશ્વર ભગવાનનું દેરાસર, બોરા બજાર-ફોર્ટ વિસ્તારનું શ્રી શાંતિનાથજી જિનાલય, ભાતબજાર નરશીનાથા સ્ટ્રીટમાં આવેલું શ્રી અનંતનાથજી જૈન દેરાસર વિ. અહીંનાં પ્રાચીન જિનાલયો છે. વાલકેશ્વર પર આવેલું શ્રી બાબુ અમીચંદ પન્નાલાલનું જૈન દેરાસર મહારાષ્ટ્રના પર્યટન વિભાગ દ્વારા મુંબઈના વિશિષ્ટ સ્થળોમાં આવરી લેવાયેલું છે. આ ઉપરાંત માટુંગા, દાદર, ઘાટકોપર, સાન્તાક્રુઝ, પાર્લા, ચેમ્બુર, વગેરે સ્થળોએ વિશાળ જિનાલયો મળીને લગભગ ર૦૦ જેટલાં દેરાસર અહીં છે.
પાલિતાણા જેવાં તીર્થધામમાં જેમના નામની ટૂકો છે એવા શેઠશ્રી નરશી નાથા, શેઠશ્રી કેશવજી નાયક, શેઠશ્રી મોતીશા જેવા મહાન શ્રેષ્ઠીઓની આ કર્મભૂમિ છે. આમ મુંબઈ જૈનો માટેનું સંસ્કારકેન્દ્ર છે. ૨. શ્રી અગાશી તીર્થ
મૂળનાયક : શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામી, નીલ વર્ણ, પદ્માસનસ્થ. તીર્થસ્થળ :
આ તીર્થની પ્રાચીનતાનો ઇતિહાસ શ્રી શ્રીપાળ રાજાની નવપદની આરાધના જોડે સંકળાયેલ છે. સોપારક શહેર પાછળથી નાલાસોપારા નામે પ્રખ્યાત થયું. શેઠ શ્રી મોતીશાનાં ફસાયેલાં વહાણો અહીં નિર્વિઘ્ને આ સ્થળેથી બચી જવાથી એમણે આ મંદિરનું નિર્માણ કરાવેલ છે. મુંબઈના વિરાર સ્ટેશનથી લગભગ ૬ કિ.મી.ના અંતરે છે. ભોજનશાળા તથા ધર્મશાળાની સગવડ છે.
૩. શ્રી કોંકણ-થાણા તીર્થ
મૂળનાયક: શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામીજી, પદ્માસનસ્થ
તીર્થસ્થળ : આ તીર્થનો ઇતિહાસ શ્રીપાળ-મયણાસુંદરી જોડે સંકળાયેલ છે. આ મંદિરમાં
